Nadat het portierslot in Iasi hersteld was, zetten we koers naar dat wat voor velen onderons nog een minder bekend gebied was. De Europese songfestivals daargelaten was het een witte vlek op de kaart. De grensovergang in Sculeni bracht weerom eens papierwerk aan de winkel. Ik ben altijd tevreden hoeveel volk ik in beweging kan krijgen. Een beetje de plaatselijke werkloosheid oplossen. Buiten onze officiële documenten kwam er nog een velletje bij van de dierenarts voor Sloeber (onkosten één euro en veel schrijfwerk) en nog een afgestempeld papierke van geldomwisseling, dat 10% aan de schatkist van Moldova opleverde. Voor de eerste maal werden ook onze autoverzekeringpapieren gevraagd.
Enkele als militair uitgedoste heren stonden te discussiëren. Beiden droegen naar Russisch gebruik een schotelantennekepie. De ene met wat meer sterren, vermoedelijk de baas, torste een grotere kepie als om te demonstreren dat hij meer hersens onder het hoofddeksel had dan zijn ondergeschikte.
Toen ik informeerde voor een vignet bleek dit niet nodig. Na anderhalf uur mensenplagen mochten we doorrijden.
Onze bestemming was de hoofdstad Chisinau (spreek uit: kish-i-now, 750.000 inw.) We zochten het centrum maar dat werd nergens aangegeven. Zo sukkelden we het hectische stadverkeer weer uit naar een baan die richting Odesa in Oekraïne aanwees. Ik zocht een TIR-parking voor overnachting, maar ook dat bleek niet zo vanzelfsprekend.
Uiteindelijk klampte ik iemand aan met de vraag, ja, eigenlijk naar wat. De man was snugger genoeg om te snappen dat we voor de nacht onderdak zochten en deed teken hem te volgen, hij stapte in zijn auto en wij volgden hem terug richting stad. Hij sloeg van de baan af en dook in, wat we een achterbuurt zouden noemen. Smalle stofferige gore smerige nauwe straatjes met huizen, eenmaal rechts dan links en rechtdoor een lichte helling op, stopte vervolgens voor een grote lila geschilderde hoekmuur zonder vensters. Wij ook. Hij stapte uit en sprak met iemand daarbinnen door middel van een parlofoon (en vermoedelijk ook een camera) Een reusachtig rolluik van binnenin bediend, werd opgehesen. Toch niet ver genoeg om er onderdoor te kunnen rijden. Het leek hier wel, met wat fantasie op een federale versterkte burcht waar een loopbrug dito ijzeren hek toegang verschafte tot het domein. De vriendelijke man had zijn werk volbracht, schudde me de hand en verdween in een stofwolk. De burcht was een hotel. Op het binnenhof stonden personenauto’s beschut tegen de felle zomerzon onder een afdak. Een monumentale trap leidde omhoog waar een dame me stond op te wachten. De vrouw van middelbare leeftijd, dik geschminkt met knalrode lippen, zoals een Amerikaanse barmeid, deed teken dat ik haar moest volgen en bracht me vervolgens binnen haar domein: de receptie. Het mens sprak noch Amerikaans noch wat dan ook. Het werd weer ‘leg het maar eens uit’. Ze wilde me perse een hotelkamer aansmeren. Ik trachte haar uit te leggen dat we in de ‘machine’ op haar terrein wilden overnachten. Uiteindelijk snapte ze het maar rekende daarvoor toch de ronde som van 20 euro aan. Ik bood tien waar ze geen vrede mee nam. Ik besloot (opgelucht) de aftocht te blazen en verliet het versterkte hotel. Het leek hier ten slotte toch op een gevangenis en vrije vogels zoals we zijn…...
Het werd zoals menige keer overnachten op straat. Ditmaal op een kleine parking, waar een winkeltje autobenodigdheden verkocht. We vroegen toelating van de eigenaar, het mocht. Toch zouden we ook nog een politiecontrole moeten doorstaan. Ze kunnen het niet laten. De geüniformeerde gebood me te volgen naar zijn wagen met de nodige papieren. Wat ik dan braaf gedwongen ook deed. Plotseling draaide hij zich om: “Ouest votre nom…?”
“Je m’appelle Erik. Vous parler bien le Français,” antwoordde ik als complement. Hij lachte, gaf mijn papieren terug en deed teken dat het in orde was. Ik mocht er overnachten. Wat een woordje eigen kweek Frans toch allemaal kan doen!
We besloten voor dag en dauw Chisinau te verlaten. Er was nergens een toerismebureau te bespeuren en van mijn oude Lonely Planet werd ik ook niet veel wijzer. Het werd weer enkele malen de goede richting vragen, nu naar Hincesti.
De straten waren opgelapt, geen gaten. Toch met bibberende schokken als we eroverheen rolden. Sommige delen waren prima in orde, vers geasfalteerd dek. Aan andere wegen werd gewerkt. Een legertje werklieden rond een met hout gestookt asfaltketeltje werkte met schoppen de gaten dicht. Doorheen de dorpen lag het wegdek er maar zus-en-zo bij. Slecht onderhouden maar toch propere straten. Nergens zwerfvuil.
Straatvegers
In Hincesti, een stadje met een kolossaal partizanenbeeld op een heuvel (1941-45) was een ploeg aan het werk. Een klein vrachtwagentje met chauffeur reed langzaam langsheen de stoep. Drie borstelmannen veegden het zwerfvuil op de schop van drie schopmannen die de inhoud vervolgens met een sierlijke zwaai in de vrachtbak swierden. ‘De heerlijke tijd van toen, wanneer iedereen nog werk had,’ was hier bijlange nog niet voorbij.
We hadden het idee opgevat helemaal naar het zuidelijkste punt van het land op te stomen. Jaren geleden hadden we hier wat meegemaakt. Mijn bedoeling was deze potsierlijke kafkaiaanse grenscontroles als folklorische erfgoed eens voor het nageslacht te doen herbeleven, vooraleer ook dat verdween.
In 2006 hadden we de Krim bezocht en reden via Odesa naar de Oekraïense kant van de Donaudelta, een biosfeer reservaat dat zonder geldige toelating niet te betreden is. Nadat de stroom haar weg door Europa heeft volbracht, stort ze haar inhoud hier in de Zwarte Zee uit. Na Galati splitst ze zich in drie armen. De meest oostelijk, de Chilastroom, is tevens de grens van Roemenië met Oekraïne.
Deze streek stond vroeger bekend als Basarabia en strekt zich uit tot aan de Zwarte Zee. In de loop van de geschiedenis veranderde ze al eens van eigenaar tussen Turken, Roemenen en het Russische tsarenrijk. Nu behoort het toe aan Oekraïne.
De laatste grenspost
Moldova juni 2013: Vanuit Chisinau reden we naar het meest zuidelijkste punt van het land doorheen de steden Hincesti, Leova, Cahul en Vulcanesti om de grenspost naar Reni, een dorpje op een drielandenpunt in Oekraïne, aan te fietsen. De straten waren mooi afgezoomd met notenbomen, soms ook kastanjebomen. Op de velden rijpte het koren. Het was ook de streek van de Moldovische zuidelijke wijngaarden. De meest bekende zijn de noordelijke met kilometers lange ondergrondse wijnkelders. Vanuit Vulcanesti lag er voor ons een pijlrechte weg van wel meer dan 20 kilometer naar ons einddoel Reni. Reni ligt op 8 kilometer van Galati in Roemenië.
Odesa, Oekraïne de zomer van 2006: de Oekraïense kant van de Donaudelta had al langer onze nieuwsgierigheid gewekt. De baan erheen vanuit Odesa, kruiste twee keer het grondgebied van de republiek Moldova. Probleem was dat we toen voor dat land geen visa hadden (nu afgeschaft). Deze trip was eigenlijk ook niet gepland en we veronderstelden aan de grens wel een transitvisum te kunnen kopen. Op de Brugse Reismarkt (www.wegwijzer.be) had men mij aangeraden dat land niet links te laten liggen. We zouden er ‘ons rot lachen,’ verzekerde me de informant van dienst, die verondersteld werd het land als zijn broekzak te kennen. Het werd niet rot maar groen lachen! Omdat we twijfelden werd op een TIR-parking inlichtingen ingewonnen bij de truckers. Deze hadden ons aangeraden de sluipweg langs de Zwarte Zee te nemen om zo voor alle zekerheid de vervelende grensposten te omzeilen.
