GESCHIEDENISxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Over de geschiedenis van de Astense molen...

Als uitgangspunt voor het 500-jarig bestaan van de molen wordt het jaartal 1506 aangehouden dat in de standerd van de molen te vinden is. Volgens oude geschriften stond er voor die tijd al een windmolen. De molen is toen waarschijnlijk opnieuw opgebouwd nadat zijn voorganger mogelijk door oorlogsgeweld vernield was.

Dit jaar worden in het weekeinde van 9 en 10 september festiviteiten georganiseerd, om het 500 jarig bestaan te vieren van de enige molen die Asten nog rijk is. Het komt weinig voor dat aan een nog functionerend monument op feestelijke wijze aandacht kan worden besteed.

Al in 1423 bestond in Asten een molen, waarvan nog niet helemaal duidelijk is waar die stond. Een groepje historisch geïnteresseerden probeert dat nu te achterhalen en hoopt dat in een boekje, dat ter gelegenheid van het feest uitgebracht wordt, bekend te maken.

De molen behoorde samen met allerlei rechten en verschillende boerderijen in de heerlijkheid Asten en Ommelen aan de Heer van Asten, die op het kasteel onder Heusden zetelde. Een van die heren voerde op het einde van de 16e eeuw processen tegen vermeende heksen. Opmerkelijk is ook dat tot in de 18e eeuw in de buurt van de molen de galgenberg stond. De molen werd steeds aan een molenaar, die in het molenhuis bij de molen woonde, verpacht voor een aantal jaar. Daarbij komen namen voor die nu nog in Asten bekend zijn, zoals Hoefnagels, Manders en Loomans. De windmolen in Asten is tot 1953 het eigendom van de kasteelheer gebleven, toen is deze aan de molenaar van Stekelenburg verkocht.

In Nederland komt een groot aantal verschillende molentypen voor, waarbij die van de molen in Asten opvalt. Het is een standerdmolen, genoemd naar de standaard waarom de hele kast in de goede windrichting gedraaid kan worden. Dit type kwam hier in de streek algemeen voor en er staan er nog wel enkele, maar veruit de meeste zijn verdwenen.

Naast de molen, waarvan nu het 500-jarige bestaan gevierd gaat worden, heeft Asten in de loop van de tijd er nog meer gehad, maar daarvan is er geen een overgebleven. Zo hebben er op de Astense Aa op de grens met Vlierden vroeger ooit watermolens gelegen op Ruth en Belgeren, waarvan de geschiedenis tot de 14e eeuw teruggaat en stond er op de Oliemolen vanaf het midden van de 18e eeuw een door paarden aangedreven oliemolen. Bovendien kwamen er vanaf midden 19e eeuw nog enkele windmolens bij, waarbij de resten van Gitzels’ molen aan de Logtenstraat nog wel het langst zijn blijven bestaan.

De oudste van de windmolens van Asten heeft uiteindelijk alles overleefd, al ging dat niet geheel zonder kleerscheuren. In de loop van de tijd is er heel wat aan gerepareerd na schades door brand en storm. Het is dan ook heel bijzonder dat hij nog regelmatig draait en maalt en dat dit feest gevierd kan worden.

Programma

Zaterdag 9 september

12.00 u

Molen open i.v.m. Monumentendag.

15.45 u

De burgemeester wordt bij het gemeentehuis opgehaald door leden van Sint Jorisgilde (Someren) en Sint Willibrordusgilde (Vlierden) .

16.00 u

Officiële opening door de burgemeester met de bekendmaking van de naam van de molen en vendelgroet. Het boek wordt gepresenteerd evenals trail van de film over de molen

17.00 u

Optreden muziekgroep Umtata, een groep nomaden die door de lage landen trekken op zoek naar mensen die de taal van percussie verstaan.

18.00 u

Historische maaltijd met optredens van troubadour Hans van Gorp, Toffel 4

Op de feestavond, treedt ook de Asteiner bloaskapel op en Dj. Frank v.d. Kerkhof.

Zondag 10 september

12.00 u

Molentocht (per fiets) ± 25 km langs molens in Someren, Liessel en Vlierden)

14.00 u

Middeleeuwse Markt met schrijnwerker, handlezer, leerbewerkster, pijlenmaker, weefster, mersenier, touwslager, malievlechter, tingieter, edelsmid, mandenmaker en scharensliep. Ook de bijenhoudervereniging Sint Ambrosius is aanwezig. Verder zijn er demonstraties zwaardvechten, er is een schutsboom waar men kan koningsschieten en er loopt een valkenier rond. Voor de kinderen zijn er diverse spelen: zoals hoefijzergooien klootschieten, ‘repen’ (hoepelen), ringsteken steltlopen, en zaklopen,

15.00 en 17.00 u

Wagenspel Tejaterwerkgroep 2000 "Duel bij de molen"

19.00 u

Afsluiting festiviteiten.

Op deze middag optredens van

• Horlepiep
• De Muzen
• Toffel 4
• Ensemble Reprise van Harmonie St. Cecilia Asten

xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" />xml:namespace prefix = w ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:word" />De windmolen is uitgevonden in de middeleeuwen.

Gedacht wordt, dat de windmolen in de zevende eeuw na Christus is ontstaan in Iran en dat deze gebruikt werd om irrigatiepompen aan te drijven. Er zijn echter ook berichten dat molens al in de vijfde eeuw na Christus in Centraal-Azië zijn gesignaleerd.

Vanaf het begin van de twaalfde eeuw komen de eerste windmolens in Europa voor. Nederland was er vrij snel bij om de windmolen in te schakelen bij het oppompen van water en de irrigatie van akkers. Toepassingen werden later ook gevonden in het malen van graan, het omhooghalen van erts uit mijnen, om hout te zagen (vijftiende eeuw) en zelfs het aandrijven van een katapult.

Men onderscheidt twee soorten hoofdmolens, naar de wijze waarop deze gekruid worden. De “standerdmolen” bestaat uit één groot gedeelte, dat het molenhuis en de wieken bevat. Dit grote gedeelte staat draaibaar op een voetstuk. Bij het draaien van de wind wordt de hele molen bijgedraaid. Het tweede soort windmolen is een “bovenkruier”, waarvan slechts de top met de wieken hoeft te

worden gedraaid met een draaiing van de wind. Het ontstaan ervan wordt toegewezen aan het zwaarder en groter worden van de constructies, waardoor de standerdmolen te log werd om te draaien.

Oorspronkelijk werden de zogenaamde “binnenkruiers” gebouwd, waarbij het kruien binnenin de kap moest gebeuren. Later werden de “buitenkruiers” gebouwd. Deze hadden het grote voordeel dat het kruien buiten vanaf de grond kon gebeuren.

(Op aanwijzing van Geert van Stekelenburg is in de oorspronkelijke tekst het woord “torenmolens” vervangen door “binnenkruiers”. Een torenmolen is een ander type molen met een heel andere geschiedenis, deze werden tegelijkertijd met de standerdmolen ontwikkeld en zijn zelfs misschien nog wel ouder.)