De Romantiek.Verlengstuk van de 18e eeuw tot in de eerste helft van de 19e eeuw .

-------------------------------------------------------------------------------

De klassieke kunst is gehecht aan de vorm , de romantische kunst aan expressie en sterke kontrasten zoals de moord op Marat , door Louis David (1748 -1825) . Zijn schilderijen zijn nauw verbonden met het toenmalig maatschappelijk leven .Antoine-Jean Gros schildert kleurrijk na spontane hartstochtelijke opwellingen ,met composities die een dramatische indruk nalaten . Zijn onevenwichtig gevoelsleven speelt hem trouwens dermate parten ,dat hij in 1835 zelfmoord pleegt . Ingres (1780-1867) is ook inpasbaar in deze periode , door het introduceren van " deftig naakt " , zoals zijn baadster van 1808 en het Turkse bad van 1863 .

184       185       186        187

De Romantiek valt in feite samen met gebeurtenissen in de 18e eeuw ,met schilders zoals Prud’hon (1758-1823) , die sterk beïnvloed wordt door de ideeën van zijn tijd , namelijk gevoel ,emotie en de expressie daarvan ,d.w.z. menselijke gevoelens vertolkend , daarbij echter de zoetigheid vermijdend. Zelfs als hij dramatische thema’s behandelt ,doet hij dit nog met een ondertoon van melancholie, zachtheid , zelfs sentimentaliteit ,in tegenstelling tot de smakeloze voorstellingen uit andere vorige tijdsperioden.

De schilders David (Fr) en Goya (Sp) behoren tot dezelfde groep als Prud’hon. Goya,geboren 1746 , buigt zich over een lijdende mensheid , gekwetst in ziel en lichaam. Hijzelf wordt in 1792 doof .In zijn schilderijen legt hij zijn angsten ,
tragiek en nachtmerries neer ,na de mystieke ,zowel geklede als naakte ‘ Maja ‘ geschilderd te hebben .De esoterische schilderijen van William Blake (1757 -1827) zijn uitvindingen van de geest .

188      189      190      191      192

Eugéne Delacroix schildert met hartstocht natuurgetrouwe taferelen ,zoals " de dood van Sardanapal " en " de sultan van Marokko " . De felheid van indrukken , soms tot het overdrevene toe , wordt gangbaar .Deze buitensporigheid vindt men ook in de literatuur en in het toneel terug van Victor Hugo en Shakespeare , die er niet meer voor terugdeinzen gevechten en zelfs misdaden op het toneel voor te stellen , maar dan wel op een dergelijk spectaculaire manier als in vorige eeuwen ondenkbaar was .

De zintuigen worden geprikkeld en de fantasie aangewakkerd.De beeldspraak
en de symboliek van de vorige eeuwen worden vervangen door het gebeuren
zelf,bijvoorbeeld bij het uitbeelden van moordpartijen of , het met behagen voorstellen van het doodschieten van mensen,een gevolg van negatieve sociale toestanden. ( onder andere :Goya).Er wordt op een vurige manier geput uit onbarmhartige bronnen van inspiratie.De tragiek van deze gespannenheid ,
waarin de schilders zichzelf met passie storten ,is,dat een aantal van hen ,en
niet alleen de hierbovenvermelde Gros , op jonge leeftijd sterven , door
zelfmoord te plegen.
De spontane , hartstochtelijke krachten die ze in zichzelf voelen opwellen en
die ze met scheppingsdrang en ongekunsteldheid vertolken in hun schilderijen ,
worden hun eigen ondergang .Ze beelden hartverscheurende tonelen af , waarin schipbreukelingen op een vlot elkaar opeten .( " la méduse " door Géricault ).Ze hebben zich gewaagd aan improvisaties die uit de hand gelopen zijn . Door reizen naar landen zoals Marokko , Turkije ,Algerije ,e.a. , wordt ook het " oriientalisme " geboren , waarin de exotische romantiek van taferelen in zonnige straten en rijke interieurs van de moslim-landen , en toestanden in harems , wordt voorgesteld .
De sultan die slechts te kiezen heeft uit zijn 250 vrouwen en hen bekijkt terwijl
ze aan het baden zijn in zijn luxueuse paleizen,doet de verbeeldingen op hol slaan .

193       194       195      196      197      198      199      200

Als een gevolg van het slechts aanwezig zijn van 1 enkele man in een dergelijk gezelschap ,schildert Gustave Courbet in 1866 , twee lesbische vrouwen  , goed      " lijfelijk " aanwezig , en tederheid suggererend als gevolg van eenzaamheid en het ontbreken van een natuurlijke partner .
Courbet voert daardoor ook oppositie tegen de zeden-prekerij van de bourgeoisie onder Louis-Philippe.
Millet revolteert ook tegen deze hogere klasse door de gewone werker voor te stellen , bv. in zijn "drie vrouwen op het veld" . Millet is zelf in 1814 uit boerenouders geboren .
Daumier ,van arme afkomst ( zijn vader was glasbewerker ) ,schildert in 1857 "
 de prentenverzamelaar " ,en kan door zijn spontane techniek reeds beschouwd worden als een voorloper van de moderne kunst .Hij maakte ook gravures .

201    202     203     204     205    206    207   208   209 210 211 212 213 214 215

14-04-2005, 20:04 Geschreven door Willy
Reageren (0)

De Schilderkunst van de 18e eeuw

--------------------------------------------

Deze eeuw kenmerkt zich door rationalisme onder Lodewijk XIV in Frankrijk . Daarna weet dit land zich onder het imperialisme van Napoleon ,als kulturele macht in Europa te handhaven .Boucher schildert allegorieën en Watteau (1684-1721) , pastorales .

Fragonard (1732-1806) schildert " galante " onderwerpen ,die door sommigen als ‘decadent ‘ ervaren worden , zoals " de twee vriendinnen " .Maar zowel Fragonard als Boucher(1703-1770) , zeggen dat ze schilderen volgens " de essentie van de latijnse geest en opvattingen " .

Jean-Etienne Liotard (1702-1789) schildert portretten. Chardin (1699-1779) schildert huishoudelijke taferelen. In de letterkunde gaan Voltaire (romantisch) , Diderot (dramatisch), - Kant- , de meer materialistische weg op in hun schrijven .

115          116         117            118           119

Engeland , is de gezworen vijand van Frankrijk maar heeft schilders zoals Thomas Gainsborough (1727-1788) [die schilderde in de stijl van Rubens die hij bewon-derde], die ook in Frankrijk gegeerd zijn .In het engelse karakter steekt door de humor , ook een sterk kritische zin , die soms in de schilderijen tot uiting komt .

Duitsland en Oostenrijk hebben juist een dertigjarige oorlog en een Turkse invasie achter de rug. In Italië hebben Canaletto (1697-1768)’s schilderijen over Venetië opgang gemaakt.Sommigen verwijten hem ,dat hij teveel details weergeeft in zijn stadsgezichten .Guiseppe Crespi (1665-1747) schildert met een diep menselijke realistische stijl ,zoals "de vrouw aan de afwas ".

De bescheiden Piero Longhi (1702-1785) schildert met glans en kleur,sober maar nooit hoogdravend .

120          121          122           123

In Engeland verdient William Hogarth , van eenvoudige afkomst ,geld met portret-schilderen met een goede clair-obscur techniek. Reynolds (1723-1792) schilderde 2000 portretten ,de meesten in een voortgezette-barok-stijl  .   Dat Reynolds zo produktief was , verklaart men door de grote reislust van deze schilder die verbleef in Portugal , Gibraltar,de Balearen , Rome (-> 2jaar) ,Florence,Parma.... In de Italiaanse steden behield hij een onuitwisbare herinnering aan het coloriet van Veronese , Titiaan en Coreggio.

In de meeste andere landen sluimert de kunst of staat ze ,zoals in Rusland en Skandinavië nog in haar kinderschoenen of wordt er te sterk beïnvloed door het buitenland , zodat iedere eigen nationale kunst-ambitie verlamd wordt .

14-04-2005, 20:02 Geschreven door Willy
Reageren (1)

03 Muziekinstrumenten in de schilderkunst.
----------------------------------------------------
Klik met de muis op de afbeelding om 100 schilderijen
te bekijken .

De muziekgeschiedenis verloopt parallel met de
geschiedenis van de schilderkunst ,met juist dezelfde
jaartallen en dezelfde perioden , zoals de Renaissance ,
de Barok ,de Romantiek , enz .

Sommige schilders waren verslaafd aan muziek , en in die eeuwen dan vooral aan klassieke muziek ,en dat is goed te zien aan de schilderijen in de bijgaande foto-map met dezelfde naam . De schilderijen zijn niet genummerd en ook de perioden zijn niet vermeld . Muziekinstrumenten zijn reeds voorgesteld geweest in bijna archeologische tijden , zoals bijvoorbeeld bij de Egyptenaren .

In de moderne tijden hebben kubisten zoals Braque en Picasso ook muziek-instrumenten geschilderd . Braque bijvoorbeeld : de viool , de guitaar , de  klarinet , het orkest (met 3 man) ,en enkele instrumenten samen . Picasso schilderde onder meer ‘de viool ‘. Muziekinstrumenten vinden we bijgevolg voorgesteld in alle tijdsperioden en in alle stijlen .

Muziek verzacht de zeden ! ( Willy Acke )

P.S.

14-04-2005, 19:23 Geschreven door Willy
Reageren (17)

Surrealisme : 1930 tot 1960 met onderbreking 1939 - 1945

----------------------------------------------------------------------

In de jaren 1930 kende de mensheid een krisis door de grote werkloosheid .

Deze toestand verbeterde er niet op , door de uitvinding van een ganse reeks machines , die weliswaar het arbeidsproces lichter maakten , maar deze mechanisering veroorzaakte nog meer werklozen.De angst voor ‘de machine’ en de ‘vertechnisering ‘ groeide alom .In het dagelijks leven werd iedereen ermee geconfronteerd : telefoon , elektrisering der spoorwegen , ontstaan van voorheen niet bestaande telecommunicatie-middelen , radio en televisie , renwagens , auto’s (vóór 1930 was er 1 auto per gemeente ...) ,vervanging van de paarden.De vooruitgang in  de natuurwetenschappen ,verdrong in de geesten , het vroegere religieus en meta-fysisch denken door een strikt positivistisch denken en gedragspatroon , en een materialistisch wereldbeeld .Deze veranderingen grepen ook in op de privacy van de gezinnen thuis ; het gehele dagelijkse leefpatroon werd anders . De oorlog van 1914-1918 , de Russische revolutie van 1917 hadden nog diepe sporen nagelaten , met toestanden die geschilderd werden door post -expressionisten zoals Otto Dix , George Grosz en Käte Kollwitz . Op de kunst-scene uitte het wegvallen van het geestelijke , het menselijke ,zich door een reaktie die een nieuw bewustzijn trachtte in het leven te roepen ,een symbolisme ,een ersatz als vervanging van het onmenselijk geworden puur realistisch-plat-materialistisch leven ( Karl Marx ), namelijk , het sur-realisme ,waarvan gezegd werd , dat ook het onderbewustzijn betrokken werd bij het voortbrengen van kunst .Men wil de psycho-analyse , op kreatieve wijze beoefenen zoals beschreven door André Breton en anders dan dat Sigmund Freud dit doet in de periode 1918-1921 .

Men kan stellen dat het surrealisme zijn bloei gekend heeft in de periode tussen 1920 en 1940 ,met als wens ,het leven na de eerste wereldoorlog te veranderen. Breton,die in 1916  werkte in een ziekenhuis ,(en daarna nog medische studies deed en arts werd),wordt beïnvloed door de ideeën van een psychiater-neuroloog , en schrijft in 1928 een boek over de poëtische kracht van de waanzin ,nadat hij gewonde frontsoldaten gezien en verpleegd had , die gek werden , of een leven lang getraumatiseerd bleven ,verscheurd door hetgeen ze meegemaakt hadden.Breton schrijft poëzie en gedichten over hetgeen hijzelf en de verpleegden in hun dromen hebben gezien ,afschuwelijke , verwarde beelden , die hij begint te schilderen .In 1975 wordt hierover een boek gepubliceerd : "la naissance de l’aventure surrealiste ". Daarin verheerlijkt Breton ook de communistische ideeën van  Trotsky , zonder twijfel als reaktie op de rol van de duitsers in wereldoorlog I .

