Ik ben René Schupp, en gebruik soms ook wel de schuilnaam utopia.
Ik ben een man en woon in Kerkrade (Nederland) en mijn beroep is Gepensioneerd.
Ik ben geboren op 02/01/1941 en ben nu dus 83 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Schrijven. Lezen, Muziek, Tai Chi..
FILOSOFIE:
Bij het recht om te zeggen wat je denkt, hoort de plicht om te denken over wat je zegt.
Na mijn werkzame periode en de vervroegde uittreding uit het arbeidsproces, mij enkele jaren bezig gehouden met kracht- en conditietraining op de sportschool ´La Vita Sana´ te Venlo. Daarnaast kennis gemaakt met Yoga; mogelijk voor velen een mooie en nuttige beoefening. In mijn persoonlijke beleving werd dit helaas als passief ervaren. Derhalve overgestapt naar het beoefenen van Tai Chi en Qi Gong voor senioren.
GESCHIEDENIS De geschiedenis van Tai Chi Chuan is een eeuwenoude beweegkunst die is opgebouwd uit houdingen die in elkaar overgaan tot een langzame vorm, het beoefenen hiervan leidt tot ontspanning van lichaam en geest; is niet aan leeftijd gebonden. Tai Chi is een oud Chinees systeem van oefeningen en is terug te voeren op de Dao filosofie, die ongeveer 4000 jaar geleden ontstond.
VITALE ENERGIE Chi is de levenskracht of vitale energie die de kosmos vervult en voortdurend via kanalen genaamd meridianen door ons lichaam stroomt. Middels Tai Chi vindt men weer aansluiting bij deze universele natuurlijke energiestroom en daardoor ook de energiestroom in onszelf. De bewegingsleer is gebaseerd op de eeuwenoude filosofie van Yin en Yang.
YIN YANG Yin en Yang staat voor het grote natuurlijke evenwicht tussen lichaam en geest, doen en denken, spanning en ontspanning, gevoel en verstand. Men verkrijgt niet alleen meer energie en vitaliteit, ook kan men allerlei lichamelijke en geestelijke klachten verminderen of genezen. Tai Chi werkt positief op de verhoging van weerstand en ondersteuning van het afweersysteem.
QI GONG Uitspraak: tsjie ghong is een onderdeel van de Chinese leer, die men zich aanleert, om de lichamelijke en geestelijk gezondheid te behouden en te verbeteren. Oefeningen zijn meestal opzichzelfstaande oefeningen waarbij men de lichaamsdelen volgens een voorgeschreven patroon beweegt. De nadruk wordt gelegd op ademhalingsoefeningen. Middels Qi Gong oefeningen poogt men deze balans te onderhouden of te herstellen.
In 1955 kwam ik via enkele vrienden van de ´OVS´ bij het jeugdelftal van Chevremont. Als rechterverdediger; fel en gemotiveerd. Lange Sjeng; mij vaak gecorrigeerd. Kaffeberg; de basis voor sportieve vorming. Wekelijkse training gevolgd door fanatieke wedstrijden op zondagmiddag. Aanvoerder Nico (B); deelde gul zijn tabletjes druivensuiker. Of was het doping?
SCHORSING De wedstrijd tegen Roda JC; nooit vergeten. Martin (G) van de tegenpartij, had van te voren aangekondigd om snelle Heinz (R) te zullen vloeren. Tijdens de wedstrijd voegde hij de daad bij het woord. Uiteraard werd mijn onstuimige reactie hierop niet goed gekeurd. Van het veld gestuurd en enkele weken langs de lijn. Elkaar uit het oog verloren en in 2015 een ontmoeting met Martin. Gekluisterd aan een scootmobliel en noodzakelijke zuurstof. Het incident uit jonge jaren besproken; uiteraard vanuit andere optiek. Martin is helaas enkele weken later overleden. Dat hij moge ruste in vrede.
TWEEDE JAAR (1956) In dit jaar kregen wij een vierdaags bezoek van een club uit Sauerland. De sportvrienden werden ondergebracht bij gastgezinnen. De eerste dagen wandelingen in Kerkrade of omgeving; maar ook naar het zwembad Erenstein. Wij hadden veel plezier, vooral door onze gangmaker Huub (M).Op zaterdag de wedstrijd, die onder veel belangstelling door ons werd gewonnen met 3-1. Aansluitend een gezellige feestavond; de Duitse sportvrienden zongen een sportlied. Reeds na het eerst couplet hadden we de melodie te pakken en zongen uit volle borst mee. Winnen of verliezen was nu niet meer zo belangrijk; vriendschapsbanden werden gesmeed.
SPORTLIED Wir haben das Spielchen verloren; Wir haben das Spielchen verloren. Ja, unser Tormann, der Gar nicht viel kan; Der hat uns das Spiel verloren.
Wir haben das Spielchen verloren; Wir haben das Spielchen verloren. Ja, unser Verteidiger, die laufen mit Weiber; Die haben uns das Spiel verloren.
Wir haben das Spielchen verloren; Wir haben das Spielchen verloren. Ja, unser Mitleufer, das sind ja die Seufer; Die haben uns das Spiel verloren.
Wir haben das Spielchen verloren; Wir haben das Spielchen verloren. Ja, unser Stürmer, das sind ja die Würmer; Die haben uns das Spiel verloren.
DERDE JAAR (1957) In dit brachten wij een tegenbezoek van vier dagen met de jeugdelftallen A1 en A2. Wij gingen met de trein; in Keulen moesten wij overstappen. In ons coupé zat een leuk blond meisje met prachtige blauwe ogen. Enkelen wilden haar met het Limburgs dialect in de maling nemen. Het meisje bloosde en zei: "Ich verstehe kein Wort!"
AANKOMST Via Olpe aankomst in het plaatsje Meggen. Welkom geheten door een ontvangstcomité. Hierna werd ons in het gezellige dorpsrestaurant een warme maaltijd aangeboden. Na deze maaltijd vertrokken wij te voet de bergen in. Tijdens deze tocht lieten enkelen hun jodelkunsten horen.
BLOKHUT Na een half uurtje naderden wij een gigantisch grote blokhut. Omringd door dennenbomen; geraniums stonden in volle bloei. Muzikanten stonden ons op te wachten. Het geheel leek het decor van een vakantiefilm. Het werd een zeer gezellige avond, waarbij wij wel aan het Duitse bier moesten wennen. Na enige uren gingen wij te bed; enkelen met vreselijke hoofdpijn...!
KUSSENGEVECHT Gezamenlijk op de eerste verdieping; een grote zaal. De leiders van onze twee elftallen hadden een afzonderlijke kamer. Nauwelijks gelegen, vloog er een kussen rond en toen was het hek van de dam. Er werd gestoeid dat het een lieve lust was en kussens vlogen van links naar rechts. Toen uiteindelijk een van de leiders ons maande om stil te zijn, waste iedereen zijn handen in onschuld. Dat eerste kussen, waar kwam dat toch vandaan...?
DORPSBEZOEK De volgende dag waren vrij in onze beweging. Hiervan maakten wij gebruik om het dorp beneden in het dal te verkennen. Op het marktplein was een demonstratie van stuntmensen die met motors over een steile kabel reden; heel indrukwekkend. Hierna bezochten wij nog enkele gezellige kroegen.
DAGTOCHT De volgende dag stralend mooi weer. Wij hadden een leuke dagtocht door de prachtige natuur van Sauerland. In ´Attendorn´ bezochten we de druipsteengrotten. Toen wij uit de bus stapten, liepen enkele schamele geklede kinderen op ons toe en bedelden om wat kleingeld. De gids gaf de raad om de broekspijpen om te slaan, omdat de gangen vochtig waren. Het bezoek in de grotten was indrukwekkend; het natuurverschijnsel had grillige vormen aangenomen. Met een beetje fantasie kon men in bepaalde vormen heel mooie figuren zien.
ONDERGRONDS MEER Op een gegeven ogenblik kwamen wij bij een ondergronds meertje met kristalhelder water. De bodem was bezaaid met muntstukken. De gids vertelde ons dat het geld ten behoeven kwam aan liefdadige instellingen. We gooiden een muntstuk in het water; met een stille wens. De bustocht werd vervolgt; wij daalden een zeer steile helling af. Heel diep in het dal was een prachtig blauw meer, waar wij de rest van de dag zouden verblijven. Samen met enkele anderen ging ik een kano huren. Men maande ons wel om voorzichtig te zijn, het meer was plaatselijk erg diep.
REISGEZELSCHAP Na een tijdje peddelen hoorden wij muziek; afkomstig van een plezierboot. Achter op de reling zat een accordeonist. Wij zwaaiden naar het vrolijke gezelschap. Terug bij de kade was het gezelschap inmiddels ook aangekomen. De accordeonist bleek de bekende Sjeng (H) uit de Koestraat te zijn. Zij waren onderweg met busonderneming ´Van der Biesen´ uit Kerkrade. Onze vertrektijd begon eveneens te naderen; snel kochten wij nog enkele ansichten en souvenirs aan de souvenirshop.
DE WEDSTRIJD De volgende dag was het moment waar wij voor gekomen waren; voetbal. Wij hadden geen gebrek aan belangstelling. De plaatselijke krant had ons bezoek bekendgemaakt en ook supporters waren ons nagereisd. De eerste wedstrijd van het jeugdteam(A2). Een van de jeugdleiders Nico Lenzen, wilde graag mee doen. Daar ik zijn schoenmaat had vroeg hij of hij mijn plaats mocht innemen. De volgende wedstrijd mocht ik dan met het jeugdteam (A1) spelen. Hier was ik wel voor te vinden. Langs de lijn kwam ik in gesprek met een aardig Duits meisje Marita Weber. Wij wisselde onze adressen uit, de wedstrijd was voorbij voordat ik het wist en eindigde in gelijke stand 1-1.
DOELPUNTEN Nadat ik met de jeugdleider de schoenen weer had verwisseld, trad ik vervolgens met het eerste jeugdteam in het veld. Ik had even tijd nodig om in te spelen. Vrij spoedig wist ik de Duitse buitenspeler in zijn aanval te stoppen. Hierna was voor mij het ijs gebroken. Het was een spannend duel; de stand was intussen 1-1 geworden. Tijdens een felle aanval van onze tegenstander maakte ik een verdedigingsfout. Helaas gingen we de rust in met een verliesstand van 2-1. Na enkele morele schouderklopjes gingen wij er na de rust flink tegenaan. Eveneens aanmoedigingen van meegereisde supporters ; uiteindelijk wonnen wij de wedstrijd met 3-2. Gelukkig maar; want dat zelfdoelpunt zat mij niet lekker...!
FEESTAVOND Het einde van de dag werd gevierd met gezellig samenzijn in het dorpsrestaurant. Net zoals in het voorgaande jaar werd door alle partijen het inmiddels bekende lied gezongen: "Wir haben das Spielchen verloren...!"
NAWOORD Tot 1958 ben ik bij de club gebleven. De wedstrijden; steeds weer een beleving. Heel veel dank aan sportvrienden, leiders, én vooral onze trouwe supporters. In datzelfde jaar hebben enkele dapperen; Hub (M), Heinz (R) en Nico (B), nog een fietstrip gemaakt naar het mooie Sauerland. Onze keeper Mai (E) werd geronseld; na vervulling van militaire dienstplicht, vertrok hij definitief naar Sauerland. In beginsel als vaste ´keeper´ en later als jeugdtrainer. Uiteraard ieder met eigen herinneringen.
