Sinds enkele tientallen jaren horen we geregeld over CARE en CURE.
Cure en care: verpleegkundigen stapten hun loopbaan binnen in de hoop dat naast het technische aspect, de cure, voldoende tijd en aandacht zou zijn voor de menselijke aspecten in de care.
Niet dat beide noodzakelijke componenten elkaar zouden uitsluiten, maar een balans is nodig. Sommigen vinden dat door de werkdruk en het over - beklemtonen van het management de care te veel in verdrukking komt. Empathische zorg kijkt voortdurend toe op deze balans.
12 Cuistax Ik kende dat woord niet. Wel go - cart, beide termen worden door elkaar gebruikt Fun: go-cart (cuistax) vooral te zien op de dijk; trapfiets met kettingen ; 1 tot 8 zitjes; gemonteerd op stalen buizen;; moeilijk wendbaar, lastig voor de benen.
Andere termen: go cart; gocart; trapauto, trapkar, skelter (Nederland), cuissetax.
Zorgverleners vinden zo'n ritje een opportuniteit als ze in groep op de dijk zijn. Kinderen zijn er gek op, vooral op de individuele go-carts. Voor de grotere trapkarren willen ze wel graag dat de volwassenen meedoen.
Goed voor de fun en voor patiënten en ouderen (indien mogelijk) om van de zeelucht te genieten samen met kinderen en zorgverleners. Als het kan is stappen belangrijker, met wandelstok, looprekje, rollator of met een wandelmaatje.
Buiten zijn en bewegen is een van de belangrijkste vragen van de zorgvragers. Dit vraagt vaak wat meer organisatie, vrijwillgers enz. In de empathische, vraaggestuurd zorg moet dit af en toe mogelijk zijn.
Twee publicaties van Annelies Van Heijst waaruit we inspiratie haalden voor Empathische Zorg:
Van Heijst, Annelies, Menslievende zorg een ethische kijk op professionaliteit. Klement, 2008
"Zorg bieden aan kwetsbare mensen is een activiteit is die niet goed past bij de huidige verzakelijkingtendens en het streven naar een bedrijfsmatige aanpak. "
Ze doet een warm en overtuigend pleidooi voor een kwalitatief andere kijk op zorg en professionaliteit. Zij beweert dat in een bedrijfsmatige en marktgerichte cure en care er iets wezenlijks verloren gaat: schenken en ontvangen van erkentelijkheid tussen de betrokkenen. Is de gezondheidszorg zo ingericht dat patiënten, bewoners en cliënten alleen vaktechnisch correcte zorg ontvangen of hebben ze het gevoel dat iemand hen werkelijk ziet staan? '
In 2005 verscheen Menslievende zorg (eerste druk) en binnen anderhalf jaar beleefde het drie drukken. Heel wat lezers reageerden, blij dat iemand zich druk maakte over wat hun ook zo raakt, en dat ze woorden kregen voor wat vaak moeilijk te zeggen is.
Prof. dr. Annelies van Heijst is hoogleraar Zorgethiek en Caritas Faculteit Geesteswetenschappen Departement Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg.
Van Heijst, Annelies, Iemand zien staan,Zorgethiek over erkenning; Klement, 2011
Uit een boekrecensie:
"Iemand zien staan is bestemd voor mensen met belangstelling voor zorgethiek, maar zonder tijd voor dikke pillen. Annelies van Heijst ordent haar gedachten over zorgethiek nu via het thema erkenning. Wat professionals, maar ook ontvangers van zorg en hun familie gemeen hebben is namelijk dat ze willen dat iemand hen ziet stáán. Niets is erger dan dat ze over je heen kijken of als een ding behandelen. De auteur neemt zo nu en dan duidelijk stelling, ook inzake gevoelige onderwerpen. Zoals stoppen met behandelen. Of erkennen dat bij zorgen niet alleen mooie gevoelens komen kijken. Erkenning beslaat verschillende terreinen, ze heeft betrekking op professionals, maar ook op zorgontvangers en hun familie. Ze heeft ook met grootschalige structuren van doen. Dus gaat het over erkenning van instituties, en toegeven dat interventie niet het enig zaligmakende professionele repertoire is. Beknopt en op een voor iedereen toegankelijke wijze schetst Annelies van Heijst wat echte zorg inhoudt en welke obstakels er geslecht moeten worden om het zorgend omgaan met de ander werkelijk gestalte te kunnen geven."
Blog bij de website : selecteer de url hieronder dan met rechtermuisknop:Koppeling openen. http://users.telenet.be/siti4/Dr.%20MM%20empathische%20zorg/Empatische%20zorg%201.htm
14 Empathische zorg: een eerste overzicht
Naar aanleiding van onze website over empathische zorg kwam de vraag bij sommigen op: Wat is empathische zorg nu eigenlijk? We doen een poging om een eerste, globale benadering te geven.
Zorgmedewerkers weten wat empathie betekent: de competentie om je in te leven in de gevoelens van anderen. Door over de mogelijkheden en de grenzen van Empathische zorg te spreken met elkaar, wordt dit begrip geleidelijk aan rijker. De onderwerpen van de vormingssite Empathische zorg komen uit informele situaties die vaak ontstaan rond de koffie of de break: anekdotes over verjaardagen (met gebak en pralines), kleine ongemakken (misselijkheid, verkoudheden), over de kinderen en kleinkinderen, over de kapper, over een of ander dieet, over ervaringen met zorgvragers.