Hij was lid van het comité des "Antifascistes "zodat sommigen het surrealisme ook zien als "Art Révolutionnaire ". Als voorlopers en wegbereiders van het surrealisme , vermeldt men Gustav Klimt , Kardinsky , Pablo Picasso , Paul Klee , Marc Chagall en Giorgio de Chirico .

151    152     153    154     155    156    157    158    159    160    161    162 163Dali       164       165

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (22)

Het expressionisme . 1900 - 1930

----------------------------------------

Zoals de benaming het zegt ,drukt de kunstenaar zich in deze kunstvorm uit onder druk ( ex-pressie = naar buiten brengen onder pressie ) , d.w.z.op een krachtige manier , dus niet noodzakelijk op de gebruikelijke evenwichtige wijze. Harmonie kan dus vervormd worden tot wanordelijk verstoorde harmonie met vloekende kleuren ,eventueel hallucinante voorstellingen , met een dosis benadrukkingen van situaties die aan de ‘ gewone ‘ schilderkunst vreemd zijn , zoals in het schilderij ‘ de schreeuw ‘ van de Noor Edvard Munch.

In Duitsland laat Nolde zich opmerken , en in Oostenrijk Oskar Kokoschka.
Bij ons deed de Oostendenaar James Ensor , zijn duit in het zakje ,net zoals te Gent ( St. Maartens Lathem), Constant Permeke .

101 de schreeuw            102 Ensor : de maskers             103 Ensor Pierrot

104 Pierette door Beckmann 1925              105 Beckmann Papegaai

Grillig realisme kan voorgesteld worden , met een aangrijpende uitdrukkingsvorm. Parallele stromingen die samen met het expressionisme opkwamen , waren het kubisme , het fauvisme en het futurisme , die allen hun bakermat in Frankrijk en Italië hadden. Het expressionisme daarentegen vindt zijn oorsprong in Noord- en Centraal-Europa: de Scandinavische landen , Duitsland en Oostenrijk .Vandaar komt ook het erotisch expressionisme met Klimt , Schiele en Beckmann.
De kring van de schilders , die men de expressionisten heeft genoemd was voornamelijk samengesteld uit de groep van de " Brücke " en enkele schilders uit de kring van de     " Blauwe Reiter " .Daar ontstaat in München een duitse reaktie op franse opvattingen,waarbij een optische beleving van bv. Een landschap , verandert in een lyrische. De romantische naam ‘ der blauwe Reiter’ is ontleend aan de titel van een almanak voor eigentijdse kunst ,waarmee Kardinski en Klee in 1911 begonnen waren . Het expressionisme is het tegendeel van het afgeronde. Het is stekelig , venijnig , gebeten , onconventioneel ,wild , asymmetrisch, boosaardig . Thema’s zijn : rebellie ,geweld , meedogenloze zelfanalyse ,waanzin , primitieve wildheid , verschrikking , schaamteloosheid , uitbarstingen , grimassen , erotiek .De bedoeling was , verstikkende regels te doorbreken en het vermoeide en het vermoeiende dagelijks gebeuren , nieuw leven in te blazen , door de levende werkelijkheid te verrijken met fantasie .

Als voorlopers van het expressionisme ,kan men Goya vermelden , ook Dürer en Jeroen Bosch en er is verwantschap met hetgeen we Felicien Rops hebben zien presteren . ( museum Rops te Namen ) .

106 Rops         107         108         109         110

Het expressionisme is vooral een noodkreet van jonge mensen in de ellende van hun bestaan , verscheurd door verlangens , angst en door de te enge moraal die hun door een maatschappij van bovenuit voorgehouden en opgedrongen wordt . Het is de kreet van de eenzamen , in sommige gevallen bijna krankzinnigen , in de periode 1905 (Rouault) tot 1930, waartoe ook Chagall en Modigliani in Parijs mogen gerekend worden .

De " Jugendstil " ,benaming afgeleid van het Münchense weekblad "Jugend " , had invloed op impressionistische werken van Kokoschka en Kardinski.

111 Munch : straat in Noorwegen            112 naakt met hemd door Modigliani 1919

113 boerenvrouw met kind : Alfaro Siqueros 1924               114 Macke Meer

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (17)

Enkele grote meesters uit de twintigste eeuwse schilderkunst.

-------------------------------------------------------------

Matisse was twee jaar ouder dan de schilder Georges Rouault , die hij in een schildersatelier leerde kennen .Matisse is beginnen schilderen toen hij ,ziek , bij een oom logeerde .Deze bezocht met hem de musea te Arras , Rijsel en Cambrai . In 1952 werd te Cateau-Cambrésis , een Matisse museum geopend .. De slogan van Matisse was : " hoe eenvoudiger ,hoe duidelijker " .

79          80

Men noemt Matisse in verband met het fauvisme , met als kenmerken ,de accen-tuering van de zuivere kleur en de vereenvoudiging van de tekening.De indeling van de ruimte op een schilderij , stoort zich niet meer aan de perspektivische regels ,
waaraan we gewend zijn.Het wezenlijk bestanddeel is de kleur , maar dan wel op een speciale manier ,met stippeltjes aangebracht.Men tekent beeldvlakken " ont-sprongen uit inspiratie " ,met daarop verstrooide voorwerpen .Kleuren verspringen van oranje naar blauw , van groen naar rood , op een ‘ wilde ‘ manier. (-> ‘ les fauves ‘ ).De bedoeling is , taferelen een spontane uitdrukking te geven , waarbij zoveel mogelijk zuivere kleuren gebruikt worden.

Rouault (1871-1958) voelde zich verwant met zwervers , boeren,weggemaaiden  in een opstand,lichtekooien en verschoppelingen , en hij " wierp zijn gevoelens daar-omtrent ,op het doek " .Hij had zijn vakmanschap geleerd in scholen voor Schone en Decoratieve kunsten .

81            82

Kees Van Dongen  had een voorliefde voor feesten en mondaine gelegenheden ,
misschien omdat hij een ellendige jeugd achter de rug had.Rond 1920 schilderde hij een groot aantal portretten van politieke figuren , toneelspelers ,academici ,personen uit de mondaine wereld ,en uit de rosse buurt in Rotterdam, en hij maakte daarover soms grappen. Geboren te Delfshaven in Nederland ,had hij grote moeilijkheden toen hij te Parijs eens wou schilderen , omdat hij geen woord frans verstond noch sprak. Meisjes en zeelieden interesseerden hem meer dan machines . In nacht-kroegen maakte hij schetsen, die hij voor 5 franse francs aan liefhebbers verkocht ,
alsook aan humoristische bladen die verschenen in Montmartre. Picasso " leende " hem een van zijn vriendinnen , Fernande Olivier ,als naaktmodel (geschilderd met groenachtige tinten),omdat hij wist dat Van Dongen geen geld had om modellen te betalen .Zijn andere geschilderde vrouwen hebben roodgelakte nagels ,geverfde ogen ,fonkelende juwelen ,glinsterende japonnen .Oorspronkelijk was hij landschap-schilder in Nederland ,maar in Frankrijk schakelde hij over naar cirkus-en music-hall taferelen met uitzinnige kleuren.Na een reis naar Egypte,schilderde hij opnieuw landschappen .Hij schilderde ook in Cannes , Deauville en Venetië .

83           84

Dufy ,geboren in le Havre ,uit een muzikale familie , is zijn leven lang door muziek beïnvloed tijdens het schilderen .Hij schilderde orkesten en stillevens met muziek-instrumenten en partituren.In 1905 installeerde hij zich in Montmartre . Als groot kolorist kon hij met scherpzinnig gezette lijnen een onthullend schouwspel tevoor-schijn toveren , zowel in olieverf als in aquarel .Hij maakte ook kartons voor een tapijtweverij , en hield zich ambachtelijk met keramiek en  lithografie bezig .In 1963 kreeg hij een galerie in het Louvre ,nadat hij ook reeds in de Verenigde Staten , na wereldoorlog II (1940-1945) , tentoongesteld had .Hij overleed in 1953 .Zijn werken zijn verspreid over musea te Parijs , Nice en Le Havre .                85

André Derain studeerde voor ingenieur , toen een medestudent (Linaret) hem meenam naar het Louvre om er enkele kopieën te maken .Hij ontmoette er De Vlaminck en Matisse , en begon zelf te schilderen ,waardoor zijn studies in het water vielen.Hij gebruikte op een systematische manier ,zuivere kleuren , dus verschillend van de onstuimige manier ,die hij De Vlaminck deze had zien gebruiken . Roden en gelen overwegen bij Derain , sober en matig .De oorlog 1914-1918 liet een diepe indruk op hem na .Hij zonderde zich af ,maakte gekleurde etsen , schilderde decors voor Les Ballets Russes,maakte gipsmodellen en in brons gegoten mooie meisjes en renwagens .Op 10 september 1954 stierf hij door een ongeval .

86          87           88

Fernand Léger bezit vaste esthetische en sociale overtuigingen ,die hij uitdrukt in zijn schilderijen ,mozaïken ,gebrandschilderde ramen en polychrome beeldhouw-werken .Hij maakt aanplakbiljetten en muurversieringen .Zeer jong nog ,sterft zijn vader ,zodat hij opgevoed wordt door zijn moeder en oom. Hij studeert voor architekt.Na zijn militaire dienst wordt hij zo ziek ,dat zijn oom hem ter genezing naar het zonnige Corsica stuurt,en daar begint hij te schilderen , brekend met ver-ouderde methoden.In 1911 exposeert hij op het Salon des Indépendants. Als de oorlog in 1914 uitbreekt ,verlaat hij Parijs en maakt als nieuwe vrienden : mijnwerkers ,polderwerkers , timmerlui en smeden. Hij schildert de lichtinval op de koperen loop van een kanon en maakt kennis met allerlei nieuwe machines die in die jaren opduiken. Na de eerste wereldoorlog ontmoet hij de bouwmeester Le Corbusier ,werkt mee aan een blad L’esprit moderne , maakt decors voor de opera ,componeert het Ballet Mécanique , en ontwerpt muurcomposities voor de tentoonstellingen in 1925 en 1937.Hij versiert de grote zaal van de UNO in New York , en maakt wandtapijten en keramieken.

Hij sterft in 1955,waarna zijn weduwe een museum liet bouwen te Gif-sur-Yvette.

89           90

Picasso heeft een beslissende invloed op de schilderkunst uitgeoefend ,verwarring gezaaid , nieuwe wegen geopend , verrast en daarna gerustgesteld.Hij was een bezieler , die tegen Jean Cocteau zei :  " ik zoek niet , ik vind " . Het woord fantasie is een te zwakke uitdrukking om zijn talent te verklaren . Picasso is in 1881 te Malaga (Sp) geboren uit een vader van gemengde Andalusische en Castiliaanse afkomst,en een moeder , wiens naam hij heeft aangenomen van een uit Italië afkomstige familie.Zijn vader was tekenleraar in Barcelona ,de hoofdstad van Catalonië .In 1904 vestigt hij zich definitief in Montmartre.Hij schildert eerst vrij klassiek ,zoals " de moeder en het kind ", daarna kent hij tot  1915 een blauwe, roze,groene kubistische en expressionistische periode .De spaanse burgeroorlog grijpt hem diep aan ,en hij schildert Guernica,tentoongesteld op de wereldexpositie van 1937 in Parijs .

91           92            93

De grote variëteit van de werken die hij geschilderd heeft , ook op keramische vazen , wordt door de kunstkritici verklaard door zijn wispelturigheid van geest , zijn liefdeservaringen met minstens 8 vrouwen , zijn politieke opstelling , en een intens kontakt met de toestanden in de wereld van die tijd . De data van zijn werken vallen samen met perioden van vervoering voor een bepaald onderwerp,met de daarmee gelijklopende scheppende aktiviteit.Die afwisseling resulteert telkens in een andere uitdrukkingswijze .Hij is zowel virtuoos als opstandig uitdagend origineel .

Georges Braque schildert volgens de uitspraak van Apollinaire in 1913 , volgens een volledig nieuwe kunstopvatting .Bracke zegt dat hij wel naar de natuur schildert,
maar dat hij " zich daarbij van het model heeft losgemaakt ".   De ontmoetingen tussen Bracke en Picasso vanaf 1908 heeft Bracke in de richting van de kubistische voorstellingen geduwd . Hij kende ook Dufy uit Le Havre , en het fauvisme van Derain na diens ontmoeting met De Vlaminck .Bracke voelde ook wel voor het impressionisme ,dat hij net zoals het fauvisme liet vallen na een reis naar Antwerpen in 1907 , toen hij " Les demoiselles d ' Avignon " van Picasso gezien had .  Hij schilderde van toen afaan met geometrische vormen ,waarin Matisse die zijn doeken zag "kubussen ontdekte".Met Picasso bracht hij de zomer van 1911 en 1912 door te Céret , waar zich nu nog een uitgebreid Picasso museum bevindt .In 1914 breekt hij met Picasso nadat ze samen stillevens hebben geschilderd en collages gemaakt met vierkante en ronde blokjes .In 1938 schildert hij nog een ‘ stilleven met mandoline ‘,
 in 1950 ‘ ruimetelijke schilderingen ‘.Hij overlijdt in 1963.

