TREMELO

Het dorp Tremelo maakte aanvankelijk deel uit van Werchter. Pas in 1781 werd het een afzonderlijke parochie en in 1837 een zelfstandige gemeente. Werchter met Tremelo behoorde tot het Land van Rotselaar dat in 1518 geïncorporeerd werd in het markgraafschap (1517), later hertogdom (1527) van Aarschot.

De schepenbank van Werchter gebruikte in de 14de-15de eeuw een zegel met een schild waarop 3 lelies met afgesneden voet (of staande lelies) namellijk het wapen van de heren van Rotselaar. Het schild was getopt met een gebaard manshoofd met nimbus.

Om het te onderscheiden van dat van andere gemeenten die eveneens het wapen van Rotselaar voerden, werd het schild geplaatst voor een afbeelding van Pater Damiaan, de in Tremelo geboren apostel der melaatsen.

In zilver 3 leliën met staande voet van keel (Rotselaar). Achter het schild, Pater Damiaan in zijn kloostergewaad, houdende in de rechterhand een kruisbeeld rustend op de borst, en met de linkerhand het schild, alles van zilver.

TIENEN

In lazuur een dwarsbalk van zilver. Schildhouders: 2 schapen van zilver, houdende elk een banier met het wapen van het schild, met schacht van goud en kwast van zilver. Het geheel geplaatst op een grasgrond

TIENEN

Tienen was klaarblijkelijk een belangrijke Romeinse nederzetting, werd reeds voor 1100 omwald en kreeg voor 1139 voorrechten van de hertogen van Brabant. De stad groeide zo snel dat in het midden van de 13de eeuw en rond 1364 de stadswallen verruimd moesten worden.

De hertog, was in Tienen vertegenwoordigd door een meier met rechtsmacht over het hoofdmeierschap van Tienen dat de steden Tienen, Zoutleeuw, Halen en Landen en 72 dorpen telde.

Vanaf de 11de eeuw bestond in Tienen een muntatelier, dat in de 13de eeuw penningen sloeg die een Paaslam vertonen.

Reeds in 1229 gebruikte de stad Tienen een zegel met een naar heraldisch links gaand Paaslam.

Zegels van zaken uit de 16de eeuw tonen een naar heraldisch rechts gaand Paaslam, aan weerszijden vergezeld van een schildje, het heraldisch rechtse beladen met een dwarsbalk. Hoewel het Paaslam tot op het einde van het Ancien Regime op de zegels van Tienen voorkomt, blijkt toch dat de dwarsbalk het eigenlijke wapen van de stad was. De schildhouders, 2 schapen of lammeren die elk een banier met het stadswapen houden, verschijnen in de 17de-18de eeuw op de stadszegels. Ofwel gaat het om het Paaslam van de zegels dat “gedegradeerd” werd tot schildhouder, ofwel is dit een verwijzing naar de bekende, in 1580 gestichte schapenmarkt van Tienen.

In 1813 verleende keizer Napoleon I aan Tienen een wapen in zilver met een dwarsbalk van lazuur en een vrijkwartier van hetzelfde. De kleuren van het oude wapen werden hier dus omgewisseld, wellicht om het blauwe vrijkwartier op een veld van zilver te kunnen plaatsen.

Tienen kreeg in 1841 haar oude wapen met de schildhouders terug, dat in 1981 opnieuw werd bevestigd.

TIELT-WINGE

Tielt-Winge koos na de fusie voor het wapen dat de voormalige gemeente Sint-Joris-Winge sinds 1839 voerde.

Winga wordt voor het eerst vermeld in 1129.Vanaf de 16de eeuw werd daar gewoonlijk de naam van Sint-Joris, patroonheilige van de parochie, aan toegevoegd. De rechtsmacht in het dorp hoorde toe aan de hertogen van Brabant. Hun schepenbank, voor het eerst vermeld in 1249, zetelde in het gehucht Gempe en ging ten hoofde naar Leuven.

Volgens een overlevering zou keizer Karel V aan Winge een rond zegel hebben toegekend met een rechtopstaande, geharnaste Sint-Joris die zijn lans plant un de muil van een gevelde draak. Hierop gaat het vroegere wapen van Sint-Joris-Winge terug en dus ook het huidige wapen van Tielt-Winge.

In zilver een Sint-Joris van keel, staande op een draak van sinopel

TERVUREN

Tervuren was vermoedelijk het domein Fura, waar Sint-Hubertus, bisschop van Maastricht, in 727 overleed. De hertogen van Brabant hadden er sinds de 13de eeuw een jachtslot, dat in de 14de eeuw verbouwd werd tot een imposant kasteel.