De zorgmedewerkers - meerderheid vrouwen - verwijzen geregeld naar wat ze zagen op de televisie, hoorden op de radio en lazen in de krant. Deze media leveren interessante achtergronden en zijn actueel, dus gespreksstof.
In heel wat gevallen zijn er dus aanknopingspunten in de media met de verhalen die verteld worden.
Wat is empathische zorg?
We zullen geen bepaling geven van wat empathische zorg is. Belangrijker en handiger is dat we enkele uitgangspunten centraal stellen.
Enkele uitgangspunten van Empathische zorg.
Empathische zorg ...
...is gericht naar waarden zoals aandachtige nabijheid (presentie), respect, luisterbereidheid
...is vertrekken van herkenbare, dagelijkse situaties van zorgvragers en zorgverleners
...is de (vaak fragiele) persoon voorop stellen.
...is gericht naar de hele mens (holistisch)
...is vertrouwen geven aan de anderen en aan jezelf
...is deel van een totale zorg ...is stapsgewijs aan te leren: reflexief te werk gaan en zoeken naar verrijkende voorbeelden uit de werkomgeving
...is gelegenheid geven om met elkaar te reflecteren over de zelfzorg, de mantelzorg en de gespecialiseerde zorg op basis van behoeften en beleving ... is dat de andere zich als mens gekend voelt en nabijheid ervaart
...is dat verzorgenden en paramedici zich bewust zijn/worden van de momenten dat ze echt contact hebben en hoe ze het tot stand hebben gebracht ...is verwant met de presentiebenadering of menslievende zorg, het zingevingsmodel, verbinden werken en de ontsluitende zorg: zie volgende afleveringen ...is een luisterend oor hebben; de informele gesprekken geven een gevoel van opluchting en verlichting ...is sommige zaken bespreekbaar maken; dit is al een stap vooruit in de wederzijdse zorg voor welzijn op en buiten de werkvloer.
...is echter geen 'therapeutische' sessie of een medisch vragenuurtje voor zorgmedewerkers en zorgvragers
15 Inspelen op de actualiteit: prikbord en de uitstalling
15 Inspelen op de actualiteit: prikbord en de uitstalling
Empathische zorg speelt meestal in op de actualiteit: een anekdote, iets wat men gezien of gehoord heeft. Een hulpmiddel hierbij is het gebruik maken van prikborden en uitstallingen die op de verschillende afdelingen van een zorginstellingen aanwezig zijn.
Op de prikborden staan de mededelingen en de nieuwtjes van de medewerkers en de bewoners/patiënten, zoals ansichtkaarten, aankondigingen van geboorte, huwelijk, overlijden, jubileum en activiteiten. Vaak ook de uitstappen van de zorgmedewerkers en zorgvragers en krantenknipsels.
Tevens zijn er uitstallingen: voorwerpen die verwijzen naar een burgerlijke en kerkelijke feestdagen periodes of jaargetijden: van kermissen tot kerststal, Paaseieren, vakantiestemming, terug naar school enz.
Zorgmedewerkers
weten wat empathie betekent: de competentie om je in te leven
in de gevoelens van anderen. Door er over te spreken met elkaar
wordt dit begrip geleidelijk aan rijker.
Informele
situaties en media
De onderwerpen van deze vormingssite Empathische zorg komen
uit informele situaties die vaak ontstaan rond de koffie of de
break: anekdotes over verjaardagen (met gebak en pralines),
kleine ongemakken (misselijkheid, verkoudheden), over de kinderen en
kleinkinderen, over de kapper, over een of ander dieet, over
ervaringen met zorgvragers.
De zorgmedewerkers- meerderheid vrouwen - verwijzen geregeld
naar wat ze zagen op de televisie, hoorden op de radio
en lazen in de krant. Deze media leveren interessante
achtergronden en zijn actueel, dus gespreksstof.
In heel wat gevallen zijn er dus aanknopingspunten in de media met
de verhalen die verteld worden.
Empathische zorg: Wanneer en hoe? Tijd, ruimte,
training
Empathische zorg is geen vaktechnische -medische bijscholing. Ze
ligt in het domein van informele bijscholing op het werk, door
te luisteren naar elkaar en naar de zorgvragers.
De meesten
kennen de basisprincipes van gezond bewegen en voeding. Elke
arts en zorgmedewerker zal dit aanbevelen. De volgende stap ligt
dicht in het domein van de empathische zorg. Hoe komt het dat er
weerstanden zijn? Hoe kunnen luisteren, samen naar oplossingen
zoeken met respect voor de eigenheid. We zitten zo
in het domein van de preventie, van de begeleiding én de
nazorg. Het strikt medische staat niet op de voorgrond wel de vaak kwetsbare, fragiele, onzekere, onrustige zorgvrager
en zorgmedewerker.
Is er training en opleiding nodig voor Empathische zorg? Niet
systematisch, wel aandacht schenken aan een verrijking
van de inhoud, door meer de nadruk te leggen op de care.