Men moet de feesten vieren zoals ze vallen, een bekende uitspraak. In iedere wijk, dorp, stad of familie is wel elke dag een reden om iets te vieren. Of dit nou een verjaardag, naamdag, of een jubileum is, maakt niks uit. Naast de algemene feesten nemen in het Kerkelijk jaar, een aantal gebeurtenissen een belangrijke plaats in.
SCHEIDSLIJN Ondanks een formele scheidslijn tussen Kerk en Staat, hadden beide instituten een dominante positie binnen de samenleving. Met name het Katholieke Zuiden stond erg onder invloed van Kerk en Katholieke Volkspartij (KVP). Het gezin werd gezien als de hoeksteen van de samenleving; normen en waarden werden opgelegd. Alles wat er buiten viel was een ´Heiden´ of een ´Rooie Rakker´. Decennia lang stond het dogma van hel en vagevuur centraal.
PASEN Pasen is het belangrijkste christelijk feest in het liturgische jaar aan het eind van de Goede Week. Christenen vieren deze dag vanuit hun geloof dat Jezus is opgestaan uit de dood; de derde dag na Zijn kruisiging. In de loop der jaren zijn er veel non-religieuze culturele dingen erbij gekomen, waardoor het een belangrijk feest voor de wereld is geworden. Pasen valt altijd de eerste zondag na de volle maand na 21 maart. Andere christelijke feestdagen zoals Vastenavond, Aswoensdag, Hemelvaart en Pinksteren zijn allemaal vaste dagen voor of na Pasen.
KINDERCOMMUNIE Een van de mooiste tradities in ons leven is de kindercommunie. Na wekenlange voorbereiding uiteindelijk de dag waarnaar men als kind had uitgekeken. In de beleving van de communicanten de mooiste dag van het leven. Onder begeleiding van muziek in processie vanaf het schoolplein naar de kerk. Jongens in blauw matrozenpakjes met korte broek; de meisjes in prachtige witte jukjes. Met een bloemenkrans of strik in het haar; ze leken wel op engeltjes. Thuis werd feest gevierd; koffietafel met diverse soorten vlaaien.
Meestal waren de vlaaien thuis voorbereid en op houten draagvlonders naar de bakkerij gebracht om af te bakken. Dat was wel zo voordelig. Uiteraard was bij dit belangrijke feest de familie uitgenodigd; communicanten kregen aandacht en ontvingen bescheiden geschenken. Het spaarvarken werd geleidelijk aan gevuld. Terwijl familie na de koffietafel aan de borrel zat in afwachting van het koud buffet; speelden communicanten hun spel op straat.
SACRAMENTSDAG Het rooms-katholieke hoogfeest dat de tegenwoordigheid van Christus in de eucharistie centraal stelt. In de meeste katholieke landen wordt het gevierd op de tweede donderdag na Pinksteren. Op deze dag gaat de processie uit waarbij de pastoor het Allerheiligste Sacrament in een gouden monstrans door de straten van de parochie draagt. Aan weerszijde van de ruim drie kilometer lange route waren betonnen houders gedropt. Enkele uren voor de processie werden deze houders door padvinderij en overige vrijwilligers van vlag en wimpels voorzien. Het uiteindelijke doel van de route was de abdij van Rolduc waar in de openlucht een eucharistieviering plaatsvond.
RUSTPUNTEN Tussentijds werd op een aantal rustpunten een gebed uitgesproken; al met al een gebeuren van ruim drie uur. Velen werden behoorlijk misselijk omdat men nuchter ter communie diende te gaan. Op diverse plaatsen waren prachtige versieringen op het wegdek aangebracht. Historische tekeningen met inkleuring van bloemen en koffiegrond. De pastoor liep met een geheven Monstrans onder een hemel welke door vier mannen gedragen werd. Als de stoet passeerde knielden de toeschouwers. Van de prachtige kunstwerken bleef niet veel meer over; pastoor en zijn gevolg waren er dwars over heen geschuifeld; eeuwig zonde.
KERSTMIS Voor de een is het genieten van samenzijn met familie, vrienden of bekenden. Voor de ander is het een tijd van bezinning, al dan niet vanuit spirituele of religieuze levensovertuiging. Elk jaar wéér nieuwe voornemens en onze beste wensen. Elk jaar wéér symbool voor Licht in de duisternis. Metafoor; diepere betekenis dan de Kerstboom of Arrenslee. Geboorte van het Kind; schitterend moment; teken van een nieuw begin.
Tijdens onze kinderjaren werd onze fantasie gestimuleerd. Spelenderwijs vertrouwd geraakt met het verschil tussen goed en kwaad. Het is geen toeval dat legenden en verhalen uit de overlevering tot onze verbeelding spreken. Vaak zogeheten ijkpunten over de wijze over hoe we in het leven staan. Moge het Licht van Kerstmis reflecteren in ons hart en de weg wijzen naar een betere wereld.
BEZINNING Kerstmis Samen vieren Elk jaar opnieuw Gloria in Excelsis Deo Engelenzang
Donkere dagen, lange nachten. Tijd van geven en verwachten. Tijd van kaarslicht en van mensen. Die elkaar het allerbeste wensen.
Vreugdevolle dagen; Zingeving, Spiritueel. Geloof, Hoop en Liefde; Universeel. Utopia; Droom en Ideaal. Vrede op Aarde voor Allemaal.
Ook wel ´Vastenavond´ genoemd, is van oorsprong een Katholiek feest, dat ook heidense wortels heeft en gevierd wordt in de drie dagen voorafgaand aan Aswoensdag. Volgens de traditie duurt het feest van zondag tot dinsdagavond. Om middernacht vangt de vastentijd aan van 40 dagen tot Pasen.
VOLKSFEEST Wat Vastenavond is, valt aan buitenstaanders nog wel uit te leggen. Maar het gevoel van Vastenavond, dat is een heel ander verhaal. Het laat zich moeilijk in woorden vangen, is alleen te bevatten voor wie zich eraan over geeft, erdoor mee laat zuigen. En dan voldoen woorden maar matig. Vastenavond is een feest waarvan je alleen volop kunt genieten als je alle zintuigen het hunne geeft. Om te ervaren wat carnaval is, moet je het horen, zien, ruiken, voelen en proeven.
OPTOCHTEN Maandelijkse voorbereidingen voor de grote optochten, waarbij stadsprinsen vanuit hun versierde wagens met het snoepgoed of anderszins strooien. Eveneens een schouwspel de kinderen die er achter aan lopen om met rijk gevulde buit thuis te komen. Groepen of individuele personen nemen de politiek of plaatselijke aangelegenheden op de korrel. Uiteraard gaan er ook groepen of individuele personen mee; zo maar voor de gijn. Onze wijkkapper was eveneens toneelkapper; heel wat creaties heeft hij onder handen genomen. Zo ook met carnaval; het was dan een drukte van jewelste. Onder zijn vaardige handen veranderde hij de dagelijkse gezichten in clowns, cowboys, indianen, en wat dies meer zij.
KLONE KONKOER KIRCHROA Elke stad met zijn eigen traditie; Venlo de 'Boerenbroeloft´, en Kerkrade zijn eigen ´Klone konkoer´. Aanvankelijk uitsluitend klonen, die onder begeleiding van accordeon en schellenboom van kroeg tot kroeg trokken. Vanaf de vroege ochtend tot in de late avond. In latere jaren, een bonte mengeling van feestende mensen, die van heinde en verre de markt bezoeken. Enorme decibels vanaf het muzikantenpodium en een hossende menigte.
ASWOENSDAG En dan is er, onherroepelijk de dag waarop het allemaal voorbij is. Tijd om de confetti uit de kraag te kloppen en de draad van het alledaagse weer op te pakken. Een mooie Vastenavond heeft net als een haring, een kop en een staart. En als het op is, dan is het op.
ASKRUISJE Zoals niet iedereen de essentie van Vastenavond begrijpt, zo zal ook de essentie van het askruisje velen ontgaan. Dat is van alle tijden. Als kind vroeg je niet naar het hoe en waarom. Het ritueel hoorde er gewoon bij. Als we vroeger het askruisje stiekem weg stonden te poetsen, gingen de ouderen naar de kroeg voor het traditionele haring happen. Zij die nog geen kruisje hadden werden door de kastelein bij wijze van grap van een askruisje voorzien. In de loop der jaren heb ik mij in vele uitmonsteringen uitgedost: "ALAAF… ALAAF… ALAAF…!"
Volksfeest met vermakelijkheden voor jong en oud; pleinen ingericht met attracties. Feestvierende mensen komende van heinde en verre. Schiettent, reuzenrad, carrousel, rups, botsauto´s; maar ook suikerspin of andere lekkernijen. Touwtjes trekkraam; frutseltje of grote beer.
KOFFIE EN GEBAK Kermis in het centrum van Kerkrade; vervolgens in omliggende plaatsen. Gebruikelijk dat men op de koffie en borrel ging bij de familie waar op dat moment kermis was. In de wijk waren diverse grote gezinnen. Als er kermis was of iemand de communie deed, werden de broden en vlaaien thuis voorbereid en op grote houten platen naar de bakkerij gebracht om af te bakken. Dit was wel zo voordelig.
CARROUSEL De meisjes zaten in de kettingcarrousel in de stoeltjes voor de jongens. Tijdens het draaien van de molen, werden de stoeltjes van de meisjes van achter vastgepakt en met een voet met kracht naar voren geschoten. Het geschreeuw van de dames was niet van de lucht.
BOTSAUTO Stoer tegen elkaar knallen; aan de zijkant stonden meisjes vol bewondering toe te kijken en wachtte op een uitnodiging om mee te mogen rijden. Een oudere blonde jongen reed quasi nonchalant over de baan; een been bengelend buitenboord. Hij gedroeg zich alsof hij al jaren het rijbewijs had. Manoeuvreerde van links naar rechts en wist meestal een botsing te ontwijken; in ieder geval had hij succes bij de meisjes. Met een aantal vrienden wisten we hem echter diverse malen klem te rijden. Met een rood hoofd van kwaadheid stapte hij uiteindelijk uit.
SCHEEPSGONDEL Steeds weer een uitdaging; in heen en weer gaande bewegingen de hemel tegemoet. In bovenwaartse richting rechtop staand; achterwaarts door de knieën. Totdat men op eigen kracht het tentdoek raakte en de gondel door bedienend personeel werd afgeremd middels een hefboom. Uiteraard niet geschikt als men te veel gegeten of gedronken had
RUPSBAAN Voor heel veel kinderen en volwassenen de favoriete attractie. De golvende bewegingen die je vlinders in de buik bezorgen, de spanning om de kwast te vangen voor een extra gratis rit. Hoogtepunt voor verliefde stelletjes, wanneer plotseling de kap over de wagentjes gaat. Het ideale moment om die lang gedroomde zoen te geven.
SCHIETTENT Schieten op de witte aaneengeregen staafjes; om uiteindelijk een papieren roos te vergaren. Maar ook schieten op het midden van de schietschijf; voor een rechtstreekse flitsfoto.