Venetië van de Oekraïne
We reden richting Izmail en bezochten Vilkove, een vissersplaatsje en het hoofdkwartier van de Oekraïense sectie van het DonauBio-sfeerReservaat. Vanuit Vilkove verspreidt de stroom zich hier in waaiervorm in ontelbare riviertjes naar zee. Het leverde het plaatsje de bijnaam ‘Venetië van de Oekraïne’ op. Overnacht werd ergens in de omgeving van Izmail om ’s anderdaags fris en gezond de grens met Roemenië over te steken. We volgden zo goed als mogelijk de meest oostelijke rivierarm stroomopwaarts, grenzend aan Roemenië.
In Reni maakte de Oekraïense douane geen probleem maar had bedenkingen omdat in onze paspoorten geen Moldovische visa voorkwam. Hoezo Moldova? Daar moesten we toch niet heen – naar Roemenië, ja. Nu werd het pas groen lachen. Het bleek dat de weg naar Roemenië hier een eindje door de republiek Moldova liep. Het transvisum was te verkrijgen op de ambassade in Kiev! Nu ook net niet om de hoek. Geen pardon: rechtsomkeer.
Er zat niets anders op dan de lange ‘sluipweg’ terug naar Odesa te nemen. En van daaruit een ‘omtrekkende beweging’ te maken langs de grenzen van het voor ons nu ongastvrije land. Meer dan duizend kilometer omrijden naar Galati, dat we aan de overkant van de rivier op een boogscheut hadden zien liggen.
Moldova, de lente van 2013: Wat was nu mijn plan. Als voormalig postoverste van de paspoortcontroles in Zeebrugge aan de veerboten op Engeland (onderdeel van de zeevaartpolitie, nu afgeschaft), was ik toch nieuwsgierig naar de werkwijze van onze collega’s in dit deel van Europa. Beroepsmisvorming? We zouden Oekraïne binnenrijden om wat verder langsheen de andere post er terug uit te bonjouren om nog eens via Moldova de grens met Roemenië te kruisen. Ik verkneukelde mij er al op wat een gezever dat allemaal zou meebrengen. Binnen, buiten. Binnen, buiten, enz. Als je toch met alles in orde bent kan je eens lachen met dat kafkaiaanse gedoe. Slecht karakter maar het liep anders af.
De Moldovische grenspost was bemand met vier man. Op een stomme vraag: “Waarheen?” antwoordde ik per ongeluk: “Roemenië”.
“Maar jongen toch!” De brave man maakte me diets dat we ons misreden hadden. Alle vier de beambten kwamen er nu aan te pas om ons met handen, tanden en voeten uit te leggen waarheen we moesten rijden. Vriendelijke knapen die Moldoviërs. Vermoedelijk waren we die dag hun eerste klanten en, ook hun laatste. Negen kilometer terug, dan linksaf had ik begrepen. Maar zo eenvoudig bleek het niet. Er werd op een blaadje papier uitgetekend hoe het verder moest. Het werd 40-50 km omrijden naar Giurgiulesti, de grenspost in kwestie. Gelukkig dat de man het uitgetekend had. De ‘vama’ (grenspost) stond nergens aangeduid en het was uiteindelijk nog een vrouwelijke douane die ons wegwijs maakte: het dorp inrijden en aan het monument rechtsaf.
De laatste Moldovische grenspost zou ons nog voor een verrassing zorgen. De documenten werden opgehaald door een beambte en werden afgeleverd aan een klein klapvenstertje dat daarna hermetisch werd afgesloten voor de buitenwereld. Ik had geen idee wat daar binnen gebeurde. Mijn papierwinkel bleek na een half uur intense studie toch in orde.
Het venstertje klapte open. “Erik,” werd er geroepen door de controlerende ambtenaar, van welk departement was onduidelijk. De man vroeg: ‘vignette’. Hoezo ‘vignette’. Hij begon in het Moldovaans een litanie af te steken. De man, was van het genre (politiek benoemde) dat de mensen afsnauwt om hun gezag met wat kracht te willen opvijzelen.
Binnen in het kantoortje zag ik twee geüniformeerden met grote belangstelling voor een computermonitor gebogen. Ik antwoordde hem er geen nodig te hebben. Ze hadden me toch doorgelaten, of niets soms? De man werd kwaad, voor zover hij het al niet was. Ik terug naar onze wagen en weer met de Roemeense ‘roviniete’, en de rood afgestempelde papieren van de Moldovische dierenarts en de bank, en deponeerde het zootje voor zijn de neus. Toonde me meteen ook kwaad, helpt altijd een beetje. Maar beet op mijn lippen om het niet uit te proesten. De man staarde als een koe, die op een klamme zondagsmorgen een stoomtrein zag voorbijtjoeken, op de documenten. Er werd een vrouw bijgehaald – zoals ze het in Antwerpen zeggen: goed voorzien van poten en oren - die veronderstelde Engels of Frans te spreken. Niet dus. Ze haalde er nog een vierde collega bij.
“Vignette Moldova?” Ik ontkende met klem en blafte in het West-Vlaams zonder ondertiteling, dat ik er geen nodig had. Basta! En nu gij.
Binnenin geraakten de beambten in paniek. Het raampje werd dichtgeklapt. Ondertussen hadden zich achter onze auto vrachtwagen aangesloten. De uitgestapte truckers, paspoorten ter hand, hadden zich rond mij geschaard. Hilariteit. Het raampje klapte open. De vrouw en zijn collega’s hadden zich afgewend. Het was hun zaak niet. Trek je plan. Er werd een andere man bij gehaald. Vermoedelijk een meerdere. Het raampje klapte terug dicht. Nog meer hilariteit bij de Oost-Europese truckers.
In Zeebrugge zouden ze zeggen bij de inschepingscontrole, als de paspoorten in orde en de personen niet geseind stonden: “Laat ze maar ‘gletzen’. Alles wat we kwijt zijn moeten we geen eten geven!”
Uiteindelijk klapte het raampje terug open. Achter mij hielden de truckers de adem in en wachtten op het inslaan van de bliksem. Niet de bliksem sloeg in. Ik keek in de onzekere paniekerige bedroefde ogen van een ambtenaar die ook maar zijn werk deed. Wel wat te grondig. Het begon vermoedelijk in de grotten van zijn hersens te dagen dat er weinig anders opzat dan zich gewonnen te geven. Een zweem van compassie en een tikkeltje van schuld overmande mij ten opzichte van deze collega. Ik kreeg mijn papieren terug en mocht beschikken. Onder het handengeklap van de truckers startte ik onze ‘machine-caravan’ en verdween uit het land “waar je je eens rot kon lachen!”
Zwerven is een werkwoord. En als zwervers werkmensen zijnde hadden we ook recht op vakantie. Onze keus viel op de Roemeense ‘Litoral’ (kust). Zoals West-Vlaanderen de kustprovincie van de Belgische Noordzee is, is de provincie Noord-Dobruja (Dobrogea) dat van de Roemeense Zwarte Zeekust.
Laten we even de kust afwandelen van noord naar zuid. De Donaudelta, is een splitsing van de hoofdrivier in drie armen, waarvan is de noordelijkste, de Chilia-arm (Bratul Chilia), die zoals we hebben gezien, de grens uitmaakt met Oekraïne. Het is ook de grootste die het meeste water (5 à 6000 m3/sec) naar zee loost. Tussen beide oeverstaten is er al menigmaal ruzie geweest omdat de Oekraïeners deze rivierarm willen uitbaggeren en verdiepen ten voordele van de zeescheepvaart. Het Oekraïense gedeelte dreigt dan ook een soort Hollandse Maasvlakte te worden.
