Alles was daar anders. Als je 's morgens binnenkwam stond pater-rector op de trap en monsterde iedereen , schoot opeens naar voren en zei tegen de leerling in kwestie : jij was vanmorgen niet in de kerk en ik verwacht je na vieren daar wel te zijn. Je was het haasje voor de middagstrafzitting in de kerk. Ik hoorde bij de groep venlonaren die dicht bij school woonden en dus naar de kerk moesten. Ik ben vaak na vieren moeten opdraven. De gymleraar was iemand die iedereen in zijn les verwachtte en dus mij ook. Jammer. Dan was er nog de Blanke. Meneer Scholten keek in die eerste les in zijn boekje en noemde mijn naam, en riep me voor het bord. Ben jij een broer van Arie ? Ja meneer. Dan schrijf even de volgende opgave op het bord en laat zien dat jij beter bent dan hij. Ik verloor acuut mijn zelfvertrouwen en al gauw kwam van hem een " Verbaast me niks. Ga maar zitten en zorg dat jouw wiskunde wat beter wordt." Afgebrand dus. Niet alles was kommer en kwel. Mondje -Geurts - die Frans gaf - en graag vanuit het Frans liet vertalen ontdekte snel dat ik dat leuk vond en verwachtte al gauw dat ik voor lag met vertalen. Le Cid en Le silence de la mer vond ik machtig mooi. De school had ook een schoolblad verzorgd door de leerlingen en ik kwam ook bij de redactie. Ben zowaar mee naar Haarlem naar een tournooi voetballen geweest als sportverslaggever. Houten Klaasje die voetbalwedstrijden versloeg. Dat vond ik best moeilijk, maar het lukte. De schaakclub vond ik ook fijn om bij te zijn. Al met al was het er niet slecht.
Na een zeer korte zesde klas en vacantie ging ik naar de Rijks HBS. Ik had geen zin om naar het College te gaan waar mijn een jaar oudere broer op het gymnasium zat. Ik had tijdens de evacuatie al genoeg gezien van Latijn en Grieks wat hij een beetje zat te leren. Die HBS was gemengd, dus meisjes in de klas. Leuk. En de leerstof was ook best interessant. En dan de leraren. Die van geschiedenis die tijdens de studie-uren oppasser was en altijd naar een verse borrel rook. Hij van biologie die totaal geen orde kon houden en wel veel van zijn vak hield maar ons die interesse niet kon overbrengen. Ging op zekere dag in zijn grote muurkast om iets interessants op te diepen en werd toen door ons opgesloten. Dat hebben we geweten. Aangezien niemand de schuldige wilde zijn vond de directeur dat we met ons allemaal maar een extra uur moesten maken. De bioloog deed naderhand of er niks gebeurd was. Van de talen was Frans mijn lievelingsvak. Vooral het uit het frans naar het nederlands vertalen vond ik fijn. De gym vond ik maar niks. Als ik wist dat we in de gymzaal iets zouden gaan doen, ging ik thuis koffie drinken. Ik heb toch altijd een 7 op mijn rapport gekregen. Die leraar vond dat ik maar een stijve was. Vond ik ook. Mijn beste vriend was Theo Sterk. In de pauze tijdens de rondwandeling over de "speelplaats" liepen we altijd samen. In het 3de leerjaar ging het mis. De manier waarop onze leraar aardrijkskunde les gaf stond mij weinig aan en mijn gebrek aan interesse dook steeds weer op bij het studeren en dat bezorgde me bij proefwerken slechte cijfers zodat hij tegen de overgang aan zei dat ik veel te jong was en nog maar een jaartje over moest doen. En jawel, ik bleef zitten. Hij heeft me niet terug gezien want ik ging naar dat College : daar de HBS afmaken.