Strenge witte winters; bevroren ramen, ijspegels aan de dakspanten, maar ook koude lakens. Stoeien in de sneeuw; schaatsen op de vijvers in de omgeving. Sleeën op de omliggende hellingen; sneeuwbalgevechten en wat dies meer zij…
SNEEUWPRET Na schooltijd genoten wij door met onze sleeën van de hellingen af te dalen. In de buurt was een zeer steile helling. Aan het einde van de helling, kon men evenwijdig aan de spoordijk, nog een tiental meters door sleeën, tot aan de tramtunnel. De afdaling was een sensatie, maar de klim naar boven.
WEILAND Om deze reden waren wij toch vaker te vinden op de kleinere helling van boer (B). In dit weiland was een prachtige glooiing die doorliep tot aan de rand van het stadspark. Het was er altijd erg druk en een heel gezellige sfeer. Zelfs de oudere jeugd en ouders waren er te vinden.
AUTOBUS In de Erensteinerstraat woonde familie (G). Door een ernstig mijnongeval was de vader invalide. Zij hadden een groot gezin: de smid had voor hen een speciale slee gemaakt. Met acht personen kon men hierop plaats nemen; wij noemden deze slee dan ook de 'autobus'.
ROMANTIEK Als de maan aan de hemel stond en de sterren flonkerden; vrienden en vriendinnen samen op één slee. Knus tegen elkaar; vlinders in de buik. Eerste kusjes; het waren spannende ervaringen.
SCHAATSEN Op de bevroren vijvers van Rolduc konden de schaatsers hun beste beentje voorzetten. Echter velen waren niet in het bezit van deze luxe. Desondanks was het steeds erg druk en werden schaatsbewegingen vlijtig geoefend. Vallen kon men ook zonder schaatsen!
FORNUIS Het fornuis vond ik in de winter een uitdaging; op de gloeiende platen liet ik sneeuwballen dansen. Het schouwspel leek veel op de stervende zwaan...!
Liggend in een weiland tussen paardenbloemen en de koeienvlaaien. Kauwend op een grassprietje of zoekend naar een klavertje vier, dromen over de toekomst. Met volle gloed glansden de korenvelden in het gouden zonlicht.
BLOEDNEUS Het was een prachtige zomerse dag. Met een aantal vriendjes was ik in het stadspark aan het spelen. Omdat het zo warm was hadden wij onze bovenkleding uitgedaan. Tijdens een stoeipartij liep Jan (K) een bloedneus op. Stoer smeerde Jan enkele bloedvegen op zijn borst. Terwijl ik met een stokje steekbewegingen maakte begon Jan vreselijk te schreeuwen. Op het fietspad reed een man voorbij; ontdaan smeet deze zijn fiets neer en kwam in paniek aanlopen.
FIETSEN Op een andere keer hadden wij fietsen gehuurd voor een uitstapje. Vanuit de verte kwam ons een verliefd wandelend stel tegemoet. Vlug werden enkele fietsen over elkaar gelegd. Jan (K) en Jan (B) gingen er kreunend naast liggen. De anderen zwaaiden om hulp. De man kwam toesnellen en riep: "Ik ben EHBO'er!" Hierop grepen wij snel onze fietsen, de man hevig scheldend achterlatend.
KOPJE ONDER Wederom hadden wij fietsen gehuurd voor een trip naar Valkenburg. In het Geuldal werd gepauzeerd. Terwijl ik in de Geul ging zwemmen, zaten Jan (K) en Laurens (D) aan de oever om een boterham te eten. Het was erg prettig om met de waterstroom mee te drijven. Maar even later stroomopwaarts viel erg tegen. Nadat ik zo een tijdje met het water geworsteld had, wilde ik terug naar de kant. Ik werd echter door de stroom gegrepen en ging kopje onder.
PANIEK Allerlei beelden gingen door mij heen; toen ik boven kwam schreeuwde ik om hulp. Weer ging ik kopje onder; wat een paniek. Ik dacht dat mijn longen zouden barsten. Toen ik weer boven kwam zag ik in een flits tegen de oever een boom. Terwijl ik weer schreeuwde, greep ik mij vast aan een laaghangende tak. Door het gewicht boog de tak door, maar ik bleef vasthouden en schreeuwde nogmaals om hulp. De twee aan de kant hadden inmiddels ontdekt dat het ernst was en trokken mij aan de kant. Wat een opluchting.
ZWEMBAD Het gemeentelijk zwembad was gelegen in de Anstelvallei; in de volksmond zwembad Erenstein. In beginsel waren de openingstijden voor dames en heren gescheiden. Een uitvloeisel van Katholieke structuren. In een later stadium werd gemengd zwemmen toegestaan. Steeds druk bezocht; enerzijds om lekker te zonnen, anderzijds om leden van het andere geslacht in hun badpakken te aanschouwen. Geleidelijk aan werden de badpakken steeds kleiner; de pijn aan de ogen steeds groter. De tijd van koketteren en bruin bakken, springen van de duikplank en het nuttigen van meegebrachte boterhammen, ligt ver achter ons. In 1999 werd het zwembad gesloten.
Op zes of zevenjarige leeftijd stond ik aan de rand van het pierenbadje. Met de handjes stoer in de zij vroeg ik aan een oudere jongen of ik hier kon duiken. Uiteraard werd mij dit ten strengste afgeraden.
De meisjes speelden hun typische spellen met pop en kinderwagen, touwspringen of hinkelen. Maar verstoppertje speelden wij gezellig samen: "10, 20, 30, ......100, wie niet weg is, is gezien!"
LIESJE (H) Vaker ging ik met haar wandelen of nam haar mee achter op de fiets en zong: “Mijn achterband is wel wat zacht, maar spring maar achterop…!" Zo fietste ik een keer met haar naar de kermis in Eygelshoven. Met enorme vaart reden we de steile helling naar beneden. Daarna in de geheimzinnige rups. De tweede keer was gratis, omdat ik de pluim van het koord had getrokken. Daarna een lekker ijsje en weer terug naar huis. Echter nu was het een behoorlijke klim naar boven.
FILMKUS Liesje had een film gezien met Dean Martin in de hoofdrol. Zij was helemaal in de ban van die filmkus. Zij wilde deze kus met mij oefenen; echter door de lichte buiging kwamen wij bijna ten val. Gelukkig hield ik haar stevig vast. Helaas wilde die filmkus toch maar niet lukken; elke keer als wij het over wilde doen, schoten wij in de lach! Wij zijn elkaar uit het oog verloren. Na vele omzwervingen enkele jaren geleden teruggekeerd naar Kerkrade; tijdens een trieste samenkomst hebben wij elkaar weer ontmoet. Vanaf dat moment zijn contacten weer opgebouwd.
VAYA CON DIOS Bijpraten of herinneringen ophalen. Jeugdherinneringen maar ook diepgaande gesprekken; veel is boven komen drijven. Wij namen elkaar in vertrouwen; haar persoonlijk levensboek is in mijn bezit. Liesje is enkele jaren geleden helaas overleden. Moge deze laatste reis haar de rust geven waarnaar ze zo lang op zoek was.
GERTIE (K) Zij had kort blond haar en was met haar zwarte lakschoentjes en witte sokjes een lieve verschijning. Van haar heb ik het allereerste kusje gehad. Af en toe kwamen we elkaar tegen in de winkel of op een terras. Uiteraard veel lachen bij het ophalen van onze herinneringen. Helaas op vrijdag 16 augustus 2013 op indrukwekkende wijze afscheid genomen van Gertie. Aanwezigheid van familie, vrienden en bekenden. Ieder voor zich met eigen herinneringen. Moge het kaarsje voor haar blijven branden.
MARJAN (W) Zij had al op jonge leeftijd prachtige welvingen. Regelmatig daagde zij uit; rende dan giechelend weg om zich te verstoppen achter een boom of in een portiek. Zij liep expres niet hard genoeg; ze wilde zó graag vastgepakt worden. Dat was doodeng en griezelig, maar ook heel opwindend. Heb haar nooit meer ontmoet; heb wel vernomen dat ze sterk aan de drank was en op vrij jonge leeftijd is overleden.
MARIEKE (Z) Zij woonde in het nieuwe gedeelte van de Nassaustraat. Zij was lid van de turnvereniging; regelmatig vertoonde zij haar kunstjes. Evenwichtsoefeningen, balancerend op linker of rechterbeen. Alom genoot zij grote bewondering. Ik vond haar heel leuk; ze had lang haar, gevlochten in een lange vlecht. Vaak stoeien en ravotten in de speeltuin. Haar vader keek glimlachend toe terwijl hij rustig zijn pijp rookte. Ik was een jaar of veertien; zij ongeveer twaalf jaar. In de vroege vijftiger jaren emigreerde zij met haar ouders naar Australië. Paletboxen bij de voordeur met hun nieuwe adres in rode letters: FORT WILLIAM QUEENSLAND-AUSTRALIA. Hun vertrek naar die verre wereld heeft diepe indruk op mij gemaakt.
ANNIE (S) Ruim 25 jaar hebben wij naast elkaar gewoond. In haar ouderlijk gezin was Annie de jongste; in ons gezin ik de oudste. Vandaar een sterke broederlijke zorg voor Annie. Wij groeiden op in de Koestraat; een eenvoudige omgeving. Geen materiële rijkdom; wel grote sociale saamhorigheid. Er werd gelachen en gehuild, maar ook gezongen. Normen en waarden vanzelfsprekend.
IN MEMORIAM Ruim 38 jaar ben ik uit Kerkrade weggeweest; werkomstandigheden de oorzaak. Onze contacten werden minder; maar elke verjaardag hingen wij aan de telefoon. Bijpraten of herinneringen ophalen. Annie was mijn hartsvriendin. Veel hebben wij met elkaar gedeeld; als kleuter, als tiener, maar ook als volwassene. Vaak namen wij elkaar in vertrouwen; soms met een lach, soms met een traan. Bij haar overlijden (2006) heb ik op verzoek van familie stil gestaan bij onze vriendschap middels ´IN MEMORIAM´.
INTERNE HUWELIJKEN Toen de meisjes uit de buurt verkering kregen met jongens uit andere wijken of dorpen werden deze als indringers beschouwd. Wij voelden dan ook weemoed als weer een meisje definitief vertrok. Maar de natuur doet zijn werk; als jongens uit de buurt elders verkering kregen was het precies hetzelfde. Echter veel jongens en meisjes binnen de wijk konden het goed met elkaar vinden. Het is dus niet zó verwonderlijk, dat er diverse huwelijken binnen de gemeenschap plaatsvonden.
Elke week stonden er een aantal ketels op het fornuis om de wasteil te vullen. Terwijl er een aantal meisjes uit de buurt op brei les kwamen kreeg ik een schoonmaakbeurt. Echter van de een op andere week wilde ik niet meer aangestaard worden en ging niet meer in mijn blootje...!
SPELEN Leuke spellen werden gespeeld; voetballen, bokspringen of tikkertje. De jongens organiseerden hardloopwedstrijden om het woningblok of hielden hoepelwedstrijden. We gebruikten hiervoor de velgen van oude fietswielen. Deze werden dan met een stok op gang gehouden. Dat was een hele kunst; je moest precies weten waar je zo'n velg raakte en hoe hard, om te zorgen dat je in een rechte lijn bleef.
