Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
01-12-2005
OPgelet voor de wind ! ! !
Inderdaad, het is vandaag uitkijken uit welke richting de wind blaast. We krijgen vandaag, om precies te zijn, om 16u01 een nieuwe maan. De decembermaan genaamd ,en lees eens wat een spreekspreuk daar van verteld :
" Blaast de Noorderwind met decembermaan, dan houdt de winter vier maanden aan ! "
Laat ons dus duimen voor een windje uit het Westen, Oosten of Zuiden !
Deze volksheilige wordt in het Vlaamsche land vereerd als beschermer der paarden en aanroepen tegen ziekten die woekeren in den stal. Het leven van den heilige gedenkende hebben de smeden en goudsmeden hem tot patroon gekozen. Het is als smid dat hij doorgaans afgebeeld staat. De smulpartijen van Sint Elooidag waren ver gekend. In Oost-Vlaanderen hadden ze er zelfs volgend liedje op gemaakt : "Zijn we nog verre van het dorp waar die twintig boeren zaten, die bij derig hespen opaten? Zijn we nog verre van dat dorp?" Men placht op Sint Elooi den smid en den wagenmaker te betalen. De klanten werden dan genoodigd op een maaltijd : bouillie met wortels, stoofkarbonade met pataten. De menschen deden dan "eene zielmis in hunnen buik", er waren boeren die twee dagen vastten om " goed te kunnen eten ", het was immers voor " de kwitance ".
Deze heilige is een volksheilige die als bisschop van Noyon en Doornik, het geloof kwam verspreiden. MAAR ...weerspreuken waarschuwen ons voor wat anders :
" Als Eligius met ijs begint, wil hij dat drie maanden tot vriend. "
OF.....
" Vangt met Eligius de winter aan, dan stut hem voort, driemaal de maan. "
Ik vind het persoonlijk zo mooi dat ik het niet kan laten om het aan u mee te geven, december door de jaren heen......
" Siet eens wat ik vermag, gy luyaards, want ik zal de watren tot uw straf verharden als cristal. Ik sluyt het jaar, en kom met niets als quaet op 't leste, trekt kleederen aen de huyd' ik raed u nog het beste. "
December kreeg de naam van wintermaand omdat dit gure jaargetijde dan begint.
Vandaag beginnen we aan de laatste van de 12 maanden. DECEMBER genaamd. Deze maand werd van oudsher WINTERMAAND genoemd, maar onze heidense voorouders spraken ook wel van Kerstmis- of Heilige maand, omwille van het mysterie van de Zaligmaking bij de bekering. DONKERE MAAND en MIDWINTERMAAND zijn ook gebruikelijk. En toen er destijds nog veel wolven waren, en die deze tijd tot dichtbij de woningen trokken noemde men deze maand ook wel eens WOLFSMAAND
Andreas, de broeder van den H. Petrus, werd de eerste tot het apostelschap geroepen, toen hij visscher was. Na 's Heilands Hemelvaart predikte hij in Azië en kwam ten laatste in Griekenland alwaar hij te Patras, Maximilla, de eigene gemalin van den landvoogt Aegeus bekeerde. Deze, woedend van gramschap op den apostel, deed hem geeselen, en vervolgens met koorden aan een kruis binden, dat niet rechtstaande is, maar X vormig. (Uit dien hoofde wordt deze soort Sint Andreaskruis genoemd). Men noemt het ook Burgondisch kruis, omdat de ridders van het Gulden Vlies het als ordeteeken bij hunne plechtige vergaderingen dragen. Den zondag dichtst bij het feest van den H. Andreas begint de Advent = Aankomst : voorbereiding tot de komst des Heeren; de aanvang van het kerkelijk jaar; omdat de vier Zondagen vóór Kerstmis de vier duizend jaren vóór de komst van den verwachten Messias bedoelen.
Wil een meisje des nachts van haren toekomende droomen, dan moet ze, vooraleer in hare kamer te gaan, vragen aan iemand een handvol graan (koren, rogge of haver), waarmede zij te bed gaat. Na zich ontkleed en de lamp uitgeblazen te hebben, werpt zij met de rechter hand het graan over het hoofd naar het bed toe, zeggende :
In Sint Andries name zaai ik mijne zaden; in Sint Andries gaarde zal ik mijn schat afwachten.
Vanavond is het Sint Andriesavond en de volkskundige kalender vertelt er ons 't volgende over : Op Sint Andriesavond gaan de jongens en meisjes, in bende van huis tot huis, ze staan daar allen te gelijk iets te roepen, twee, drie en nog meer malen, totdat de baas of bazin de deur opent, hen iets geeft of hen met eene bedreiging van de deur wegjaagt. Zij krijgen gewoonlijk een snik, dat is een appel, of centen. Waar ze de deur krijgen, zingen of tieren ze :
Wilde niet geven, ge moogt het houden maar het zal er u om berouwen, die niet en geeft die is een beest dat is N......om te meest.