Vanuit Galati namen we de veerboot (26,50 lei) naar de rechteroever. Zo werd de weg 50 km korter via de baan over Braila (met toch nog een veerboot over de Donau) naar Tulcea. We reden vervolgens op een dijk aangelegd door een overstromingsgebied van de rivier.
Tulcea, de poort tot de Donaudelta, is de binnenhaven van waaruit je via de middelste arm – de Bratul Sulina, een boot kan boeken naar Sulina. Een vakantieoord, enkel te bereiken per schip.
Langsheen deze arm zijn er nederzettingen, bewoond door vissers, nazaten van de Lipoveniërs. Dat zijn mensen die hier tweehonderd jaar geleden vanuit hun Russische stek zijn overgewaaid. Ze mogen niet roken, maar het drinken van alcoholische drank is wel toegestaan. Het dragen van een baard zou verplicht zijn.
De enige hotel/camping (Pelican) ligt in Murighiol, op de rechteroever van de derde arm: de BratulSfantu-Gheorghe. Routeplanner: N 45°2’27”, E 29°9’23”.
Donaudelta
In totaal is de oppervlakte van de Donaudelta, met de lagunes Razelm en Sinou (88.000 ha) meegerekend, 434.000 ha (4340 km2)
De Donauarmen zijn voortdurend sterk onderhevig aan verzanding. De rivier brengt jaarlijks gemiddeld 70.700.000 ton aanslibbingsmateriaal in de delta. Elke Donau-arm verplaatst zoveel mogelijk rommel van de rivier en zet dit af aan de monding. De Sulina-arm bijvoorbeeld voert elk jaar 5.800.000 ton met zich mee. De Sfintu-Gheorghe-arm 16.500.000 ton en de Chilia-arm 48.400.000 ton. Daarmee zouden iets meer dan 7 miljoen wagens van elk tien ton en niet minder dan 98.000 goederentreinen van elk 80 wagons gevuld kunnen worden ( Bron: Eugen Paninghiant in het Nederlands vertaald door Gerard Crone ISBN 90 6029 0453.)
Babadag
De hoofdroute die we nu vanuit Tulcea volgden was de kustweg (E87) die helemaal doorloopt tot aan de Bulgaarse grens. Deze route loopt doorheen het plaatsje Babadag. Het stadje ligt aan het zuidwesten van het Babadag- en het Razimmeer. De place to be voor bird-watchers, voornamelijk de pelikanen trekken hier de aandacht. Babadag is Turks en heeft twee moskeeën, waarvan de Al-Gazi-Pasha uit de 17de eeuw de oudste is van Roemenië.
De kust tussen de delta en Navodari heeft verder weinig toeristisch te bieden. Enkele moeilijk bereikbare stranden bestaan uit een dik tapijt van miljarden schelpen (Corbu plaja) en Istria, de resten van een verzande oude Griekse haven. De belangrijkste rijkdom, wat betreft de fauna van de delta, in economisch opzicht was de vis. Zo schijnt deze visrijkdom van de Itros (Grieks voor de tegenwoordige Donau) een van de redenen te zijn geweest waarom de Grieken uit Klein-Azië in het jaar 636 v. Chr. de vesting Historia (Istria) hier hadden gesticht. De ontblote ruïnes zijn nu bewoond door zwermen wilde honden.
De drie nutteloze megawerken van het Ceausescu regime
Het gedeelte dat nu volgt is een smalle landtong tussen Navodari tot aan Mamaia. Zo iets als toen Oostende en Westende ontstonden op een zandbank dat later volledig verzandde met het vastenland. Hier heeft het aanslibben zich nog niet volledig voltrokken en is er een binnenzee overgebleven.
Vanuit Navodari reden we over de bruggen van het Donau-Zwarte Zeekanaal ook het Doodskanaal genoemd. Aan dit project werd door 30.000 werklieden negen jaar gewerkt. 300.000 m3 grond werd met de hand uitgegraven.
Dit gedeelde moest het sluitstuk worden van Charlemagne’s gedachtegoed hoe hij eeuwen geleden het plan ontwierp de Noordzee te verbinden met de Zwarte Zee. In die tijd begon men inderdaad de Main, een zijrivier van de Rijn, met een vaargeul uit te diepen naar de Donau. Pas eeuwen later, in 1992, werd dit project met succes afgewerkt en kwam het verbindingsvaarwater tussen Main en Donau, klaar in Duitsland.
Omdat men niet wilde tornen aan de Delta zelf, werd het sovjetplan uitgewerkt aan de zuidkant van de havenstad Navodari.
Met de Roemeense bouw kwamen duizenden werklieden om het leven tussen 1949 en 1953. Hierdoor ontstond de bijnaam ‘canalmortii’. Een 180.000-tal politieke dwangarbeiders werden hiervoor ingezet. 40.000 zouden bij deze slavenarbeid bezwijken. Het werk werd in 1953 stilgelegd. Pas na grondig onderzoek en studie werden de werken in 1975 hervat. In 1992 werd het kanaal, indertijd als een prestatie van Nicolae Ceausescu, het genie van de Karpaten, afgewerkt.
De bouw van ‘het volkshuis’ (nu het parlement) in Boekarest en de Transfagaras, een 90 km lange kronkelweg doorheen de Fagarasbergketen (Karpaten), werd met dit kanaal de era van de kostelijkste projecten van de communisten afgesloten. Deze drie nutteloze werken van grootheidswaanzin kregen wel hun nut als rariteit voor het toerisme. Het Volkshuis, naast het Pentagon in Amerika, het grootste functionele gebouw ter wereld en de Transfagaras, wellicht de mooiste autoroute ooit aangelegd doorheen een bergketen, zijn dan toch uniek in hun soort.
Foto: DonHoeiophaling, Veerboot op de Donau, haven van Tulca en Roemeens strand
Als het heel stil is en de zee kalm gebeurt het wel eens dat je een zwakke smekende stem over het water “mamaia” hoort roepen. Deze roep om hulp komt van een Roemeense schone die door Turkse zeerovers werd gekaapt en op haar moeder roept, zo vertelt de saga.
Een aardig optisch gevoel was: als ik ’s morgenvroeg op het strand uitkeek naar de horizon, de rode bol van de ontwakende zon opkwam aan mijn linkerzijde, waar hij verondersteld werd eigenlijk onder te gaan. Ik was dan ook niet aan het Noordzeestrand maar keek 180° gedraaid uit over de Zwarte Zee naar het zuiden. Als je geen andere ankerpunten hebt dan water, lucht en de kim, al of niet met een schip, lijkt alles hetzelfde. De zon steeg dan ook van hieruit gezien oost uit over de grote plas, aan mijn linkerzijde dus.
Het beloofde weer een snikhete dag te worden. Het brandende zand zou niet door mijn tere voeten te betreden zijn zonder croc’s.Dra zou de verhitte strandvloergeplaveid wordenmet naakte lichamen die zich het tere bleke vlees zouden laten verbranden tot een gezond ogend bruin kleurtje.
De brandende zon zou dan t’s avonds laat in de verte, in het westen neerstrijken en met als avondstralen uitstervende vlammen als een reusachtige rode bol verzwolgen worden door de zee. Je verwacht tevergeefs nog een stomende dampwolk te zien opstijgen. Die komt er niet. Enkel de wolken zouden er ons nog een tijdje aan herinneren met een schakering van hun mooie kleurenpracht. De avondkoelte keerde weer over het strand en tussen de bomen. De zandvlakte werd verlaten op enkele late slenterde wandelaars langsheen de waterlijn na.
Genoeg gemijmerd. Wat we nog nodig hebben aan de Vlaamse kust zijn nachtstrandbars. Deze etablissementen laten je de ganse nacht meegenieten van het lawaai. Kampeertenten, hotelbedden en appartementen daveren dan gezellig mee op het ritme van de zware bassen. De West-Europeanen worden er ’s morgens wakker (voor zo ver er van slapen iets terecht kwam) met een kater. De Roemenen weten beter: oordopjes. Is in Finland de stilte van de taiga een verkoopsargument. Roemenië betekent lawaai.