Kort na de bevrijding is onze vader vrijwillig in dienst gegaan bij het korps aan- en afvoertroepen. Wat later is mijn moeder zich gedachten gaan maken hoe het haar vader - duitser - vergaan was. Een pater van de augustijnen heeft daar een handje mee geholpen en via het rode kruis kwam er bericht dat hij gesneuveld was als lid van de Volkssturm. We zijn toen naar Duitsland gegaan en hebben zijn graf gevonden aan de rand van een kleine begraafplaats bij een klein kerkje.Ik weet echt niet meer waar het was. Onze duitse oom Heini - bloemenkweker in het duitse Straelen - hebben we naderhand gezien achter een hek bij de grensovergang Kaldenkirchen. Daar mochten nederlanders hun duitse familie ontmoeten. Aan beide zijden van het hek was het druk. Natuurlijk was dat een erg speciale ontmoeting. We hoorden van hem dat hij in 1945 opgeroepen was om lid van de Volkssturm te worden, maar hij had een hekel aan dergelijke duitse gedachten en is op eigen gelegenheid op de vlucht gegaan om dat te ontlopen. Ging naar aangetrouwde familie in Berongen en heeft daar de capitulatie afgewacht. Weer een dode minder.Onze vader heeft in het leger niet stilgezeten maar bij Nel die ook militair geworden was een kindje gemaakt en dat laten aborteren. Wat hem 3 maanden cel opleverde. Nel zelf is dat als chauffeur van een legertruck aan mijn moeder komen vertellen. In die cabine. Waar mijn moeder naderhand met tranen uitstapte. Nel is jarenlang zijn vriendin gebleven nadat hij met zo'n truck in eigendom de dienst verliet. Als hij 's avonds zei : ik ben naar het pakhuis , wisten we allemaal waar hij heen was.
Wat ons daar aan leger getoond werd was eigenlijk weinig. Ze hadden veel lekkere dingen want verwend waren wij in die tijd niet. Het waren ook maar weinig auto's en soldaten die we zagen. Maar we waren bevrijd. Enkele dagen nadat op de kasteelvilla een nederlandse vlag gehesen was. Een vergissing van lui die het wachten zat waren. En deze troep soldaten bleef ook maar kort. Enkele dagen later gingen wij met paard en wagen terug naar de stad, die zoals we zagen veel geleden had van de bommen. Waar ook veel mensen naar Groningen geevacueerd waren. Ons huis had veel schade opgelopen en wij gingen naar een huis van mevrouw Kleibroek. Iemand van de firma waarvoor vader gewerkt had. Kort daarna vertrokken de amerikanen uit de stad en kwamen de engelsen over de Maas via een zelf gebouwde schipbrug en legerden zich in de gebouwen van het Thomascollege. Buiten hadden ze hun keuken waar wij vaak waren vanwege het lekkere spul dat we daar kregen. Er was ook een soldaat die met hulp van chocola ons probeerde te bewegen hem in kennis te brengen met onze oudste zus. Zijn snoepgoed namen we aan. Buiten hadden ze ook hun latrines waar soldaten op die lange plank zaten en tijdens het poepen de krant lazen. Het was een mooie tijd die veel nieuwe dingen liet zien. Maar we moesten weer naar school terug. De vacantie was over.
Nog even over dat cafe. Het leven was best moeilijk. Appelen en paardevlees, maar de rest via distributie. Dus dacht mijn vader die vanuit zijn periode voor de inkoop van appelen voor de gemeente nog over papieren beschikte dat hij in dit dorp via de Ortskommandant nog wel iets zou kunnen regelen om naar de broer van moeder in duitsland te kunnen gaan. In de villa van die Kommandant gleed hij uit over de gladde vloer van diens kamer en vertelde die man dat hij graag een Ausweis wilde hebben om per fiets naar die broer te kunnen gaan. En waarempel hij kreeg zo'n papiertje. Dus zijn die twee per fiets daarheen gefietst en gelopen vanwege de diverse tankgrachten onderweg. En kwamen naderhand terug met een aardig voorraadje leeftocht. Mooi. Dat papiertje stelde niks voor als er een razzia was naar mannen die een tankgracht moesten gaan graven. Dus was er in de cafevloer een luik gemaakt naar de grond eronder. En het nieuws van een razzia kwam tijdig door. Hij en wiel en graat onder de vloer en wij kinderen en de vrouwen gingen erboven zitten en schilden ijverig aardappelen als de Feldgendarmerie binnenkwam en naar mannen vroeg. Die waren er dus niet. De duitse soldaten buiten werd niets gevraagd. Kwestie van rangen en standen.