94

Maurice Utrillo ‘s moeder ,Marie Valadon ,was schilderes .Ze was nog opgetreden als cirkus-acrobate , en ze poseerde bij voorkeur naakt voor zo jong mogelijke schilders omdat dit haar een kick gaf .Ze hing rond in de café ‘s en ateliers van Montmartre ,leerde er Degas kennen , en poseerde ook nog voor Renoir . Ze veranderde haar naam in Suzanne Valadon .

Utrillo’s vader was een dronkaard ,aan alcohol verslaafd.Misschien daardoor voelde Utrillo zich als 14 jarig kind niet thuis in de hem omringende omgeving.Hij had geen vrienden en droomde enkel, om zich af te schermen tegen een voor hem vijandige wereld.Daarom ook , schilderde hij het rustige landschap .

95           96

De dromerige Utrillo mislukte in zijn studies aan het Lyceum ,en hij werd ,omdat hij niets meer te doen had ,en enkel nog door de straten slenterde , door zijn moeder gedwongen om te gaan tekenen en schilderen .Zijn troosteloosheid verdronk  hij ,
want hij werd zoals zijn vader , alcoholieker en op 17-jarige leeftijd onderging hij een ontwenningskuur in een ziekenhuis.Ondertussen ontmoette hij de schilders Modigliani , Sisley en Pissarro , en tot 1908 schilderde hij met dikke verf , landschappen ,min of meer door de twee laatst vermelde impressionisten beïnvloed .
Er zijn serene landschappen bij ,maar ook tragische ,waarin hij zijn wanhoop uit-drukt .Voorbijgangers in de straten zijn slechts figuranten met karikaturale vormen .
Hij schilderde ook naar gewone prentbriefkaarten .Tussen 1911 en 1914 reisde hij naar Bretagne en Corsica , om daar te schilderen. Suzanne Valadon scheidde van haar echtgenoot en hertrouwde met een schilder die even oud was als haar zoon Utrillo ,waarna hevige twisten tussen beide mannen uitbraken .Suzanne kocht een vervallen kasteel in Beaujolais en arrangeerde in 1935  nog een huwelijk tussen haar zoon Utrillo en een van haar vriendinnen.Van dan afaan schilderde Utrillo nog enkel kathedralen en kapellen in een " mystieke"   bui.

Modigliani Amadeo werd te Livorno (It.) geboren in 1884 uit een rijke familie ,
waarvan de grootvader , bankier van de paus was . Hij was een zwak kind ,
waardoor hij zijn studies moest afbreken ,en hij begon te tekenen en te schilderen als vrije tijdsbesteding .Zijn familie liet hem lesgeven door een landschapsschilder uit Livorno.Vanaf 1902 verbleef hij te Florence waar hij aan de School voor Schone Kunsten studeerde .Daarna vindt men hem terug in Rome ,Veneti‘ en Frankrijk .In Montmartre zocht hij vertier bij drinkebroers , hetgeen hem aanspoorde om portretten te schilderen,met een zekere melancholie ,onder invloed van de drank .Hij had nog enkel belangstelling voor het vrouwelijk lichaam.Hij vestigde zich in Mont-parnasse onder invloed van Picasso en Van Dongen ,en schilderde in vijf tot tien jaren tijd vierhonderd schilderijen en duizend aquarellen.

Sommigen die hij achteloos op papieren tafellakens in restaurants maakte ,werden aan zeer lage prijzen verkocht. Met virtuositeit , schilderde hij de portretten van zijn vrienden .Zijn enorme werklust dankt hij aan een overmatig aantal vrouwen ,en drank ,waarbij een engelse dichteres (Hastings) hem zelfs hasjiesj leerde roken .Men vraagt zich af , hoe hij midden van wanorde , de tijd heeft gevonden om zoveel naakte vrouwen ,maitresses , en portretten (onder meer van Picasso ,Jean Cocteau ,
De Vlaminck ,Kisling),in soepele harmonie ,met stijl ,te schilderen .In 1917 werd hij verliefd op een zeer jong meisje Jeanne Hébuterne ,die hij zwanger maakte ,terwijl ze thuis bleef wonen bij haar ouders ,die zich sterk verzetten tegen de verhouding met een oude dronkaard.Ondanks die tegenkanting werd in 1918 een dochter geboren.De schilder zette zijn nachtelijke uitspattingen in kroegen voort en maakte Jeanne opnieuw zwanger . Hij stierf aan tuberculosis in 1920 .Twee dagen na zijn overlijden ,sprong Jeanne met haar ongeboren tweede kind uit het raam op de hoogste verdieping van het ouderlijk huis .

97           98

Chagall Marc ‘s werken worden beheerst door zijn kinderjaren ,waarin hij als het ware leefde in een ghetto ,namelijk zijn vader’s winkel , waar enge tradities hem door zijn familie werden opgedrongen,in Vitebsk,zijn geboorteplaats in Rusland .Op zijn twintigste had hij aan de School van Schone Kunsten niet de middelen om zich het nodige materiaal aan te schaffen.Hij schilderde met aardkleuren naar het beeld van het grauwe milieu waarin hij leefde.Dat veranderde toen een afgevaardigde van de Doema hem naar Sint Petersburg zond,waar hij reprodukties zag van Gaugain , Cézanne en Van Gogh en hij zijn eerste naakt schilderde ,namelijk Bella , zijn verloofde.In 1910 ging hij naar Parijs waar hij in  1911 exposeerde .Zijn composities , opgedragen aan mijn verloofde en aan Rusland getuigen van zijn gehechtheid aan zijn geboorteland en aan zijn joodse  jeugd aldaar . Enkele weken voor het begin van de oorlog van 1914 verlaat hij Parijs terug naar zijn geboortestad om daar te trouwen , na zijn eerste grote tentoonstelling in Berlijn georganiseerd te hebben .In 1937 schildert hij " de (Russische) revolutie ".Hij vestigt zich in Moskou,
daarna Berlijn en dan terug naar Parijs ,waar hij in Montparnasse woonde .Vanaf 1922 tot 1940 schildert hij een groot aantal doeken en in 1941 vertrekt hij naar de VSA tot 1946 , maar vergeet Parijs niet ,waar hij tot 1966 verder schildert .

99

Gromaire Marcel had een voorliefde voor eenzaamheid.Hij schildert met doffe kleuren zoals Permeke .Hij schildert kermessen en de vlooienmarkt ,boeren , bierbrouwers ,schippersvrouwen.Al jong tekent hij , en kan zich pas aan een academie inschrijven na tegenstand geboden te hebben aan zijn vader die hem rechten wilde laten studeren.Geboren in Frankrijk , reisde hij naar Duitsland , Engeland , België en Nederland.Hij geeft les aan de Ecole Nationale des Arts Décoratifs , schildert eerst kubistisch,later honderden  tekeningen naakt met het vrouwelijk lichaam als onuitputtelijke bron .Voordat hij een doek schildert ,maakt hij daarover voorafgaandelijk 20 pentekeningen.Niets wordt aan het toeval overgelaten ,
en alles gebeurt ernstig zonder improvisatie,doorwrocht . Hij is zowel portretschilder als landschapsschilder , zowel met olieverf als met aquarel

100

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (6)

Het Impressionisme (19e eeuw)

---------------------------------------

In de jaren 1800 begon de bevolking in verschillende landen , en onder meer , toonaangevend in Frankrijk , zich bewust te worden dat wantoestanden en de slechte omstandigheden waarin de lagere klasse leefde en werkte , ook aan de kaak konden gesteld worden , niet alleen verbaal ,maar ook door tekeningen en schilderijen die aan het publiek konden getoond worden . Een en ander voerde tot een strijd tussen troepen van de regering en communards , waaronder arbeiders-vrouwen die een bittere klassenstrijd voerden .Honoré Daumier is een van de Franse schilders , die met zijn schilderijen daarop gewezen heeft .

(treincoupe 3e klasse)   (46) en (46a)             (47) strijd

Ambitieuze schilders zoals hij ,hoopten hun werken te mogen exposeren in het  jaarlijks Parijse Salon ,maar de jury die de doeken daarvoor uitkoos bestond uit leden van de Académie des Beaux Arts,die enkel schilders met naam toelieten en geen plaats gunden aan andersdenkenden die een afwijkende stijl beoefenden. Onder de daartegen rebellerende groepen , bevonden zich de " impressionisten " met Claude Monet , Auguste Renoir , Paul Gaugain ,Van Gogh , die zich verstikt voelden door het intolerante fanatisme van de heersers die de touwtjes in handen hadden van het kultureel gebeuren.

Bekijkt U een dia-reeks van schilderijen van vooral Renoir , door op de volgende
link te klikken:

http://www.youtube.com/watch?v=YJkN5y15Bjc#

Zowel in de kunst als in de literatuur bestond de voorliefde uit moraliserende taferelen , enkel leuke en deftige situaties , plezierige afbeeldingen met deftige sentimenten .Seksualiteit en de minder plezierige kanten van het leven , het uitbeelden van wantoestanden ,armoede en uitbuiting ,werden zorgvuldig vermeden .Maar in een reaktie , werd het deftige , serieus en respectabel klassiek schilderij ,ontleend aan de geschiedenis van Griekenland , Rome  en de Oudheid ,vervangen door een zoutloos genre ,waarin andere inspiratiebronnen de schilders beïnvloedden , onder meer de gedurende eeuwen onderdrukte erotiek .Nu nam de artistieke vrijheid de bovenhand in een ongenuanceerde kunstenaarswereld ,
waarin de kunstenaar kon provoceren , om een reaktie uit te lokken .

Vroeger hadden naakte mannen en vrouwen geen schaamhaar , erotische lichaams-delen werden met de hand , een kledingstuk of een blad van een boom bedekt , hun tepels werden nauwelijks voorgesteld ,en ze hadden een bleke huidskleur die alle details verdoezelde . Daar kwam verandering in met mannen ,maar vooral vrouwen met weelderige vormen en huidskleuren van alle lichaamsdelen .In de literatuur werd deze trend gevolgd door de schrijvers Victor Hugo en Emile Zola , die daarvoor zelfs in de gevangenis had gezeten , beschuldigd van de overschrijding van de deftige seksuele normen. De vroegere geliefde onderwerpen van de respectabele academische kunst ,waren ook schilderijen met rozen , huisdieren ,vooral honden en katten ,elegante mooi geklede dames ,steeds vergezeld van kinderen of boven hun hoofd zwevende engelen ,en soms half ontkleed ,hetgeen in feite veel erotischer was dan hetgeen de impressionisten met spiernaakt begonnen af te beelden . Rubens had ook spiernaakt geschilderd naar dan wel nog op een ‘ deftige ‘ manier .als deel van een of ander historisch verhaal ,of zoals dat bij andere naakt-schilders uit vorige eeuwen het geval was , als deel van een bijbel-verhaal .

(48) Cezanne nudes- landscape

De leidende figuur van de academische school in Frankrijk ,was Jean Auguste Domique Ingres (1780-1867) die ideoloog en jurylid van het Salon was ,en zich op steriele manier verzette tegen de opkomst van nieuwe talenten zoals Eugéne Delacroix (1798-1863) die met passie , spontaneiteit en liefde voor de natuur en de prikkelende erotiek schilderde. Met zijn heldere kleuren en warme romantische elementen in zijn schilderijen ,bevrijdde hij zich uit het keurslijf van de zogezegde klassieke academische schilderkunst .Deze nieuwe beweging werd ook gevolgd door de sympathieke Gustave Courbet (1819-1877),die poneerde dat de schilderkunst zich uitsluitend met concrete en waarneembare zaken diende bezig te houden zoals het stadsleven , café-taferelen ,e.a. Zijn schilderijen waren daarom niet ‘te modern’ of ‘ te proletarisch ‘ of in strijd met de menselijke waardigheid en de ‘goede zeden ‘.