BRAMEN PLUKKEN Vaak gingen we bramen plukken. De handen en armen vol schrammen en de gezichten zwart van het bramen eten. Maar we namen ook bussen vol bramen mee naar huis. Die werden dan eerst in zout water gelegd om te ontwormen. Daarna deed moeder ze op een bord waar ze suiker over strooide.
BOOMGAARDEN Tegen de tijd dat fruit rijp was waren we vaker in boomgaarden te vinden. Het fruit was lekker en zo zorgden we voor de conditie van de boer. Tegen de spoordijk groeide een aantal wilde appelbomen; de appels waren gratis maar smaakten erg wrang.
SCHRIKDRAAD Uren lang konden we spelen in een bos of op de straat. We pikten suikerbieten van het land. Ook waren we vaker te vinden in de belt of plukte varens in een bos. Bij kasteel Erenstein gingen we stekelbaarsjes of kikkers vangen. Bij het spel wie het verste kon plassen, plaste we tegen een draad. Dat was wel even schrikken.
KENTEKENS Met een stel vrienden zat ik op een bank aan de voet van de Wijngracht. Af en toe kwam ons vanuit de tunnel een auto tegemoet. We deden het spel van autoherkenning. Hilmar (C) bleek al gauw de kampioen van het stel; reeds vanuit de verte kon hij merk en type benoemen.
VAN MIJ Na een tijdje begon het spel te vervelen en zochten we een nieuwe uitdaging en speelde het spel: ´Ze is van mij´. Ieder kreeg een nummer en daarmee correspondeerde de meisjes of vrouwen die aan onze bank voorbijkwamen. Toen ik aan de beurt was kwam vanuit het Stift een oude non aangelopen. Zij liep helemaal krom; een wandelstok hield haar op de been. Ik was meteen genezen…!!!
FIETSEN / BROMFIETS In onze eenvoudige arbeiderswijk waren wij (nog) niet in het bezit van een fiets of een bromfiets. In de regel werd op zondagmiddag een fiets gehuurd bij een fietsenhandelaar. Wij maakten tochtjes naar de Brunssummerheide of Valkenburg.
Ook kon het gebeuren dat wij de fiets op eenvoudige wijze ombouwden tot de bromfiets van de dag. Een plastic spatel of bierviltje werd met een aantal wasknijpers aan het frame bevestigd. De spaken van het ronddraaiende wiel zorgden voor een klepperend geluid. Bij stilstand werd het bromgeluid serieus nagebootst; brum, brum, brum......
Ouderen leunden tegen deurposten of zaten op de stoep. Zij keken naar de gebeurtenissen die zich op straat afspeelde. Voetballende jeugd, touwtje springen of soms het passeren van een auto. Tafels werden buitengezet; er werd gekaart, gelachen en gezongen. Regelmatig klonk er muziek van accordeon, klarinet of trompet.
VERMAAK Veel luxe was er niet na de wederopbouw. Als men in het bezit was van een radio mocht men zich gelukkig prijzen. Massaal luisterde Nederland naar de hoorspelen van ´Familie Doorsnee´ en ´Paul Vlaanderen´, maar ook naar ´De Bonte Dinsdagavondtrein´ met het duo ´Snip en Snap.´ In een later stadium werd het televisie. Alras werden de avonden verstoord door vele buurtgenoten die kastje kwamen kijken. Elke avond de kamer vol mensen die niet uitgekeken raakten op het wonder van de techniek. Wat het programma ook bracht, alles was goed, als er maar beeld was.
BUURTVERENIGING Door het bestaan van een buurtvereniging werden vele leuke activiteiten gepleegd. Urenlange wandelingen in het voorjaar of de gezellige toneelavonden in het najaar. Actrices en acteurs waren er in de wijk genoeg te vinden. Hoofdacteur Wiel (K) senior scheef de stukken zelf. Opvallend in deze was dat hij in elk stuk kwam te overlijden. Echter in elk volgend stuk stond hij gezond en wel weer op de planken. Men noemde hem vanwege zijn charmante verschijning ook vaak 'Clark Cable'.
ENGEL Alweer speelde hij weer een van zijn beroemde sterfscènes. Via een luik in het plafond werd een levende engel Maria (D) aan een touw neergelaten. Nadat de engel enkele troostende woorden had uitgesproken werd zij weer omhoog getrokken. Met de bedoeling dat ze tenslotte via haar ellenbogen door het openstaande luik zou worden getild. Echter ondeugende jongens grepen verkeerd. Bewust of een ongelukje; wie zal het zeggen?
SINTERKLAAS Voor de goed heilig man stond de schoen met wortel klaar in de hoop op vervulling van onze bescheiden wensen. Angstig keek ik om mij heen toen de ´Sint´ met zijn ´Zwarte Pieten´ in de kamer verscheen. Toen een van de Pieten moeder in de zak wilde stoppen schreeuwde ik verschrikkelijk. In latere jaren herkende ik in de Sint de bekende mijnheer (S) uit de Prins Hendrikstraat.
JAARWISSELING Wie kijkt er niet gefascineerd naar de nachtelijke hemel als luide knallen een flonkerende zee van kleurrijke lichtjes aankondigen. Vuurwerk hoort bij Nieuwjaar als eieren bij Pasen. Vuurwerk zoals we het heden ten dage kennen was nog geen traditie. Wel hevige knallen met donderbussen. Stroopblikken met carbid; aan de onderzijde een gat geslagen. Carbid nat spugen, brandende lucifer aan het gat...Boem! De oliebollen smaakte heerlijk; maar het carbid stonk verschrikkelijk.
BRANDWEER EN POLITIE Buiten de wijk woonde een sportieve politieagent. Als we in de staat aan het voetballen waren, trapte hij graag een balletje mee. Vaker riep hij: "Opzij...,opzij..., daar komt een politieagent." Hij had een oudere neef; die was werkzaam bij de Mijnpolitie. Echter deze was niet zo sportief, maar een echte bromsnor
BROMSNOR Met een aantal vrienden bevonden we ons in de boomgaarden van Roduc. Wij deden ons te goed aan het fruit toen oom agent met zijn fiets op het verharde grindpad voorbij kwam. Hij stapte af en beval ons uit de bomen te komen. Aangezien we niet snel genoeg waren, deed hij heel stoer met een hand op de heup. "Als jullie niet opschieten, schiet ik jullie een kogel in de kont." Een van de jongens begon hard te lachen en riep: " Dat kan helemaal niet, want in de patroontas zitten de boterhammen."
ZWAAILICHT De politie had nog geen zwaailicht nodig, verplaatste zich in het algemeen met de fiets. In ieder geval waren we hen meestal te snel af. De brandweer deed waarvoor ze waren, en dus haalde men de kat zelf uit de boom. Met andere woorden: Men keek de kat uit de boom. Commandant van de brandweer was tevens sportinstructeur. Als judoka zwarte band stond hij regelmatig op de mat. Van hem heb ik de eerste grepen geleerd.
WIJKELFTAL Vele goede voetballers waren er in de wijk te vinden. In diverse samenstellingen voetbalden wij tegen andere wijken. Een van onze trouwste supporters was Louki (H). Hij had vanaf zijn zesde jaar kinderverlamming en zat helaas in een rolstoel gekluisterd. Via een actie waarbij de krant was ingeschakeld, werd bij de winkeliers gecollecteerd. Zo konden wij Louki op korte termijn met een zwart-wit televisie blij maken!
WIJKKAPPER Kapper van Dijk woonde aan de Zonstraat; hij knipte en scheerde de hele wijk. Het was er altijd erg druk. De kapper was van alles op de hoogte wat er in de wijk gebeurde. Mensen liepen ook binnen als het knippen nog niet nodig was. Zo bleven ze op de hoogte van het laatste nieuws; het was een sociaal gebeuren.
KNIPBEURT Ik zat een keer op mijn beurt te wachten; acht mensen waren nog vóór mij. Geleidelijk aan werd het aantal vóór mij minder maar het aantal achter mij nam toe. Kort voordat het mijn beurt was, kwam vader binnen. Echter toen ik even later aan de beurt was, liet ik vader mijn plaats innemen. Uiteraard moest ik nu wederom wachten; ditmaal zes personen. Intussen ging het nieuws mijn linker oor in en rechts er weer uit.
VISBOER Elke donderdag had de visboer een vaste gewoonte om bij het einde van zijn route, café Rolduc te bezoeken. Het was algemeen bekend dat hij graag een borrel lustte. Voor de jeugd een ideale gelegenheid om een aantal visjes van zijn kar te pikken. Hij zal ze wel niet gemist hebben; keek dubbel als hij weer naar buiten kwam.
GROENTEBOER - SLAGER EN IJSCOMAN De groenteboer kwam langs met paard en wagen. De slager niet die had daar de slagersknecht voor, op de nóg meer bekende bakfiets. De slager zelf slachtte zelf en kocht daarom het levende vee zelf in. De ijscoman was niet weg te denken uit het straatbeeld. Klanten en klantjes genoeg; ondanks dat hij een sigaret in de mond had en geen tijd om de as tijdig af te tikken.
DUIVENSPORT Elke Zondags rond het middaguur moesten wij rustig zijn. Door de duivenliefhebbers werd de thuiskomst van de duiven afgewacht. Hier waren flinke bedragen op ingezet. Winnende duif die tussen losplaats en duivenhok de snelste tijd had afgelegd. Middels een zogeheten duivenklok werd de tijd gemeten. Voor de duivenmelker een kunst om de gemerkte ring van de duif tijdig te klokken.
De wijk was omgeven met weilanden, boomgaarden, akkers en korenvelden. In een weiland, langs een beukenhaag, bevond zich een drinkput voor het vee. Vaak liepen wij achter de koeien aan of omgekeerd. In de boomgaarden waren wij te vinden als het fruit rijp was. De boer zat dan ook vaker met de hooivork achter ons aan. Aardappelen rapen (zuumeren); traditie en een gunst. Als de boer de akker machinaal gerooid had mochten wij het land op; zakken vol. We koesteren onze herinneringen; ieder op eigen wijze. Wie herkent het niet; onze kinderjaren. Lekker ravotten, klimmen in de bomen, springen over een sloot, voetballen, dansen in de regen of rommelen met een stokje in een waterpoel.
KLEINE WERELD Wij leefden in een kleine wereld; iedereen kende elkaar. Lief en leed werd samen gedeeld. Door huwelijk, verhuizingen of anderszins zijn vele vrienden en vriendinnen aan het oog onttrokken. Desondanks maken zij een groot deel uit van belevingen op jeugdige leeftijd. Met weemoed denk ik terug aan die kleine wereld; intussen is er veel veranderd. Het was met name die oude vertrouwde omgeving die zo'n diepe indruk achterliet. Helaas; het gezellige straatbeeld met de sociale cultuur van weleer is niet meer. De ziel is verloren geraakt. Ach, wat woar ´t vruier sjun in ós kollenie...!
KOESTRAAT Door het centrum van de wijk liep de Koestraat; in de volksmond ´Kouwstats´. Dit was de naam van een eertijds nabij de hoek Koestraat en Erensteinerstraat gelegen hoeve, waarvan de naam op de hele buurtschap is overgegaan. De ingang van de hoeve lag aan de Erensteinerstaat. In 1771 komt de naam voor als 'Koyestaert' en in 1783 als 'Kuhstatz'. Op 12 december 1919 werd de naamgeving 'Koestraat'.
