Ik ben stikjaloers.
Mijn bloed kookt van jaloezie om wat dat pieteleutige antennesnoertje van die digitale radiowekker naast mijn bed allemaal kan en ik niet.
Dat armtierige snoertje plukt moeiteloos muziekgolven uit de lucht waar ik niet bij kan. Ik lig hier koortsig en moet wel nillens willens dat storende kabaal van de straat ondergaan: het eerst aanzwellende en daarna wegstervende geraas van een te haastige auto; het gekletter en geschetter van een overvliegende helikopter; de schelle stemmen van kinderen die in de boomgaard donderjagen. Ik moet die geluiden wel horen: ik kan ze niet niet-horen. Ik moet ze lijdzaam, onontkoombaar ondergaan. Alleen de geluiden die in mijn nabijheid ontstaan, kan en moet ik horen. Hoe ziek ik ook ben, ik kan ze niet uit mijn buurt bannen. Hun opdringerige nabijheid, hun hinderlijke aanwezigheid worden me in al hun onveranderlijke eigenheid opgedrongen. Ze nestelen zich breeduit in mijn brein.
Maar dat onooglijke snoertje plukt een Van Beethoven uit de lucht die ver van hier zijn ontstaan vindt. Daaruit blijkt dat mijn ziekbed omgeven wordt door honderden geluidsgolven waar ik niet bij kan.
Ik kan de muziek die ik wens te horen zelf niet horen omdat me de gepaste interface ontbreekt: de evolutie heeft mijn lichaam niet uitgerust om die verre geluidsgolven op te vangen. Voor het lawaai in mijn onmiddellijke omgeving heb ik een 'ingebouwde' gehoorzin. Die stelt me open uitsluitend voor geluiden die in mijn nabijheid ontstaan. Wat nabij is, hoor ik, moet ik horen. Wat binnen de smalle kier 400 - 700 hertz blijft, kan mijn gehoor capteren. Nabij? Maar, die muziekgolven die de radio opvangt, die zijn mij toch ook nabij. Jawel, maar in een frekwentie die voor mij onbereikbaar is, die buiten de captatiemogelijkheden van mijn natuurlijk gehoororgaan vallen.
Daarom ben ik zo jaloers: omdat dat armtierig antennesnoertje meer kan dan ik. Dat gekreukeld en geplastificeerd stukje metaaldraad kan meer dan ik. Voor dat iele stukje metaal is er blijkbaar meer wereld beschikbaar dan voor mij. Want als ik wat met de knopjes werk, kan die radio vele en erg verschillende geluidsgolven opvangen. In vele soorten frekwenties: lange, midden- en kortegolflengtes. Ik, arm stukje natuur, ben gebonden aan en zit door mijn lichaam opgesloten in mijn omgeving; ik ben beperkt tot mijn onmiddellijke omgeving, en ik ben er ook tevens toe veroordeeld. Enkel een smal spleetje werkelijkheid is mij van nature gegund.
Dat antennesnoertje kan dus meer dan ik kan en heeft meer wereld ter beschikking dan ik. Ter beschikking. Niet opgedrongen: wat dat snoertje opvangt, beluister ik als ik dat wil; ik kies vrij de zender die ik wil en zet het geluid zo hard als ik het wil. En ik zou niet jaloers mogen zijn? Zo'n onooglijk snoertje dat in kreukels langs de muur onder een schilderijtje een steun moet zoeken.
Ik heb altijd de lof horen zwaaien van dat fijnbesnaarde gehoororgaan van me. En ik heb die lof met kinderlijke verwondering geslikt. Tijdens deze koortsaanval smelt de verwondering weg en slaat ze om in jaloezie terwijl de dreunen van de muziek van Van Beethoven het koortsig sluimeren storen.
Als de koorts wat geweken is, kijk ik gefrustreerd naar dat plastieken apparaatje naast mijn bed.