De cafebaas was lid van de NSB, zijn zoon vocht aan het Oostfront, en onder de toog bewaarde hij een Kozakkenzwaard. Maar toch een goed nederlander. Toen de Engelsen aan de andere kant van de Maas het St.Annakapelke veroverden gingen er wat granaten de Maas over en gingen door onze achterruit, scherven tenminste. Wij gingen nagenoeg kruipend op weg naar de bierkelder en bleven er een hele dag met de kachel aan. Op zeker moment begon het te stinken en we dachten dat het van de kachel kwam. Het bleek naderhand de angstkeutel van een duitse wachtpost tegen het kapotte kelderraampje te zijn. Want soldaten gingen de kelder niet in. Boven zagen we hoe de scherven gaten in de gordijnen geslagen hadden nogal laag bij de vloer. Dat groepje militairen heeft nadien een paar mortieren in de achtertuin opgesteld, de aangrenzende spoordijk was een stuk hoger en steeds als ze gingen vuren waarschuwden ze ons binnen te blijven. Ik weet nog hoe ze het deden : granaat boven erin laten zakken en vingers in de oren en Baf. Bij het viaduct even verder op in de spoorlijn hadden ze een paar sleuven gegraven waar bommen in lagen. Enige malen kwamen ze zeggen dat ze daar de zaak zouden opblazen en we planken voor het raam moesten aanbrengen, maar steeds ging het feest niet door. In de buurt van Kerstmis klopte een jonge soldaat tegen het raam en vertelde mijn moeder dat ze weggingen naar de frontlijn. Kort daarna was de slag om de Ardennen. De appelenvoorraad slonk mede doordat mijn vader op het idee kwam stroop te gaan maken in een grote wasketel. Dat was een proces van uren op het vuur en afwisselend wacht houden tot de nacht door. Hij en Graat, de knecht. En dus werden we wakker van de stank. Vader was in slaap gesukkeld. Onze wc was trouwens buiten in een aanbouwtje. Wiel van Mien, ik weet trouwens niet of Nel er ook bij was, vond die pleebril maar niks en had van latjes zijn eigen bril gemaakt. Onze duitsers zorgden voor hun eigen voedsel door af en toe ergens een paard te gaan doden. Dat beest moest door de aanwezige vrouwen gevild en in kleine delen verdeeld worden en zo aten wij ook mee doordat er wel eens iets in de toogkast gestopt werd. In de tuin van de kasteelvilla hadden de daar aanwezige duitsers hun eigen lanceerinrichting gebouwd en op zekere dag schoten ze daar een lawaaierig wegvliegende raket af. We waren buiten en ik had wintervoeten, flink in het verband, maar naar huis rennen kon ik toen. Dit waren zo wat stukjes oorlogsverhaal, niet erg chronologisch, maar er kwam een eind aan die periode toen er over dat stukje slingerweg voorbij de molen aan de vijver een troepje soldaten opdook voorafgegaan door de eerste negers die ik ooit zag, lopend met dingen aan een steel voor zich uit - mijnontdekkers- en daarna de eerste jeeps. Het waren amerikanen en ze hadden chocola en nog meer lekkers. Er was feest.
Die stad lag strategisch gunstig EN ongunstig. Tussen de Maas en de duitse grens en ook nog een zeer groot jachtvliegveld.En een groot treinemplacement. Dus een typisch doelwit voor bommenwerpers die de brug, het spoor en het vliegveld plat wilden hebben. Op dat spoor hebben we treinen met tanks gezien die richting Overloon moesten.En de bommen konden destijds nog maar slecht gericht worden. Dus naast de brug, naast het spoor en soms op het vliegveld. Na die bommen die onze kelder misten, werd het tijd om er tussenuit te gaan. Vader had destijds een contract met de gemeente om aan de andere kant van de maas met paard en wagen appelen voor de distributie in te kopen. Zijn laatste rit was bij het huiswaarts gaan een hindernisbaan langs gaten in de brug. Wij gingen te voet zuidwaarts om ergens onderdak te vinden. In het Broek was een tunneltje onder de spoorbaan door zodat de kleitreintjes door konden rijden. Dat tunneltje was een goede schuilplaats toen de stad weer gebombardeerd werd. Daarna konden wij zien hoe de spits van de grote kerk naar beneden ging. We zijn doorgelopen tot de leeuwerikstraat waar oom en tante en oma onderdak vonden. Daarna zijn wij terechtgekomen in een cafe bij de Holtmuhle en kregen een zolderkamer. Met zo'n klein dakraampje. Toen we die avond - gezin met 5 kinderen - gingen slapen moesten we allen ons plasje doen in een pot en vader zou die door dat raampje leegschudden. Dat was onervarenheid die maakte dat een flink deel uit die pot in onze slaapkamer terechtkwam. Dus stiekem lachen !! De volgende dag zijn we naar het cafe verhuisd waar middels gordijnen kamertjes gefabriekt werden. En een deel van de vloer werd opslag van kisten met appelen van die laatste rit. Hoe die daargeraakt zijn weet ik echt niet meer. Maar we hebben er lang plezier van gehad.
