Astronomen hebben vijftig nieuwe planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt. Eén ervan zou mogelijk leven zoals wij het kennen kunnen huisvesten. De temperatuur schommelt er tussen 30 en 50 graden, en de atmosfeer is erg vochtig. "Benauwd" is het woord dat volgens Lisa Kaltenegger van het Max Planckinstituut het best de omstandigheden omschrijft.
De exoplaneten zijn waargenomen met een extreem gevoelig meetapparaat van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili.
Zestien van de ontdekte exoplaneten zijn "super-aardes", planeten die minder dan tien keer zo zwaar zijn als de Aarde. Eén van die super-aardes, die de naam HD 85512 b heeft meegekregen, cirkelt rond haar ster in de Goldilocks Zone, wat betekent dat er leven mogelijk is.
HD 85512 b is gedurende 200 nachten meer dan 1.000 keer gespot, en dat maakt dat de astronomen erg zeker zijn van hun bevindingen.
Life, but not as we know it?
De massa van de planeet is 3,6 keer die van de Aarde, wat relatief klein is, en ze is ook relatief dichtbij, op "amper" 35 lichtjaar (331.118.494.175.000 kilometer) van de Aarde.
HD 85512 b staat in elk geval ongeveer goed ten opzichte van haar ster, in wat wetenschappers de Goldilocks Zone noemen. In die zone is het niet te koud en ook niet te warm om vloeibaar water te hebben.
De zwaartekracht is er 1,4 keer die van op onze planeet. Dat zou impliceren dat als er op HD 85512 b leven is, dat het waarschijnlijk compacter is dan bij ons. Een jaar duurt overigens maar zestig dagen op HD 85512b.
Volgend jaar beter zicht
Astronomen hopen aan de hand van meer uitgebreide onderzoeken te weten te komen of er water aanwezig is op de planeet, en ook niet onbelangrijk, of er een solide, rotsachtige ondergrond is. Vanaf volgend jaar zou dat een stuk makkelijker kunnen worden, want dan wordt er een nieuwe, supergevoelige ruimtetelescoop gelanceerd.
"De European Extremely Large Telescope zal dat effectief aankunnen", volgens Markus Kissler-Patig van de European Southern Observatory. "Die zal leven kunnen detecteren op planeten rond de sterren die het dichtst bij ons staan en de atmosfeer van exoplaneten kunnen analyseren." HD 85512b wordt één van de eerste "doelen" van de nieuwe telescoop.
Wolken nodig
Opdat HD 85512b leefbaar zou zijn voor de mens moet aan nog een voorwaarde worden voldaan: er moeten wolken zijn. 60 procent van de planeet moet onder een wolkendek liggen hebben de wetenschappers uitgerekend. Die hoeveelheid wolken reflecteert de zonnestralen genoeg om de temperatuur genoeg te doen zakken. Op aarde bedraagt die bedekkingsgraad 50 procent.
Inmiddels zijn er sinds de eerste in 1995 al 650 planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt. Daarbij is slechts één andere super-aarde, met potentieel: Gliese 581d. (hlnsydney/sps/mvl)
Nieuwe raket van NASA moet astronauten naar Mars vliegen
Nu het tijdperk van de shuttle voorbij is, werkt NASA aan een nieuw ruimtetoestel dat astronauten verder dan ooit moet brengen. Het Amerikaanse ruimtevaartbureau stelde vandaag de plannen van de raket van de toekomst voor.
Dit toestel moet de mens tot diep in de ruimte kunnen voeren. De bedoeling is aanvankelijk dat het ruimtetuig de astronauten naar nabijgelegen asteroïden vliegt. De ultieme bestemming is de planeet Mars. De raket zal worden aangedreven door vloeibare waterstof en zuurstof. De eerste versie van de raket zal beschikken over een nuttig laadvermogen van 77 tot 100 ton. Later moet het laadvermogen stijgen naar 130 ton.
Back to the future
Het nieuwe Space Launch System zal veel goedbetaalde Amerikaanse jobs opleveren, het Amerikaanse leiderschap in de ruimte verzekeren en miljoenen mensen over de hele wereld inspireren, beloofde NASA-directeur Charles Bolden. "President Obama heeft ons uitgedaagd om stoutmoedig te zijn en groot te dromen, en dat is precies wat we doen bij NASA", besloot hij.