De groeiende ontevredenheid tegen de principes van Ingres en andere conservatieven bereikte een hoogtepunt toen in 1863 , 3000 van de 5000 ingezonden doeken op het Salon geweigerd werden . Dit leidde tot dusdanige uitbarstingen en rellen dat de keizer Napoleon III , in persoon , vroeg de geweigerde doeken te mogen zien ,en besliste dat alle afgewezen kunstenaars hun doeken mochten exposeren in het  " Salon des Refusés " in een ander deel van het gebouw , met schilderijen zoals " le déjeuner sur l’herbe " van Edouard Manet die natuurgetrouw , een duidelijk ‘ niet klassiek naakte vrouw ‘ toonde die zich ontspande op de grasmat , in het gezelschap van twee geklede mannen .

het schildersatelier van Courbet (49)                 dejeuner sur l'herbe door Manet (50)

Het model is Victorine Meurent ,de linkse man haar familielid en de rechtse man is de broer van Manet

bellen blazen (51) door Manet                  De fluitspeler door Manet (52)

(53) Renoir : Portret van Frédéric Bazille 1867                     Renoir Baadster (54) 1870

Renoir : les parapluies 1884 (55) ,                  en jonge baadster (56)

Renoir : de lunch van de roeiers (57) ,         (57a)                          en (57b) pianoles

Constable (58)                       Bazille : het atelier van de schilder (59)

Pissarro : Norwood in de sneeuw 1870 (60)            Toulouse Lautrec (60a)

In de periode na het Salon des Refusés , begonnen de impressionisten bijeenkomsten te houden , met als leidende figuren Claude Monet , Auguste Renoir , Alfred Sisley , Camille Pissarro ,Paul Cézanne . Hun voornaamste belangstelling ging in die periode uit naar landschapsschilderkunst , stukken die ter plekke , buiten werden geschilderd ,waarbij men het licht , de kleuren en de atmosfeer zoals die op dat ogenblik waren , zo natuurgetrouw probeerde weer te geven . Dit ging in tegen de academische opvatting van de donkere kleuren met een tijdloze indruk , gedetailleerd afgewerkt in een atelier ,en waarbij een landschap enkel als achtergrond diende . De impressionisten werden vervoegd door Edgar Degas , die balletdanseressen schilderde .

(61) koets bij het rennen Edgar Degas 1870         de dansklas door Degas 1874 (62)

Omdat alle vergaderingen plaatsvonden in Parijse café’s bestaan over danspartijen in café’s ook schilderijen van die groep en van andere schilders die zich bij hen aansloten . Tussen 1875 en 1886 organiseerden de impressionisten 7 eigen tentoonstellingen waardoor het publiek langzamerhand aan de nieuwe stijl begon gewoon te geraken , omdat het impressionisme als beweging geen uniform beeld opleverde ,maar talloze facetten van diversiteit vertoonde ,een brede scala van facetten en stijlen .Daaronder speelde Cézanne de voorloper van het kubisme en andere 20-eeuwse stromingen. Cézanne werd gesteund door Pissarro en Renoir ,hij was een beetje jaloers op de nieuwkomer Paul Gaugain en had als jeugdvriend , de schrijver Emile Zola

Gaugain was in 1848 geboren in Parijs ,maar zijn vader , journalist bij La Nation emigreerde voor 5 jaar naar Peru en stierf tijdens de reis .Toen hij 17 j was voer Gaugain als tweede stuurman op een koopvaardijschip tussen Frankrijk en Zuid-Amerika. In 1871 verliet hij , na zijn militaire dienst , de marine en werd effecten-makelaar met de steun van zijn oom . Met het daarmee verdiende geld kon hij trouwen met Mette Sophie , een Deens meisje dat als gouvernante in Parijs werkte , en hem de volgende 10 jaren , 5 kinderen schonk. Aan boord van de schepen had hij veel getekend , en de ontmoeting met Pissarro en de ontmoeting met de impressionisten zoals Corot van 1884 ,betekende een keerpunt waarbij Gaugain begon te schilderen Dégas kocht van hem zelfs enkele schilderijen. In 1884 ging hij met vrouw en kinderen naar Kopenhagen,waar de Deense familie van zijn echtgenote hem zeer vijandig bejegende. Met zijn tweede zoon Clovis keerde hij terug naar Parijs en liet Mette achter met de andere kinderen.Hij zou ze nooit meer terugzien. In 1887 vertrok hij naar Panama , dan naar het eiland Martinique en in 1891 naar Haiti .Terug in Parijs van 1893 tot 1895 , kon hij zich niet meer met het europese leven verzoenen en in 1895 verliet hij europa voorgoed om zich definitief in Haiti te vestigen. Hij trouwde er nog tweemaal met zeer jonge meisjes (13 jaar),waarvan ene nog een baby van hem ter wereld bracht, en hij stierf in 1903 aan exczema en een hartaanval .

Meer nog dan Gaugain , heeft Van Gogh zijn leven ,zijn sociaal engagement en zijn ellende op het doek gebracht. Dat sociaal engagement had hij van zijn vader , die dominee was te Zundert , Noord Brabant , waar zijn ooms kunsthandelaars waren. Werkend voor hun firma , ging Van Gogh van 1873-1874 naar Londen werken ,
waar hij verliefd werd op de dochter van zijn hospita , die reeds bleek verloofd te zijn .Deze teleurstelling stortte Van Gogh in een diepe religieuze krisis , en hij liep drie maanden stage aan evangelische school te Brussel.Daarna probeerde hij te werken in de mijnstreek van de Borinage in Wallonië ,maar na zijn pogingen om iedereen daar te bekeren tot het leiden van een christelijk leven , werd hij ontslagen.
Hij vestigde zich weer in Brussel , waar hij lesgaf in anatomie en perspectief ,want hij had in zijn jeugd veel getekend.Van 1880 tot 1885 bestudeerde hij standaard-werken over kunst , en dat is dan zijn enige artistieke opleiding geweest. Hij werd hevig verliefd op zijn nicht Kee Vos , een weduwe met een zoontje,maar deze relatie liep op niets uit .In den Haag wonend , werd hij geholpen door zijn neef ,
Anton Mauve,maakte daar tenslotte ruzie mee ,en ging samenwonen met een prostitué , Sien die reeds een baby had en er een tweede verwachtte.Na twee jaar vluchtte hij weg ,naar de pastorij van zijn vader , die kort daarna stierf. Van Gogh kon zich van toen afaan nog enkel op zijn broer Theo verlaten . Al zijn relaties waren heftig , emotioneel , onstabiel, na met moeite aangeknoopte kontakten. Hij kleedde zich als landbouwer en ging toen de boeren schilderen te Nuenen in Nederland . Hij ontmoette Paul Gaugain ,waarna ze in 1888 gingen samenwonen te Arles in Frankrijk,in een gemeenschappelijke atelier-kamer ,maar maakte met deze alweer ruzie na korte tijd.

Op 23 december 1888 , viel Van Gogh ,Gaugain aan , en sneed zich die avond na een zenuwinzinking , een oor af . Van Gogh was lichtgeraakt en veeleisend ,en toen zijn broer Theo , die hem geldelijk onderhield , in 1890 trouwde en zijn  echtgenote al het geld opeiste voor het huishouden , zag Van Gogh geen uitweg meer, liep het veld in , en schoot zich op 27 juli 1890 een kogel door het hoofd .

Cezanne de kaartspelers 1891 (63)                         Gaugain Hina Te Fa 1893 (64)

Gaugain drie Haitianen 1898 (65)

Gaugain (65a) ,    (65b),(     65c)     en    Van    Gina Te Fatou 1893      (66)

Van Gogh de aardappeleters 1885 (67)                    Degas orkest van de opera (68)

Camille Corot (1776-1875) was een gewaardeerd landschapsschilder .De invloed van de engelse landschapsschilders , hield verband met het feit dat Pissarro en Monet tijdens de Frans-Duitse oorlog , een tijdlang in Londen hadden gewoond waar ze de schilderijen van John Constable ( 1776-1837) en William Turner (1775-1851) hadden gezien.

Constable: de hooiwagen (69 ) (won een gouden medaille op het Parijse Salon)

engelse stijl (70)

Tegen 1900 , waren er navolgers van het impressionisme in verschillende landen ,tot en met de dood van Claude Monet,de laatste grote exponent van deze kunst , in 1926 .

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (0)

Schilderijen (compositorisch) interpreteren en analyseren .

--------------------------------------------------------------------------

Wanneer een schilder een curve voorstelt op een klassiek , ofwel bijvoorbeeld abstract schilderij , is dat dan een dramatische werveling , die een gevoel  uitdrukt ,
of een dynamische uiting van opgekropte energie, vertolkt door ingehouden  spanning .of drukt de curve daarentegen een zekere (s-)loomheid uit , of zelfs een levensmoeheid ?  Zovele vragen met evenveel antwoorden , afhankelijk van de ingesteldheid en de inspiratie van het moment waarop de waarnemer het schilderij bekijkt . De tegenhanger van een kromme , is in compositorisch opzicht , een scherpe hoek tussen twee lijnen ,die elkaar spanningsvol ontmoeten met een doordringende kracht .De lijnen kunnen bijvoorbeeld naar elkaar overhellende bomen voorstellen ,maar ook de hoek tussen het groeiende armpje en het lichaampje van een baby in de moederschoot , of een herder die steunt op zijn stok bij het leiden van een kudde schapen.Ze kunnen de geknakte mast uitbeelden van een vergaan schip t.o.v. het dek ,nadat het tegen een ijsschots te pletter is gelopen.De hierbovenstaande bedenkingen hebben vooral betrekking op vrij recente werken van kunstenaars die op hun schilderijen voorstellingen bedenken ,gebaseerd op composities met lijnen , krommen ,spiralen ,rechthoeken ,cirkels ,e.d.,kort samen-gevat : schilderijen uit " het modernisme " .

Bekijken we nu een eerste ander voorbeeld : "de slaap van de rede ,brengt gedrochten voort " ,geschilderd door de Spanjaard Goya . Het is een symbolisch werk ,waarin Goya duidelijk maakt , dat bewustwording , het proces van de fantasie tegenwerkt .                        

   71 Ets in aquatint 1797              72

De menselijke figuur ,die de rede verpersoonlijkt ,slaapt , en Goya heeft deze toestand weergegeven in een ovale vorm , die passiviteit en berusting uitdrukt .

Boven deze curve ,heeft hij fladderende vleermuizen en uilen geschilderd , opgebouwd uit scherpe , hoekige vormen ,als verdierlijkte hoedanigheid van- en gestaltegeving aan- het geestelijk element in de mens. Zo zijn twee van elkaar gescheiden gevoelsgebieden aangesneden ,enerzijds het ronde menselijk kwetsbare en emotionele , anderzijds de hoekige vormen van het materiële . Dit is de dualiteit van licht en duisternis ,van de gekende wereld van het daglicht en de onbekende wereld van de diepe slaap en de droom ,zelfs het ocultisme ,de opwaartse en de neerwaartse beweging .

Een andere schilder ,William Blake ,is op dit thema ingegaan met zijn schilderij "de oude man " .

73                               De bovenste helft van het schilderij stelt een cirkel voor , een uit de ruimte losgemaakte zon ,omgeven door roodachtig-oranje bestraalde wolken ,allen voorgesteld door krommen ,zoals de menselijke gedaante van de man zelf .

In het duistere gebied onderaan het schilderij , onderscheidt men enkel een grote donkere driehoek , die de compositorische tegengesteldheid uitbeeldt tussen de geestelijke wereld bovenaan , en de stoffelijke wereld onderaan .

Men zou dit kunnen vergelijken met de tegenstellingen vuur en water of lucht en zandige aarde . De naar omhoog gerichte punt van de donkere driehoek kenmerkt daarbij de opwaartse beweging , die in al ons streven aanwezig is ,maar ook het groeien van alle planten naar het licht toe . De zon is daarbij de centrale schijf van de compositie , onze schepper en levens- instandhouder volgens de aloude traditie van de indianen in Zuid-Amerika. De rol van de lucht als verspreider van de zaden van planten , wordt weergegeven door de wind die met kracht tegen de baard van de man blaast .

Als derde voorbeeld bekijken we "de schreeuw " door E. Munch ,waarin een krachtig kontrast tussen ovale vormen en rechte lijnen ,een bijna ondraaglijke spanning veroorzaakt .