De inwoners van Tervuren kregen waarschijnlijk kort voor 1226 bijzondere vrijheidsrechten van hertog Hendrik I. De Vrijheid kreeg langzamerhand een stedelijk utizicht met poorten, een halle, een gasthuis en een lakenindustrie. De hertogelijke schepenbank van Tervuren had een eigen zegel. Afdrukken ervan uit 1267-1422, vertonen in het veld een ongekroonde leeuw.

Gekleurde afbeeldingen van het wapen van de Vrijheid Vueren vindt men vanafde 17de eeuw.Het gaat om een zilveren schild met een leeuw van lazuur. Die leeuw is geklauwd, getongd en gekroond.

De gemeente voert sinds 1987 hetzelfde wapen, maar liet de kroon van de leeuw weg omdat ze niet voorkomt op de middeleeuwse zegels van de Vrijheid Tervuren.

In zilver een leeuw van lazuur.

Strombeek Bever

In 1977 werd Strombeek-Bever gefusionneerd met Grimbergen.

Le premier membre de ce nom de ruisseau- 1160 “Strubeke” - provient du moyen néerlandais « strum » - torrent.

Le second - en 1133 «Bevenne», de « Bebronna », «eau de castor» - parait avoir été le nom celtique du ruisselet que les Francs appelaient «Strombeek» - ruisseau torrentueux.

Sous l’ancien régime, Strombeek dépendait de la mairie de Grimbergen. Le hameau de Bever, ressortissant à la mairie de Wemmel, lui fut annexé en 1810. Bever était une ancienne seigneurie du Duc de Brabant qui avait été engagée, vers 1560, à Adrien Taye, seigneur de Wemmel. Bever fut engagé à nouveau, en 1626, à un nommé Kerckove, et vendu, en 1644, au baron de Bouchout qui le céda aux Kinschot, comtes de Jette.

Au XVIè siècle, les échevins de Strombeek scellaient d’un sceau commun les actes passés devant eux. A partir de 1590, ils n’eurent plus de sceaux et se servirent de celui des échevins de Grimbergen avec qui on les confondait quelquefois sous la dénomination d’«échevins de Grimberghe et de Strombeke»

Plus tard, le sceau réapparut : il était semblable à celui de Grimbergen.

La commune de Strombeek n’a pas d’armoiries reconnues : elle fait cependant usage d’un sceau blasonné d’un écu de gueules à la bande ondée d’argent.

STEENOKKERZEEL

De gemeente koos na de fusie voor een combinatie van 3 elementen: het wapen van de familie de Lannoy, heren van Steenokkerzeel van 1511 tot 1577, het wapen van de vroegere gemeente Perk en het 1ste kwartier van het wapen van de vroegere gemeente Melsbroek.

De zegels uit 1537 & 1566 van de schepenbank van de heer van Steenkkerzeel vertonen een schild met ronde punt waarop 3 gekroonde leeuwen staan afgebeeld, het wapen van de familie de Lannoy die in die periode Steenokkerzeel bezat. Dit wapen vormt het rechtergedeelte van het huidige wapen van de fusiegemeente.

De laatste feodale heren van Perk waren de van Steenlands, die vanaf 1728 de titel van baron van Perk mochten voeren. Het wapen van Perk gaat terug op een schepenzegel uit 1768 met daarop het wapen van het huis van Steenland. Steenland-Perk vormt het centrale gedeelte van het huidige wapen van Steenokkerzeel.

De familie de Locquenghien uit Artesië, werden baron van Melbroek in 1659 en behielden er de heerlijke rechten tot in 1731.

Op een zegel van de schepenbank van Melsbroek uit 1698 staat een wapen waarin de emblemen gecombineerd zijn van verschillende families die met het geslacht de Locquenghien verwant waren.

Voor het linkergedeelte van het wapen van Steenokkerzeel werd slechts het 1ste kwartier van dit zeer ingewikkelde blazoen gebruikt, namelijk het oerwapen de Locquenghien.

Het huidige wapen van Steenokkerzeel gaat dus terug op oude schepenzegels van Steenokkerzeel, Perk en Melsbroek, waarop de wapens van respectievelijk de families de Lannoy, van Steenland en de Locquenghien staan afgebeeld.