De ene zorgmedewerker zal zich vlugger empathisch kunnen
opstellen dan de anderen. Door interne communicatie zowel
informeel als formeel (intranet bijv.) kunnen er
gedragsveranderingen optreden. Indien er aandacht wordt besteed
aan competentietraining m.b.t. waarden, kunnen de essentiële
vaardigheden van Empathische zorg daar aan bod komen.
Methodieken empathische zorg
aanpakken: kennisvergaring, -deling en verspreiding
actualiteit:
gebruik maken van de actualiteit garandeert levensechtheid
gevalstudies: Casusbespreking is een effectieve en
efficiënte manier voor leren op de werkvloer door kennisdeling.
Belangrijk is dat de cases uit het leven zijn gegrepen van
zorgmedewerkers en zorgvragers. De cases worden besproken met enkele
deelnemers. Ze werden op intranet geplaatst, samen met de analyses.
Empathische zorg
kan qua onderwerpen alle kanten uit. Het hangt af van het
aangebrachte materiaal door zorgmedewerkers en -vragers. Deze
onderwerpen kan men in een logboek noteren of op een
prikbord of via intranet. Het komt erop aan niet teveel administratie en organisatie
er rond te doen. Het luisteren naar elkaar en zoeken naar aangepaste
oplossingen en aanpakken primeren.
We zien de aanpakniet op de eerste plaats door
systematische vormingsessies, wel een geregeld aandacht door de
vormingsmedewerkers. Men kan voorstellen aan de dienst bijscholing
of HRM , via de hoofdverpleegkundigen, een of twee keer per jaar aan
kennisdeling te doen. Het probleemoplossend vermogen kunnen
we activeren, door tekens te zoeken: hoe kan het beter in het belang
van onszelf (zorgmedewerkers) en van zorgvragers. In elke aflevering
geven we daarvoor aanzetten, aangeduid met Aanpak EZ
(empathische zorg).
Empathische zorg
speelt vaak in op de actualiteit: een anekdote, iets wat men
gezien of gehoord heeft. Een hulpmiddel hierbij is het gebruik maken
van prikborden en uitstallingen die op de verschillende afdelingen
van een zorginstellingen aanwezig zijn.
Op de prikborden staan de mededelingen en de nieuwtjes van de
medewerkers en de bewoners/patiënten, zoals ansichtkaarten,
aankondigingen van geboorte, huwelijk, overlijden, jubileum en
activiteiten. Vaak ook de uitstappen en reizen van de zorgmedewerkers en
zorgvragers en krantenknipsels.
Aanpak EZ: Welke concrete gebeurtenissen hebben we kunnen gebruiken?
Tevens zijn er uitstallingen: voorwerpen die verwijzen naar
een burgerlijke en kerkelijke feestdagen periodes of jaargetijden:
van kermissen tot kerststal, Paaseieren, vakantiestemming, terug
naar school enz. Eventueel: de kunstwerken die werden aangekocht.
Aanpak EZ:Welke concrete gebeurtenissen
voorvallen hebben we kunnen gebruiken.
Empathische
omgang en actualiteit: op afdelingsruimte, op de kamers, leefruimte, eetzaal...Vooral
de TV is een bron van aanknopingspunten. Op de kamer:
leesmateriaal, foto's, religieuze of andere symbolen, bloemen en
planten, kindertekeningen. Aanpak EZ: Is er er geen interferentie met de privacy?
17 Wassen, douche, inloopdouche, bad nemen.
Indien er voldoende plaats is, zijn de inloopdouches meer en meer in gebruik in nieuw gebouwde zorginstellingen. In nieuwe (vernieuwde) WZV zijn in de grotere flats inloopdouches meer en meer aanwezig. Men rekent meestal met 1,8 x 1,8 meter als minimale ruimte. Zo niet: kies dan een traditionele douche met deur, anders wordt je hele badkamer een zwembad...
Een inloopdouche is een 'grote douche' met een betegelde, licht hellende inloop, betegeld met lichte helling voor de afloop, meestal met een grote doorzichtige wand. Het eerste deel van de inloop dient tevens om je af te drogen; de badkamervloer blijft dus droog. Douchekop heeft verschillende mogelijkheden, waaronder regensproeiknop. Zo'n douche geef een gevoel van ruimte; het onderhoud is makkelijker.
Voordelen: veel ruimte: met twee douchen kan makkelijk; geen oververhitte cel en geen koude gevoel wanneer je uit je douche stapt.
Aanpak Empathische Zorg Eerst de ervaringen vragen bij het personeel, zowel gebruik thuis als in de zorginstellingen. Zeker de ervaringen van de zorgvragers verzamelen. Een zekere gewenning is nodig. Niet te vlug van stapel lopen: de weerstanden zullen er zeker zijn en ... soms terecht. Goede inrichting is noodzakelijk en tips voor veilig gebruik: niet enkel overlaten aan technici.
Verwennen en verzorging voor vrouwen en mannen: kapper, scheren, pedicure, manicure, make-up ...interessant in het kader van de empathische zorg omdat ze een interessante opstap voor de zorgverleners om het samen te hebben over zachte waarden en verwennen. Deze onderwerpen zijn tevens immer weerkerende gespreksonderwerpen voor zorgverlener.