Daarvoor heeft NASA teruggegrepen naar de zware raketten die de mens destijds naar de Maan brachten. Al zal de bestemming van deze toestellen dus uiteindelijk veel verder moeten liggen. De astronauten reizen in een capsule die de naam 'Orion' zal krijgen en de raket zal veel krachtiger zijn dan zijn voorgangers. Vanaf 2017 hoopt NASA de raket te beginnen testen.
Terminus Mars
Professor Scott Hubbard van de Stanford Universiteit werkte vroeger voor NASA en heeft de nodige kritiek op het nieuwe project. Zo zal het aantal lanceringen beperkt zijn, aangezien de raketten normaal maar één reis zullen kunnen maken. De shuttles voerden meerdere vluchten uit. Daarnaast zal het project ontzettend veel geld kosten en heeft NASA de gewoonte meer uit te geven dan ze aanvankelijk voorop stelden. Zo kostte de ontwikkeling van de space shuttle twee keer meer dan voorzien.
Als alles volgens plan verloopt, moet de eerste bemande vlucht in 2021 kunnen doorgaan. In 2025 moet de raket astronauten naar een asteroïde in de buurt brengen. En de langverwachte reis naar Mars zou dan voor de jaren 2030 moeten zijn.
Senator Bill Nelson, voorzitter van de Subcommissie voor Wetenschap en Ruimte, gelooft alvast dat het project kan slagen als er verstandig omgesprongen wordt met het beschikbare budget: "Uiteindelijk droomt iedere Amerikaan ervan de ruimte te verkennen." Dat hebben we vroeger nog gehoord... (gb/belga)
Op een keer werd ik uitgenodigd door de maten om eens mee een avondje te gaan stappen. Ik vertelde mijn vrouw dat ik voor middernacht zou thuis zijn. De uren gingen voorbij en de pinten binnen, op een te gemakkelijke manier. Rond 3 uur 's morgens kwam ik thuis. Toen ik de sleutel eindelijk in de deur kreeg, ging de koekoeksklok en 'koekoekte' 3 keer. Snel realiserend dat mijn vrouw waarschijnlijk zou ontwaken, koekoekte ik zelf nog negen keer. Ik was werkelijk trots op mezelf voor dit lumineuze idee, ge moet er maar opkomen, om hierdoor aan een mogelijk conflict met haar te ontsnappen. De volgende ochtend vroeg mijn vrouw me wanneer ik thuis gekomen was en ik vertelde haar om 12:00 uur. Ze scheen helemaal niet verwonderd te zijn. Toen zei ze: "We hebben een nieuwe koekoeksklok nodig." Toen ik haar vroeg waarom, zei ze: "Wel, vorige nacht heeft onze klok drie keer gekoekoekt, dan 'Oh FUCK gezegd, daarna nog 4 keer gekoekoekt, gehoest, nog 3 keer gekoekoekt, dan begon ie te giechelen, koekoekte nog tweemaal, struikelde over de kat en liet dan een enorme scheet...
Meer dan 1.000 Israëlis uit de kleren voor Dode Zee
De Dode Zee was het toneel van een massale naaktshoot. De wereldberoemde Amerikaanse fotograaf Spencer Tunick legt op een strand meer dan duizend blote Israëliërs vast. Met de fotoshoot, die bij zonsopgang gehouden werd, brengt Tunick de Israëlische campagne onder de aandacht die ervoor moet zorgen dat het meer erkend wordt als een van de zeven wereldwonderen. Hierover is in november een internetstemming. (lb)hln
"80 procent van huishoudelijk afvalwater wordt gezuiverd"
Dit jaar wordt tot tachtig procent van het Vlaamse huishoudelijk afvalwater gezuiverd, terwijl dat twintig jaar geleden maar dertig procent was. De vuilvracht van bedrijfslozingen daalde in dezelfde periode met negentig procent. Dat blijkt uit het twintigste jaarrapport 'Water' van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), dat in Aalst werd voorgesteld in aanwezigheid van Vlaams minister voor Milieu Joke Schauvliege (CD&V).