NASSAUTRAAT De straat is genoemd naar het huis van Oranje Nassau. Tijdens de bezetting had zij van 1942 tot 1944 de naam Sweelinckstraat. Na het kruispunt Koestraat en Erensteinerstraat ging de straat over in de een kort stuk Nassaustraat. Aan de linkerkant drie- en aan de rechterkant vijf huizen. In het tweede huis met nummer zes, woonde mijn Peettante Marie (H). Deze straat eindigde bij de weilanden waar de koeien stonden te grazen. Als de koeien het weiland hadden afgegraasd, werd door de boer de poort open gezet en de koeien via de Nassaustraat en Erensteinerstraat naar een lager gelegen weiland gedreven. Her en der verspreid lagen dan de koeienvlaaien. Tussen het weiland en een boomgaard liep een smal paadje. Verliefde stelletjes stonden vaak in het In het zogeheten ´Strontpaadje´ te scharrelen. Naamgeving: 28 juni 1922 (van verlenging: 28 april 1950).
ERENSTEINERVELD Het bouwrijp maken van het Erensteinerveld was een grote verstoring van onze leef en droomwereld. Bulldozers reden heen en weer om grond te verplaatsen. Het paadje werd de nieuwe Nassaustraat. Her en der verspreid lagen de betonnen rioleringsbuizen. Nadat wij aan deze nieuwe situatie gewend waren, bleek het toch een verruiming te zijn van onze speelwereld.
ERENSTEINERSTRAAT Genoemd naar het in de nabijheid gelegen kasteel Erenstein. Vóór 1363 is dit stein (versterkt stenen huis) in het bezit gekomen van de adellijke familie Van Ederen, die zich voortaan Van Ederenstein noemde. De naam ging over op het kasteel en werd verkort tot Erenstein. Van ca. 1900 tot 1975 werd het meestal Oud-Erenstein genoemd, waarbij het voorvoegsel Oud- diende ter betere onderscheiding van de hoeve Nieuw-Erenstein. Aan deze straat lag eertijds de boerderij Kouwsjtats (Koestraat). Naamgeving: de naam bestaat van oudsher.
CLAUSSTRAAT Genoemd naar prins Claus, geboren in 1926 te Dötzingen (D) als jonkheer van Amsberg. Op 10 maart 1966 huwde hij te Amsterdam met prinses Beatrix. Van 1919 tot 1982 heette deze straat Prins Hendrikstraat. Naamgeving: 28 februari 1982.
Naburige straten, genoemd naar andere leden van het Koninklijk Huis zijn: Emmastraat, Prinses Beatrixstraat, Prinses Irenestraat, Prinses Margrietstraat, Prinses Marijkestraat, Julianastraat, Prins Bernhardstraat en Wilhelminastraat. Verder liggen nog in de buurt: Koningsweg, Koninginnestraat, Oranjeplein en Oranjestraat.
WIJKFEEST (1975) Drie weduwen die het langst in de Koestraat en omgeving woonden legden de eerste steen: 1921 Stichting van deze woonwijk, 1975 vernieuwing van deze woonwijk.
Met vaardige hand werd in 1975 de eerste steen gelegd van de nieuwbouw in de te renoveren wijk Koestraat, Nassaustraat. Erensteinerstraat, Emmastraat. Het ceremonieel werd verricht door de dames Hundscheidt-Schupp, Wienen-Stevens en Wnuck-van Ewijk. Zij waren het langst onafgebroken woonachtig in genoemde wijk.
In totaal werden ter plaatse 73 woningen gesloopt waarvoor 83 nieuwe woningwetwoningen in de plaats kwamen. De eerste steenlegging waarvoor alle betrokken bewoners waren uitgenodigd, vormde de eerste aanzet voor een wijkfeest dat in een feesttent werd gehouden om de bewoners bij de wijkvernieuwing te betrekken.
Opgroeien in eenvoudige omgeving. Geen materiële rijkdom; wel grote sociale saamhorigheid. Burenhulp heel normaal. Er werd gelachen en gehuild; maar ook gezongen. Normen en waarden vanzelfsprekend.
De OVS was een bedrijfsschool. Het doel van deze school was om jongens op te leiden voor het mijnbedrijf. Vanaf veertienjarige leeftijd kon men toegelaten worden. De opleiding duurde drie jaar. Aantrekkelijke opleiding; geen huiswerk en een kleine vergoeding van 12 gulden per week. Dat was al een aardig zakcentje. Om die reden was de keuze dan ook snel gemaakt.
EERSTE JAAR (1955) Op 6 januari 1955 begon ik aan de opleiding; deze was gebaseerd op het principe van de scouting. Veel aandacht voor normen en waarden, discipline, sport en natuur. Bij het hijsen van de vlag werd steeds de OVS-wet opgedreund.
OVS-WET Op mijn eer kan men vertrouwen. Ik wil trouw blijven aan ouders, leiders en land. Ik wil ridderlijk zijn. Wat ik doe, doe ik goed. Ik wil spaarzaam zijn. Ik blijf opgewekt onder alle omstandigheden. Ik wil een beschermer zijn van de natuur. Ik wil gehoorzaam zijn zonder tegen te spreken.
VAKANTIE Mijn vakantie in 1955 bij opa en oma van der Linden in Maassluis op de Zuiddijk 68. Een grote familie met 14 kinderen. Aanvankelijk woonden zij in de Sandelijnstraat; een smalle straat met kleine woningen. Via een steegje kwam men uit aan de Zuidvliet. Enkele jaren na de oorlog kochten zij een huis op de Zuiddijk. Via de voorzijde had men een ruime blik over de lager gelegen woningen. De tuin aan de achterzijde lag eveneens op een lager niveau. In de kamer was een soort muurkast en via een steile trap kwam men in de werkkeuken en de daarachter gelegen tuin. In de tuin stonden een aantal konijnenhokken; regelmatig reed opa op zijn bakfiets om groenvoer te plukken of hout te sprokkelen. Vaak stond er konijnenbout op tafel. Ook niet te vergeten de bergen aardappelen die geschild moesten worden om al die hongerige monden te voeden.
Wie van neven of nichtjes herkent het niet: "Rijstepap met zelfgemaakte bessensap. Maar ook het lekkere witbrood besmeerd met echte boter en rietsuikerstroop." Heerlijk, jammie jammie.Tijdens deze vakantiemaand kwam neef Karel uit Den Haag, in de weekeinden op bezoek. Samen aan het havenhoofd keken we naar de zeeschepen die voorbijkwamen. Mijmerden over de verre zeereizen van onze opa.
Wij speelden tikkertje met kinderen uit de Sandelijnstraat. Een van de meisjes trok mijn bijzondere aandacht. Het was een knappe verschijning en ik probeerde regelmatig haar aandacht te trekken door haar aan te tikken. Zij was een nichtje van mijn moeder. In latere jaren was Feija Moerman enige tijd werkzaam als serveerster in een kroeg aan het havenhoofd van Maassluis.
TWEEDE JAAR (1956) Het tweede jaar gingen we eerst één dag per week werken in diverse bovengrondse afdelingen. Dit werd opgevoerd tot drie maal per week. In colonne marcheerden de jongens van de school ´Beerenbos´ naar het Mijnbedrijf aan de ´Nieuwstraat´. Deze tocht van ongeveer 2½ km ging via een landweg dwars door de weilanden en akkers van de abdij.
STEMPELS LOSSEN Bij het lossen van houten stempels uit spoorwagons hielden we onderling wedstrijd wie de meeste stempels kon dragen. Door ex-ondergrondse mijnwerkers werden de stempels op maat gezaagd, in kolenwagens geladen en ondergrond afgevoerd. Ex-ondergrondse mijnwerkers hadden reeds stoflongen opgelopen; werden bovengronds geplaatst en deden lichte werkzaamheden. Zij hadden dit dan ook dubbel en dwars verdiend. Bij gelegenheid liep ik wel eens naar de afdeling waar vader inmiddels werkte, om hem te begroeten.
GRENSLIJN Aan de Nieuwstraat stonden tientallen woningen waarin mijnwerkers woonden. Het was een grauwe staat; in het midden van de straat bevond zich een hoge afrastering. Zo werd Nederlands van het Duits grondgebied gescheiden. Regelmatig waren er patrouilles van Nederlandse Douaniers of Duitse Tolbeambten om het smokkelen te voorkomen. Uiteraard was de grenslijn niet van toepassing voor het ondergronds mijnbedrijf. Het concessiegebied liep tot ver in Duitsland.
DAKPANNEN Door het bouwbedrijf van de mijn werden van de woningen de dakpannen vervangen. Door de school werden enkelen van ons uitbesteed om dakpannen van een vrachtwagen te lossen om ze hierna aan de dakdekkers aan te reiken. Met drie man stonden we verdeeld op de ladder; de pannen werden onderling doorgegeven. Ik stond bovenaan en elke keer als ik de dakdekker een aantal pannen aanreikte zei deze: "Dank je wel..., dank je wel..., dank je wel"!
STEENAFVAL Nabij de school was een onmetelijke steenberg. Jaar na jaar was het steenafval aangevoerd dat uit de kolen was geschift. Door de vele mijnverzakkingen werd dit gesteente nu teruggewonnen. Door een grijper werd het gesteente op een transportband gestort; naar een breekinstallatie getransporteerd en vervolgens ondergronds afgevoerd. De pijlers die inmiddels afgebouwd waren, werden nu door middel van een enorme hoogdrukmachine en pijpenstelsel, met water en gruis dicht gespoten.
KOFFIE Laurens (D), zat achter de kraanmachinist in een soort vliegtuigstoel. Elke keer als de machinist de grijper had gevuld en deze boven het transportband had gedraaid, moest Laurens aan een koord trekken waardoor de grijper zich opende. Het leek ons erg leuk en we benijdde hem.
Daar men reeds geruime tijd met de afgraving bezig was, had zich een tiental meters hoger een soort steen gletsjer gevormd. Plotseling begon de steenmassa te schuiven. De kraanmachinist zag dit, sprong uit de kraan en riep: "De berg komt omlaag". Laurens schrok, maar kon niet meer op tijd uit de kraan komen.
De machinist rende terug naar de kraan en greep naar de koffiekan die naast de voorstoel stond. Laurens aan zijn lot overlatend rende hij wederom weg. Even later werd de kraan door de steenmassa grotendeels bedolven. Nu was er niemand meer die Laurens benijdde. Met man en macht werd gewerkt om hem te bevrijden; hetgeen na een tiental minuten lukte. Nadat Laurens van de schrik was bekomen werd hartelijk gelachen om de machinist, die zijn koffiekan boven alles stelde. Vaker werd deze dan ook geplaagd met: "Koffie.....koffie.....!"
DERDE JAAR (1956) Het derde jaar gingen we eerst één dag per week ondergronds. Dit werd opgevoerd tot drie maal per week. Vooraf hadden wij een excursie waarbij oudere mijnwerkers ons in de maling namen. Om stoer te doen naar de jongere opleidingsgroepen hadden we ons goed zwart gemaakt. In een opbouwende frequentie was men vertrouwd geraakt met ondergrondse en bovengrondse werkzaamheden. Vervolgens ging men op de leeftijd van minimaal 17½ jaar in vast dienstverband ondergronds in de functie van sleper. Afhankelijk van prestatie werd je bevorderd tot hulphouwer. Uiteindelijk werd je via verdere opleiding bevorderd tot houwer. Uiteraard scheelde dat een behoorlijke duit in het loonzakje.