74 Munch De Schreeuw              74a

Op en naast de brug domineren de rechte lijnen ,en in de zee en de lucht overheersen gebogen lijnen die onder vertikale of scherpe hoeken staan t.o.v. de rechte lijnen .De lijnen zijn nadrukkelijk ruw voorgesteld ,zodat ze de zintuigen bijna pijn doen.Dit kan ook gezegd worden over de ovaal-achtige vorm van het gezicht met een door pijn , angst of overdreven luid lawaai , verwrongen gelaatsuitdrukking en wijd geopende mond .De vertikaal geplaatste handen schieten naar omhoog uit het gebogen lichaam ,en schermen ofwel de oren af , of ondersteunen een gekweld hoofd .Alleen de twee figuurtjes aan de linkerkant van het schilderij , brengen enige rust teweeg in kontrast met de gepijnigde hoofdfiguur ,die met haar stille schreeuw de omgeving doet sidderen .Dit is een disharmonie ,omdat er geen binding is tussen de figuur op de voorgrond en de twee op de achtergrond.Daardoor ontstaat een druk , een pressie , de ex-pressie van de op dat ogenblik tegenstrijdige  gevoelens .

75 Watteau

Bekijken we als vierde voorbeeld "de liefdestoonladder " van Watteau ,
waarvan de compositie zich op het eerste gezicht baseert op een eenvoudige driehoekige vorm.Deze verleent stabiliteit aan het schilderij met een stevige horizontale basis.Binnen de grenzen van de driehoek heeft Watteau een spanning tussen de twee hoofdfiguren geschapen door ze naar elkaar te laten toebuigen.
Wanneer men de middellijn door de guitaar van de man begint te volgen ,kan men het schilderij ook op een andere basis-wijze bekijken ,namelijk met de driehoek verstoord tot een diagonaal die de guitaar volgt en een andere diagonaal , getrokken van de linker bovenhoek naar de rechter onderhoek , tussen de twee figuren door . Zo kan men verder gaan ontleden ,waarbij men tot de vaststelling komt ,dat het schilderij kan beschouwd worden als geometrisch opgebouwd uit een reeks ruiten en driehoeken ,waarbinnen de verschillende elementen van de afbeelding geplaatst zijn .

76 Watteau en hoedenmaakster : ontleding                     77 Hoedenmaakster

Vijfde voorbeeld : " de hoedenmaakster " door Dégas .een schilderij dat zich-herhalende vormen toont , vormpatronen met contouren .De meest voorkomende aflijning , is deze van de cirkelvormige hoeden.Maar de afbeelding zit ook vol met andere rondingen : de boezem van de vrouw , haar rok ,de afgeronde hoek van de kist waarop de paarse hoed rust ,enz.Bovendien munthet schilderij uit door de plasticiteit van de licht- en schaduw-werking .

Als zesde en laatste voorbeeld , onderzoeken we de invloed van het gebruik van kleuren in een schilderij van Van Gogh : " Café-terras bij avond " .

78  Van Gogh Café-terras

Kleur spreekt ons gevoel aan , zoals de warme kleuren rood ,geel , die maken dat we ons opgewekt voelen , terwijl de koude kleuren  blauw ,paars , groen ,grijs , ons deprimeren en emotioneel afremmen .

Rood is een opdringerige kleur ,die een gevoel kan doen ontstaan van opwinding,
drama,agressiviteit,opwaarts gerichte spanning.De rode kleur zal de plaats waar ze geschilderd is ,meestal een voorgrond , naar voor trekken , terwijl blauw ,paars en groen ,zwart , het tafereel naar achter doen bewegen ,naar achter doen wijken . Claude Monet heeft deze techniek herhaaldelijk toegepast in al zijn bloemen-schilderijen ,waaronder bijvoorbeeld "het klaprozenveld". Daarin laat hij ook alle kleuren kontrasteren met hun komplementaire kleur: rood met groen, blauwmet oranje en geel met paars. Van Gogh heeft met roodachtige tinten zijn café-terras met stoelen ,naar voor getrokken , terwijl hij met een zeer donkerblauwe achtergrond , de sterrenhemel en verafgelegen gebouwen in de straat ,praktisch zwart geschilderd , heeft doen terugwijken .Merk daarbij het perspektief op ,dat vakkundig niet alleen toegepast is op de gebouwen ,maar ook op de menselijke figuren .

De twee gestalten rechts ,die de straat oversteken ,zijn groter voorgesteld dan de twee figuurtjes achteraan in het midden .

178 ,179 De Emmaüsgangers .

------------------------------------------

Caravaggio schildert een verhaal uit de bijbelse geschiedenis , waarin na zijn herrijzenis , Jezus op de weg van Jerusalem naar Emmaüs , twee van zijn discipelen ontmoet . Het schilderij toont het ogenblik waarop diezelfde avond hij zich aan hen openbaart tijdens het diner , door het breken van het brood . Het wordt de twee mannen plots duidelijk dat hun dode leermeester is teruggekomen . Hun verbazing is adembenemend weergegeven , terwijl de herbergier verbijsterd , en niet begrijpend , toekijkt . De rechts gestilderde discipel reageert het theatraalst . Zijn uitgestrekte armen herinneren aan de kruisiging . Deze houding kontrasteert met de  even plotse ,maar minder heftige reaktie van de links geschilderde discipel.

Caravaggio schildert in het midden een jeugdige , baardloze Christus ,omdat hij afstand genomen heeft van de angsten en het lijden tijdens de kruisiging en volgens het evangelie zou verschijnen ‘ in een andere gedaante ‘ . Te midden van rijke , donkere kleurtonen en de omringende schaduwen , baadt zijn gezicht in het licht , dat van links komt , de gebruikelijke positie van de lichtbron in de schilderijen van Caravaggio .

De naar voor gebogen herbergier staat in de lichtstraal ,maar zijn schaduw valt niet op de centrale hoofdfiguur ,maar op de muur ,samen met de schaduw van de linkse discipel , waarmee Caravaggio bedoelt dat niets of niemand zijn hoofdfiguur in de schaduw kan stellen .

250 , 251 : Goya : de derde mei 1808

---------------------------------------------

De derde mei 1808 is een schilderij dat gewijd is aan de gewelddadige onderdrukking en de daaropvolgende massa - executies van Spaanse burgers , die op 2 mei 1808 in opstand waren gekomen tegen de Franse bezetters .

In het vuurpeleton zijn de soldaten afgebeeld als bijna gezichtloze automaten Hun lichamen zijn met elkaar verbonden als een of andere vernietigings-machine.Ze staan bijna onmogelijk dichtbij hun slachtoffers , hetgeen de gewelddadige en tragische aard van het tafereel benadrukt . De aandacht wordt speciaal gericht op de man die met uitgestrekte armen op zijn knieën zit en op het punt staat doodgeschoten te worden.De gezichten van de lotgenoten rondom hem drukken wanhoop en doodsangst uit.Goya schept hier het wrede beeld van een slachthuis ,waarin het bleke hemd van de geknielde man weinige ogenblikken later zal doordrenkt zijn met rood bloed .Op de voorgrond ligt reeds een dode man met gezicht in een plas bloed . Hij is in perspectief getekend met zichtbare verminkingen in het gezicht en zijn uitgestrekte armen duiden op een laatste smeekbede , zoals de armen van het nog levende slachtoffer dat weldra deel zal uitmaken van de stapel dode lichamen op de grond .

Toen koning Ferdinand VII in 1813 weer aan de macht kwam ,stuurde Goya hem een verzoek tot " het herdenken van deze belangrijke en heldhaftige akties en taferelen van onze opstand tegen de tiran van Europa " .

62 ‘ Het ontstaan van de melkweg ‘ 1580 door Jacopo Tintoretto

________________________________________________________

Gaius Julius Hygienus , een bibliothecaris van keizer Augustus in de eerste eeuw voor Christus , verklaarde het ontstaan van de melkweg als volgt :

" de oppergod Jupiter had een voorliefde voor sterfelijke vrouwen .Eén van hen ,Alcmene , schonk hem een zoon met de naam Hercules . Toen zijn eigen echtgenote , de godin Juno , eens een dutje aan het doen was , drukte hij de baby Hercules tegen haar borst om hem van de melk van de onsterfelijkheid-wording te laten drinken . De godin werd wakker en sprong verschrikt op .Bij die beweging spoten de melkdruppels in het firmament ,waar ze meteen in sterren veranderden . Juno beval daarop aan twee slangen de geadopteerde baby te vermoorden ,maar het jongetje was inmiddels al onsterfelijk geworden en zeer krachtig door het drinken van de melk , en hij wurgde de slangen ".

De Venetiaanse kunstschilder Jacopo Rubusti , beter gekend als Tintoretto , had een voorliefde voor theatrale effekten . Toen Tintoretto , in Venetië , tussen 1578 en 1580 , ‘ de melkweg ‘ schilderde , had hij het erg druk met het uitvoeren van allerlei schilderijen in staatsopdracht .Alleen met behulp van assistenten ,kon hij aan de grote vraag naar zijn werken voldoen . ‘ De melkweg ‘ heeft hij echter helemaal alleen geschilderd , en wel twee keer.Toen de National Gallery in Londen het olieverfschilderij in 1972 restaureerde, bleek dat zich onder het verfoppervlak een eerste versie bevond ,met dezelfde voorstelling maar snel en impulsief geschilderd , dus niet zo mooi uitgewerkt.Waarschijnlijk is de reden voor de overschildering van deze oorspronkelijke versie te zoeken in het feit , dat nog vóór de voltooiing van dit eerste schilderij , als potentiele koper , keizer Rudolf II ten tonele verscheen , die besloten had kunst te gaan verzamelen .Deze koper stelde toen de hoogste kwaliteitseisen aan het "fabeltjes-schilderij ,waarbij Jupiter een kleine Bacchus tegen de boezem van Juno houdt " .Hercules werd dus hier Bacchus (de drinker ) genoemd , en het schilderij kreeg een plaats in het keizerlijk paleis te Praag .

Praag werd in 1648 door Zweedse troepen veroverd , en de soldaten namen de schilderijen van Rudolf II mee als oorlogsbuit . Hierdoor werd het schilderij over een derde van zijn oppervlakte beschadigd . Een schets die de keizerlijke hofschilder Jacob Hoefnagel te Praag van Tintoretto’s schilderij maakte ,laat zien hoe het doek er oorspronkelijk uitzag .Op die schets is onderaan ook een tweede naakte vrouw te zien , die waarschijn-lijk Jupiter’s geheime minnares Alcmene voorstelt , want ze is geschilderd in een ‘ aardse ‘ omgeving .Ze ligt op de grond tussen lelies , die zouden ontstaan zijn door verloren gegane, niet ten hemel gerichte , maar naar de aarde neervallende melkdruppels . Deze variant op de legende ,komt voor in een Byzantyns traktaat over plantkunde dat in 1538 in Venetië gepubliceerd werd , dus nog vóór Tintoretto zijn schilderij maakte , maar waarin hij het motief voor zijn inspiratie zou gevonden hebben , en hij schilderde de climax van deze legende, namelijk het moment dat de naakte Juno ligt te slapen op een wolken-bed , hoog in de hemel ,en een verschrikte beweging maakt op het ogenblik dat Jupiter de baby met zijn mond tegen haar borst duwt . De schilder kende ook een dokter , die in het bezit was van een medaille , waarop het wapenschild van zijn familie stond , en waarop Hercules aan de borst van Juno afgebeeld was ,inclusief sterren en lelies.Deze dokter had ook natuurkunde en sterrekunde ge-studeerd .Hij was steenrijk geworden door de verkoop van allerlei drankjes , en had Tintoretto verschillende schilderijen laten vervaardigen , zoals gebleken is uit meerdere teruggevonden kwitanties .Daarop is de ijdele dokter , die ook een borstbeeld had laten vervaardigen op de facade van een kerk ,waarvoor hij duur betaalde ,vereeuwigd met zijn door Tinto-retto voorgestelde kop op een aantal schilderijen over de ‘heilige Marcus’’

De eerst geschilderde versie van ‘ de Melkweg ‘ ,was klaarblijkelijk ook besteld door deze dokter , tot de in 1576 gekroonde keizer Rudolf II op-dook , die zich op staatsieportretten graag liet afbeelden met leeuwenvel en knots , de attributen van Hercules . Het kostte de keizer dus niet veel moeite als heerser en overheerser, het schilderij van de oorspronkelijke besteller , de dokter , af te snoepen . In 1583 verliet hij Wenen ,en trok zich in Praag terug in het koninklijk paleis , als ‘rooms-duitse ‘ keizer , die behalve drie Tintoretto’s ,ook schilderijen verzamelde van Dürer en Titiaan .De keizer is nooit getrouwd en had geen nakomelingen . Hij hield van het "visueel genot bij het bekijken van schilderijen " .Hij liet ook een sterrenwacht bouwen , vlakbij Praag , voor het bekijken van de sterren -hemel ,nadat hij de theorie van Johan Kepler (eveneens te Praag ) over de telescoop had bestudeerd .Rudolf II werd aldus bekend als bevorderaar van kunsten en wetenschappen .