Onder meer de bouw van gewestelijke rioolwaterzuiveringsinstallaties zorgde voor het forse terugdringen van het Vlaamse huishoudelijk afvalwater. Het aantal installaties steeg van 104 in 1991 tot 250 eind vorig jaar. Bovendien werd het aantal installaties met een capaciteit van meer dan 2.000 inwonersequivalenten bijkomend uitgerust voor de verwijdering van stikstof en fosfor. De VMM investeerde sinds haar oprichting 3,7 miljard euro in die infrastructuur. De afgelopen vijftien jaar werd meer dan 1,2 miljard euro geïnvesteerd voor de aanleg van nieuwe of renovatie van bestaande riolen in ruim 3.200 gemeentelijke projecten.
Minister Schauvliege zei dat in de toekomst lozingen van huishoudelijk afvalwater in buitengebieden aangepakt worden, door de aansluiting op collectieve saneringsinfrastructuur of door individuele behandelingsinstallaties. Daarnaast wordt ook de bestaande infrastructuur gecontroleerd.
In 2010 loosden de bedrijven drie keer minder dan in 1992. De vuilvracht van bedrijfslozingen daalde in die periode met negentig procent. Aan de basis ligt een milieuheffing voor de verontreining van het oppervlaktewater. "Maar de bedrijfswereld droeg ook fors bij tot de zuivering door de bouw van eigen installaties en de aansluiting op de gewestelijke saneringsinfrastractuur", aldus Schauvliege. (belga/tma)
Naaktmodellen troepten gisteravond samen op Times Square in New York. Daar werden ze beschilderd door straatartiest Andy Golub. Die deed vorige week hetzelfde en minstens één van de modellen werd na afloop door een agent beboet wegens openbare zedenschennis. (lb)hln
Baby's weten voor hun geboorte al wat pijn is. Dat is gebleken uit een Britse studie. Vanaf 35 à 37 weken zouden ze het onderscheid kunnen maken tussen pijn en een gewone aanraking.
Wetenschappers van het University College Hospital in Londen onderzochten de hersenactiviteit van 46 baby's. Door ook 21 premature baby's in de studie op te nemen, konden ze zoeken naar verschillen in hersenactiviteit naargelang de leeftijd.
De onderzoekers stelden vast dat de reactie van de hersenen vanaf 35 à 37 weken veranderde van 'algemene activiteit' naar 'gelokaliseerde activiteit'. "Dat wil zeggen dat het brein op elke prikkel anders reageerde", leggen de wetenschappers uit. "Zo weten we zeker dat ze pijn anders gingen ervaren dan een gewone aanraking".
Onderzoeksleider dr. Lorenzo Fabrizi: "Natuurlijk kunnen baby's ons niet zeggen wat ze voelen, dus het is onmogelijk om te weten wat ze echt ervaren. Het is dus wel mogelijk dat baby's wel al pijn voelen voor deze verandering in hersenactiviteit."
De resultaten kunnen belangrijke gevolgen hebben voor de behandeling, verzorging en ontwikkeling van premature baby's. Eerder onderzoek toonde aan dat zij in hun latere leven meer of minder gevoelig zijn voor pijn dan andere mensen. (lbs) hln
Ouders zijn verrukt als ze hun pasgeboren baby voor de eerste keer zien huilen, gevolgd door een eerste glimlach. Maar nu blijkt dat deze gezichtsdrukkingen zich eigenlijk al ontwikkelen in de baarmoeder.
Een groep wetenschappers heeft namelijk aangetoond dat er na 24 tot 36 weken zwangerschap al complexe gezichtsbewegingen waar te nemen zijn bij een foetus.
Echo
Het Britse onderzoeksteam ging aan de slag met videomateriaal dat gemaakt werd met 4D echografie-apparatuur. Ze gingen aan de slag met verschillende opnames, die gemaakt werden tussen 24 en 36 weken zwangerschap. De resultaten waren verrassend.
Combineren
Na 24 weken konden de foetussen slechts één spier per keer te bewegen. Zo konden ze bijvoorbeeld hun mond openen of hun lippen bewegen. Na 35 weken waren de ongeboren baby's echter in staat om die verschillende bewegingen te combineren.
Adem
Volgens de wetenschappers toont dit aan dat baby's al in staat zijn om de motorische beweging te maken voor ze de bijpassende emotie voelen. Dat is vergelijkbaar met de ademhalingsoefeningen van een baby in de baarmoeder, voor hij in aanraking komt met lucht.