Mijn oudste broer en ik zongen in het kerkkoor van meneer van Keeken. Mijn vader zei altijd dat hij dan naar de kerk kwam om de pilaren te ondersteunen. Diezelfde vader kwam op zekere dag met de vraag aan ons of wij in een andere kerk bij een huwelijksmis het Ave Maria van Gounod wilden zingen. Niet dat van een andere componist. Het was de zus, Mien, van Nel die ging trouwen met Wiel. We moesten dan wel les gaan nemen bij van Keeken want het moest mooi en goed gezongen worden. Nou, wij op les bij van Keeken. Dat duurde weken. Op de grote dag gingen wij per fiets naar de Familiekerk en de trappen van het koor op. Wat later begon de kerk zich te vullen en ook de dirigent kwam. De Mis begon en wij wachtten met de strot vol zenuwen op het grote moment. Dat kwam niet. De kerk liep leeg en de dirigent vertelde ons dat meneer pastoor het gezang verboden had, want iets van Gounod mocht niet. We hebben later begrepen dat moeder met de pastoor gesproken had. Maar enfin, die middag werden we uitgenodigd bij het huwelijksfeest in besloten kring , mochten ons lied zingen en kregen ieder een boek cadeau. Dat van mij ging over mijnwerkers, weet ik nog. Dat huis waar we geweest waren hebben we later ergens in de herfst van 1944 nog bezocht om te schuilen voor een bombardement. Het voorste deel van die straat werd platgegooid en de kelder ging akelig heen en weer. Ja, die familie Smal zal me nog lang heugen.
Het is nu 0 uur 8 en sinds 8 minuten ben ik dus 76 jaar. Dat zijn dingen die een mens kunnen gebeuren en die men maar moet verdragen. Waar men al of niet blij mee kan zijn. Nou, ikzelf vind dat ik er blij mee kan zijn. Een mens maakt elke dag van z'n leven van alles mee. Fijne dingen,de dagelijkse soms sleurverwekkende dingen en de kwaaie dingen.En je moet alles maar nemen hoe het komt en er iets van weten te maken. Wat me de komende jaren zal gebeuren weet ik niet maar er zullen best fijne dingen bij zijn. Dus ga ik gewoon verder en ik hoop dat dit een fijne dag wordt.........................