69 Caravaggio schildert ‘Judith en Holofernes ‘ : de onthoofding van Holofernes

De ware naam van Caravaggio was Michelangelo Merisi ,geboren in 1571. Bij een siciliaanse kunsthandelaar moest hij oorspronkelijk drie koppen  van mensen ,per dag schilderen , in ruil voor wat eten ,vooral rauwe groente , in een Lombardisch dorp ,bij Bergamo .In 1590 vertrok hij naar Rome.

Aan het einde van de 16e eeuw , de periode waarin Caravaggio zijn schilderij in Rome maakte , stonden in deze hoofdstad veel aktiviteiten in het teken van de gewelddadige strijd tegen ‘ ketters ‘ .Het was de tijd van de contra-reformatie. De katholieke kerk probeerde de gebieden terug te veroveren ,die in de eerste helft van de 16e eeuw,afvallig waren geworden. Engeland ,Zweden en delen van de Nederlanden ,Frankrijk , Duitsland en Zwitserland ,hadden de ideeën van Luther en Calvijn overgenomen .Ze erkenden de pauselijke autoriteit niet langer en betaalden ook geen be-lastingen meer aan Rome . De verzamelde kerkvertegenwoodigers , slaagden er in geestelijke vernieuwingen door te voeren , en van de kerk een slagvaardige organisatie te maken .Het bestuur van de kerk werd in  Rome gecentraliseerd en de religieuze orden kregen meer macht,vooral de jezuïten die op militaire wijze , ketters ‘ simpelweg ‘ uitroeiden .Dit gebeurde ook in Parijs waar in 1572 duizenden hugenoten werden vermoord omdat ze het geloof van hun koning niet aannamen .De protestantse vorsten moesten er ook aan geloven , ze werden vogelvrij verklaard , en katholieke religieuze fanaten brachten hen om het leven , waaronder Willem van Oranje , en Hendrik IV van Frankrijk . Elizabeth I van Engeland  overleefde een aantal aanslagen .

Een bekoorlijke , rijke weduwe , had haar rouw afgelegd .Judith was voor veel godsdienstfanaten , het lichtend voorbeeld van de moordenares op ketters,waarbij ze gevoelloos en vastberaden te werk ging. Eén van haar slachtoffers , Holofernes , moest stervan , omdat hij " heiden " was ,die de joden wilde dwingen een Assyrische koning , in plaats van Jehova , te aanbidden . Op het ogenblik dat ze wist dat Holofernes zich bedronken had en weerloos op zijn bed lag uitgestrekt , drong ze zijn woonst (waarschijnlijk een tent) binnen , en met de woorden van " god van Israël , geef mij de kracht " , greep ze zijn zwaard en sneed hem de keel over . Daarna liet ze het zwaard nog tweemaal op zijn nek neerkomen tot ze het afge-slagen hoofd in haar handen hield en het overhandigde aan haar kamenier , zeggend " steek hem maar in de levensmiddelentas " .

Toen Caravaggio deze gebeurtenis in 1599 schilderde ,hield hij zich aan de beschrijving uit de bijbel , maar hij liet de kamenier niet buiten wachten,maar beeldde haar naast haar bazin af , omdat de gerimpelde huid van de helpster een welkom kontrast vormde met de perzikhuid van de executeerster .Caravaggio heeft als model voor deze laatste , zijn geliefde Lena gekozen , het meisje dat volgens een politieverslag uit 1605 ook wel als prostitué werkte op de Piazza Navona . Het is geweten dat veel geestelijken en pelgrims , met deze armoedige vrouwen het bed deelden in ruil voor wat " liefdadigheid " .In het ‘ heilige jaar 1600 ‘ telde Rome meer dan een miljoen bezoekers , waardoor de meisjes uiteindelijk toch een behoorlijk inkomen hadden ,overwegend dat er weinig andere mogelijkheden waren om geld te verdienen , want Rome kende geen handel of nijverheid.

Andere kunstenaars ,beeldden Judith af met het hoofd van Holofernes in de hand.Caravaggio toont echter het wrede ogenblik van de onthoofding zelf. Dit is niet ongewoon in die periode, waar elke kunstenaar op de markt hoofden kon kopen die vastgespijkerd tegen een houten wand , als souvenir aangeboden werden door de kerkelijke staat , die alle " bandieten " uitroeide , zo’n 27000 per jaar .Elke dag werden " verse " hoofden van pas onthoofden aangevoerd . Toen de 22-jarige Beatrice Cenci in 1599 onthoofd werd , wegens de moord op haar vader , stond Caravaggio erbij te kijken .Het hoofd werd daarna eerst voor het groot publiek tentoongesteld , liggend op een zwarte doek , en ‘s avonds verlicht door twee fakkels , vooraleer het te koop aangeboden werd . Dit verklaart waarom Caravaggio gefascineerd raakte door onthoofdingen , waarvan hij er nog talrijke schilderde , onder meer in 1603 en 1608 . Waarschijnlijk is de geschilderde Holofernes een zelfportret,waarin hij zich op masochistische wijze identificeert met een slachtoffer van bruut geweld . Sommigen zeggen dat Caravaggio een sadist was . Hij weigerde te schilderen naar het schoonheids-ideaal van de Renaissance . De maagd Maria schilderde hij als een opgezwollen lijk , opgevist uit een rivier.

Vrouwen werden met gerimpeld gezicht en verweerde handen geschilderd . Hij heeft nooit een mooi naakt model geschilderd ,enkel geweld , behalve dan als uitzondering ‘de Emmaüsgangers ".

Hij bracht twee personen om het leven door messteken en was steeds bereid om te duelleren en te vechten . Daardoor moest hij ,achtervolgd door de politie , Rome ontvluchten . Van toen af ,leed hij aan vervolgingswaanzin . In 1610 stierf hij in miserabele omstandigheden in ballingschap .

129 De dood van Marat 1793 door Jaques-Louis David

------------------------------------------------------------------------

De Parijse journalist Jean-Paul Marat lag in zijn bad , waar hij verlichting probeerde te vinden voor een huidaandoening , en tegelijkertijd drukproeven van zijn krant verbeterde . Charlotte Corday , een jonge aristocratische vrouw uit de provincie , was op aanwijzing van Marat zelf , nadat ze aangebeld had , het huis binnengedrongen tot in de badkamer ,en ze bracht de man om het leven met een messteek . Dit gebeurde op 13 juli 1793.

Daarmee had de Franse revolutie er een martelaar bij , want Jean-Paul Marat was een van de populairste revolutionairen en hij werd vereerd door de armen voor wie hij het in zijn blad " L’Ami du Peuple " = de Volksvriend , steeds weer opnam . De royalisten haatten hem echter , en iedereen wist dat hij verantwoordelijk was voor de septembermoorden , waarbij de gevangen tegenstanders van de revolutie massaal afgeslacht werden . In januari 1793 had hij ook een beslissende medestem uitgebracht over de executie van de koning . Jacques-Louis David had ook voor de executie van de koning gestemd . David was ook de regisseur van het feest van de revolutie , een groot propagandistisch spektakel waarbij de pracht en praal van de Renaissance tentoon gespreid werd . Al degenen die echter vroeger daartoe bijgedragen hadden ,waren er niet meer .De vorsten waren afgezet en onthoofd , de priesters waren verjaagd en alle kerken gesloten. David kreeg de officiële opdracht om van de moord op Marat een propaganda-schilderij te maken . Het werk van 165 cm x 128 cm is te bekijken in het Koninklijk Museum voor schone Kunsten te Brussel . De vermoorde journalist werd in een voormalige kerk opgebaard met ontbloot bovenlichaam , zodat iedereen de dodelijke wonde goed kon zien . De badkuip stond er , samen met de houten kist ,die hij als tafel gebruikt had , inclusief inktpot en ganzenpen. De voorwerpen werden als relikwieën behandeld en tijdens de rouwstoet weerklonk elke vijf minuten een kanonschot .

Veel schilderijen van David zijn bewaard gebleven . Hij werd zowel beïnvloed door de Renaissance als door de antieke kunst van de Romeinse oudheid .David had een voorkeur voor grote formaten en grootste gebaren.De compositie was monumentaal maar bijzaken liet hij weg .Door de grote afmetingen van zijn schilderijen kon het publiek ze ook van op afstand bekijken , en dat was in die periode ook wel de bedoeling om de volksmens artistiek gevoel bij te brengen en tegelijkertijd ,de propaganda - machine te dienen .

De moeder van de jonge Marat was een Zwitserse , en zijn vader was een monnik. Hijzelf studeerde medicijnen en natuurkunde ,en hij schreef een verhandeling over kleuren . Hij bleef ondanks hard werken , arm , en in 1774 , vijftien jaar vóór het uitbreken van de Franse revolutie , publiceerde hij in Engeland " de ketenen van de slavernij : over de gewetenloze uitbuiting van het volk door de vorsten " . In 1789 ,het eerste jaar van de revolutie , richtte hij de hierbovenvermelde Volkskrant op .Hierin schreef hij onder meer ‘ zeshonderd afgehakte hoofden zullen onze vrijheid en ons geluk garanderen ‘ , gericht tegen royalisten , profiteurs, bourgeoisie ,adel, en de rijken . Alhoewel Marat dus in de grond een fanatieke demagoog was geweest , schilderde David hem in de dood ‘ met de verheven gelaatstrekken van een deugdzame held ‘.David had Marat de dag voor de moord nog bezocht en hij had het papier en de inkt op de provisorische tafel , de kist die voor de badkuip stond , nog goed in het geheugen . In werkelijkheid stond de badkuip voor een muur waarop zuilen geschilderd waren , maar David heeft in plaats daarvan gekozen voor een sobere , donkere achtergrond , zijn stijl huldigend om details weg te laten , en vooral om de aandacht van de kijker te concentreren op de hoofdfiguur.

Op de kist ligt een bankbiljet en een brief ,waarop te lezen is : " geef dit biljet aan de moeder van vijf kinderen , van wie de echtgenoot voor de revolutie gestorven is ". David heeft met opzet de houding waarin Marat met bengelende arm op een wit laken over de badkuip naar beneden overhelt , vergeleken met die van Christus , zoals deze laatste door sommigen bij de kruisafdoening geschilderd werd , alhoewel David zelf een ongelovige was , die eraan meegeholpen had , priesters te helpen executeren .

Het geschilderde mes , vooraan links op het schilderij , werd door de 24-jarige moordenares Charlotte de Corday , de dag daarvoor gekocht . Ze stamde uit een verarmd adellijk geslacht ,en was afgestudeerd aan een van de duurste kloosterscholen van het land. Haar vader en oom die priester was ,waren het land uitgevlucht , en haar verloofde en zijn broer waren door de revolutionnairen terechtgesteld . Ze hekelde de ‘ huichelachtige demagogen die zich met geweld de macht over de Republiek hadden toegeëigend ‘ . Hiermee bedoelde ze onder meer Marat " die ze reeds vier jaren beu was ". Vier dagen na haar arrestatie , werd Charlotte op het schavot onthoofd .De beul wilde haar het aanzicht van de executie besparen door een zwart doek over haar ogen te leggen , maar ze duwde hem opzij , en legde zelf haar hoofd in het gat onder de valbijl van de guillotine .

De Assyrische koning Sardanapalus had zijn hoofdstad drie jaar lang tegen de Aziatische vijand verdedigd , vertelt de Griekse schrijver Diodorus in de eerste eeuw voor Christus . Maar toen de Eufraat buiten haar oevers trad en de stadsmuur vernielde , gaf hij zich gewonnen .Hij liet in zijn paleis een reusachtige brandstapel oprichten , met de bedoeling al zijn goud en zilver te verbranden , alsook de complete koninklijke garderobe . Vervolgens sloot hij zijn concubines , eunuchen en zichzelf op in de ruimte die in het midden van de brandstapel was uitgespaard en leverde zichzelf en zijn paleis over aan de vlammen . Alles ,waaraan hij plezier had beleefd , moest verdwijnen . Hij was een onverantwoordelijke egoïst , die als übermensch besliste over het in de dood jagen van tientallen vrouwen en concubines , samen met hun kinderen , en op zijn grafsteen stond : " ik heb gegeten , gedronken , en mij met de vele vrouwen altijd goed vermaakt " . Hij overtrof al zijn voorgangers in luxe en luiheid , en smeerde zich dagelijks van kop tot teen in met cosmetica die zijn huidskleur lichter maakten. ( cfr . Michael Jackson ) .