Fascinerend
Professor Brian Francis: "Dit is een nieuwe en fascinerende ontdekking in de studie van de foetale ontwikkeling. Dit onderzoek toont voor de eerste keer aan dat de gezichtsbewegingen zich geleidelijk aan ontwikkelen. Zo bereidt de foetus zich voor op het leven na de geboorte."
Aangezien er een link is tussen het gedrag van een foetus en de ontwikkeling van zijn hersenen, kan deze ontdekking bijdragen tot het vaststellen van eventuele gezondheidsproblemen bij een foetus. (lbs) hln
Neem je rekenmachine bij de hand Er was eens 1 Marokkaan. 1 intikken Hij was 59 jaar. 59 (bij zetten, niet optellen) Hij had 8 vrouwen: 8 (bij zetten, niet optellen) Met die 8 vrouwen Hij had 69 kinderen 69 (ook bij zetten) Die kinderen eten 2x daags: Nu x 2 rekenen = WIE gaat dat betalen? Draai je rekenmachine op zijn kop!
Airbus heeft met de A380 al het grootste vliegtuig ter wereld in zijn rangen: het toestel is meer dan 70 meter lang, heeft een vleugelspanwijdte van 80 meter en biedt plaats aan zo'n 850 reizigers. Toch is deze reus nog niet groot genoeg want de vraag blijft toenemen. Volgens insiders wil Airbus een langere versie van de A380 bouwen met plaats voor 1.000 passagiers: de Airbus XXL.
De Airbus A380 is momenteel het grootste passagiersvliegtuig ter wereld.
"Ik zou helemaal niet verrast zijn, moesten de oorspronkelijke plannen voor een langere A380 tegen het einde van dit jaar werkelijkheid worden", verklaart John Leahy, commercieel directeur bij Airbus.
Groei
Het bedrijf had de plannen voor een supervliegtuig met plaats voor 1.000 passagiers in 2006 nochtans in de koelkast gestoken toen er productieproblemen opdoken met betrekking tot de A380. De sterke groei van het luchtverkeer de komende twintig jaar maakt dat 28.000 nieuwe toestellen zullen nodig zijn om aan de vraag te voldoen. Redenen genoeg voor Airbus om terug in het supertoestel te geloven. Het zal er volgens de vliegtuigbouwer niet enkel op aankomen om meer toestellen te bouwen maar vooral grotere. (kve) hln
Reizen vanuit regionale luchthavens steeds populairder
Steeds meer vakantiegangers vliegen vanuit een regionale luchthaven naar hun bestemming. Naast Charleroi kan je nu ook vanuit Oostende of Luik zonniger oorden opzoeken. Wat zijn de voor- en nadelen tegenover de grote luchthavens?
Vlieg je goedkoper vanuit een regionale luchthaven?
Wie met een touroperator gaat, betaalt minder voor zijn pakketvakantie met vertrek vanuit Luik, Charleroi of Oostende. Jetair, Thomas Cook en Neckermann geven kortingen per persoon. Zijn die luchthavens goed bereikbaar? Als je tegen de files rond Brussel opziet, vertrek je beter vanuit Oostende of Luik.
Kan ik de trein nemen?
Geen regionale luchthaven evenaart Brussels Airport. Vanuit een nabijgelegen station moet je overstappen op een lijnbus. Dienstregelingen van trein en bus zijn niet afgestemd op vroege of late vluchten. Van Luik-Guillemins rijdt bus 57 van maandag tot vrijdag tijdens werkuren naar de luchthaven. In Oostende neem je bus 6 'Raversijde via luchthaven'.
Zijn er pendelbussen?
Charleroi heeft een volwaardige buspendeldienst. Tussen 4 en 20.30 uur vertrekt aan Brussel-Zuid om het halfuur een pendelbus naar Charleroi. Tussen 8.15 en 23.45 uur rijden twee bussen per uur vanuit Charleroi naar Brussel-Zuid. Als je tickets reserveert via Voyages l'Elan betaal je slechts 22 euro voor een retour, tegenover twee enkele tickets van 13 euro op de bus. Neem de bus ten minste drie uur voor je vertrek. Eurobussing (Eurobussing) verzorgt een pendeldienst van Antwerpen en Brussel naar Luik aansluitend op vluchten van en naar Tel Aviv.
Kan je er makkelijk parkeren?