De ambachtsschool was gelegen aan het ´Old Hickoryplein´ in Kerkrade. Het plein is genoemd naar de 30e infanterie divisie 'Old Hickory' van het XIX korps van het 9e Amerikaanse leger. Dit legeronderdeel bevrijdde Kerkrade-West op 17 september en Kerkrade-Oost op 5 oktober 1944.
EERSTE SEMESTER September 1954 ging ik naar de ambachtsschool in opleiding voor constructiebankwerker. Maar al spoedig zou blijken dat ik verkeerd had gekozen. Het eeuwig durende vijlen aan de werkbank vond ik maar een saaie aangelegenheid. Het huiswerk interesseerde mij in mindere mate dan verwacht werd. Vriendjes op de OVS hadden geen huiswerk en speelden ongedwongen op straat.
Echter van de lessen van onze Engels leraar heb ik bijzonder veel genoten. Hij kon zo melig doen; had hierdoor de bijnaam ´Wollie´. Enkele befaamde uitdrukkingen: "Professor huppel de pup......, leest u eens verder!" "Dank u hoog geleerdheid, stopt u maar!" "Kuiken, had je maar veren, dan kon ik je plukken!" "Jij zit als een meelzak in de bank! Is je vader soms molenaar?" "Zeg vent, dit is geen drinkbak voor kamelen!"
Zo had hij nog een tiental uitdrukkingen; die hij dan ook ieder leerjaar herhaalde. Echter die leerjaren gingen aan mij voorbij. Na een aantal maanden werd vastgesteld dat ik daadwerkelijk een verkeerde keuze had gemaakt Aangezien ik wel een sterk taalgevoel had kregen mijn ouders het advies om mij naar de MULO te laten gaan. Ik zag dat (toen) niet zitten; wilde dolgraag naar de "OVS", de vakschool van het mijnbedrijf. Moeder was hier niet zo gelukkig mee, echter liet mij vrij in de keuze...!
De katholieke jongensschool St. Lambertus was gelegen achter het stadhuis in het centrum van Kerkrade. Het schoolplein was door een muur gescheiden van het oude St. Jozefziekenhuis. Aan de voorzijde was een hekwerk, waarnaast de woning stond van conciërge Notermans. Achter deze woning stond het oorlogsrestant van wat eens het patronaat was geweest. Op een podium stond een oude gammele piano. Tijdens het speelkwartier jengelden we naar lieve lust. Maar de leerkrachten stuurden ons steeds weer weg. Kennelijk hielden ze niet van klassiek.
JAREN (1947-1954) In principe zaten de kinderen uit betere kringen in de voorste banken en kregen de meeste aandacht. Ik vond dat niet erg, want vanaf de achterste banken kon men beter proppen schieten. Door hun strenge tucht werden de onderwijzers wel eens verwenst. In hun doelstelling 'baat het niet, dan schaadt het niet' zijn zij zeker geslaagd. Het was de eerste bijdrage in onze ontwikkeling die zeker geen 'zoden aan de dijk' heeft gezet.
EERSTE KLAS (1947) Toen moeder mij aan juffrouw Savelsberg overdroeg, huilde ik tranen met tuiten. Het leed was echter gouw geleden. Ondanks dat de juf erg streng overkwam was ze ook wel aardig. De leesplankjes van vroeger en het monotone ritme als de klas gezamenlijk de woordjes opdreunde: "Aap...Noot...Mies...." Het was een hele beleving; de basis van ons lees en schrijfvermogen…!
JETSES De prachtige wandplaten van ´Jetses´ maar ook de latere leesboekjes van ´Ot en Sien´ maakten een diepe indruk. In zijn illustraties legde Jetses vast hoe men vroeger leefde, woonde en werkte. Hierdoor kon ik de wereld aanschouwen en ook mijn fantasie een plaats geven.
TWEEDE KLAS (1948) De onderwijzer van deze klas was meester Caumans. Deze kon heel streng kijken; echter toen wist ik nog niet dat hij een glazen oog had. In deze klas mocht ik mij van mijn ouders abonneren op het prachtige weekblad ´Taptoe´. Wat heb ik toen genoten van die prachtige strips van ´De Verstrooide Professor´.
DERDE KLAS (1949) De onderwijzer van deze klas was meester Dahlmans. Hij was een goede voetballer en was aanvoerder van ´SV Bleijerheide´. Deze club was in 1923 ontstaan uit een fusie van Sparta Bleijerheide en Geel Zwart. Tijdens mijn schooljaar werd ´SV Bleijerheide´ kampioen. De meester stond in de krant met de kampioensbeker in de handen. De meester was zo trots als een pauw en wij hadden die dag echt feest. Hij trakteerde ons op speculaas en siroop die in een emmer water werd aangelengd. Hij was een zeer sympathieke leraar. Later werd hij overgeplaatst naar Spekholzerheide waar hij hoofdonderwijzer werd. In 2015 overleden op 95 jarige leeftijd.
WELPEN In deze periode kwam ik bij de welpen; een afdeling van de padvinders. Het clubhuis was een groot wit gebouw en gelegen in een weiland aan de rand van het centrum van Kerkrade. In dit weiland werden leuke spellen gedaan. Bij slecht weer vertoefden wij in het clubhuis. Onze Akela was erg leuk; vaker maakte we ruzie om wie naast haar mocht zitten. Maar helaas ze was al vergeven aan de Hopman van de verkenners.
VIERDE KLAS (1950) De onderwijzer van deze klas was meester Bemelmans. Hij was erg muzikaal; tijdens zangles begeleidde hij met zijn mandolinebanjo. Aan de achterkant zat een koperen knop. Als men ondeugend was zwaaide hij hiermee en deelde tikken uit. Menige deuk in onze hoofden.
Naast mij zat Wim (S). Hij was erg verwaand en een klikspaan. Zijn vader was medisch directeur van het ziekenhuis in Kerkrade. Tijdens een les natuurkunde keken wij door een microscoop. Wim, die sneeuwwitte haren had moest een haar op het plaatje leggen. Door de microscoop leek dit haar erg vuil. Wim werd hiermee nog enige tijd geplaagd.
In de klas zaten twee broers; Jan en Mathieu van (L). Zij woonden in een van de spoorhuisjes bij het station. Hun vader werkte bij het spoor. Door een overplaatsing naar Weert moesten ze verhuizen. Het waren zeer sympathieke jongens; ik vond hun vertrek dan ook erg jammer.
Jan (B), was de belhamel van de klas; waarschijnlijk lag dit aan zijn rode haarkleur. Wij hadden aardrijkskunde, waarbij een film werd vertoond over de Betuwe. Jan en ik waren wat rumoerig ; voor straf moesten wij op de knieën voor het bord. Echter zodra het licht uit ging, kropen wij een stukje terug om toch maar niets van de film te missen Na afloop van de film zaten wij natuurlijk mooi braaf voor het bord geknield. De meester merkte op: "Eigen schuld dat jullie de film hebben gemist, volgende keer beter opletten!" Over opletten gesproken...!
De meester was jarig. Op de markt bij bakkerij van der Weijden hadden wij als cadeau een taart gekocht. Dat vond meester Bemelmans erg leuk. Die dag werd weer gezongen; "Lang zal hij leven, lang zal hij leven!" Gelukkig werden nu geen tikken uitgedeeld.
Na schooltijd mocht Mathijs (E), en ik de taart bij de meester thuis brengen. Wij vonden dat een hele eer. Thuis liet de meester ons in een glazen bak witte muizen zien. Zij hadden rode oogjes en het was leuk om deze beestjes bezig te zien. Na een glaasje limonade gedronken te hebben, keerden wij huiswaarts.
Onderweg kwamen we Robert, de oudste zoon van de bakker tegen. We riepen naar hem dat de meester de taart lekker vond. Vrolijk zwaaiend met zijn armen en luid jodelend liep Robert door de straten. Wij moesten er om lachen; helaas beseften wij toen nog niet dat Robert aan een spierziekte leed.
VIJFDE KLAS (1951) De onderwijzer van deze klas was meester Schmitz. Hij was lid van het St. Lambertus kerkkoor en had een prachtige bariton stem. Tijdens het zingen trok hij altijd een scheve mond, hetgeen letterlijk en figuurlijk een komisch gezicht was. Helaas wist ik toen nog dat hij dit had overgehouden als krijgsgevangenen tijdens de oorlogsjaren.
Hij was ook dirigent van het jeugdkoor. Hij zocht nieuwe stemmen. Ik had mij opgegeven en moest een zangtest doen. Nadat ik uit de zangbundel "Kun je nog zingen, zing dan mee", een keuze had gemaakt zong ik "Hopsa, Heisasa..." Nadat ik amper twee regels gezongen had, zei de meester: "Stop maar, met die bromstem kan ik niets beginnen!"
Natuurlijk was ik erg teleurgesteld. Onderweg naar huis stond op de hoek Wijngracht bij café-restaurant ´De Kroon´, een chauffeur van een koelwagen koelblokken te lossen. Hij had een leren schort aan. Met een haak trok hij ijsblokken uit de koelwagen, legde het blok op zijn schouder en bracht dit naar de tapkast. Toen ik met enkele vriendjes stond toe te kijken, sloeg hij met de haak enkele stukjes van het ijsblok en gaf die aan ons en zei: "Hier jongens, dit is goed voor jullie stem...!"
ZESDE KLAS (1952) De onderwijzer van deze klas was meester Frantzen. Hij was de hoofdonderwijzer en erg streng. Als men niet oplette of een streek uithaalde, kreeg men een flink pak slaag. Hij ramde dan zo met zijn vuisten, dat de naast zittende een toegift kreeg. Als men hierop reclameerde zei hij: "Dan is dit voor de volgende keer...."!
Meester Frantzen hanteerde regelmatig een lange aanwijsstok. Zowel voor het aanwijzen van plaatsen op de landkaart als bij andere gelegenheden. Tijdens een les natuurkunde hadden we het over geleiding van geluid. Om een en ander te demonstreren hield de meester het ene einde van de stok bij het oor van een leerling en aan het andere einde zijn vestzakklokje. Terwijl hij naar ons knipoogde vroeg hij de jongen of hij het klokte al hoorde tikken. Toen deze ijverig ja knikte, hadden we dikke pret. Echter op een andere keer werd minder gelachen; een van de leerlingen kreeg een enorme mep met de aanwijsstok, waardoor de stok in tweeën brak.
Enkele vriendjes zoals Jan (K), en Frans (M), moesten de zesde klas overdoen; er was geen brugklas en volgens het leerstelsel waren ze te jong om de school te verlaten. Vaak ging ik met Jan bij Frans thuis spelen. Frans woonde naast een fietsenzaak aan de rand van het Mücherveld. Tijdens de bebouwing van dit veld, hadden we aan de bouw wat planken georganiseerd. Hiervan hadden we in de tuin een hut gebouwd. Voor de hut deden we aardappelen poffen waarna het heerlijk smullen was.
Later toen het ouderlijk huis van Frans werd afgebroken, verhuisde zijn familie naar het nabij liggende Chevremont (Geitenberg). Een oudere tante verhuisde mee, ze had al een hoge ouderdom. Regelmatig zei ze tegen ons: "Jongens, als ik nog zo jong was als jullie, dan ging ik naar Canada in het hartje van Amerika." Hierbij lege ze heel sterk de nadruk op CANAAAAADA.