Ingebogen gekapt 1. in zilver 3 leeuwen van sinopel, geklauwd en getongd van keel, gekroond van goud

2. in keel een dwarsbalk van zilver, getralied van lazuur

3. in goudhermelijn een leeuw van sinopel, geklauwd en getongd van keel.

SINT-PIETERS-LEEUW

In het beginvan de 9de eeuw was Leeuw de kern van een uitgestrekt domein dat door ene vrouw Angela werd overgemaakt aan de Sint-Pieterskerk van Keulen. In de 12de eeuw was dit domein eigendom geworden van de hertogen van Brabant, die het in de 1ste helft van de 13de eeuw splitsten. Het deel ten oosten van de Zenne bleef hertogelijk domein, het gebied ten westen behoorde later tot het Land van Gaasbeek. Godfried voerde de titel van heer van Leeuw. Zijn afstammelingen noemden zich heer van Gaasbeek. Omstreeks het jaar 1000 verschijnen in het domein van Leeuw de schepenen van de Sint-Piterskerk van Keulen.

De schepenbank van de heer van Gaasbeek had een eigen zegel. In het veld van dit zegel staat een leeuw met voor hem een sleutel, symbol van Sint-Pieter, patroon van de parochiekerk.

In het wapen uit 1819 werd de sleutel weggelaten, deze fout werd hersteld in 1978.

Een klimmende leeuw van keel in een veld van zilver met voor hem, een sleutel van sinople voorzien van 5 tanden in het sleutelblad, de baard naar rechts gericht.

SINT-GENESIUS-RODE

De ontginningen in het Zoniënwoud, die aan de oorsprong liggen van het dorp Rode (gerooid bos), dateren waarschijnlijk uit de 11de eeuw. Vanaf 1297 strekte de jurisdictie van de hertogelijke schepenen van Rode zich ook uit over Alsemberg, Beersel, Linkebeek, Dworp, Huizingen en Buizingen.

Het oudst bekende zegel van de schepenen van Alsemberg en Rode stelt een gekantelde toren voor. Na 1449 gebruikte de schepenbank een andere zegel. De daarop afgebeelde zeshoekige toren met zijtorentjes stelt mogelijk de oude kerktoren van Alsemberg voor. In 1849 werd aan Sint-Genesius-Rode een wapen toegekend, geinspireerd op dit laatste zegel.

Omdat de zeshoekige toren op de schepenzegels van na 1449 eerder een kerktoren dan een kasteel is, stelde de Vlaamse Heraldische Raad in 1991 voor het kasteel met 2 torentjes te vervangen door een romaanse kerktoren van sabel, geopend en gemetseld van het veld, geplaatst op een grasgrond.

De gemeente ging hier echter niet op in, Sint-Genesius-Rode voert nog steeds het wapen dat haar in 1849 werd toegekend.

In zilver een kasteel met 2 ouderwetse torentjes van natuurlijke kleur.

SCHERPENHEUVEL

Na de fusie van 1977 koos de gemeente voor een gedeeld wapenschild van

1. Zichem en 2. Messelbroek, geplaatst voor een Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel.

Onder het Ancien régime ressorteerden Zichem, Scherpenheuvel en een deel van Averbode onder de stad Zichem. Messelbroek, Testelt en een ander deel van Averbode vielen onder het Land (later hertogdom) van Aarschot.

Zichem maakte samen met het Land van Aarschot deel uit van het apanagium dat hertog Jan I van Brabant in 1284 schonk aan zijn broer Godfried van Vierzon. In 1302 ontving Zichem het stadsrecht van Leuven.

In 1845 werd aan Zichem een wapenschild van zilver met 3 kepers van sabel toegekend. De kleur van de 3 kepers is fout. De stad Zichem voerde immers in zilver 3 kepers van lazuur.

Dit verbeterde wapen vormt de rechterhelft van het huidige gemeentewapen. De linkerhelft is het wapen dat in 1967 aan de voormalige gemeente Messelbroek werd toegekend. Het gaat om het wapenschild van de Arenbergs, laatste feodale heren van het hertogdom Aarschot.

Aangezien de gemeente in haar wapen een verwijzing wenste naar haar bekende bedevaartsoord, werd het schild geplaatst voor de beeltenis van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel.

Gedeeld 1. in zilver 3 kepers van lazuur

2. in keel 3 vijfbladen van goud doorboord van het veld. Het schild geplaatst voor een Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel van natuurlijke kleur.