Charleroi heeft vier parkings (Q-Park Charleroi Airport); de voordelige langetermijnparking ligt op een kwartier lopen en is alleen open op piekmomenten. Luik heeft twee parkings tegenover de terminal en een langeduurparking op 400 meter. Oostende heeft twee parkings bij de terminal.
Parkeer je er goedkoper?
Meerdere dagen parkeren is er goedkoper dan op Brussels Airport. Oostende is het voordeligst (4 dagen 28 euro, 8 dagen 40 euro, 10 dagen 50 euro, 15 dagen 75 euro), gevolgd door Luik (4 dagen 60 euro, 8 dagen 45 euro, 10 dagen 75 euro, 15 dagen 75 euro). Charleroi is niet goedkoop (4 dagen 58 euro, 8 dagen 94 euro, 10 dagen 105 euro, 15 dagen 140 euro).
Kan ik er overnachten?
Voor een heel vroege of late vlucht wil je misschien ter plaatse overnachten. Oostende telt heel veel hotels. Nabij de luchthaven van Charleroi vind je 250 hotelkamers. Sommige hotels bieden een shuttledienst naar de luchthaven aan. Naast de luchthaven van Luik vind je één hotel met 100 kamers. hln
Google richt zijn pijlen op de reissector. De internetgigant lanceert een zoekrobot waarmee de surfer "snellere, meer flexibele en meer relevante resultaten" krijgt, klinkt het in een mededeling die het bedrijf op een blog bekendmaakte.
Wanneer een surfer via Google informatie zoekt over een bepaalde vlucht, verschijnt er linksboven in de browser een link naar 'Flights'. De zoekrobot kan ook meteen geraadpleegd worden via google.com/flights.
Momenteel wordt er enkel een beperkt aanbod aan vluchten in de Verenigde Staten weergegeven, maar Google hoopt het aanbod zo snel mogelijk uit te breiden. (sps) hln
"Op een uur van Londen naar LA is niet ondenkbaar"
De Britse zakenman Richard Branson wil binnen een jaar een ruimteschip lanceren waarmee ruimtereizen commercieel gaan worden. Met zijn bedrijf Virgin Galactic wil hij op den duur ook razendsnelle intercontinentale vluchten verzorgen. "Ongeveer een uur (reistijd) tussen Los Angeles en Londen is niet ondenkbaar", aldus Branson.
Goedkope ruimtereizen
Virgin Galactic heeft al 430 kaartjes aan toekomstige ruimtetoeristen verkocht. Het bedrijf streeft ernaar goedkope ruimtereizen en goedkope satellieten te realiseren. "Het moederschip is al af", zei Branson tegen de Amerikaanse nieuwszender CNN. "De proeven met de lanceerraketten verlopen goed en we verwachten nu een lancering binnen een jaar", aldus de miljardair Branson, die eerder zei een hotel in de ruimte te willen bouwen. (afp/kve)
Steeds meer auto's in panne door hitsige steenmarters
Steeds meer automobilisten staan thuis met panne omdat knaagdieren elektrische leidingen hebben stukgebeten. Dat zegt mobiliteitsorganisatie Touring.
"Het probleem is al langer bekend," stelt Touring, "maar het aantal oproepen stijgt zienderogen. Het gaat vooral om de steenmarter, een beschermde diersoort, die voor heel wat dure schade zorgt."
Ingeburgerd
Vijftien jaar geleden kwam de steenmarter nauwelijks voor in onze streken, maar sinds het laatste decennium zit het dier zo goed als overal in ons land. De marter heeft zich nagenoeg volledig aangepast aan drukke stadsomgevingen en leeft graag in de nabijheid van mensen. De diertjes lijken op een kleine kat met korte poten.
Hoogtepunt vlak voor paartijd
De overlast en de pannes die ze veroorzaken kennen een hoogtepunt vlak voor de paartijd. De mannetjes bakenen dan hun territorium af en reageren agressief op elkaars reuksporen. Het stukbijten van elektrische onderdelen maakt deel uit van de territoriumverdediging. De jonge dieren nestelen zich immers vaak in een motorruimte. Ze houden van antivries, dat ook in de kabels verwerkt zit.