De toen bijna 30-jarige Eugéne Delacroix , schilderde hem op een groot doek , 3,95 meter bij 4,95 meter , uitgestrekt op een reusachtig rood bed , dat van de linkerbovenhoek tot de rechter onderhoek van het schilderij loopt . Helemaal bovenaan links ligt Sardanapalus ,lui uitgestrekt op het bed , terwijl hij zich door een meisje met Indische of Turkse tulband laat bedienen , die op een schaal een karaf wijn draagt met bijbehorend glas waarin een vergiftigd poeder gestrooid is "om hem het sterven te verzachten " . Het draagtafeltje is versierd met de Egyptische gevleugelde zon .Het meisje weet dat ze in de vlammen zal tenonder gaan . Het schilderij werd gemaakt voor het Parijse Salon van 1827/1828 , met de kenmerken van de Romantiek , hier een combinatie van erotiek en dood . Een doodsorgie wordt afgebeeld , waarin een donkere Nubiër zijn zwaard tot aan het handvat ramt in het paard van een aanvaller . De naakte vrouwen zijn al dood of staan op het punt doodgestoken te worden . Rechts bovenaan brandt het aangestoken vuur en brengt grote rookpluimen voort . Sardanapalus kijkt ongeïnteresseerd naar het spektakel , wel beseffend dat het zijn laatste momenten zijn . Hij toont hiermee opnieuw een totaal gebrek aan sociale en ethische normen , als voormalig absoluut heerser .Men weet ook dat deze aristocraat zich overgaf aan incestueuze relaties met de vele meisjes onder zijn groot aantal kinderen "met onrembare wellust en zinnelijkheid ,ziek van genotzucht " .

Eugene Delacroix heeft als typische romantische schilder gevochten tegen een bekrompen en materialistische maatschappij ,van mensen die de roemrijke veldtochten van Napoleon hadden meegemaakt , en ‘ die zich tevreden stelden met het tellen van hun geld , maar die zich daarbuiten verveelden ‘ .Delacroix zelf was een emotioneel , en hij heeft deze nuchteren door elkaar geschud met zijn hartstochtelijke taferelen ,en zijn hernieuwde belangstelling voor het exotische Oosten , de Oriënt : een niet - Europees fabel-en dromenrijk . In deze gedachtengang , heeft zonder twijfel de veldtocht of expeditie van Napoleon naar Egypte , een rol gespeeld , waar deze in 1798 een zege behaalde , vlakbij de pyramiden van Cheops . Dit leidde tot een belangstelling van vele kunstenaars , niet alleen Delacroix , voor dit nauwelijks gekende deel van de wereld . Ze schilderden ook de wreedheden , begaan tijdens de oorlog van de Grieken tegen de Turken , als verlangen naar verandering , om te ontsnappen aan het verstikkend maatschappelijk klimaat in Europa . Delacroix had reeds als schooljongen , tekeningen van Turken en hun harems gemaakt. In 1832 reisde hij , als begeleider van een Frans diplomaat , naar Marokko en Algerije. Hij schreef : " door hetgeen ik gezien heb , ben ik overweldigd en gefascineerd ". Delacroix hield ook van paarden .Hij tekende ze al vanin zijn jeugd en beelde ze af in zijn schilderijen , zoals onderaan links in het Sardanapolis schilderij : het paard is met zijn in staartjes gevlochten manen en zijn gouden versieringen bijna zo mooi gemaakt als een vrouw . Hiermee wordt ook verwezen naar het feit dat Sardanapolis zich soms verkleedde en optuigde zoals een vrouw , met kostbare sieraden en in vrouwengewaden . Het geschilderde paard symboliseert ook de onstuimigheid van de Arabische volbloed .

153 156 Adolph Menzel : Het fluitconcert van Frederik de Grote in Sanssouci 1850

Frederik de Grote , of Frederik II van Pruisen , was tussen 1844 en 1852 , erg geliefd als muzikant . Als fluitspeler , werd hij zelfs het middelpunt van een opera , getiteld : ‘ een legerkamp in Silezië ‘ .Het stuk ging in 1844 in premiere ter gelegenheid van de opening van het nieuwe konink-lijke operagebouw in Berlijn .Toen hij nog niet zo lang koning was , bracht Federik II eens incognito een bezoek aan Nederland. Omdat hij niet herkend wilde worden , deed hij zich voor als rondreizende fluitist. In een Amsterdamse herberg bestelde hij pastijtjes .maar de eigenares twijfelde of hij wel in staat zou zijn te betalen . Zijn metgezellen verzekerden haar , dat hun vriend een vertreffelijk muzikant was , en hij in 1 uur spelen , het geld voor het bestelde , kon betalen .De herbergierster vroeg Frederik toen iets te spelen ,wat hij ook deed . Ze raakte helemaal in vervoering door het spel , en begon meteen het gevraagde te bakken...

In 1850 begon Menzel ‘het fluitconcert ‘ te schilderen . In 1852 was het voltooid en het hangt nu in de National Gallerie te Berlijn .De plaats van de handeling is het paleis Sanssouci te Potsdam , maar dan wel een honderdtal jaren vroeger ,rond 1750 . Om het schilderij te kunnen maken , heeft Menzel opzoekingswerk verricht in geschriften van adellijken , die Frederik II goed gekend hadden . Zolang de koning recht staat , mogen de gasten niet gaan zitten . Enkel de pianist zit neer aan de cembalo , een voorloper van de piano ,(zoals het clavecimbel ),en degene die de bladen van de partituur omkeert , of een quatre-main pianospeler . Alle anderen staan recht ,behalve enkele adellijke dames .Het zijn degenen ‘ die het geluk hadden , uitgenodigd te worden ‘ . Het was inderdaad een eer , voor een avondconcert in Sanssouci , uitgenodigd te worden . Iedereen kwam dan , ook degenen die zich niet voor muziek interesseerden , zoals de uiterst rechts geschilderde man ,die Pierre Louis Moreau de Maupertuis is, een wiskundige en geograaf die als eerste bewezen heeft , dat de polen van de aarde afgeplat zijn . Voltaire ( Frederik II sprak beter frans dan duits ! ) werd vroeger ook uitgenodigd , maar hij had de koning eens beledigd , en sedertdien mocht hij niet meer komen . Graaf Gustav Adolf von Gotter , die Pruisisch gezant te Wenen was , en daarna hofmaarschalk aan Frederik ‘s hof ,staat met een pruik afgebeeld .Hij was vaak op reis om bijzondere missies te volbrengen .Frederik nodigde geen ministers of officieren uit op zijn muziekavonden , maar oude bekenden en vrienden , die overconversatietalent beschikten . Van zijn drie broers , met wie hij in geen goede verstandhouding leefde , is er ook geen spoor te bekennen. Ook zijn echtgenote ontbreekt , met wie hij gedwongen werd in het huwelijk te treden , door zijn vader Frederik Willem I . In feite leefden ze gescheiden , hij te Potsdam en zij in Berlijn ,en ze hadden dan ook geen nakomelingen . De vrouw onder de kroonluchter , is Frederik’s zuster Wilhelmina die getrouwd was met de markgraaf van Bayreuth . In haar jeugd was ze een grote steun geweest voor haar drie jaar jongere broer , die erg leed onder de barbaarse strengheid van hun vader en de gevoelloze opleiding aan de militaire academie . Ze is de enige vrouw in zijn leven geweest voor wie hij een blijvende genegenheid koesterde . Wilhelmina had nog een zuster , Amalia die ongetrouwd bleef en overste werd van een protestants vrouwenklooster , dit door toedoen van Frederik II , die ze daardoor in feite van het hof verwijderde . Mendel schildert vier vrouwen ,waardoor de indruk ontstaat dat Frederik II op vrouwen gesteld was . Dit is onterecht , want de koning moest niet veel van hen hebben ,en had in tegenstelling tot de meeste vorsten in zijn tijd , geen minnaressen . Hij omringde zich bij voorkeur met intellektuele mannen. Over zijn hofdames sprak hij als over " akelige wijven die men van ver kon ruiken en waarvan de mooisten binnen de kortste tijd verdwenen door te trouwen " .

Tijdens het bespelen van de dwarsfluit , beheerste Frederik het instrument tot in de perfectie op gebied van toonvorming ,vingertechniek en voordracht . Hij componeerde zelf verschillende sonates . Zijn fluitleraar was Johann Joachim Quantz ,voor wie hij veel waardering had , en die voor hem driehonderd werken componeerde . Hetzelfde kon niet gezegd worden van Carl Philipp Emanuel Bach ,( één van zonen van Johan Sebastian Bach , in 1750 overleden) die hem begeleidde op de cembalo , een voorloper van de piano. Op het eerste zicht lijkt deze zich op de koninklijke solist te concentreren , maar de aandachtige toeschouwer kan zien dat zijn gelaatsuitdrukking afwijzend en neerbuigend is . Dit ligt aan de aard van Bach zelf , die in muzikaal opzicht geen andere mensen boven zich duldde , en dat ook liet merken . Alhoewel hij de koning 28 jaar begeleidde , werd hij veel minder betaald dan Quantz , of bijvoorbeeld een Italiaanse zangeres . Door een clausule in het kontrakt , verhinderde Frederik , dat Bach in een ander land een beter betaalde job zou zoeken. In 1767 lukte dat wel , en Bach mocht naar Hamburg reizen om daar Georg Philipp Telemann als muziekdirekteur op te volgen .

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (12)

Vrouwen , die schilderden in de loop van de kunstgeschiedenis .
----------------------------------------------------------------------------

Als men zowel de schilderkunst , als de geschiedenis van de muziek overloopt gedurende de diverse decennia en eeuwen ,krijgt men de indruk dat enkel mannen schilderden.

Dit is te wijten aan de eeuwenlange achteruitstelling van de vrouw . Bedenken
we bijvoorbeeld ,dat in ons eigen land , België , de vrouw pas stemrecht
verworven heeft in 1952 . Ook nu nog wordt de vrouw 5% tot 15% minder
betaald dan de man voor een gelijkaardige job , en dit afhankelijk van de
leeftijd van de  vrouw .

Het is ook bekend dat niet Einstein de relativiteitstheorie uitgevonden heeft ,maar zijn eerste echtgenote , die een zeer bekwame licenciate in de wiskunde en in de natuurwetenschappen was .De rest van zijn idee heeft hij gepakt uit geschriften die binnenkwamen op het oktrooi-bureau in den Haag , toen hij daar werkzaam was .
Iedereen weet dat Einstein een minder dan middelmatig student was aan de universiteit , toen hij studeerde en regelmatig gebuisd was .     Hoe een dubbeltje rollen kan door de kortzichtigheid van degenen die verblind waren door de schijn ,en niet de vrouw achter hem gezien hebben .

De film-"thrillers" , met andere woorden , de "horror"-films  ,gemaakt door  Alfred Hitchcock , met   " a spoon of horror " , een lepel verschrikking , daarvan was het verhaal , het scenario , de gehele opvatting , niet door hem geschreven en tot in de details uitgewerkt , maar door zijn echtgenote .
Hij stak dus de pluimen op zijn hoed ,en ging met de eer en de roem lopen in de ogen van de gehele  wereld ,terwijl zijn vrouw alles uitgedacht had , en zij de werkelijke motor achter het hele opzet was .

De zuster van Mozart die 80 jaar oud geworden is , terwijl Mozart zelf geen
40 jaar oud geworden is door een geslachtsziekte , zei   "  ik speelde veel
beter viool dan hij ,maar bij onze optredens voor koningshuizen en andere
adellijke gezelschappen ,werd altijd over hem gesproken , hij werd in het
daglicht gesteld , en ik bleef in de schaduw ". Ze haatte de mannen en
heeft nooit willen trouwen . Gelukkig bestaan er van de familie Mozart
een aantal mooie schilderijen ,waar men de Mozart's  dochter/zuster onder
 meer clavicord ziet spelen ,een voorloper van de clavecimbel en van de
piano , in gezelschap van haar broer en haar vader .
 
De vrouwen zijn zich de voorbije jaren bewust geworden van hun waarde
als kunstenaressen , en ze zijn beginnen boeken daarover publiceren .
Tot nu toe heb ik er drie gevonden in onze bibliotheken maar ook op het
 internet komen nu talloze sites voor met schilderijen van vrouwen .