Ook gedurende de dag bleef het strandgedaver voor ergernis zorgen. Op de camping hadden we een restaurantterras met een vijf man sterk orkest dat live optrad. Prachtige genietbare muziek uit den oude doos! Het leek wel een onevenwichtig gevecht met de ongenietbare stranddisco’s die het monotoon geluid met de wind meevoerde als de klank van afgedankte wasmachines die men tegen beter weten nog in gebruik had. Een kakofonie als op de meifoor, waar ook al tal van ongenietbare klanken door hun luid gedram de concurrentie een hak trachten te zetten.
Los hiervan hadden we het best naar onze zin. Deze camping (www.holiday.ro, van de groep www.gpm.ro) ontdekten we op onze eerste reis. Nu waren we vaste gasten. Deze camping, in Mamaia-Nord, ligt direct aan zee. Het strand bestaat uit een mengeling van schelpen en zand en kleurt wit. Het zeewater is 25°C. Het strand glijdt zachtjes af naar zee waar je na vijftig meter nog als volwassen tot heuphoogte rechtop in het water staat. Ideaal met kleine kinderen.
Bovenop een driemeter hoge stranduitkijkpost duidt een roodgele vlag aan dat er strandbewaking is in de zona (plaja, ‘supravegheata’) door de salvamar (salvamont voor de bergen). Een aparte extra gele vlag betekent ‘antetiepericoli!’ oppassen geblazen dus, wilde zee. Rood: ‘interzisinotul!’ is dan weer zwemmen verboden. Ik zag geen blauwe vlaggen die aangaven dat het water zuiver is. Douche nemen na badkuur is de boodschap.
Op het strand lagen de zonnekloppers schaamteloos nietsdoend te bruinen. Een eigenaardigheid is hier aan de Zwarte Zee hoe sommigen zich in een houding weten te kronkelen om minder aan de zon bloot lichaamsvlees te laten braden. Probeer zelf maar eens uit om de geschoren oksels onder de armen van een gezond chocokleurtje te voorzien.
Op zee was natuurlijk meer te beleven. Kitesurfers en lawaaierige waterscooters. Er hing ook wat in de azuurlauwe lucht: wat denk je van een gele zetel hangende aan een overmaatse parachute, waarop drie personen hadden plaats genomen en door een motorboot werden voortgetrokken? Of een persoon die twee meter boven het water op twee waterzuilen wandelt (aquafly)?
Enkele jaren geleden was Mamaia-Nord nog door een duingebied met bosjes van het heel drukke toeristische Mamaia, het Britse Black Pool van Roemenië, gescheiden. De bosjes zijn gerooid en de gaten volgestouwd met hotels en appartementen. Gelukkig niet in een aaneengesloten betonmuur zoals aan de Vlaamse kust, maar wel met ruimten en groen eromheen. De bouwstijlen van de nieuwe buildings zijn ook genietbaarder door hun originele architecturale bouw en kleurenpalet, met respect voor de natuur.
Ook de zonverzadigde duinen met zandrimpelingen, door de wind gevlochten, werden plat gewalst voor strandanimatie. De bar Le GaGa met een eigen zwembad op het strand is hier wel de max. Je houdt het niet voor waar.
De camping zelf ligt in een wild olijvenbos. De bomen hebben grillige vormen veroorzaakt door stormwinden en moesten ondersteund worden door houten blokken. Zodoende groeiden ze toch schots en scheef omhoog en zorgden voor een schaduwrijk bladerdak. De camping wordt in de zomer bewoond door 95 % Roemenen, meestal gezellig ouderwets in tenten zoals bij ons in de jaren ’50 - ’60. Wel met de onontbeerlijke TV en schotelantenne geplaatst aan de tentopening. Ook caravans, tweedehands gekocht in Nederland en Duitsland, stonden op het terrein. De landsticker D en NL verraadden hun originele oorsprong. De weinig andere nationaliteiten die we hier aantroffen waren voornamelijk: Oost-Europeanen, Duitsers, fietsende Fransen en enkele Nederlanders met motorhomes. Ook Roemenen maken tegenwoordig veel gebruik van de camper. Als je geen tent of wat dan ook hebt zijn de talrijke te huren chalets op de camping een oplossing.
De kookles
Schuin achter ons parkeerde op een dag een Mercedes bestelwagentje met Duitse nummerplaat. Een man stapte uit, gekleed in wit gestreken overhemd met geknoopte lange mouwen, blauwe das, grijze pet, jeansbroek en begon de ganse inhoud eruit te halen. Wat erin bleef was een eenmansbed. De inhoud: tafeltje, groot geel terraszonnescherm en keukenbenodigdheden vonden een plaats naast en op het dak van de auto. Vervolgens toverde hij er nog uit een tuinzetel, vijfliter fles water, campinggasvuur, nog wat keuken- en tafelbenodigdheden en een fiets uit.
We zouden meemaken dat hij bij dag en dauw met de fiets naar de vroegmarkt in Constanta trok en beladen met zakken verse eetwaren terug kwam. De rest van de dag besteedde hij aan het bereiden van eten. Wilfred (68), zo heette de man, had er een dagtaak aan: “geleerd in een kookcursus met 14 vrouwen,” wist hij ons te vertellen. Naar eigen zeggen was zijn vrouw een dokter in een Duits ziekenhuis. Zelf was hij op doorreis naar Turkije. Wat opviel was zijn eigenaardige schelle lach als van een wolf die tekeer gaat tegen een volle maan. Niet dat er veel te lachen viel, maar hij lachte onverwachts, altijd een tijd voor of na het ogenblik dat iedereen lachte.
We kregen van Wilfred dagelijks kookles en staken heel wat op van de plaatselijke ingrediënten. Bv hoe je met het teveel aan overrijpe wegwerpvruchten van de markt goedkoop confituur kon brouwen.
Zwerfhonden
Een minpuntje waren de talrijke zwerfhonden, continu op zoek naar eten, niet gevaarlijk, eerder schuw en sommigen aaibaar. Roemenië heeft een ernstig zwerfhondenprobleem. Men spreekt van meer dan 2 miljoen loslopende honden. Een eerdere poging tot reductie van het ongemak werd door de voormalige Franse filmdiva Brigitte Bardot, sexpoes op retour, met wereldwijde protestacties van dierenorganisaties in 2001 verhinderd. Het probleem werd uit het regeringsakkoord geschrapt en kwam sindsdien niet meer aan bod.
Op de camping was er wel een klein voedingswinkeltje voor het aller noodzakelijkste. Voor supermarkten (Lidl, Kaufland en Penny) moet je wel naar Navodari, zeven km noordelijk. Of zuid naar Constanta (350.000 inw.) Daarheen moet je door Mamaia waar vroeger voor iedere doortocht péage betaald moest worden (nu afgeschaft).
Nog een pluspunt dat ik wil aanhalen was de netheid van het complex: toiletdames staan continu garant voor de drie blokken tellende douches en sanitaire voorzieningen. De vuilnisbakken worden constant door twee werklieden opgehaald en er is doorlopend toezicht van bewakers van een surveillancefirma op het terrein. Zowel aan de straattoegang als aan de strandpoort was er toezicht dat onbekenden het terrein betreden. De kampeerders dragen als herkenning een geel bandje om de pols.
Pocketboekjes
Het was ook hier op de camping dat ik de naoorlogse pocketboekjes herontdekte. In onze bibliotheek hadden we een sterke toevloed van tweedehands boekskes ontvangen die blijkbaar niemand nog kon charmeren. In een moment van nostalgie had ik een stapel van het oud papier weten te redden. Een twintigtal paste precies in een oude schoendoos (18X1,5 cm). Twee dozen volgepropt met pockets vonden plaats in een verloren hoek van de camper. Het bleek al rap dat ze handiger en lichter in de hand lagen dan de 23x15 cm paperbacks. Ook de goede kwaliteit van het vakmanschappelijk inbinden verraste me. Je kon ze gewoon openplooien zonder dat er bladzijden van de rug losscheurden en in het rond gingen dwarrelden.