De schade kan worden voorkomen met apparaatjes die een zwakke stroom of ultrasoon geluid produceren. Andere oplossingen zijn antimarter spray of het afschermen van de kabels met harde kunststof. Het motorcompartiment zelf kan worden afgeschermd met kippengaas. (belga/eb) hln
I n het Nederlandse Tolkamer moeten alle leerlingen van een school verhuizen omwille van een plaag steenmarters.
Urine van de roofdieren lekte door de plafonds, en de marters sleepten ook prooien het gebouw binnen. Dat veroorzaakte een vlooienplaag, die ongediertebestrijders vorige week al te lijf gingen. Net zoals bij ons zijn de marters zelf in Nederland echter beschermd, en voor het vangen van de dieren heeft de school gevraagd om een uitzonderingsmaatregel.
Tot de dieren weg zijn en de boel is schoongemaakt, moeten de 340 leerlingen van de basisschool nu verhuizen. Schooldirecteur Sandra van Diessen hoop binnen twee weken voor alle kinderen een nieuw onderkomen te hebben gevonden. Honderd leerlingen krijgen al elders les. De verwachting is dat de kinderen na drie maanden terug in naar het eigen gebouw kunnen. (sam) hln
In het circus wordt het wilde dierennummer gedaan door een aantrekkelijke goed geproportioneerde jonge vrouw , slechts gekleed in een minuscuul strak tijgervelletje.
Deze dompteuse kan met haar zweepje de leeuwen de mooiste kunstjes laten doen.
Aan het eind van de voorstelling krijgt ze een staande ovatie.
Vervolgens stuurt ze alle leeuwen de kooi uit behalve het grootste mannetje.
Het publiek gaat weer zitten.
Ze werpt haar zweepje weg, loopt naar de leeuw en opent de enorme muil.
Vervolgens trekt ze haar tijgervelletje opzij, legt een van haar mooie borsten in de muil van de leeuw en steekt beide armen omhoog.
Het publiek houdt de adem in; stel je voor dat de leeuw schrikt.
Na enige tijd stopt ze haar borst weer in haar kledingstuk en krijgt wederom een staande ovatie, nu nog luider en langer.
Na het applaus neemt ze de microfoon en vraagt aan het publiek of er iemand is die deze stunt ook zou willen doen.
Iedereen gaat zwijgend zitten en kijkt vragend zijn buren aan.
Na enige tijd is er wat gestommel boven op de tribune en komt er een oud kaal mannetje met een stok moeizaam naar beneden gelopen.
Eenmaal beneden in de kooi vraagt zij hem lachend of hij de vraag wel gehoord heeft.
'Jazeker,' zegt hij, 'ik wil het graag proberen, maar ik weet niet of ik mijn mond zo ver open krijg .'
Europese sterrenwacht ontdekt meer dan 50 nieuwe planeten
Europese astronomen hebben met een instrument op de VLT-telescoop in Chili meer dan 50 nieuwe planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt, meldt de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO. Het is het grootste aantal in één klap bekend geworden exoplaneten, die bovendien rond nabije sterren wentelen.
Met de planetenjager HARPS van de VLT zagen de wetenschappers onder andere 16 zogenaamde super-aardes en planeten die maximaal tien keer zoveel wegen als de onze.
Belangrijk voor de wetenschap is planeet HD 85512b. Deze planeet, met slechts 3,6 keer de massa van onze aarde, draait op de rand van de levensvatbare zone rond haar ster, dus waar het noch te heet noch te koud is. Bijzonder interessant wordt het als zo'n super-aarde gesteente en water zou bevatten, want dan is er mogelijk leven aanwezig.
"De oogst aan ontdekkingen heeft alle verwachtingen overtroffen en omvat een buitengewoon rijke populatie aan super-aardes en Neptunus-achtige planeten rond sterren die heel erg lijken op onze zon. De nieuwe resultaten tonen aan dat het ritme van ontdekkingen stijgt", zegt teamleider Michel Mayor van de Universiteit van Genève.
Door de eigenschappen van alle meer dan 150 door HARPS gevonden exoplaneten te bestuderen, vond het team dat ongeveer 40 procent van sterren die op onze zon gelijken, minstens één planeet hebben lichter dan Saturnus. De meerderheid van exoplaneten met een massa als Neptunus of minder lijkt zich in een stelsel met meerdere planeten te bevinden. Vijf nieuw gevonden planeten hebben minder dan vijf keer de massa van onze planeet. (belga/vsv)