Mijn vader luisterde in die oorlogsjaren vaak naar radio Oranje. Dat kon eigenlijk niet want iedereen had zijn radio moeten inleveren. Wij hadden er toch een. Wij hebben nooit echt gemerkt dat koperen dingen ook ingeleverd moesten worden, dingen die stilzwijgend uit het huis verdwenen waren. We hadden daar achter het huis wat verderop in de tuin een groot kerkachtig gebouw staan, wat wij het pakhuis noemden. De kinderen mochten daar niet naar binnen. Zeker niet op de verdieping.Een verdieping met kerkachtige ramen. Maar 3 zoons die samen in die tuin waren deden er van alles. Zo hadden we op zekere dag een van die ramen na enig klimwerk weten te openen. We hadden een flink touw daarboven vast gemaakt en konden daarlangs omhoogklimmen. Ja, dat was spannend. Er stond een wat gammel tafeltje en wat kisten en veel rollen pakpapier. En kratjes met glazen flesjes in de nek afgesloten met glazen bollen die je kon indrukken zodat je de vloeistof erin kon drinken maar ook uitschenken. Om het wat gezellig daarboven te maken hadden we een paar kaarsen thuis achterover gedrukt en lucifers. We zaten daar op gegeven moment aan ons tafeltje limonade te drinken en staken zo'n kaars aan.Onhandig waren we daarbij en even later viel de brandende kaars om en op de grond. Er liep direct een brandend spoor naar het droge pakpapier en we zagen het gevaar en wilden dat blussen met wat van die flesjes. En even later stonden we gedrieen te plassen. Dat hielp ook niet en het brandje werd groter dus verlieten we ijlings het pand en kwamen thuis binnengerend met "Brand, Brand" Vrij kort daarna kwam de gealarmeerde brandweer via de openstaande onderdoorgang de tuin in en ging aan de slag. Toen de brand geblust was , kwam een politieman mijn vader vertellen dat er nogal wat koperwerk gevonden was. Het bleek een "goede " politieman te zijn zodat er geen slechte gevolgen kwamen. De 3 zoons hebben heel wat boze woorden moeten aanhoren !!
Het huis had een grote zolder. Aan de straatzijde waren 2 kamers. In een ervan -het verst van de trap - stond op zekere dag een klein biljart. Ikzelf vond die slecht verlichte zolder eng. Ik was een tikje bang in een wat donkere omgeving. Op die zolder hing ook een schommel. Het biljarten vond ik wel leuk. Maar de trap af ging altijd sneller. Op die eerste verdieping waren 6 kamers. Op de derde kamer stonden de mooie spullen van Oma. De zesde kamer was de jongenskamer. Dat werd in het laatste oorlogsjaar veraf om naar de kelder te moeten hollen bij luchtalarm. Vader kreeg daar ooit een vaasje op zijn hoofd toen er ergens een bom viel en de bodem trilde. Die kelder was te bereiken via een deur in de bijkeuken. Een niet al te groot hol voor een heel gezin als er bommen vielen. Angstig. Vader was blokhoofd van de wijk. Moest middels slaan op lantarenpalen mensen manen in de kelder te gaan en zijn hulpen op te roepen. Dat gebeurde ook toen een engelse jager in de kistenopslag van de veiling dook. Tegen dat de luchtbeschermers het toestel ontdekten was de piloot al gevlucht. Op zekere nacht lieten vliegtuigen een serie fosforbommen vallen. Naast onze achtertuin was een kolenopslag en op de scheidingsmuur lagen 2 van die dingen. Die zijn veilig beland daarna in onze met water gevulde regenton. Onze jongste zus werd ook in dat huis geboren. Het meisje dat op vaders kantoor werkte heeft toen nog een beetje verpleging gedaan. Ze heette Nel en heeft naderhand nog een grotere rol gespeeld. Ikzelf heb rond die tijd op oma's slaapkamer geslapen ; ik plaste vaker in bed. In de huiskamer stond een piano en wij moesten op pianoles bij Ome Harry. Iemand die een liniaaltje hanteerde om foute aanslagen te signaleren. En in de achtertuin stond een groot pakhuis dat via een poort in onze voorgevel met paard en wagen bereikbaar was Daarover vertel ik nog wel.
We woonden in het huis met de groene binnendeuren. Vader was als militair opgeroepen en verdedigde met andere soldaten van de fietscompagnie het vliegveld bij den Haag, maar dat wisten we niet. Op die ochtend zaten we in de grote voorkamer die naderhand het kantoor van een bevriende groothandelaar in groenten en fruit zou worden. Er waren duitse soldaten de straat ingekomen die door de open poorten van de groentenveiling tegenover ons instroomden. Ook hun voertuigen - later Volkswagen genoemd - reden er binnen. Zoveel soldaten hadden we nog nooit gezien. We kwamen ogen tekort. Kinderen vinden zoiets erg spannend. Weten die veel van een oorlog die begonnen is. Mijn moeder was de kamer uit om iets in de keuken te gaan doen. Er kwam een officier op ons huis afgelopen en even later klonk de deurbel. Oma stond op en ging opendoen. Mijn moeder kwam weer de kamer in en even later ook oma. Mia, zei ze tegen mijn moeder, er is een Duitser aan de deur die wat zegt, maar ik begrijp hem niet. Ga jij even, want jij spreekt Duits. Haar vader was Duitser. Moeder ging en kwam even later wat lachend terug en zei Oma :"Die man moest even naar de wc en ik heb ze hem even gewezen. Onze eerste ervaring met een duitse militair.