Deze boekjes van o.a. de Zwarte Beertjes, Poema thrillers, Bruna (James Bond), enz. waren meestal vertalingen uit het Engels.
In de meeste Oost-Europese landen is er geen Nederlandse-, Franse- of Engelstalige lectuur, -krant of wat dan ook in andere talen dan de plaatselijke vocabularia te verkrijgen. Door onze langdurende zwerftocht in de vreemde werden dan ook gelezen boeken uitgewisseld met Nederlanders of Vlamingen. Tot mijn afgrijzen was ook deze wereld veranderd: tablets. Wel nuttig speelgoed, maar toch. Als ik er aan denk krijg ik al nekkramp. Het verhaal moet je voelen in de tinteling van de vingers, in het papier de geur van het bos en de inkt opsnuiven, in bed lezen en er mee zalig in de armen van Morpheus ontspannen in slaap vallen.
Marea Neagra (zuid)
Genietend van de verfrissende zeebries waren we 45 dagen blijven kamperen. Het binnenland van Roemenië was niet te harden door de hoge temperaturen. Later zullen we vernemen dat gans Europa zuchtte onder de hoge temperatuur. Op een haar na de warmste zomer sinds de waarnemingen van het Belgische Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI, Ukkel).
Maar er is een tijd van komen en een tijd van gaan. De schoolvakantie duurt hier van eind juni tot half september. Marie en Ana, twee dertienjarige meisjes die met de tent van hun ouders naast ons stonden, wisten te vertellen dat ze in de school een jaar Frans onderricht kregen om te vergeten en vier jaar Engels om te onthouden! Stelling die ik kan bijtreden: moedertaal en Engels redden de wereld van een babylonische spraakverwarring. Roemenen die de vakantie doorbrachten in Frankrijk waren verwonderd dat de Franse jeugd zo goed met het Engels overweg kon (!).
We namen afscheid van onze vrienden en de vijf campingmuzikanten van de ‘Studio 4-band’. Samen met ons zetten ze een punt achter hun verblijf op de camping en vertrokken naar de westkust van Amerika. Ze zouden aanmonsteren op het cruiseschip ‘Radiance Of The Seas’ van de rederij ‘Royal Caribbean Cy’ en de passagiers entertainen tussen Alaska en de Hawaï eilanden.
Petite fleur
We waren stom weg in contact gekomen met de saxofonist Tahase Necjlai met te vertellen dat zijn instrument een Belgische uitvinding was. Wist hij veel. “Ja, van Dinant, in de French speaking part of Belgium”. En of hij al gehoord had van Sidney Beschet? In de jaren vijftig van de vorige eeuw maakte ik kennis Beschet in ‘my home town: Knocke-sur-Mer, you know’. Zijn bekendste lied was: ‘Petite fleur’, dat ik sindsdien nooit meer mocht aanhoren (Beschet stierf in 1959).
” ‘k Ga dat voor jou spelen,” beloofde hij mij. Voor mij een raadsel hoe ze een door God vergeten lied zonder partituur zouden spelen. En warempel, voor ons alleen speelde de vijf muziekanten tellende band, zomaar uit het hoofd, foutloos ‘Petite fleur’. Tournee générale! Het kostte me vijf wodka’s aan de totale som van 15 lei (3 euro).
Terug en route
In Constanta werden we uitgewuifd door ouderen, die met een sleutelbos stonden te rammelen: ‘Cazare’ (kamer), gepensioneerden die wat wilden bijverdienen met een kamer aan de bezoekers te verhuren.
Techiorghiolmeer
Verder de E87 volgende vanuit Constanta naar het zuiden (de Bulgaarse grens) ligt de badstad Eforie nord en meer landinwaarts het Techiorghiolmeer. Dit meer is ‘s werelds bekendste kuuroord vanwege zijn zwarte modder, een middel tegen reumatische aandoeningen. Met deze heilzame blubber moet je de gewrichten op het naakte lijf insmeren, in de zon laten drogen en dan met zeewater terug afspoelen. Het water van het Techiorghiol is viermaal zouter dan dat van de zee en ligt twee meter onder het zeeniveau. Ook in sommige hotels kan je (een geprijsde) ‘baia de namo’ of ‘baiatermale’ volgen met deze black stuf.
Voor de specialisten onder ons: de totale minerale samenstelling is 52 g/l (het zeewater heeft een concentratie van 15,5 g/l NaCI) en bestaat verder uit Mg2+Br-,I,SO42. Techiorghiol is afgeleid van het Turkse ‘takir’, wat zout betekent.
Neptun-Olimp
Voor de revolutie van 1989 was Neptun-Olimp, 6 km ten zuiden van Costinesti, de exclusieve badplaats van de Roemeense Communistische Partij. Ceausescu had er zijn eigen luxe (koninklijke) villa.
Jupiter, Aurora, Venus en Saturn
Deze resem naar hemellichamen vernoemde badplaatsen worden druk bezocht door de Roemenen. Ze stralen dan ook een vrolijke volkse Blankenbergse sfeer uit.
Mangalia
De oude Griekse stad Callatis heet tegenwoordig Mangalia (45.000 inw.) Het is de tweede voornaamste zeehaven van Roemenië en het herbergt ook de oorlogsvloot.
Doi Mai en Vama Veche
Doi Mai betekent 2 mei. Vama Veche ‘de oude grens’, (spreek uit: vama vekké). Als je de grens naar Roemenië dwarst moet je maar eens aan de douane van dienst verklaren dat je naar Vama Veche gaat. Je bent op slag zijn beste maat.
Vama Veche staat dan ook bekend als een anarchistische vrijplaats waar je doet waar je goesting in hebt, als je maar iedereen respecteert. Ondanks dat een groot bord duidelijk stelt dat er op het strand niet gekampeerd mag worden staat het overvol met honderden kleine tentjes. In een naturistenkamp MOET je naakt rondlopen. Buiten dit kamp MOET je (op het strand) met een minimum aan textiel gekleed zijn. Topless met string en de onontbeerlijke mobieltje in de linkerhand, is dit dan: “het glas halfvol of halfleeg?”
In Vama Veche MOET je niets, je MAG. Als je wilt mag je met een boerka in zee duiken (gezien in Mamaia van drie moslima’s, hoofddoek incluis). In de USA sprak destijds een rechter vier studentinnen vrij die poedelnaakt joggingrondjes liepen op de campus. “Mannen vertonen hun geslachtsdelen aan de buitenkant, vrouwen aan de binnenkant,” besloot hij. Met andere worden: er was dan ook geen kloten aan te zien! Mansvolk is een ander verhaal: Getolereerd of shocking? Een man die wat in de broek heeft, kan dan ook straffeloos met trots zijn familiejuwelen aan de dames vertonen, zonder een hysterische gilpartij tot gevolg…
De plaats wordt dan ook druk bezocht door de jeugd, meestal hoog opgeleiden en universiteitsstudenten. Op onze eerste reis doorheen Roemenië reden we richting Bulgarije. Deze landen waren toen nog niet toegetreden tot de EU. De avond viel en we wilde niet ’s nachts de grens oversteken wegens al dat geplaag met paspoort- en andere papiergezever. Eens moesten we 5 euro betalen om onze banden te ontsmetten in een ondiepe betonnen waterplas waarin geen vloeistof in stond. Poerdroog.
Twee kilometer voor de grenspost sloegen we dan ook linksaf naar het strand van Vama Veche, een onbekend plaatsje, met de gedachte: na een goede nachtrust zien we wel verder. We bleven er meer dan een maand aan het strand. Bezoek aan Bulgarije werd verdaagd naar een volgend keer (1*)
Toen had Vama Veche meer weg van een soort wildwest decor. Het oorspronkelijke vissersdorp werd gesticht en bewoond door Lipoveniërs. Het is pas nadat de nederzetting voorzien werd van elektriciteit dat er schot in kwam. Ruwweg met planken en aangespoeld wrakhout werden ‘saloons’ aaneen genageld. Drankautomaten in dranktenten zorgden voor verfrissingen. Weldra schoten ook winkeltjes als paddenstoelen uit de grond om hun koopwaar aan te bieden en nog wat later verschenen de eerste eethuizen en de luidruchtige discobars aan- en op het strand. Daarmee mocht je ook de rust vergeten. Deze zorgden voor de nodige decibellen en als ze er in de vroege uurtjes genoeg van kregen, namen de strandbars het lawaai over. Op het ogenblik heeft men ook de snelbouw met beton ontdekt en strijken de onvermijdelijk projectontwikkelaars in het oude vissersdorp neer.