Vandaag vereren men de H. Joannes Berchmans, B. en daar vertelt de volkskundige kalender 't volgende over : Joannes, te Diest geboren op 13-3-1599, trad in het klooster der Jezuieten te Antwerpen. Naar Rome gezonden om zijne studiën te voltooien, stierf hij er den 13 augustus 1621. Hij wordt bijzonderlijk door de christene jeugd vereerd, die jaarlijks, tijdens de maand augustus, gaat beewegen naar Diest alwaar zijn geboortehuisje nog een heiligdom is, en naar Leuven waar zijn hart bij de Jezuieten berust.
Nu Sint-Katrien voorbij getrokken is, is het wel even stil voor wat de weerspreuken betreft, niet voor lang echter want voor 't einde van de maand krijgen we er nog twee. Heel toepasselijk voor de tijd van 't jaar vind ik volgende spreuk :
" November kan alle rijkelui van koude voorzien, en dan blijft er nog genoeg over voor de arme sloebers ! "
Wat niets te maken heeft met 't weer maar toch ook een goei :
" Het grootste licht is een vrouw "zei klein Warreke "daarom vrij ik altijd in de schaduw."
In de werkhuizen der naaisters wordt de H. Catharina ook gevierd, en de nog ongehuwde gezellinnen van boven de 25 jaar, indien er nog zijn, ontvangen, de beroemde Bonnet de Sainte Catherine. De spreuk : Coiffer Sainte Catherine, komt van de gewoonte die vroeger bestond dat de heiligenbeelden in de kerken, door de maagden versierd werden en dat men er een kapje of mutsje opzette. Zoo geschiedde het bijzonderlijk voor de H. Catharina. Nog wat weerkunde dan : Op Sinte Catharinadag sterkt de winter. Het droef regenachtig weer is uit, de vorst treedt in. Nochtans, zoo op dezen dag vorst begint, dan duurt hij zes weken lang. - Sinte Katrien heeft dikwijls een witte mantel. - Na regen geeft Sinte Katriene zoneschijn - EN...Als het vriest op Sinte Katriene, vrouwke haal uw koolen uit den hof !
Omdat rond de H. Catharina zoveel te doen is begin ik er vandaag al maar wat over te vertellen. Twee weerspreuken die elkaar wat tegenspreken maar...die niks zijn vergeleken met de weerspreuken die ik u morgen zal serveren. Want...geloof mij die Sinte Katrien is niet 't eerste 't beste vrouwmens, allee...wat 't weer betreft bedoel ik hoor
" Zoals de dag van Sint Katrijn, zal de laatste januari zijn. ".
Een andere weerspreuk zegt het dan weer zo :
" Gelijk het weer op Sinte Katrien, zal men het in februari zien. "
Sinte Catharina is voor de meisjes wat St. Gregorius is voor de jongens. 't Is feest opschool en in de buurt. Men ziet de Schooliersters bij de buren rondgaan om geld in te zamelen. Zij zijn doorgaans in 't wit gekleed, met witten sluier op het hoofd, ook heeft er eene de kroon op het hoofd als teeken der waardigheid. Zij zingen een lied ter eere der heilige, waarvoor zij, naast geld, ook bloem, boter en eieren ontvangen om 's avonds pannekoek of wafels te bakken. Zij zingen : Wij komen al rond om Sinte Catriene wij hadden zoo geerne wat boekweitbloem wij zullen ze luisterrijk vieren al op een zalige maniere. Gelijk zij verleen jaar hebben gedaan, huis voor huis afgegaan, ter eere van Sinte Katrien geef wat houdt wat tegen 't jaar nog wat. Zij gingen bij den bakker om twee koeken met appelen gereed te laten maken als geschenk voor de meesteres. Deze kwam met twee akers bier; met het rondgehaalde geld werd er smout gekocht en 't was dan eene smulparij.
De H. Catharina werd in Vlaanderen tot beschermheilige van verschillende neringen gekozen. Om de wijze harer marteldood : het doorscheuren van haar lichaam met een wiel met scherpe messen bestoken, werd ze door de wagenmakers vereerd. De pelsmakers, grauw- en lammerwerkers herdachten de legende die verhaalt, dat bij hare onthoofding het gestold bloed der achttienjarige martelares in melk veranderde en rond den hals als een sneeuwswitte pels vormde. Om hare hemelsche geleerdheid en welsprekendheid werd de maagd van Alexandrië door verschilende rederijkerskamers, onder andere Aalst, Eeklo en Leuven, tot beschermheilige gekozen, ook de wijsgeeren namen haar tot patrones. Om de maagdelijke zuiverheid die Catharina bewaarde en met den dood bestierf, hebben de jonge dochters haar tot patrones genomen. De jonge meisjes en schoolkinderen vieren dien dag op eigenaardige wijze. Niet alleen worden bij begoede menschen geschenken gegeven aan de jonge dochters van den huize, maar in talrijke onderwijsgestichten hebben gezellige feestjes en avondmalen plaats. Zie het vervolg hierna