BRUGKLAS (1953) In dit jaar was ik met enkele anderen aan de beurt om de zesde klas over te doen. Er was nog steeds geen brugklas. Dit in tegenstelling met de school te Chevremont. Enkele vriendjes uit andere straten gingen daar naar school. Een vreemd verschijnsel deed zich voor. Bijvoorbeeld de ene kant van de Erensteinerstraat ging naar de school van Kerkrade en de overkant ging naar de school van Chevremont. Typische grensgevallen......!
Het tweede jaar in dezelfde klas interesseerde dan ook maar matig, temeer daar het een formaliteit betrof. Ik wilde naar de ambachtsschool, maar was te jong volgens het leerstelsel. Veelal werd ik aangewezen met Jan (B), om klusjes op te knappen. Vaker moesten wij volgetekende schoolmuren met een sopje afwassen.
Achter in de klas stonden twee kisten; één met verzameld zilverpapier en één met spullen en stripboekjes, die de meester tijdens de lessen of het speelkwartier had afgenomen. Regelmatig moesten wij onder het afdak van de speelplaats het zilverpapier gaan afbranden. De opbrengst van het rest ´zilver´ was bestemd voor de ´Missie´. Tijdens deze klus verhuisden de stripboekjes van ´Dick Bos´ uit de andere kist van eigenaar...!
GODSDIENST Gedurende de jaren op de basisschool kregen we wekelijks onderricht van kapelaan Friederichs. Zijn donderpreken stonden wijd en zijd bekend. Als men het huiswerk niet kende nam hij geen blad voor de mond. Ook deelde hij rake klappen uit. Vóór zijn lesuur werden op de speelplaats de catechismus nog eens goed doorgenomen. Maar het was moeilijk om aan zijn strenge normen te voldoen
De school was een groot gebouw; in het midden een brede hal. Aan weerszijden van de hal bevonden zich de klaslokalen. Via een brede trap, overloop en twee zijwaartse trappen kwam men op de bovenliggende verdieping. In het midden van de overloop stond een levensgroot Mariabeeld. Hiernaast stonden twee vergulde kandelaars met versierde kaarsen. In de Mariamaand namen we bloemen mee van thuis. Hiermee werden de traptreden vol gelegd. Alle klassen verzamelden zich in de hal, waarna de kaarsen werden aangestoken. Afwisselend werd gebeden en gezongen; en toen werden we braaf…!
MIDDAGPAUZE Tijdens de middagpauze werd er een stevige partij gevoetbald in de straat. Echter niet op vrijdag, dan was er weekmarkt. Dan gingen we eerder naar school om maar niets van de markt te missen. Het was een lust om bij de koopmannen fruit te bietsen, of wat ze terzijde hadden geschoven omdat het enigszins verrot was. Het slechte stuk beten we er dan uit en zo kwamen we aan de vitaminen.
AANDACHT Ik schreeuwde om aandacht. Tijdens ruzie op het schoolplein had ik een bloedneus opgelopen. Huilend liep ik naar huis. Onderweg zei een oudere dame: "Ocherm, heeft de meester jou geslagen?" Deze opmerking nam ik voor waar aan en vertelde thuis dit verzonnen verhaal. Met deze leugen om bestwil kreeg ik wel de verlangde aandacht. Echter na de aangifte op het politiebureau kwam natuurlijk het berouw na de zonde. Dit is me vaak verweten....!
VERKEERSBRIGADIER Op de markt moesten we de kinderen veilig over loodsen. In het begin hield een politieagent toezicht of we het wel goed deden. Toen hij later zijn duim opstak voelde wij ons apetrots. Echter nadat hij verdwenen was, keken we vaker naar boze mensen die hun middelvinger opstaken als we plotseling de stopbordjes omhoog deden...!
In het Hollandia theater werkte een leuke tweeling; ´s avonds wezen ze plaatsen aan en liepen in het donker voorop met hun zaklampen. Overdag deden ze het onderhoud. Terwijl we de leerlingen veilig naar de overkant brachten, keken we toch ook stiekem naar die mooie benen als die passeerden.
SCHOOLBEL Na het dagelijks speelkwartier werden wij door middel van de schoolbel tot de orde geroepen. Meestal werd het lieverdje van de klas hiertoe aangewezen. Deze stond dan driftig met de koperen schoolbel te zwaaien. Helaas werd ik nooit aangewezen. Op een keer hadden we ons weer in rijen verzameld met ons gezicht richting schoolmuur. De hoofdonderwijzer sprak ons heel streng toe: "Vanaf morgen gaat er een claxon; eerste signaal verzamelen, tweede signaal mondjes dicht, derde signaal rustig naar jullie klassen. De bel wordt niet meer gebruikt." Mijn hoerageroep werd niet in dank aangenomen; sterker nog de meester werd heel driftig en stuurde mij naar huis: "Je hoeft niet meer terug te komen...!"
OVERGANGSFASE Ontdaan liep ik naar huis. Vader ging naar school om te informeren wat ik uitgevreten had. De meester gaf toe impulsief gehandeld te hebben doordat de klas uit een aantal rebellen bestond. Echter over het algemeen deed ik wel mijn best, mocht de volgende dag weer terugkomen. Overgangsfase naar LTS: allerlei vervelende karweitjes. Stond dan voor de ramen van de lagere klassen gekke bekken te trekken.
Schooljaren in de vlucht; leerkrachten, strenge tucht. Indien men niet wilde horen; flinke draai om de oren. Hard het houten liniaal; op de vingers was hun taal. Geraniumpotten echt waar; in de handen o wat zwaar. Normen en waarden met de paplepel ingegoten. Steeds weer het vermanende vingertje.
In katholiek Nederland de aanduiding voor de periode 1860-1960, waarin door het benadrukken van katholieke identiteit, door de gerichtheid op Rome, en dankzij een rijke liturgie, de katholieke cultuur een ongekende bloei beleefde.
KATHOLIEKE EMANCIPATIE In 1853 werd de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland hersteld. De katholieken, in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden stelselmatig bij protestanten achtergesteld, begonnen aan een periode van emancipatie. De Nederlandse kerkgeschiedenis nam een belangrijke wending.
IDENTITEIT De katholieken in Nederland in de eerste helft van de twintigste eeuw waren over het algemeen niet rijk. De katholieke emancipatie kreeg daarom naast een religieuze ook een sociaal-politieke dimensie. Het katholiek onderwijs, de katholieke pers en het katholiek verenigingsleven werden sterk ontwikkeld. In vrijwel iedere fase van het leven en op ieder terrein van het maatschappelijk leven werd de eigen katholieke identiteit benadrukt.
KATHOLIEKE ZUIL Een trots bouwwerk van katholieke organisaties vormde zo de katholieke 'zuil'. Als vanzelfsprekend werd gedacht in termen van 'wij' en 'ons'. Het verschil met 'de anderen' werd sterk benadrukt. Die anderen - protestanten, liberalen en socialisten - zetten zich ook af: tegen elkaar en tegen de katholieken. Ook zij organiseerden zich, net als de katholieken, in 'zuilen'. Van de wieg tot het graf bleef in het 'verzuilde' Nederland iedereen in zijn eigen wereld.
ROOMSER DAN DE PAUS In de periode van maatschappelijke emancipatie hadden Nederlandse katholieken een hechte band met de wereldkerk en de Paus. Met een zekere zelfspot karakteriseerden zij zichzelf wel als 'Roomser dan de paus'. Zij toonden zich volgzaam en getroostten zich veel inspanningen voor de geloofsgemeenschap.
RIJK ROOMS Het trotse benadrukken van katholieke identiteit in de organisaties van de katholieke zuil en de gerichtheid op Rome brachten, samen met een rijke liturgie en een bloeiende verering van Maria en de Heiligen, een bloeiende katholieke cultuur tot stand. Met name in de periode tussen 1860 en 1960 was deze cultuur op een hoogtepunt. De zelfbewuste, overdadige katholieke cultuur van de periode 1860-1960 wordt ook wel het Rijke Roomse Leven genoemd.
HOOGTEPUNT In 1953 werd met de nodige pracht en praal 100 jaar herstel van de hiërarchie herdacht. Er was wat bereikt! De feestelijkheden vonden plaats in het oude stadion 'Galgenwaard' te Utrecht. De viering kan zonder overdrijven als het hoogtepunt van het Rijke Roomse Leven worden beschouwd.
EINDE Na de Tweede Wereldoorlog herstelde de Nederlandse samenleving zich van grote verwoestingen. Katholieken gaven in de regering samen met socialisten leiding aan de wederopbouw. De deelname van katholieken aan de naoorlogse regering kan worden gezien als de natuurlijke afsluiting van het emancipatieproces van het katholieke volksdeel. De Kerk ging een nieuwe fase in. Met het Tweede Vaticaans Concilie kwam het Rijke Roomse Leven in de jaren '60 van de twintigste eeuw tot een einde, en begon in de Nederlandse Kerkprovincie een periode van ongekend heftige Polarisatie en Secularisatie. Bron: L´ Osservatore Romano van 7 november 2000.
De NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) is een groot militair bondgenootschap, oorspronkelijk in de context van de Koude Oorlog gesloten om West-Europa en de Verenigde Staten tegenover de Sovjetunie te verenigen. De betrokken landen stemden hun buitenlands beleid op elkaar af en spraken af om elkaar met diplomatieke en militaire hulp bij te staan wanneer dat nodig was. Na de Koude Oorlog bleef de NAVO bestaan en richtte het zich wereldwijd op het bestrijden van conflicten, zoals in Kosovo of Libië.
ACHTERGROND Het ontstaan van de NAVO (NATO in het Engels) hing nauw samen met het begin van de Koude Oorlog vlak na de Tweede Wereldoorlog, tussen het democratische West-Europa en Amerika en de communistische Sovjetunie. Het bondgenootschap dat Amerika en Rusland in hun strijd tegen Duitsland en Japan bij elkaar hield was uiteengevallen, en wantrouwen en vijandigheid waren ervoor in de plaats gekomen. De Sovjetunie had de landen van Oost-Europa ingelijfd en Duitsland was in tweeën gedeeld. Op hetzelfde moment was West-Europa bankroet en lag het in puin: in Amerikaanse ogen een doelwit voor de verdere verspreiding van het communisme, zowel van buitenaf door de Russen als van binnenuit door communistische partijen.
Kort gezegd gingen de VS de dreiging van binnenuit tegen met de Marshallhulp, een grootschalig programma van economische hulp aan Europa dat de door de oorlog getroffen landen er weer bovenop moest helpen, zodat de communistische partijen niet meer zo aantrekkelijk zouden zijn. En met een militair bondgenootschap moest West-Europa vervolgens tegen de communistische dreiging van buitenaf beschermd worden.