Men kent iemands leven niet wanneer men de uiterlijke feiten kent. Om iemands leven te kennen moet men zijn dromen kennen, zijn verbinding tot zijn verwanten, zijn stemmingen, zijn teleurstellingen, zijn ziekte en zijn dood........ Het zal mijn lezers dus onmogelijk veel tijd gaan kosten om mijn leven te leren kennen hoeveel ik ook ga schrijven en zeggen. Het is U dus hooguit beschoren mij een heel klein ietsiepietsie te gaan leren kennen.
Het zal een dag of zo voor de inval van de Duitsers geweest zijn. Wij waren inmiddels verhuisd naar een woning aan de rand van het rangeerterrein van het station verhuisd. Dichtbij woonde een tante die gehuwd was met een man met een verhuisbedrijf. Een grote garage met daarboven een woning hadden ze. Tegen de avond waren wij, ouders en vier kinderen en oma, daarheen gelopen. In de garage was een smeerkuil en aan de voorgevel waren hooggeplaatste brede lage ramen. We zagen vanuit de smeerkuil de verschillend gekleurde lichtstrepen van de lichtspoormunitie.Er waren kennelijk duitse en nederlandse vliegtuigen in de lucht. In feite herinner ik me alleen maar die angstige beelden in de donkerte. Ook staat me bij dat we daarvoor of daarna door het Broek gelopen hebben tussen de tuinderskassen door. Op het glas daarvan werden die lichtstrepen ook angstwekkend weerspiegeld. We stonden trouwens toen op het punt weer te gaan verhuizen. Naar een huis met groengelakte binnendeuren.
Toen heette het nog bewaarschool. Zusters van liefde dreven het. Stonden open voor alle klachten van moeders. Wij woonden er tegenover. Op zekere dag lustte ik het eten niet en weigerde het naar binnen te werken. Dus ging ik met moeder aan de hand en zij droeg het bordje mee. Vertelde haar probleem aan de non. Die zou dat wel even oplossen. Er werd een deur geopend en ik werd met het bordje en een strenge boodschap naar binnen gewerkt. Achter die deur was het donker en ik heb me luidkeels verzet tegen die opsluiting. Het heeft lang geduurd en zover ik nog weet ben ik er met het volle bordje kouwe prak tenslotte uitgehaald. Uiteindelijk heb ik geleerd dat een bordje eten schoon leeg moet en heb nog steeds de neiging om nolens voles mijn bord leeg te eten. Wat soms erg lastig is.En tegenwoordig kan ik wat laten staan. Met liefde....
Ik heb nog niet verteld wat ik met miograaf bedoel. Het is iets als een autobiografie maar dan in stukjes en brokjes uit mijn eigen leven.En soms wat verhaspeld qua tijdsplaatsing. Iets uit mijn jeugd kan opduiken na iets uit mijn wat latere leeftijd. Dat heb je met ouwelui, ze gooien het eruit zoals het toevallig in ze opkomt. En soms wel bewust. Dus wacht maar af en ga zonodig maar wat puzzelen om het goed te schikken.
Ik ben een man van nu 76. In mei ben ik jarig. Weer even wat ouder. En zo blijft dat hopelijk nog lang doorgaan. En wat doe je als je zo'n oude knar bent. Je verleden komt in stukjes en beetjes boven. Je gaat zoiets niet luid op de markt staan roepen. Maar in blogland zijn er wellicht wat mensen die mijn tekstjes interessant genoeg vinden om te zien hoe een mens in zijn leven kan falen en zich afvragen : waarom deed ik dat. Anderen kunnen van mij hoop ik iets leren. Misschien wel denken : mij zou dat niet overkomen. En ik zou zeker niet zo vaak de fout ingaan. Wel, we zullen zien. Jullie en ik. !!!
