Op zaterdag 11 oktober werd in de Zwarte Panter in Antwerpen de dichtbundel Hinkelspel van Marleen de Crée voorgesteld. Zeventien bundels lang bleef deze dichteres voor mij een grote onbekende. Voordeel is, dat ik deze bundel dan ook zonder voorkennis of vooringenomenheid kan benaderen.

De titel is alvast veelzeggend. Tegelijkertijd biedt hij een waaier aan mogelijkheden, maar roept ook veel vragen op. Het hinkelspel is al heel oud. Zo wordt het spel onder andere afgebeeld op een schilderij van Breughel. Het komt er op aan, zo snel mogelijk in het laatste vak aan te komen. De religieuze oorsprong van het spel verliest men tegenwoordig uit het oog. De plattegrond namelijk heeft meestal de vorm van een kerk. Een van de hokken stelt de hel voor, een ander de hemel (rustplaats en eindstation). Kom je in de hel, dan ben je af, en moet je opnieuw beginnen. Het is een spel waarbij het er ook op aan komt je evenwicht te bewaren.
Hoe worden nu al deze facetten in deze gedichten verwerkt ?

Vormgeving

De bundel is ingedeeld in drie afdelingen; Spiegeldans, Schaduwspringen en In de schaduw van de spiegel.
Spiegeldans enSchaduwspringen bevatten alleen sonnetten (met een modern tintje) - een vorm waarin Marleen zich helemaal thuis voelt en totaal niet als beperkend ervaart -. In de schaduw van de spiegel daarentegen kent een wat vrijere vormgeving. Opvallend is het overvloedige gebruik van leestekens (punten en komma’s).
Vele verzen kennen zo wat halfweg één of meerdere rustpunten. Enerzijds krijgt men als het ware een tekstuele visualisering van het hinkelen (na elke sprong een kleine rust om het evenwicht te hervinden). Anderzijds levert dit schijnbaar ook een aantal taalkundig onvolledige zinnen op, die de lezer tot (hernieuwde) aandacht oproept, maar deze zijn tevens terug te voeren op eerdere versregels. Een voorbeeld :

door het raam slaan witte
scherven je hevig om de oren.

staan te praten. …
(Spiegelbeeld, blz. 6, verzen 3-5)

Een ander middel dat Marleen gebruikt bij het visualiseren van het hinkelen, is het gebruik van enjambementen.

ga voor de spiegel staan en
luister: …
(Spiegelbeeld , blz. 6, verzen 1-2)

Inhoud

De drie afdelingen worden telkens ingeleid door een houtskooltekening en een motto.
De tekeningen tonen twee menselijke naaktfiguren. Zij lijken elkaar te ondersteunen in hun onstabiliteit.
Ook de motto’s (van Julio Cortazar, Amos Oz en Orhan Pamuk) verwijzen op de een of andere manier telkens weer naar een zeker (on)evenwicht. Bekijken wij de titels wat nauwkeuriger, dan lijkt de derde afdeling (schaduw en spiegel) een synthese van afdeling één (spiegel) en twee (schaduw).

Een aantal van de gedichten heeft een titel in een andere taal (Engels, Frans, Latijn, Spaans). Ook zij weerspiegelen (net zoals de Nederlandse) een of ander evenwichtsaspect.

Het thema van deze bundel is de mens (Elcker-ik) en zijn zoektocht naar de zin van het leven. Ook de dood maakt hier deel van uit.

… adem
stokt. het leven gaat op slot.
(Geveld, blz. 15, verzen 13-14)

Deze zoektocht is er eentje van vallen en opstaan, van twijfel en zekerheden,

… hij weet,

zegt hij

niet meer of hij achter, of hij voor
de spiegel staat. …
(Velut umbra, blz. 44, verzen 6-9)

is het kompas zijn noorden kwijt.
(Splinters, blz. 32, vers 14)

waarbij algemeen aanvaarde waarheden op de helling gezet worden, of omgedraaid.

niet met pasen. niet dan
legt het ei de koekoek uit.
(I wonder why, blz. 8, verzen 1-2)

Het is een aan wetten gebonden zoektocht, die tegelijkertijd toch ook een opeenstapeling van onzekerheden is. En er is geen weg terug. Meedogenloos tikt de tijd.

tijd sijpelt tussen de tanden. over haar rug
trippelen de seconden. …
(Zo, zei ze, blz. 36, verzen 7-8 )

De twijfel komt onder meer tot uiting in het gebruik van een aantal werkwoorden, zoals zeggen, verklaren, denken, zwijgen, schijnen, blijken, zien … (zoals onder andere in de gedichten ‘Splinters’ en ‘Velut umbra’).

Kortom, leven en dood bestaan uit een hele reeks tegenpolen, zoals zij ook elkanders tegenpool zijn. En ook na de dood blijven de tegenpolen bestaan, in hemel en hel. Het leven is een hinkelspel.
En zelfs al kijk je in een spiegel, dan nog lost de onduidelijkheid rond het bestaan niet op (Platoonse invloed ?).

je bent bijna vergeten, onduidelijk.
als je omkijkt staat de wereld daar.
(Spiegelbeeld, blz. 6, verzen 7-8 )

Marleen gebruikt vooral, maar niet uitsluitend, beelden uit de natuur, om onze zoektocht tot uitdrukking te brengen. Ook andere paradigma’s, zoals schrijven, de spiegel, muzikaliteit, de tijd, etc. dragen hun steentje bij.

Tot besluit

Alhoewel ik het hierboven had over het thema van deze bundel, zou ik dit toch willen relativeren. Er zijn zeker andere interpretaties mogelijk. Zelf dacht ik bij sommige gedichten eerder aan een poëtica. Het lijkt mij zeker de moeite waard om ook daar eens dieper op in te gaan. In ieder geval, deze eerste kennismaking met de gedichten van Marleen de Crée vraagt alvast om meer.

ISBN 978-90-79433-12-4, BLZ. 48, Uitgeverij P 2008