Voor heel wat vrouwen is naar de kapper, manicure... gaan een verwenning waarnaar ze uitkijken. Mannen vragen meer en meer de mogelijkheid om gekapt te worden in de zorginstelling.
Voor ouderen in WZC zijn daarenboven modeshows, proeverijen, schminken... wel gekomen afwisselingen.
18 Voetballertjes en vrijwilligers in een WZC
We kregen via een zorgmedewerkster het magazine van een kleine voetbalclub uit het Antwerpse. Het ging over diversiteit, het belang van vrijwilligers en het bezoek van jonge voetballertjes aan de bewoners van een WZC. De zorgmedewerkster kon buiten haar gewone job, haar empathische competenties verrijken door als vrijwilligster te functioneren. Ze stond in voor de kantine maar ook voor de begeleiding van jonge voetballetjes naar het plaatselijke WZC. Bewoners, kinderen, vrijwilligers beleefden er deugd aan. Opmerkelijk vonden wij de volgende reacties: voor de voetballertjes was dit een leerrijke ervaring, voor de meesten was het de eerste keer dat ze in een WZC kwamen en: Kinderen en dieren doen die mensen echt deugd. De bewoners genieten sterk van het moment zelf; misschien zullen ze dat vlug vergeten hebben, maar de momenten zelf waren zeer deugddoend, en dat is het belangrijkste.
De zorgmedewerkster organiseerde tevens een voetbalmatch ten voordele van Music For Life en een collecte gedurende het kerstfeest voor hetzelfde doel. Ik ben blij dat ik zo mijn steentje kon bijdragen. Ze maakte tevens haar collega' warm om om hun ervaringen als vrijwilligster te vertellen. De ervaringen werden uitgewisseld en de motivatie verhoogd.
20 Zo voelt het om oud te zijn: een pak om te dragen
20 Zo voelt het om oud te zijn: Agnes
een pak om te dragen
Amerikaanse onderzoekers ontwierpen een pak dat de dragers ervan dezelfde beperkingen geeft als een 75-jarige die tijdens zijn leven niet veel heeft gedaan om zijn conditie op peil te houden. Daarom ontwierpen zij een pak dat de drager ervan dezelfde beperkingen oplegt waarmee een oudere met stijve gewrichten, een afnemend gehoor en verminderd gezichtsvermogen te kampen heeft. Het pak werd Agnes genoemd, een afkorting van Age Gain Now Empathy System.
Het idee ontsproot uit Puleo's ervaringen als klinisch bewegingsfysioloog met het obesitaspak' en het zwangerschapspak', die bedoeld zijn om de dragers te laten ervaren hoe het is om veel overgewicht te hebben of zwanger te zijn.
Het bejaardenpak beperkt de bewegingsvrijheid van vrijwel alle gewrichten in het lichaam. Sommige bewegingen zijn daardoor onmogelijk geworden terwijl andere bewegingen veel meer inspanning vergen. De enige ouderdomskwaal die niet gesimuleerd wordt, vinden de onderzoekers, is geheugenachteruitgang.
In de openbare ruimte zijn meestal wel basisvoorzieningen aangebracht, zoals verlaagde stoepranden en handgrepen in bussen en metro's, die rekening houden met ouderen. Maar wandelend en reizend met het openbaar vervoer door Boston en Cambridge ontdekten de studenten dat er toch nog veel obstakels zijn voor ouderen. Een plattegrond van de metro bleek zo laag te hangen dat ouderen er nauwelijks op konden kijken, de afstap uit een bus zo hoog dat zij alleen met grote moeite de grond bereikten. Een dagje lopen in het pak werd door de studenten als zeer vermoeiend en heel frustrerend ervaren. Nu konden ze begrijpen waarom het voor ouderen soms moeilijk is om een jampotje open te krijgen of in en uit een auto te stappen. De onderzoekers van het Agelab gebruikten het pak ook om te bestuderen welke moeite ouderen ervaren in een supermarkt. (bron DS 13.01.2012) Je hoeft niet zo'n pak aan te schaffen voor de dagelijkse praktijk. Je kunt heel wat zelf simuleren en vooral luisteren naar de bewoners en patiënten en naar de zorgverleners. In de praktijk doen de groeperingen voor mensen met beperkingen dit al een geruime tijd. Met een rolstoel naar een bank gaan of een openbaar gebouw, de trein of de bus nemen. Idem voor mensen met gezichtsbeperkingen. Een blinddoek kan je al goed in de situatie brengen.
19 Twee glazen melk per dag volstaan voor volwassenen
19 Twee glazen melk per dag volstaan voor volwassenen
In de zorgsector discussieert men af en toe over de impact van bepaalde voedingsgewoontes. Zo was er in 2011 en in 2012 heel wat te doen over het aantal glazen melkproducten per dag voor volwassenen.
Amerikaanse onderzoekers van de Harvard University deden een meta-analyse over dit onderwerp. Een meta-analyse is een grootschalig doorlichting van de beschikbare en betrouwbare onderzoekingen. Hier ging het over de invloed van de zuivelconsumptie op hart- en vaatziekten en sterfte.
