Wintertijd

Wintertijd en winteruur zijn informele aanduidingen voor de "standaardtijd" die in grote delen van Europa wordt aangehouden van de laatste zondag in oktober tot de laatste zondag in maart. Dit is de periode waarin een eventuele zomertijd niet wordt gebruikt. Steeds geldt: "wintertijd" is standaardtijd, zomertijd is de afwijkende tijd.

De standaardtijd (en daarmee ook de zomertijd) heeft een afwijking ten opzichte van de middelbare zonnetijd. De grootte van die afwijking is afhankelijk van de plek waar men zich bevindt: in het meest oostelijke deel van het Nederlandse taalgebied in Nederland (Bad Nieuweschans in Groningen) loopt de standaardtijd 31 minuten voor terwijl dat in het meest westelijke deel van het Nederlandse taalgebied in België (De Panne in West-Vlaanderen) 50 minuten is.

Standaard- versus zomertijd

De Belgische en Nederlandse regering hebben zich aangesloten bij het besluit van de Europese Commissie (mei 2007) om de zomertijd in elk geval tot en met 2010 te laten ingaan.

Bij het einde van de zomertijd schuift de daglichtperiode een uur op, waardoor het 's ochtends vroeger licht en 's avonds vroeger donker wordt. Het weer stoort zich uiteraard niet aan de verandering van de tijd, zodat ook de gemiddelde dagelijkse gang van weersverschijnselen een uur naar voren schuift. Zo wordt de hoogste temperatuur van de dag meestal enkele uren na het middaguur bereikt. In de winter valt het warmste moment gemiddeld tussen 15 en 16 uur, maar omdat de invloed van de zon 's winters kleiner is dan 's zomers kan het warmste moment van de dag ook op een heel ander tijdstip vallen. Hartje winter wordt de hoogste temperatuur bij stormachtig weer soms midden in de nacht gemeten.

De "wintertijd" in de Nederlandse geschiedenis

In Nederland is de zomertijd in 1977 opnieuw ingevoerd; ook van 1916 tot 1945 was de zomertijd van kracht. Tot aan het begin van de 20e eeuw had vrijwel elke plaats zijn eigen tijd, omdat voor de tijdbepaling werd uitgegaan van de hoogste stand van de zon ter plaatse. Vanwege de rotatierichting van de Aarde wordt de hoogste zonnestand in het oosten van Nederland een kwartier eerder bereikt dan in het westen, in België is het verschil nog wat groter.

In Nederland maakte de komst van spoorwegen de invoering van een landelijke standaardtijd noodzakelijk. Van 1909 tot 1940 kende Nederland daarom de "Amsterdamse tijd", die 20 minuten voorliep op de West-Europese Tijd. Overgang naar de huidige Midden-Europese Tijd vond plaats op 16 mei 1940: op bevel van de Duitse bezetter werd de klok toen één uur en 40 minuten vooruit gezet. Die zomertijd gold ook gedurende de winters van 1941 en 1942. Pas in november 1942 werd de klok weer één uur teruggezet. In de jaren 1943-1945 gold alleen 's zomers de zomertijd, maar in 1946 werd de zomertijd voor een periode van ruim dertig jaar geheel afgeschaft.

Tijdzones

Voor de tijdrekening die we nu kennen is de aarde verdeeld in 24 tijdzones, waarin een standaardtijd geldt. Als maatstaf (universele tijd) wordt de tijd van Greenwich in Engeland genomen, dit is de Greenwich Mean Time. Nederland en het grootste deel van Europa liggen in de zone ten oosten daarvan, waarin het een uur later is dan in Greenwich, de Midden-Europese Tijd.