In een bibliografie zal ik alle geraadpleegde werken vermelden over alle hoofdstukken betreffende de schilderkunst , die ik op het ogenblik op de PaintingHistory- site aan het zetten ben . Dat zijn dan zowel de talloze
boeken over schilderkunst die men in bibliotheken als in Deurne en Schoten
kan vinden en in de centrale bibliotheek te Antwerpen-stad , alsook de
internet-sites , waar soms op 1 enkele site , duizenden schilderijen aangeboden
worden .

Willy Acke , december 2004

P.S.   Voor schilderijen door vrouwen , kijkt U ook naar :

http://www.mijnalbum.nl/Album=X8PT7GJT
http://www.mijnalbum.nl/Album=X8PT7GJT

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (0)

04 Dansen in de schilderkunst .
-------------------------------------

De Zuid-Amerikanen zeggen : "bailar es synonimo de vivir " : dansen is synoniem met leven . Dat hebben een groot aantal schilders , niet alleen in Latijns-Amerika ,
maar door de eeuwen heen in alle landen , vertolkt in hun schilderijen ,waarvan er in de foto-map met dezelfde naam slechts een handvol afgebeeld zijn . Bij de hierbijgaande afbeeldingen van schilderijen , zitten er ook twee foto’s uit ‘musicals ‘ , de fameuse dansfilms met Fred Astaire en Gene Kelly en hun gracieuze partnerinnen zoals onder meer Cyd Carisse , die met beide vernoemden in verschillende films danste . Naar dergelijke foto’s of film-uittreksels kan men ook schilderijen maken . Dat is dan natuurlijk weer een andere stijl ,dan zelf een danspaar uit te denken en op doek te zetten ,of naar dansende paren als modellen te schilderen in een ballroom of danszaal .

 / W.A.

P.S. Deze schilderijen zijn niet genummerd , en ook de periode in de kunstgeschiedenis is niet vermeld , net zoals bij de rubriek "schilderende vrouwen door de  eeuwen heen ".

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (5)

Schilderkunst van de Renaissance 15e en begin 16e eeuw

----------------------------------------------------------------------

De Renaissance is de uitloper van de Gothiek , die zelf volgde op de Romaanse kunst. Renaissance kunst betekent in feite " herboren kunst uit een nieuwe tijd ".

Het schilderij heeft niet langer een dienende funktie ,maar daagt de kijker uit met meer perspektief en gedurfde afmetingen , portret als de juiste weergave van het individu en beginnende landschapschilderkunst als juiste weerspiegeling van de natuur. In Italië gebeurt dit onder meer door Botticelli en in de Nederlanden door de gebroeders Van Eyck , Rogier van der Weyden , Memling en Jeroen Bosch ,deze laatste als schepper van spookachtige beelden en kreupele bedelaars .De duitsers worden zich van de nieuwe stijl bewust door de reizen van Albrecht Dürer (1471 -1528 ) naar Italië ,vooral naar het progressieve Florence . Het was de tijd dat oud duits en oud nederlands sterk op elkaar geleken .Ook de Italiaanse architectuur en beeldhouwkunst scheerden hoge toppen met mooie voorstellingen van het menselijk lichaam en daaromheen gedrapeerde gewaden en toga ‘s ,met krachtig gemodelleerde driemensionele massa ‘s .

Voor het eerst werd over de Rinascitá ,de wedergeboorte van de kunst gesproken , waaronder niet een verwijzing naar de klassieke oudheid werd bedoeld,maar een nieuwe ervaring van de werkelijkheid naar het model van de reeds in 1350 verschenen Decamerone van Giovanni Boccacio . Giotto sprak over de herontdekking van de wereld en de mens ,de ruimte en het landschap.Leonardo Da Vinci voegde er aan toe , dat de natuur niet alleen moest afgebeeld worden ,maar in volmaaktheid moest getoond worden ,perspektief inbegrepen ,d.w.z. niet ontoelaatbaar mocht vereenvoudigd worden,maar voorgesteld naar de juiste zintuigelijke waarneming .Ook met mensen , afgebeeld met hun echte afmetingen en met het zelfbesef dat ze unieke persoonlijkheden waren ,niet meer de vernederende dwerggestalten waarmee ze in de middeleeuwen geschilderd werden om hun landheren te plezieren die hen als ‘ bezit ‘ mochten beschouwen. De wereldlijke schilderkunst van de middeleeuwen bestond vooral uit muurschilderingen in burchten ,kastelen en voorname stadhuizen ,waarbij de verf ‘ a secco ‘ ,d.w.z. op een reeds gedroogde kalkpleisterlaag , werd aangebracht .

Venetië en Toscana ( met Rafaël :1483-1520 ) , volgden Florence , zoals vele andere steden ,in de ommezwaai van het theocentrisch wereldbeeld naar een anthropo-centrisch wereldbeeld ,met de mens als middelpunt .

Pierro della Francesca 01                   Giovanni Bellini 02  

Gent en Brugge waren nijverheids-en handels-centra met internationale faam . Rogier van der Weyden (1400 -1464 ) verwierf in die tijd bekendheid .

Het Gentse altaarstuk dat bij ons begonnen was door Hubert Van Eyck ,werd na zijn dood in 1426 , afgewerkt in 1432 door Jan van Eyck ( + 1441 ) .Volgens Vasari (1550) was het Jan van Eyck , die de olieverftechniek had "uitgevonden " . Deze bewering was onjuist , alhoewel er in die tijd meer geschilderd werd met verf op basis van eigeel dan van olie , als bindmiddel .

03           04            05             06            07            08

Terwijl de Italianen de details vaak ,zonder te veralgemenen ,ondergeschikt maakten aan de grote vorm van het geheel , gaven de ‘ Vlamingen uit die tijd ‘ een overvloed weer van nauwkeurig bestudeerde details .Dit geldt ook voor de 15e eeuwse noord-Nederlandse schilderkunst waarbij het schilderen op houten panelen zich in de 16e eeuw tot een zelfstandig genre zou ontwikkelen ,met naast de vele landschappen , het stilleven . Voor noord-Nederland klopt de stelling , dat de Renaissance de grote kulturele verdienste van de gegoede burgerij was .

Samengevat ,kan men stellen,dat de Renaissance zich kenmerkt door de overtuigende afbeelding van lichaam,ruimte en landschap met juiste detailleringen .

Renaissance en Manierisme .

______________________

De verandering van het wereldbeeld door de vooruitgang in de natuurwetenschappen en de grote ontdekkingsreizen ( ontdekking van Amerika ,Oost-Indische Compagnie,... ) ,de politieke en sociale onrust ,de profane meditatie tegenover het religieuze , de stellingen (protestantisme) verkondigd door Luther ( + 1546 ) ,roept spanningen op , die in de schilderkunst worden weerspiegeld . Leonardo da Vinci introduceert vloeiende kleurovergangen inplaats van afgelijnde kleuren . Michelangelo volgt zijn spoor. Titiaan,Tintoretto,Giorgione en Veronese in Venetië , verbinden in hun prachtige schilderijen ,mens en natuur zoals nooit tevoren. In duitsland munten Dürer ,Holbein ,Grünewald ,Cranach en Altdorfer uit door kwaliteit en diversiteit . Hetzelfde kan gezegd worden van El Greco in Spanje . In de Nederlanden excelleert Pieter Breughel . Met de hierboven vernoemde grootmeesters in de late renaissance tot het jaar 1600 ,is de Europese en in het bijzonder de Italiaanse kunst ,een nieuwe weg ingeslagen door detaillering van de compositie en de monumentale schaal van de figuren.

09      10      11      12

Voorlopers en voortrekkers waren Piero della Francesca ( + 1492 ) en Giovanni Bellini ( + 1516 ). Titiaan (1490 - 1576 ) bestudeerde het werk van Leonardo da Vinci en van Rafaël . Voordat de duitser Dürer naar Italië reisde in 1507 ,maakte hij vooral houtsneden en kopergravures .Daarna sloeg zijn voorkeur voor deze lijntechnieken om naar het oplossen van contouren , en het moduleren van kleur.

Er ontstond een uitwisseling tussen noord en zuid , waarbij schilders uit de Nederlanden ( ook Rogier van der Weyden ) naar Milaan , Venetië , Florence en Napels trokken ,hetgeen zich in hun schilderkunst weerspiegelt ,maar ook Italiaanse meesters , ofschoon in beperkter mate , noordwaarts trokken ,een verkeer van kunstenaars dus in beide richtingen.Ook de Franse koningen en hoven nodigden Italiaanse kunstenaars uit om daar een tijdje te komen werken.

Vasari spreekt over Michelangelo’s " maniera " ( = werken met goede manieren , ook bij de overweldigend tastbare schilderijen op het plafond van de Sixtijnse kapel) , een term , het "manierisme " die doorgewerkt heeft tot in de barok ,waarbij gelet werd op het niet overschrijden van bepaalde esthetische grenzen in de door de kunstenaar geschapen ruimtelijke voorstelling , bestemd voor het kritisch oog van de toeschouwer .Men maakte echter ook voor het eerst afbeeldingen met picturale middelen , die de voorstelling bedrieglijk deed lijken (bv. een trap die niet eindigt..) , de zogenaamde " trompe-l ‘oeil " .

Het ontstaan van een nieuw wereldbeeld was ook het gevolg van de ontdekkingen in 1409 door Christoforus Columbus,en van de vier ontdekkingsreizen naar  Honduras en Zuid-Amerika van de Florentijn Amerigo Vespucci (1451-1512).

Vasco da Gamma (1460-1624) slaagde er over zee in , Indië te bereiken.In het derde en vierde decennium van de 16e eeuw wordt het nieuwe continent Amerika nauwkeuriger onderzocht en vanaf 1528 dringen de Spanjaarden vanuit Mexico diep binnen in Noord Amerika.In 1534 bezetten de Fransen , Canada.

De Pool Nicolaus Copernicus (1473-1543 ) bewijst dat de aarde bolvormig is en rond de zon draait ,idee overgenomen door de Italiaan Galileo Galilei (1564-1642) die ervoor in de ban van de kerk geslagen wordt , welke blijft volhouden dat de aarde een platte schijf is en het centrum van het heelal .

Michelangelo da Caravaggio (1537-1610) kombineert beweging , vormgeving en kleur ,net zoals Michelangelo Buonarroti (-> " de schepping ",:fresco in de Sixtijnse kapel) en Rafaël (1483-1520) . Leonardo da Vinci (1452-1519) schildert het laatste avondmaal en vele andere figuratieve schilderijen ,zoals ook Giorgione en Andrea del Sarto :

13          14          15         16         17          18         19            20

Correggio (1489-1534) schildert taferelen met vrouwelijk naakt in een natuurlijke omgeving van bomen,struiken en landschappen,zoals Tintoretto (1518-1594).

Titiaan (1473-1576) doet hetzelfde ,maar schildert ook rijkelijk aangeklede " voorname " vrouwen ,zoals "la bella " (1536).

Vermeldenswaardige niet- Italianen ,zijn  Albrecht Dürer (1471-1528) die ook zelfportretten schilderde ,een uitzondering in  die tijd ,Hans Holbein de jonge (1497-1553),Quentin Massys (1465-1530) traditioneel volgens oud-Nederlandse invloeden schilderend ,Lucas Van Leyden (1494-1533) en Maerten Van Heemskerck (1498-1574).

Pieter Brueghel de oude (1525-1569) was een meester in de uitbeelding van de menselijke dwaasheden met schilderijen zoals " de blinde leidt de blinde " , zijn " spreekwoorden " ," luilekkerland ",maar ook zijn gekende panelen met ‘de toren van Babel ‘ , ‘de oogst ‘ en ‘ jagers in de sneeuw ‘ ,waarin we hem leren kennen als aanschouwelijk landschapschilder .

El Greco (1541-1614) schilderde eigenhandig levensgrote figuren met plastisch gemodelleerde gestalten en een verfijnd kleurengebruik , zoals Titiaan .

21

In 1600 vertrekt bij ons de 23-jarige Peter Paul Rubens (1577-1640) naar het zuiden om er een dynamische overgangsfiguur te worden tussen de late Renaissance en de Barok .

14-04-2005, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (1)

28-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (0)

27-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (0)

26-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (6)

25-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (0)

24-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (2)

16-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (16)

15-04-2004, 00:00 Geschreven door Willy
Reageren (30)