Conclusie: Een of twee glazen zuivelproducten per dag is meer dan genoeg en dat minder ook kan voor volwassenen. Daarmee zal de discussie niet gestopt zijn, dat hoeft ook niet. Een kritische houding is gewenst, ook in de empathische zorg. Zeker wanneer de reclames - hier van de zuivelindustrie - soms andere standpunten verkondigen.
Voortdurend hoort men beweren dat in het geneesproces en in de revalidatieperiode bewegen essentieel is. Bewegen is tevens ontspannend en geeft voldoening: Ik heb dit kunnen doen. Bij mannen ligt de prestatiedrang hoger dan bij vrouwen, mannen willen meer bewijzen aan zichzelf en de vrienden dat ze nog bepaalde fysieke uitdagingen aankunnen.
Tevens wijst men op het belang van de omgeving als men buiten wandelt, fietst of jogt. Hoe rustiger en groener de omgeving hoe beter. Bewegen in drukke omgevingen, zowel door uitlaatgassen, lawaai en verkeer, is niet zo best. Maar voegen de bewegingsdeskundigen er onmiddellijk toe: liever daar voor een tijdje bewegen dan niet bewegen.
Als afwisseling is thuis bewegen noodzakelijk. Het vraag minder voorbereidingstijd en je kunt dit combineren met allerlei kleine huishoudelijke karweitjes of bureauwerk. Een van de haalbare kaarten is de trap nemen of indien er geen trappen zijn: steppen. Nemen we de trap als voorbeeld. Hoe lang en hoe vlug je de trap moet nemen hangt af van de leeftijd, je fysieke toestand en je motivatie. Hoe lang en hoe vlug: zeker dien je te zorgen voor voldoende inspanning (je moet lichtjes hijgen) en voldoende lang (zeker minimaal in blokken van tien minuten). Tien minuten trappen op en neer lopen of steppen is makkelijker gezegd dan gedaan. Het komt erop aan dat je voldoende variatie brengt en dat je telkens kleine doelen voor ogen hebt: de kamers ventileren; naar de kelder om iets op te bergen; naar de keuken om de tafel te dekken; naar een andere kamer om vlug iets gereed te leggen. Dus telkens kleine concrete doelen stellen die niet teveel vragen, want de bewegingen moeten in blokken verlopen. Let op het schoeisel: geen losse pantoffels, doe je gymschoenen aan zo voel je je beter in de stemming en heb je een steviger steun. Neem bij voorkeur een trapleuning niet enkel voor de veiligheid en als hulpmiddel. Als je wat ouder bent zijn twee trapleuningen aan te bevelen. Draag geen voorwerpen mee, zoals eten of drinken. Zorg dat er voldoende licht is (niet te zuinig zijn) en dat er geen losse voorwerpen op de trap liggen of een traptapijt dat schuift. Adem wat buitenlucht in en zoek naar kleine beloningen. Het klinkt eenvoudig, maar het vraagt volhouden en gewenning.
22 De dag van de vrijwilliger in 2012 in zorgvoorzieningen
Blog bij de website : selecteer de url hieronder dan met rechtermuisknop:Koppeling openen. http://users.telenet.be/siti4/Dr.%20MM%20empathische%20zorg/Empatische%20zorg%201.htm
De dag van de vrijwilliger in 2012 in zorgvoorzieningen
De dag van de vrijwilliger verschilt van streek tot streek, van organisatie tot organisatie. Jaarlijks heeft op 5 december de Internationale dag van de vrijwilliger plaats, ingesteld door de Verenigde Naties. In vele zorgvoorzieningen kiest men voor een andere dag. We hebben op Google gezocht en inderdaad er is geen datum die voor alle organisaties geldt. En dat is maar best ook, want de vele vrijwilligers in Vlaanderen (zowat 1 op de 5) zijn dit soms in verschillende organisaties. Elke zorgvoorziening organiseert zo'n dag, meestal met een feestelijk tintje: van receptie, tot een feestelijke maaltijd al of niet met een cadeaubon.
Zonder vrijwilligers zouden vele organisaties vierkant draaien. Ze zijn onmisbaar. We hebben het daarover uitvoerig gehad in '"Senior en vrijwilliger' Georges De Corte - Marleen Moeremans (Antwerpen, Halewijn, 2008) en in enkele blogs.
Belangrijk is dat we zorgen voor een goede omkadering: rekrutering, begeleiding, verzekering, kleine vergoeding, inspraak, communicatie enz. Vooral het aantrekken van nieuwe vrijwilligers is belangrijk en het samen zoeken naar een 'verrijkte' omgeving waarin de vrijwilligers werken.
Geuren beïnvloeden ons gedrag
Je hoeft slechts te denken aan zeer sterke reukervaringen: vers gebakken brood, verse wafels, hamburgers, koffie. Je krijgt door de geur goesting om iets te drinken of te eten. Als je s middags en s avonds wandelt langs de huizenrijen kan je opsnuiven wat in de kookpot pruttelt. En vroeger: de geur/stank van sigarettenrook in cafés en populaire restaurants. Soms hangt nu nog een tabaksgeurtje in je kleren, als je van een rokerig privéfeestje komt.
In zorgvoorzieningen worden meer dan vroeger geuren 'verspreid' bij de receptie en in de kamers. De bedoeling is om het eerste contact gezelliger en vriendelijker te maken. In kamers wordt geuren verspreid zeker als er kleine ongelukjes gebeuren en in de palliatieve afdeling. Het ventileren is vaak te omslachtig (ramen openen) of te luidruchtig (air - conditioning).