OVERIJSE

Hier fout gespelt " Overuse" ipv Overijse

OVERIJSE

In 1234 kregen de bewoners van Overijsse van de hertogen van Brabant dezelfde vrijheden als de Leuvenaars. In de loop van de 14de eeuw werden deze voordelen echter geleidelijk aan afgezwakt door zekere rechten die de heren van Witthem van de hertogen ontvingen in de Vrijheid van Oversijsse. In 1558 namen de Witthems de hertogelijke juridictie en rechten in pand. Het hertogelijk domein kocht deze rechten in 1613 terug en verpandde ze in 1626 opnieuw, ditmaal aan het huis van Hornes. Overijsse en Evere werden in 1677 verheven tot het prinsdom Hornes. Het huis van Salm-Kirbourg volgde de familie de Hornes op en kreeg in 1770 Overijsse definitief in handen.

Latere zegels van de Vrijheid vertonen in het veld een Sint-Maarten te paard met een kreupele bedelaar, geplaatst achter een klein schild met een dwarsbalk, in het schildhoofd vergezeld van 3 lelies en in de schildvoet van een leeuw.

De kleuren van dit kleine schild, eigenlijk het wapen van de Franchise Overysche, zijn bekend: in keel een dwarsbalk, vergezeld in het schildhoofd van 3 lelies en in de schildvoet van een leeuw, alles van zilver.

Toen de koning der Nederlanden in 1819 het wapen van Yssche bevestigde, verving hij keel door lazuur en zilver door goud, m.a.w. door de kleuren van Nassau. Zoals op de oude zegels werd het schild geplaatst voor een Sint-Maarten te paard met een kreupele bedelaar, staande op een grond, het geheel van goud.

Het K.B. uit 1840 bekrachtigde dit wapen, Overijsse behield de kleuren van Nassau en het grote schild uit 1840.

Een blaeuw veld, met het gulden beeld van St. Martyn, {zijn mantel delend met een arme}, beneden een blaeuw schildeken met eenen gulden band, vergezeld op het opperste veld, van dry lelie-bloemen op hare orde gesteld, en, op het onderste veld, van eenen gulden leeuw.

OPWIJK

Sinds de 9de eeuw bestond te Opwijk een parochie, en in de 12de-13de eeuw kwam het oude dorp door de handel opnieuw tot ontwikkeling.

Het kasteel van Opwijk behoorde eest aan de heren van Dendermonde. Rond het midden van de 13de eeuw werd het Land van Dendermonde door het huwelijk van Mathilde van Béthune met Gwijde van Dampierre rechtstreeks bezit van de graven van Vlaanderen. Vanaf dan tot op het einde van het Ancien Régime maakte het deel uit van het vorstelijk domein. Te Opwijk werd de vorst vertegenwoordigd door een meier, voor het eerst vernoemd in 1296. In 1334 worden te Opwijk 4 schepenen vermeld. In de 17de eeuw gebruikte de schepenbank van Opwijk een zegel met een afbeelding van Sint-Paulus, patroon van de parochiekerk. Het wapen uit 1819, dat de kleuren van Nassau kreeg, gaat terug op dit zegel en geldt nog steeds voor de huidige gemeente Opwijk.

In lazuur een Sint-Paulus, houdende in de rechterhand een zwaard en in de linkerhand een boek, het geheel van goud.

MERCHTEM

In 1251 werd een gedeelte van het grondgebied van Merchtem door hertog Hendrik III van Brabant verheven tot Vrijheid en ontving het de voorrechten warvan Leuven genoot. Vanaf dan oefenden de hertogelijke schepenen er de rechtsmacht uit. Een andere schepenbank, die het recht van Ukkel toepaste, had juridictie over het deel van het dorp Merchtem buiten de Vrijheid. In 1336 hadden deze schepenen van buiten een zegel waarop een schild met een (Brabantse ?) leeuw prijkte.Het zegel van de schepenen van de Vrijheid van Merchtem, waarvan een afdruk uit 1355 bekend is, stelt een open poort voor, geflankeerd door gekanteelde muren en getopt met een omgewende banier van Brabant. Dit zegel ligt aan de basis van het huidge gemeentewapen.

In goud een uitkomende gekanteelde poort van keel, geopend van het veld, met een aangebouwde gekanteelde weermuur van keel die de schildranden raak, beide gemetseld van het veld, de poort getopt met een omgewende banier van sabel met stok van goud en beladen met een leeuw van hetzelfde, geklauwd en getongd van keel.

MEISE

Na de fusie koos de gemeente voor het wapen van het voormalige Meise met weglating van de schildhouder en met in het schildhoofd de rovende wolf uit het zegel van Wolvertem.