Het mooie zandstrand wordt regelmatig gekuist met een reusachtige opkuismachine. Vroeg in de morgen was een ploeg Romvrouwen druk in de weer met zwarte vuilniszakken om de rondslingerden rotzooi op te ruimen. Gedurende de dag worden de baders scherp in het oog gehouden door de Salvamar strandbrigade.
Voetnoot (1*): boek; Zwerven in de Balkan.
Vama Veche, 11 jaar later
De eerste vernieuwing die we zagen was dat er langs de weg tussen Doi Mai tot Vama Veche een fiets- en wandelpad was aangelegd (het eerste in Roemenië?) Ook Vama Veche was sterk veranderd. Sinds hier het rockfestivals Stufrock worden gehouden, waaronder met onze Vlaamse d’DEUS, werd het plaatsje beter bekend dan gewild. Het trok de aandacht van de Sea Side maffia. Deze hebben volgens Mircea, onze zegsman (let op zijn naam: MIR is Russisch voor vrede en in het totaal betekent mijn naam in het Indisch Chilipeper) Zo controleert de maffia de ganse Roemeense kust. De ‘oude grenspost’ telt nu 12 hotels en er wordt druk doorgewerkt om de vrije plekken ook met toeristische korte zomerverblijven vol te stouwen.
We hadden meegemaakt hoe hotel Laguna gebouwd werd als een vesting in de woestijn en later mooi werd afgewerkt met exotisch beschilderingen en met mozaïeken tegels versierd (www.corsarulvamaveche.ro.) Binnenin het ‘fort’ was er nu een gezellige vierkante patio met swimming-pool. Maar nu staat het gebouw verloren en ingesloten tussen de wildgroei van gebouwen, met zijn entree in een smerig smal stofferige zandweg, eigenlijk een steegje. Doet me meteen terug denken aan ons verblijf in Chisinau, republiek Moldova.
De laatste vrijheid
De grensovergang was nu vrij van de ‘Politia de la Frontiera’ controles en andere paspoortsnuffelaars. Het wandel- en fietspad, nu aangelegd langsheen het strand, was helemaal doorgetrokken naar Bulgarije.
De straten waren nog niet geplaveid, ook niet de hoofd- en winkelstraat naar het strand. Het zou me sterk verbazen als dat wel eens zou gebeuren. Zijstraten zijn in Roemenië meestal gravel. Deze zandwegen zorgen voor het nodig opwaaiende stof. Carwassers hebben hier dan ook de handen vol. Het plaatsje wordt nog druk bezocht door hippies, rockers en ander langharig werkschuw tuig, maar de vreemde luis, de toerist, eist nu ook zijn plaats op. Volgens Mircea, na mijn vraag hoe dat zit met die gemengde gekleed/naaktloperij: ‘zijn Roemenen een open- en respectvol volk dat elke vorm van samenleving tolereert,’ verklaart hij, “maar toch hebben de nudisten er een hekel aan om als een bezienswaardigheid door vreemdelingen aangegaapt te worden. Ook zijn nu grote stranddelen verhuurd aan stranduitbaters. Toegang is privé en de strandzetels moeten - zoals bij jullie aan de Vlaamse kust - betaald worden.” Het tentendorp is praktisch verdwenen en de kampeerders verplaatsten zich naar de aardklippen (4 à 5 m hoog) tot tegen de Bulgaarse grens.“Zo is het ook met de naaktlopers vergaan,” vervolgt Mircea (23), in onberispelijk Engels, unief student theologie en geschiedenis, ”de commercie heeft de laatste vrijheid in het hoofd verdrongen. Ook zij zoeken nu hun heil aan het strand aan de klippen.”
We polsten Mircea naar wat hij dacht van de Roemeense aansluiting bij de EU. Een koehandel, vond hij en verduidelijkte: “Het voordeel is voor de noordelijke landen. Een groot afzetgebied voor zijn producten. We worden geregeerd door multinationals. Kijk maar naar de supermarkten. Bijvoorbeeld onze melk werd afgekeurd en zuivelproducten worden vanuit het noorden ingevoerd. Als tegenprestatie mogen wij dan goedkopere werkkrachten leveren.” Mircea had de gave sneller te kunnen antwoorden dan wij onze vraag konden formuleren.
Als aanvulling wil ik hierbij nog aanvullen dat de arbeidsmigratie naar West-Europa veel ellende veroorzaakt bij de gezinnen. In tegenstelling tot de Roma die het hele gezin meenemen laten de Roemenen hun kinderen achter. Volgens de berekeningen van Alexandru Gulei, maatschappelijk werker van Alternative Sociale, moeten minstens 350 duizend Roemeense kinderen het zonder één van beide ouders stellen; 126 duizend van hen zouden er zelfs helemaal alleen voorstaan. Het vertrek van hun ouders laat dan ook catastrofale sporen na. Ook zijn echtscheidingen talrijk.
Er stonden tentjes op het nauwe strand en bovenop de klip was het nokvol met caravans. Naaktlopers en kampeerders waren hier nog de laatste ‘frontiers’. Het was er vrij en kostte niets. Wel waren er nog de permanente controles van de politie en de ‘jandarmeria’.
Wij vroegen de gendarmes hoe de teloorgang van dat mystieke vrije gevoel van ‘free way of thinking in the mind’ geschiedde. Ze antwoorden ons kort, vreugdeloos en bondig: “money, the power of the money.”
Wij overnachtten, ook bovenop de klippen (wegens plaatsgebrek met zicht op zee) op een nabijgelegen bouwwerf van een toekomstig hotel. Het werk gebeurde hier nog zonder kranen en het cement voor de metsers, ouderwets in een betonmolen gemaakt, met emmertjes naar bovengetrokken door twee man aan een lange koord door middel van een takel, slavenarbeid. Ze hadden er een heuse dagtaak aan. 10 à 12 man telden we die aan het werk waren per bouwwerf. Als de misbaksels afgewerkt - liefst zo goedkoop mogelijk, ergens ontworpen op de architectentekentafel met behulp van een computer voor de vakantieganger, zonder rekening te houden met de Roemeense bouwkunst - zal de vrouwelijke toerist hier later op het strand topless gekleed in een niemendalletje en het onmisbare mobieltje voor een selfie in de linkerhand, zonder schaamte ‘vrij’ kunnen zonnen. Nog eens: is het glas nu half leeg of half vol?
Deze bergpas (7c) loopt van Pitesti, Curtea de Arges, Vidraru en Cartisara (DN1) over 90 km door het Fagarasgebergte (Karpaten), met de hoogste bergen van Roemenië (Moloveanu, 2544 m.) Het is enkel toegankelijk voor verkeer van juni tot september. Een gedeelte is het hele jaar door berijdbaar vanuit het noorden door de Baleavallei tot Lacul Balea, waar een ‘telecabina’ vanuit het noorden tot Capra Chalet, 1520 m, toeristen en bergbeklimmers naar 2.040 m hoogte tilt.
Het verkeer kruipt aan de top verder door één kilometer lange tunnel. Op een hoogte van 2.000 m dondert een reusachtige waterval, de Capra Cascada, naar de vallei. Lager loopt de weg evenwijdig aan het Vidrarustuwmeer en moet je over een imposante afdamming. Daarna volgt een nauwe bergkloof met op het einde de middeleeuwse Poenarivesting dat de toegang eeuwen bewaakte. Vlad Tepes (Dracula) zou hier verbleven hebben. Na 25 km kom je Curtea de Arges.