OPRICHTING Vóór de oprichting van de NAVO was er in maart 1948 bij het Verdrag van Brussel al de zogeheten Westelijke Unie of WU (later West-Europese Unie) opgezet tussen Frankrijk, de Benelux en Groot-Brittannië. De WU was een organisatie waarin de leden bepaalden dat ze hun veiligheid gezamenlijk zouden waarborgen en dat ze ook op economisch en cultureel gebied samen zouden werken. De WU was echter maar een betrekkelijk kleine organisatie en stelde, zonder dat de VS erbij betrokken waren, tegenover de machtige Sovjetunie niet veel voor. In 1948 namen de Russen Tsjecho-Slowakije over, dat tot dan toe de dans leek te ontspringen en als laatste Oost-Europese land nog vrij was, en datzelfde jaar begonnen de Russen hun blokkade van West-Berlijn. Het besef dat West-Europa bedreigd werd was sterker dan ooit, en dit had zijn weerslag op het beleid van Amerika en de West-Europese staten.
In mei 1948 nam het Amerikaanse Congres een resolutie aan om een Amerikaans-Europees bondgenootschap te vormen en vanaf dat moment zou de regering van president Truman met Europese regeringen onderhandelen over de nieuw te vormen alliantie. De gesprekken begonnen tussen de VS, Groot-Brittannië en Canada; al snel kwamen daar de overige landen van de WU en Noorwegen bij. De onderhandelingen namen, ondanks de overeenstemming dat er wel een bondgenootschap moest komen, enkele maanden tijd in beslag. De WU-landen wilden in eerste instantie geen andere Europese landen erbij, per land afzonderlijke militaire hulp ontvangen en een garantie van de VS dat zij hen hoe dan ook te hulp zouden komen bij een aanval. De VS wilden het nieuwe bondgenootschap uitbreiden met andere landen en eisten dat de Europese landen samen zouden werken. Daarnaast was het idee dat een aanval op één lidstaat een oorlog op alle lidstaten was, in juridisch opzicht lastig te bereiken omdat alleen het Congres de oorlog kon verklaren.
Op 4 april 1949 was het nieuwe bondgenootschap eindelijk een feit en werd in Washington DC de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie opgericht. Naast militaire samenwerking werden de landen ook aangespoord om de democratie te bewaken en zo veel mogelijk op andere terreinen te overleggen. De Engelse Lord Ismay, voormalig stafchef van Winston Churchill, werd de eerste Secretaris-generaal, een positie die tot op de dag van vandaag exclusief door Europeanen wordt bekleed.
LIDSTATEN Twaalf landen waren vanaf het begin lid: de VS en Canada aan de ene kant van de Atlantische Oceaan, en Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië, de Benelux, Noorwegen, Denemarken, IJsland en Portugal aan de andere kant. Gedurende de jaren werd de NAVO steeds verder uitgebreid: in 1952 kwamen Griekenland en Turkije erbij, in 1955 West-Duitsland en in 1982 Spanje. Nederland heeft drie keer een Secretaris-generaal geleverd: Dirk Stikker in de jaren ’60, Joseph Luns in de jaren ’70-’80, en Jaap de Hoop Scheffer van 2004 tot 2009.
De toetreding van West-Duitsland (dat op dat moment nog door geallieerde troepen bezet werd) was gecompliceerd; veel andere landen waren na de Tweede Wereldoorlog huiverig voor een herbewapend Duitsland. Als grootste en economisch belangrijkste land van Europa was het echter essentieel dat het lid zou worden: zonder Duitsland stelde het Europese deel van de NAVO weinig voor. Het land zelf streefde er onder bondskanselier Konrad Adenauer naar om weer geaccepteerd te worden in Europa, en nadat de bezettingslegers het land verlaten hadden in 1954, trad Duitsland in ’55 toe tot de NAVO.
Frankrijks relatie met het bondgenootschap verliep ook niet altijd even soepel. Onder president Charles de Gaulle verlieten de Fransen in 1966 de NAVO omdat ze de Amerikaanse invloed te groot vonden; pas in 2009 voegden ze zich weer bij het bondgenootschap. Het hoofdkwartier moest verhuizen naar België en alle buitenlandse troepen moesten Frankrijk verlaten. Toch verklaarde Frankrijk zich nog steeds solidair met haar bondgenoten en bleef het Franse leger geïntegreerd in de militaire structuur van de NAVO.
Na afloop van de Koude Oorlog, vanaf de jaren ’90, voegde een grote groep voormalig communistische landen zich bij de NAVO: in 1999 Hongarije, Polen en Tsjechië, in 2004 Bulgarije, de Baltische staten, Slowakije, Slovenië en Roemenië. De meest recente toetredingen zijn Albanië en Kroatië, in 2009. Rusland heeft heftig geprotesteerd tegen de toetredingen van Oostbloklanden, en zegt zich bedreigd te voelen door buurlanden die lid zijn van een bondgenootschap dat opgericht is om het communistische Rusland te bestrijden.
NAVO TIJDENS KOUDE OORLOG Het belangrijkste punt in het verdrag was artikel vijf, dat stelde ‘een gewapende aanval op één of meerdere van hen in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen hen allen beschouwd zal worden’. Het is echter kenmerkend voor de Koude Oorlog dat dit mechanisme tijdens de oorlog nooit in werking is gesteld: nooit werd er een NAVO-land aangevallen door de Sovjetunie of een ander land.
De Korea-oorlog in 1950 en de Vietnamoorlog in de jaren waren ’60 geen NAVO-inspanningen, maar oorlogen van de VS, en in het geval van Korea de VN. En ook bij de bouw van de Berlijnse Muur in 1961 of de Cubacrisis van het jaar daarop was de NAVO geen partij, net zo min als toen Frankrijk en Engeland op eigen houtje Egypte aanvielen in 1956. Het kostte tijd om tot een diepere en meer oprechte integratie te komen op politiek en militair gebied.
Wel had het bondgenootschap een preventieve werking. Het was uitgesloten dat de Sovjetunie één land apart aan zou vallen, omdat dit meteen tot een wereldoorlog zou leiden. Zo zorgde de NAVO ervoor dat het machtsevenwicht tussen oost en west in de Koude Oorlog behouden bleef, zeker toen de Oostbloklanden in 1995 het Warschaupact, hun eigen bondgenootschap, oprichtten. Omdat het Warschaupact veel grotere legers had, besloten de Amerikanen dat ze bij elke aanval zouden overgaan op massive retaliation (‘massale vergelding’): een grootschalige aanval met kernwapens. Dit zou elke provocatie van de Russen, hoe klein dan ook, afschrikken. Hoewel ze later een minder escalerende strategie navolgden, bleef een nucleaire patstelling toch het belangrijkste onderdeel van de Koude Oorlog.
NAVO SINDS KOUDE OORLOG Met de val van het communisme vanaf 1989 verdween de dreiging van de Sovjetunie, en werden de voormalige lidstaten van het Warschaupact in Oost-Europa beetje bij beetje democratisch. Hiermee verdween in feite ook de bestaansreden voor de NAVO: Europa beschermen tegen Rusland. Het bondgenootschap werd echter niet opgeheven: in plaats daarvan werd het omgevormd tot een moderne organisatie voor veiligheid en samenwerking. De twee doelstellingen waren nu het aanhalen van de banden met de voormalige tegenstanders in Oost-Europa, en om conflicten in Europa (waarmee vooral de voormalige communistische landen bedoeld werden, waar agressief nationalisme soms de overhand kreeg) op te lossen. Waar de NAVO tot dan toe een inactieve organisatie was waarvan het bestaan en de aanwezigheid op zich al een doel waren, moest er nu een veel actiever beleid worden nagevolgd.
Ingrepen om de veiligheid in Europa te waarborgen lieten niet lang op zich wachten. Nationalistische conflicten braken in de jaren ’90 uit in de Balkan en in 1995 kwam de NAVO voor het eerst in haar geschiedenis in actie. In het voormalige Joegoslavië woedde een burgeroorlog tussen diverse etnische groepen. Met een mandaat van de VN voerde de NAVO bombardementen uit en stuurde ze een vredesmacht van 60.000 man. Enkele jaren later (1998) gebeurde er ongeveer hetzelfde in Kosovo, waar met luchtaanvallen en een vredesmacht een einde werd gemaakt aan de vijandelijkheden. Tot dat moment was het centrale artikel 5 nog nooit ingezet. De terroristische aanslagen op Amerika op 11 september 2001 waren echter de aanleiding om dat voor het eerst wel te doen: alle NAVO-leden verklaarden dat ze gezamenlijk tot zelfverdediging over zouden gaan. De inval in Afghanistan een maand later was echter een aparte Amerikaans-Britse aangelegenheid, net zoals de inval in Irak in 2003. Wel leidde de NAVO in Afghanistan de bezettende troepenmacht.
NAVO IN DE 21STE EEUW In het nieuwe millennium verbreedde de NAVO zijn werkterrein, zowel in de breedte als in de diepte. Met de oude vijand Rusland is de NAVO in 2002 een aparte raad begonnen, en in 2004 werd het Samenwerkingsverband van Istanboel begonnen om samenwerking met het Midden-Oosten te stimuleren.
In de diepte is ‘veiligheid’ voor het bondgenootschap meer gaan betekenen dan alleen het oplossen van oorlog tussen landen. Het bestrijden van terrorisme, extremisme en onderdrukking van onschuldige personen zijn nu ook taken van de NAVO geworden. Veel NAVO-missies gaan om ‘peacekeeping’, het bewaren van de vrede. Men wil nu niet alleen de acute crisis zelf oplossen, maar ook de effecten ervan beperken en als het even kan de aanloop ernaar al vermijden.
Deze hedendaagse crises zijn echter meestal te complex en te diepgaand om door de NAVO alleen opgelost te worden: als het erop aankomt heeft het bondgenootschap een zuiver militaire functie. Zaken als wederopbouw en stabiliteit op de lange termijn kunnen beter aan andere organisaties (zoals de VN) overgelaten kunnen worden, of in ieder geval samen met hen gedaan worden. Naast militaire macht zijn nu ook diplomatie en samenwerking met andere organisaties belangrijk.
De strijd in Libië in 2011 is een voorbeeld van de nieuwe koers. Dictator Ghadaffi voerde een bloedige strijd tegen gewapende rebellen, die voortgekomen waren uit prodemocratische demonstraties van Libische burgers. Toen de VN overeen waren gekomen om een vliegverbod in te stellen, stelde de NAVO in het land een vliegverbod in waardoor Ghadaffi uiteindelijk verslagen werd. Dit maakt duidelijk dat de NAVO een lange weg heeft afgelegd: van een militair bondgenootschap van Westerse landen tegen de Sovjetunie, naar een organisatie die buiten Europa ingrijpt wanneer de internationale gemeenschap dat nodig acht.
De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
Sinds 1 juli 2013 telt de Europese Unie 28 lidstaten. Deze lidstaten werken op veel terreinen samen. Zo drukt de EU een stevig stempel op het beleid over landbouw, visserij, consumentenrechten, milieu, immigratie en terrorismebestrijding. Ook werken de lidstaten nauw samen op de gebieden van defensie, buitenlands beleid, handel, interne markt en economie. Om de economische integratie te bevorderen, besloten in 1998 twaalf lidstaten tot de invoering van een gemeenschappelijke munt, de euro. Later breidde deze eurozone zich verder uit.
Wat betreft wetenschappelijk onderzoek, vervoer, energie en uitwisselingsprogramma's op het gebied van onderwijs, heeft de EU belangrijke ondersteunende bevoegdheden.Voor haar inspanningen werd de EU in 2012 beloond met de Nobelprijs voor de vrede.
Ik ben René Schupp, en gebruik soms ook wel de schuilnaam utopia.