Bij de lichaamshygiëne en make-up worden door vrouwen en meer en meer ook door mannen geurige crèmes, sprays, sticks gebruikt. Zowel bij de zorgverleners als bij de zorgvragers. Het gamma van reukwaren groeit elk jaar aan en parallel de budgetten.
We zullen het hier niet hebben over aromatherapie, omdat vele onderzoeken aanduiden dat dit niet werkt in de behandeling.
Thuis werkt met geuren door etherische oliën te gebruiken. Er zijn verschillende manieren om zo geuren te verspreiden: verstuiven; verdampen, inhaleren; orale toediening; geurkaarsen; massage. In bad: de olie wordt toegevoegd aan een badolie of aan een draagolie.
Het voorbeeld dat mij best bekend is het inhaleren boven een dampende waterhouder met enkele druppels eucalyptus, bij een verkoudheid om de luchtwegen vrij te maken.
Geuren en geurtjes in het algemeen zijn dankbaar voor een empathisch gesprek onder collegas, met patiënten en bewoners.
Ik zat in een gemeenschappelijke wachtplaats in een ziekenhuis. Een vijftal mensen dronken geregeld water voor een plasonderzoek. Sommigen dienden vijf minuten tot een kwartier en langer te wachten, tot zij in een andere kamer mochten plassen, want er diende voldoende plasinhoud te zijn om de flow test te kunnen doen. Een flow test is om te bepalen hoe krachtig en snel de blaas geleegd kan worden door te plassen door een trechter met meetapparatuur.
En zo kwamen we op de info uitwisseling over plassen bij de uroloog, internist, geriater, bij wachtkamer patiënten en wat googelen gaven meer informatie. Een veel voorkomende klacht (oorzaak) is een overactieve blaas: kleine beetjes plassen en last om de plas op te houden als ze aandrang voelen. Soms leidt dat tot ongewild urineverlies.
Hoe vaak plassen per 24 uur ? Gemiddeld ongeveer 8 keer (sommigen 2 keer per dag; anderen 12 keer). Vaker naar het toilet kan wijzen op een overactieve blaas. Vrouwen plassen vaker dan mannen omdat hun blaasinhoud kleiner is. Het soort eten en drinken beïnvloeden het plasgedrag en zeker een vergrote prostaat bij mannen, bepaalde medicamenten en ziekten. Door het plassen gaan er afvalstoffen uit het lichaam, zo niet zou het lichaam vergiftigd raken.
Drinken: alcohol en cafeïne vergroten de plasdrang. De verpleegkundige van de dienst raadde de personen aan die te lang moesten wachten op een goede plasdrang, om in het cafetaria een koffie of een patersbier te drinken, dat zou de zaken vergemakkelijken.
Nog enkele tips die we hoorden: water drinken als je koffie gedronken hebt. Erop letten van niet (of zeer matig)te drinken vlak voor het slapen gaan. Een goede plashouding is nodig: goed rechtop zitten en niet forceren.
Toen we dit plasthema aanraakten kwamen we vlug terecht op de noodzaak voor meer publieke plasmogelijkheden (een kiesthema in gemeenten) en de voor- en nadelen van een hurktoilet, plastuiten, plaskoker (vrouwen) enz.
Bewoners en patiënten hebben het nogal eens over die plasdrang, maar ook de zorgverleners. Enkel een arts kan een verantwoorde diagnose stellen of een behandeling. Je kunt wel als zorgverlener niet - arts naar elkaar luisteren en zoeken naar de beste aanpak voor eventuele verwijzing. Plus: een aantal tips geven die hun deugdelijkheid hebben bewezen. Luisteren naar het plasverhaal van collega's, bewoners en patiënten is daartoe een noodzakelijke stap.
25 Slaappillen en slaapcoaches. Media berichten als gespreksstof
Slaappillen en slaapcoaches. Media berichten als gespreksstof
Slaappillen Ik was getroffen door twee berichten in 2011 en 2012: Belg is "kampioen" in gebruik slaappillen. Belgen gebruiken drie keer meer slaap- en kalmeerpillen dan Nederlanders, Duitsers en Britten. Dat blijkt uit de "Sociale Staat van Vlaanderen", 2011 Ons land is zowat wereldrecordhouder wat het gebruik van slaappillen betreft. De Belg slaapt iets minder goed dan onze Europese buren, zeker tussen 45 en 60 jaar wanneer de werkdruk hoog is.
VRT: "Het heeft vooral te maken met onze omgang met geneesmiddelen", zegt professor huisartsgeneeskunde Thierry Christiaens (UGent). "Bijna iedereen vindt het normaal dat de helft van zijn omgeving een slaappil neemt." Het lijkt er dus op dat patiënten te makkelijk naar medicijnen grijpen, maar dokters schrijven ook te makkelijk voor."Uit verschillende onderzoeken blijkt dat artsen uit medeleven zoeken naar een oplossing voor het slaaptekort en meestal een slaappil voorschrijven, omdat ze dat het beste kennen", aldus nog Christiaens. Maar artsen zouden beter eerst tips geven om beter te slapen en pas in laatste instantie een slaappil voorschrijven.