Ceausescu
De Transfagaras werd in vier en half jaar gebouwd door het leger. Van maart 1970 tot 20 september 1974. Naar aanleiding van de Sovjetinvasie in Tsjecho-Slowakije in 1968 besloot Ceausescu een strategische militaire weg aan te leggen om zo snel als mogelijk zijn troepen van de ene zijde van de Karpaten naar de andere kant te kunnen verplaatsen. Het werk koste een fortuin en tientallen soldaten stierven gedurende de werkzaamheden. Op 20 september opende de dictator die weg, die tot zijn val 1989 naar hem werd vernoemd.
De weg heeft geen economische waarde en is vrij van zwaar vrachtverkeer. Deze ongelooflijke en indrukwekkende ‘highway across the hill’ is er enkel nog voor de toerist. Volgens ons, met de Trollenveien in Noorwegen, de mooiste bergpas van Europa.
In 2004 deden we er twee dagen over. Overnachten, komende vanuit richting Curtea de Arges, op de parking van het Paltinuklooster (Argesului). Ook op de top is er de mogelijkheid om met de zwerfauto op een parking te overnachten. De talrijke tentjes aan het Salvamont gebouw (reddingsdienst) getuigen van een ruime belangstelling voor het bergtoerisme (www.belea-tourism.ro.)
2013
Dit jaar was het voor ons de derde maal dat we deze weg namen. We ontvluchten de Zwarte Zeekust waar de hoge temperatuur enkel leefbaar was door de koelte van de zeebries. Vanuit Vama Veche reden we in een non-stop door naar Curtea de Arges (650 km). De temperatuur was er ’s avonds nog 32 graden. In de auto 38°C.
Het klooster Argesului is een prachtig en uniek architecturaal bouwwerk. Het trekt massa’s gelovigen en toeristen. We bezochten het en overnachtten terug op de parking aan het klooster. ’s Anderdaags begonnen we met de beklimming van de rotswand.
Op de top zouden we twee dagen blijven om te recupereren van de hitte. De daar heersende bergkoelte was: dag 22°C – nacht 13°C (parking 20 lei/ 24 uur,).
De zaterdag was het op de parking een chaos. De parkwachters lieten iedereen toe (10 lei) en trokken er zich niets van aan dat het al stampvol was. De mensen zochten de bergen op omdat het in de steden te heet was.
De zondag begon onze definitieve tocht richting België. De afstand naar de Hongaarse grens was nog 350 km. De weg E68/A7 liep doorheen snelheidafremmende dorpen met kilometers lange lintbebouwing en steden (Sebiu en Arad). Na Arad konden we vignetjes kopen in de talrijke standjes langsheen de route voor alle Balkanlanden, Hongarije en Oostenrijk incluis (Roemenië handhaafde de grenscontrole want het land behoorde nog niet tot de Shengenzone en bood dus geen vrije doorgang. De vrachtwagens stonden hier dan ook nog kilometers aan te schuiven.)
Hongarije
Tot Mako, ook door lintbebouwing (40 km/h) en daarna op volle bak stoomden we over de A5 naar Boedapest, ring M0 en M7. We zochten vervolgens via de nationale baan 84 het plaatsje Sarvar op (www.sarvar.hu.) Op dit moment had hier de 33ste International vijf daagse ‘Folklore Festival’ plaats met deelname van negen landen.
Fürdö betekend Hongaars voor een spa, een kuuroord dus. Naast het hotel beschikt dit kuuroord over een vier sterren thermale camping. Het heeft, zoals op vele plaatsen in Hongarije, een enorm gemengd badencomplex dat door kookheet roestig water verwarmd wordt. Dit water stijgt gratis uit de aardbodem op na aardolieproefboringen. De roestkleur wordt veroorzaakt door ijzeroxide. Hongarije heeft geen zeekust. Wel het druk bezochte Balatonmeer. De Fürdö ’s zijn dan een prachtig alternatief voor dit land met zijn zomerse oververhitte poesta’s (www.sarvarfurdo.hu; www.thermalcamping.com)
Foto’s: Het dak van de fürdö van Mako en de binnen- en buitenheilbaden van Sarvar.
De rest van de reis doorheen Oostenrijk en Duitsland was; ‘autobahnromantik’.
Erik maakt blogs. Bazinnetje doet het en Malika doet het, zeg…, mag ik ook soms eens? Mag het? Echt?
Charlottje
Op reis gaan met baasjes is leuk, er wordt veel gewandeld en ik mag veel buiten liggen. Tot daar is alles OK. Vervelens is, wanneer een andere hond mij voorbij loop, ik altijd moet blaffen, niet alleen om de aandacht te trekken van de ladydogs, maar ook om op onze zaken te letten, want met die zwerfhonden weet je maar nooit. Je maaltijd is zo verorberd als ze de kans krijgen.
Nu en dan kan ik een sok van het baasje te pakken krijgen, soms een dagblad of plastieken zak die ik in reepjes trek om mijn eetpot toe te dekken. Ik moet toch met iets bezig zijn en mijn voorraad in veiligheid stellen voor al die macho’s die hier voorbij slenteren. Ik mag er niet aan denken of mijn nekhaar staat recht…
Gelukkig zijn we hier op een goede camping beland, veel schaduw onder de bomen. Voor mijn baasje te veel loslopende honden van klein tot groot en alles wat er tussen zit. Tussen ons gezegd en gezwegen. Er zitten curieuze modellen tussen. Voor mij soms schoon ‘volk’. Nu en dan wordt er wat geneusd. Wel met de honden aan een leiband, want met mijn vampierverleden heb ik toch bijna bloed geproefd van een kleine zeer agressieve rat: roshaar, 30 cm lang, 12 cm hoog. Het is van het kleine grut dat je het moet hebben, zeker om vijf uur ‘s morgens. Gelukkig was mijn bazinnetje vlug genoeg om erger te voorkomen.
als we in de namiddag eens aan het wandelen waren kwam er van achter een tent een bruin geval aangelopen en lied zich met volle overgave pardoes op haar rug vallen, juist voor mijn poten… ik had geen tijd om er eens rustig bij na te denken. Ik werd naar de wagen gesleurd. Baasje boos roepende: “ik wil geen vlooien in mijn bed!” Nu zit ik hier binnen opgesloten met de deur open op een kiertje. ’s Anderendaags van het zelfde laken een broek. Dat jonge grietje kon het niet laten. Ze had waarschijnlijk een boontje voor mij. Vier maal daags kwam ze me zo vrolijk opzoeken met resultaat dat ik terug binnen vloog, mijn buitenwereldje werd nog kleiner. Wat nu? Dat kon zo niet blijven duren. Zonder iets te zeggen had mijn bazinnetje bij de eerste boodschap in de supermarkt op zoek geweest naar een middel tegen teken en vlooien.
Bij mijn eerste weerzien met lady Charlotte – ik heb haar zo genoemd voor haar lange slanke ‘café-con-laitsje’ kleurige poten, korte vacht en zeer donkerbruine muil die me deed denken aan lekkere zwarte chocolade was ze is heel lief en maar likjes geven, wat een heerlijk gevoel!
Baasje was niet tevreden dat de vlooienbak terug was. Wel had hij al enkele malen de hond zonder morren toegelaten zodat het bazinnetje enkele grote teken uit haar kop kon peuteren.
Bazinnetje zei niets terwijl ik voor de zoveelste keer binnen opgesloten zat, haalde ze een pakje en een schaar uit haar zak. Charlotte, die er zich niets van aantrok dat ik binnen zat en rustig voor de deur op haar rug bleef liggen, kreeg een krachtig anti-insectenmiddel op haar huid gewreven en om het af te werken een snoepje bovenop.
De volgende dag, de zelfde routine alsof ze maar een uur weg was geweest. Na een grondige inspectie werden geen sporen van teken noch vlooien meer aangetroffen. Sinds die dag mag het jonge ding mij bezoeken.Ze komt nog steeds uit het niets al huilende: ‘Ik heb je zo gemist. Ik heb je al jaren niet meer gezien!” om te eindigen met de Franse cancan show grandécar, plat op haar buik met haar poten op de grond uitgestrekt om zo vlak voor mijn neus te belanden. Wouw, wat een zicht! Ik krijg van haar grote tong een natte wasbeurt. Wat ze het liefst heeft is dat bazinnetje onder haar kin en op haar borst wrijft. Dan ligt ze warempel te kreunen van de deugd.