Dat snoertje? Zou dat iets te betekenen hebben zonder die radio? Neen. Natuurlijk niet. Ook dat snoertje heeft een interface nodig. Het kan best Grieg uit de lucht plukken, maar zonder die ingewikkelde toestanden in die radio: geen muziek! Pas het tweespan: antenne en radio, kan golven die ver weg opgewekt zijn binnen mijn hoorbereik brengen. Dat snoertje is toch niet zo almachtig. En zelfs zonder mijn gehoor zou het nog niet helpen.
Mijn gehoor. Mag ik dat wel zeggen: 'mijn'? Dat gehoororgaan zit wel veilig opgeborgen binnen mijn schedel, maar is het echt van mij? Is het echt mijn gehoororgaan? Is het geen geschenk, al staat het nooit op een huwelijks- of geboortelijst? Is het geen cadeau me na miljoenen jaren avontuurlijke evolutie aangereikt door een ononderbroken keten van vaders en moeders? Vanaf het prille begin zonder één hiaat doorgegeven, voortdurend verbeterd, steeds fijner aangepast aan de eisen van het overleven. Zelfs nachtvlinders hebben een gehoororgaan ontwikkeld. Vanaf het prille begin waarin de eerste levende wezens die door te reageren op geluiden hun overlevingskansen konden vergroten.
Mijn gehoor heb ik zo vanuit het verre verleden aangereikt gekregen. Een gave. Ik moet die wel onveranderd, onaangepast aanvaarden zoals ze me wordt aangereikt. Ik heb daar geen vinger in de pap. De evolutie heeft me een orgaan geschonken waardoor ik opensta voor de geluiden in mijn onmiddellijk milieu en dat me op die manier helpt daarin beter te overleven.
Maar die radio? Die is niet het resultaat van een glorieus, dynamisch en ononderbroken evolutieproces. Dat is een artefact. Een door mensen in korte tijd via de moeizame weg van veel trials and errors bedacht, uitgeprobeerd, ontworpen en gemaakt artefact. Die radio op mijn nachtkastje heeft zelfs geen pedigree. Hij kan overal gemaakt worden, door iedereen, op elk moment, en volgens vele patenten en merken en uitvoeringen. Fabrieken sluiten, personeel wordt afgelost en volgt elkaar op volgens shiften, wordt verplaatst, vloeit af of wordt vervangen: van ononderbroken continuïteit zoals bij de evolutie is hier geen sprake. Alle radio's zijn louter toepassingen van dezelfde principes en kosmische wetten (fysica en chemie). Inzicht in en kennis van dezelfde golven, van dezelfde elektriciteit, van dezelfde weerstanden liggen aan de basis van elke radio. Die abstracte en universele kennis kan in alle talen onder woorden gebracht worden, in formules omgezet; ze kan overal aan iedereen medegedeeld worden; inzicht erin kan verdiept worden of verfijnd of genuanceerd; kennis kan aangevuld, uitgebreid, in complexere gehelen ingepast worden; de onderdelen kunnen beter op elkaar afgesteld worden. Men kan deze inzichten en deze kennis op vele wijzen toepassen, in vele uitvoeringen vorm geven. Zo hebben de mensen de vrije hand bij de fabricatie of vormgeving van dit artefact. Zijn dat geen plussen? En het evolueert zo vlug.
Maar mijn radio belandt, gegarandeerd, zonder enige gewetenswroeging bij het grof vuilnis op de stoep zodra hij niet meer voldoet of defect is; hij wordt meteen door een betere, een modernere, een meer aangepaste uitvoering vervangen; door een performanter apparaat met meer opties en mogelijkheden.
Gelukkig is mijn gehoor een deel van mezelf. Een integraal, vanzelfsprekend deel van mezelf, waaraan ik zelfs geen aandacht besteed zolang het niet faalt. En als het defect raakt, dan wordt dat orgaan met de beste medische zorgen omgeven en niet bij het grof vuilnis op de stoep geplant.
Toch niet meer zo jaloers op dat snoertje, dat als afval aan een nieuwe carrière in het recyclagecircuit mag beginnen.
·