Slaapcoaches Het tweede bericht: in dure hotels in de VS zijn er speciale slaapcoaches. Iets minder duur: programma die je kunt bekijken vanuit je kamer (het zullen wel suites zijn) om te komen tot een verkwikkende slaap. Goedkoper zijn de interactieve slaapcoaches, die verbonden zijn aan beddenfirmas.
Eerst een vragenlijst invullen om dan te komen welk bed best bij je past.
We ondervonden dat die berichtjes interessante gespreksthemas zijn in het kader van Empathische zorg.
Twee gebeurtenissen de film Tot altijd en een uiteenzetting over een ethische reflectiecommissie, deden die mij opnieuw nadenken en meevoelen over de problematieken van euthanasie, begeleiding, palliatieve zorg en palliatieve sedatie. Deze themas zullen de aandacht blijven opeisen (Tot altijd) van het zorgpersoneel en van een breed publiek in het algemeen.
Vooreerst de film Tot altijd van Nic Balthazar. De filmrecensent schreef in DS op 25.01.2012 dat deze film geen mening opdringt en geen heiligenprent maakt van de hoofdfiguur: Verstraete. Deze MS patiënt deed de euthanasiewetgeving in België in een stroomversnelling brengen liet komen en kreeg heel wat media-aandacht. De muziekkeuze in de film en van Verstraete is zeer sterk, de cast overtuigend. Balthazar wilde het gelouterde en verboden gevoel oproepen dat een mens na een goede begrafenis kan hebben. Het is hem gelukt. De recensent gaf vier sterren en ... drie zakdoeken. TOT ALTIJD is tevens het verhaal van de vriendschap. In de zaal heerste een gevoelige sfeer en na de film ging men buiten met nog wat tranen in de ogen.
Achteraf hoorden we dat enkele zorgvoorzieningen deze film hadden geprogrammeerd in de volgende maanden, als onderdeel van een teambuilding en een gesprek over leven naar het einde en over het belang van de vriendschap, de inzet en de waarden.
Enkele dagen nadien volgde ik een uiteenzetting over de werking van de ethische reflectiecommissie in een ziekenhuis met christelijke inspiratie. Een grote zorgvuldigheid wordt nagestreefd met respect voor de eigen waarden van de patiënt, van de familie en van het ziekenhuis en het zorgpersoneel. Uit de getuigenissen bleek duidelijk hoe moeilijk dit vaak is en welke grote emoties 'leven naar het einde' met zich meebrengt. Communicatie, informatie, openheid, interdisciplinariteit, teamwerking, inzet van vrijwilligers enz. worden voortdurend geactiveerd en geëvalueerd.
27 Comfort food - troostvoer - eten met herinneringen en emoties
Blog bij de website : selecteer de url hieronder dan met rechtermuisknop:Koppeling openen. http://users.telenet.be/siti4/Dr.%20MM%20empathische%20zorg/Empatische%20zorg%201.htm
Comfort food - troostvoer - eten met herinneringen en emoties
Tot voor enkele maanden kende ik dit begrip niet. Geleidelijk werd comfort food een ingeburgerd begrip. De vertaling in troostvoer is misschien niet zo gelukkig, hoewel het goed uitdrukt dat die soort gerechten ons een zeker troost bieden en dat we ernaar kunnen verlangen. Dat is best te merken als je op reis en je stelt je de vraag: Wat zou ik graag eten en drinken om ik thuiskom.
We hebben een kleine navraag gedaan bij zorgverleners en bovenaan op het lijstje stond: friet met mayonaise en ( ); een pint, of een patersbier, vogelnestjes in tomatensaus; witlof (witloof) in hamrolletjes met een bechamelsaus; eieren met spek, biefstuk friet, rijstpap, een taart bakken.
Soms voegden de zorgmedewerkers eraan toe: Ik wil zelf het lievelingsgerecht klaarmaken. Het moet wel eenvoudig zijn en niet teveel werk vragen. Roeren in de pan, de geuren opsnuiven, uien pellen, aardappelen snijden, iets bakken is rustgevend en brengt me opnieuw bij de kern van eten: naast onszelf en de anderen voeden (ook al hebben wij geen razende honger) en vooral elkaar verwennen en genieten van het samen rond de tafel zitten.
Over de recepten spreken is vaak geanimeerd: hoe een roerei maken, welk spek, hoe vermijd ik te veel vocht bij witlof enz. Naar de zorgvragers toe is comfort food bijzonder aantrekkelijk onderwerp. Ze kunnen herinneringen ophalen en ze kunnen dit verbinden met de actualiteit: van kookrubrieken en kookprogrammas in de verschillende media. Luisteren naar elkaar, emoties en herinneringen delen.
In 2011 verscheen van Vreugdenhil, Janneke) Comfort food; 124 recepten voor instant geluk. Uitgeverij Nieuw Amsterdam.