Spijtig dat ze zo lange poten heeft, want ze stond mij wel aan. Maar ze moet wel uit mijn eetpot blijven. Niet te familiair worden, lady.
In hun camperreisverslag Oost-Europa herontdekt bezoeken de auteurs vroeger bezochte locaties en becommentariëren de veranderingen. Het werd een aangenaam weerzien met vrienden, wrevel tot hilariteit met vervelende grenscontroles, problemen met vignetten, de tot op het bot versleten Oekraïense wegen, het ongewenste Romavolk en getolereerde strandnaaktloperij, woede over de corrupte regeerders van het Nieuwe Europa (euro’s si, Europa no!) de ontwapenende glimlach van een kind, de eerbied voor de welzijnswerkers, een lange winter, een te hete zomer en het vrije camperleven met regels, die moeten gerespecteerd worden
Deze gepubliseerde teksten en foto's zijn de laatste bladzijden van het gehele verhaal. Ik moet wel van onder naar boven werken. Hopelijk eind volgende week is het verhaal al. Verontschuldigd, Erik
Het is lastig een volmaakt beknopt beeld van de Roma te schetsen. Er staan bibliotheken vol boeken over met evenveel misopvattingen. Trachten we aan de hand van enkele krantenartikels en eigen ondervinding wat klaarte te scheppen. Ik verwijs ook met genoegen naar mijn vriend, de schrijver Frans Bosman, die gehuwd is met een Romameisje en in Roemenië in een Romadorp woont. Frans vertelde me al het een en ander betreffende deze globale Romakwesties en publiceerde mijn eerste zwerversboek Zwerven in Oost-Europa (www.roemenië.com.) Om te beginnen zijn alle zigeuners geen Roma. In West-Europa, Ierland, UK en de Scandinavische landen spreekt men van de rondtrekkende zigeuners als woonwagenbewoners, ‘gens de voyage’ of travelers.
Het kernverschil tussen de Romacultuur en de Westerse is de houding ten opzichte van de natuur. De Westerse cultuur is gericht op het op rationele wijze onderwerpen van de natuur en op het ingrijpen in de natuur – bijvoorbeeld door de geboortes met behulp van de reageerbuis. De Romacultuur is er juist een van meegaan met de natuur en het aanvoelen en exploiteren van de geheime krachten in de natuur.
Al hun belangrijkste tradities zitten in de alchemistischesfeer: van de metaalbewerking tot de waarzeggerij. Ze zijn geen al te sterke rationalisten en voelen zich meestal niet thuis in een geordende levensstijl. Vandaar dat ze vaak moeilijk integreren in een moderne maatschappij. Ze vallen niet in de rechtlijnige, geometrische vorm. Toch zijn er uitzonderingen. Als ze uit hun armoedige, geïsoleerde bestaan kunnen ontkomen, verloochenen ze wel eens hun afkomst. Bij de Roemeense volkstelling van 2003 gaf twee miljoen Roma zich als zodanig op. Vermoed wordt dat er veel meer zijn ‘waarvan India in het hart klopt’.
Van de acht miljoen Roma (Rroma, Rromni) in Europa, wonen er een kwart in Roemenië, goed voor tien procent van de bevolking. Oorspronkelijk kwamen ze uit de Noord-Indië deelstaat Punjab. Van de elfde tot de veertiende eeuw werden ze verdreven door de invallen van volkeren uit het huidige Afghanistan en Iran. Via het Byzantijnse Rijk trokken ze Europa binnen waar hun tot op heden geen beter leven wachtte. De Roma werd door de twee grote machten, de kerk en de ambachtsgilden, gestigmatiseerd. De eerste om hun afwijkende religie en ‘zwarte magie; de tweede uit schrik voor hun technische superieure metaalbewerking. Half de tweede helft van de zestiende eeuw begon in heel Europa de vervolging van de Roma. Hebben de Joden hun Holocaust, de Roma heeft haar ‘Baro Xaimos’ (het Grote Verslinden). Op een totale bevolking van een paar miljoen werden door de Nazi’s tussen het halve miljoen en één miljoen in concentratiekampen vermoord. Onder de communisten werden ze wel niet meer vermoord maar vielen buiten het opvangnet. Onderdak, onderwijs en gezondheidszorg gingen aan hen voorbij. De vooroordelen bleven bestaan. Na de val van Ceausescu werden ze dubbel getroffen. Omdat ze vroeger geen eigendom hadden kwamen ze ook niet in aanmerking voor teruggave van eigendommen. Ze bleven de parasieten van de maatschappij, www.spolu.nl is een internationale stichting voor verbetering van de levensvoorwaarden van de Roma in Centraal- en Oost-Europa. Zie ook Ergo network in Brussel.
In oktober 2004 kreeg de Roemeense regering van de Europese Commissie te horen dat naast justitie en corruptie de situatie van de Roma ‘om in 2007 lid te worden’ grondig moest verbeteren, http://users.skynet.be/streven/artikels/roma-zig.htm.
Onderzoekers van de Anne Frank Stichting, die hun Monitor racisme en extreemrechts over de achterstelling van Roma en Sinti presenteerden, hebben het over een vicieuze cirkel van wederzijds wantrouwen. De ‘zigeuners’ (volkse verzamelnaam voor Roma en Sinti) kruipen in een isolement, omdat ze de ‘gaje’ (burgers) chronisch wantrouwen en in de Europese (ook in Nederland en België) samenleving zijn vooroordelen diep ingeworteld: alle zigeuners zijn dieven! Werkgevers nemen liever geen Roma in dienst. Andersom zijn ouders van Romakinderen bang voor scholen omdat de kinderen hun culturele eigenheid verliezen met als gevolg analfabetisme en achterstand. De Roma heeft mondeling thuisonderwijs en informatieoverdracht in verhalen. Niets in geschriften “omdat het anders tegen hen gebruikt kan worden”, denken ze! Onbekend maakt onbemind, bovendien zijn onderwerpen als geboorte, dood en seks taboe. Dus nog veel werk aan de winkel om te integreren en te overleven.
Het Nederlandse Europarlementslid, Els de Groen, ontdekte veel sjoemelgevallen met subsidie voor de Romaminderheid. Voornamelijk in Roemenië en Bulgarije. “Projecten voor Roma krijgen vaak veel Brussels geld. Maar helaas is er weinig controle. Zo staken organisatoren van een cursus voor Romanbouwvakkers 196.000 van de 200.000 euro in eigen zak”, aldus de Groen. Het zelfstandige Europarlementslid boekte enkele successen in haar strijd tegen corruptie in Oost-Europa, dat “er in 2006 slechter aan toe is dan voor de val van de muur in 1989”. En nog volgens haar “worden naar schatting 250.000 kinderen door maffiabenden uit roven gestuurd in het Westen, terwijl de handel in prostituees uit Oost-Europa groeit.” (bron: samengesteld uit krantenartikelen verschenen in De Volkskrant, De Morgen, e.a).
Een van de grootste concentraties Roma in Roemenië leeft in de nederzetting Craica in Baia Mare. Tijdens ons verblijf in augustus 2013 werden onder dwang ganse families, waaronder baby’s en kleine kinderen, uit hun huizen gezet. De krotten werden met bulldozers met de grond gelijk gemaakt. Volgens Amnesty deden de autoriteiten niets om hun te helpen.
Het probleem is ook dat na de oorlog zoals de joden (Israel) de Roma geen eigen thuisland kreeg toegewezen. Zo blijven ze de parasieten van de maatschappij.
Door in het wild te overnachten in onze motorhome ondervinden we soms wat het betekent zwerver te zijn. We zijn niet overal welkom en worden door de politie regelmatig weggeschopt als ongewenst, al of niet beboet. In vele steden is er dan ook onbegrip voor deze sterk aangroeiende vorm van toeristische recreatie.