28 Maria Lichtmis 2 februari: kaarsjes en pannenkoeken
Blog bij de website : selecteer de url hieronder dan met rechtermuisknop:Koppeling openen. http://users.telenet.be/siti4/Dr.%20MM%20empathische%20zorg/Empatische%20zorg%201.htm
Maria Lichtmis 2 februari: kaarsjes en pannenkoeken
Met patiënten en bewoners herinneringen ophalen omtrent kerkelijke feestdagen is een mogelijkheid voor vele zorgverleners, gelovig of niet, zeker in het kader van Empathsiche Zorg. Het komt erop aan te zien of de zorgvrager daaromtrent een vraag stelt, of een zekere interesse vertoont. Lichtmis is voor velen een aangename herinnering omwille van de pannenkoeken en de kaarsjes.
Grote kerkelijke feestdagen zoals Kerstmis en Pasen worden sterk gevierd als familiefeesten, hier is de religieuze boodschap vaag aanwezig , zeker bij Kerstmis en wel minder bij Pasen. oor andere kerkelijke feestdagen is de religieuze boodschap nagenoeg volledig verdwenen, zoals bij Maria - Lichtmis.
Maria - Lichtmis is in de rooms-katholieke liturgie een van de oudste christelijke feesten. Het feest van Maria Lichtmis wordt ook genoemd: de Opdracht van Jezus in de tempel. Het is de herdenking van het zuiveringsoffer dat veertig dagen na de geboorte volgens de Joodse wet (Leviticus, hoofdstuk 12) verplicht was.
De kaarsjes, het licht, verwijst naar de winter die op zijn keerpunt is. Zoals bij vele kerkelijke feestdagen zijn hier onderliggende niet-christelijke elementen zoals bij Kerstmis: joelfeest en Pasen: vruchtbaarheid. Op Maria - Lichtmis worden kaarsen gewijd en een kaarsenprocessie gehouden.
Op Lichtmis bakte men pannenkoeken en nu nog soms. In vele zorgvoorzieningen wordt die traditie in eer gehouden, tot grote voldoening van de bewoners en patiënten.
Velen kennen nog het gezegde: Er is geen vrouwtje nog zo arm, of ze maakt haar pannetje warm.
De laatste jaren zien we in de reclame nadrukkelijker de verwijzing naar het pannenkoeken bakken.
Onlangs las ik wat volgens vrouwen van verschillende leeftijden de belangrijkste punten waren van vooruitgang of op zijn minst van verandering van de laatste decennia. Voor oudere vrouwelijke respondenten stonden de huishoudelijke toestellen vooraan. Ze herinneren zich maar al te best het slameur voor dat die vernieuwingen kwamen. Ze hebben het dan over wasmachine, droogzwierder,droogkast, stofzuiger en later de microgolfoven (magnetron), de (kleur)televisie. Ze vonden de pil en het condoom (en aanverwante) bijzonder belangrijk voor de emancipatie op het vlak van de zwangerschap en voor de beleving van de intimiteit. De wat jongere generatie hadden het vooral over de opgang van de computer met al zijn toepassingen vooral mailen, internet, Google, Facebook, twitter enz. De speeltjes en de hulpmiddelen binnen het seksueel omgaan worden ook vermeld maar moeten het over het algemeen afleggen tegen de hulpmiddelen in de woning.
30 De wet op de patiëntenrechten bestaat al tien jaar.
30 De wet op de patiëntenrechten bestaat al tien jaar (2002).
bronnen: zie onderaan Kwaliteit
Je hebt recht op de best mogelijke zorg op basis van de medische kennis en de beschikbare technologie. Je zorgverlener (arts, tandarts, apotheker, vroedvrouw, kinesist, verpleegkundige, paramedicus, ) moet altijd respect tonen voor je autonomie en menselijke waardigheid. Hij mag geen onderscheid maken op basis van sociale klasse, nationaliteit of inkomen.
Vrije keuze
Je mag zelf je zorgverlener kiezen en je mag steeds een andere zorgverlener raadplegen. Dat kan bijvoorbeeld als je een tweede advies wil.
Informatie
Je zorgverlener moet je alle nodige informatie geven over je gezondheidstoestand. Hij moet dat op een begrijpelijke manier doen. Je mag je laten bijstaan door een vertrouwenspersoon. Dat kan een familielid of een vriend zijn.
Toestemming
Zonder je vrije en geïnformeerde toestemming mag geen enkele zorgverlener een behandeling starten of verderzetten. Hij moet je ook informeren over de gevolgen van je eventuele weigering of intrekking van toestemming.
Patiëntendossier
Jij of je vertrouwenspersoon mogen altijd je patiëntendossier inkijken. Je kunt ook een kopie aanvragen.
Privacy
Geen enkele informatie over je gezondheidstoestand mag worden meegedeeld aan anderen, tenzij de wet dit uitdrukkelijk voorziet (bijvoorbeeld ter bescherming van de volksgezondheid in geval van besmettingsgevaar).
Klachten
Vind je dat één van je patiëntenrechten niet gerespecteerd is, dan kun je klacht indienen bij de bevoegde ombudsdienst.
Pijnbehandeling Je hebt recht op pijnbestrijdende zorg. Je zorgverlener moet pijn voorkomen, evalueren, behandelen en verzachten."
Meer informatie:
http://www.vlaamspatientenpanel.be/rapporten_patientenrechten.html
info@vlaamspatientenpanel.be 02 246 47 74
Ook bij alle websites van de ziekenfondsen en via de ombud van de zorginstellingen.