Meise vormde samen met Strombeek en Grimbergen de kern van het oude Land van Grimbergen. Tot in 1128-1132 vormden deze 3 dorpen ook één kerkelijke parochie. Het grootste deel van het grondgebied van Meise was in handen van de heren van Grimbergen. Enkel het kasteel van Boechout werd gehouden van de hertogen van Brabant. Op schepenzegels van Meise uit de periode 1423-1775, verschijnt het wapen van het oude huis van Grimbergen. Op deze zegels is het wapen gebaseerd dat in 1966 aan Meise werd verleend.

Het zegel dat in 1909 aan Wolvertem werd toegekend, vindt zijn oorsprong bij zegels van de schepenbank die rechtsmacht had over Wolvertem, Impde, Meusegem en Rossem.

De schildhouder uit het vroegere wapen van Meise - een gouden Sint-Maarten met de bedelaar - onderscheidde dit wapen van dat van Brussegem (thans Merchtem), Grimbergen en Londerzeel. In het huidige wapen wordt dit onderscheid gemaakt door de wolf in het schilhoofd.

In goud een dwarsbalk van lazuur, met 2 gekruiste schuinstaken van keel over alles heen, in het schildhoofd vergezeld van een rovende wolf van sabel met in de muil een lam van zilver.

MACHELEN

A - voor de fusie (de 3 witte borstkentekens)

Doorsneden: het schildhoofd van zilver met een klaverblad van keel, doorboord met het veld; de schildvoet van zilver met een schip met 3 masten versierd met hun wimpel van keel, voerende de keizerlijke vlag, varende in volle zee, alles in natuurlijke kleuren - het schild geplaatst voor een Sint-Gertrudis van goud.

B -Na de fusie (met Diegem) - (de 2 zilvere borstkentekens)

opteerde de gemeente voor het wapen van het voormalige Machelen met in een schildhoek het wapen van Diegem.

In 1956 werd aan Machelen het wapenschild verleend van Frederik Romberg, laatste feodale heer van het dorp. Romberg was een reder van Duitse afkomst, die ondanks zijn lutherse achtergrond was opgenomen in de Brusselse burgerij. Het beroep van Romberg spreekt duidelijk uit zijn wapenschild.

Een groot gedeelte van Diegem was blijkbaar vanaf de 9de eeuw in handen van de abdij van Kornelimünster bij Aken. De hertogen van Brabant eigenden zich een deel van deze goederen toe en bezaten er ten laatste vanaf het begin van de 14de eeuw ook overheids-,leen- en cijnsrechten. Ze hadden er een latenbank, bevoegd voor hun cijnshouders en onderworpen aan de hoofdschepenbank van Erps. Pas in 1507 kreeg dit laathof een eigen zegel met de Brabantse leeuw. Dit wapen werd in 1902 bevestigd ten gunste van Diegem.

Doorsneden 1. in zilver een drieblad van keel van het veld en een schildhoek van sabel met een leeuw van goud
2. in zilver een dobberende driemaster van natuurlijke kleur, met wimpels van keel, voerende de Oostenrijkse

LUBBEEK

Dit wapen gaat terug op zegels van de schepenbank van Lubbeek. Het daarop afgebeelde schild is beladen met een klimmende leeuw. Het gaat om het wapen van de hertogen van Brabant. Lubbeek zegelde terecht met dit wapen, aangezien de volledige rechtsmacht er in het bezit was van de hertog. De Brabantse leeuw geldt ook voor de 3 andere deelgemeenten. Linden en Pellenberg maakten immers onder het Ancien Régime deel uit van de meierij van Lubbeek, terwijl de hertog ook te Binkom de hoge justitie bezat.

In sabel een leeuw van goud, geklauwd en getongd van keel.

LONDERZEEL

Dit wapen gaat terug op dat van de oude heren van Grimbergen. De heerlijkheid Londerzeel maakte deel uit van het Land van Grimbergen en was een belangrijk steunpunt in de strijd van de plaatselijke heren tegen de hertogen van Brabant. Later ging Londerzeel over op de tak Grimbergen-Nassau en in de 18de eeuw op het huis de Croÿ, prinsen van Berg.

Bij de toekenning van het wapen in 1927 ging men uit van het zegel dat de schepenen van Londerzeel gebruikten van de 14de tot de 16de eeuw. Op het afgebeelde schild prijkt een dwarsbalk met een smal schuinkruis over alles heen.

Het randschrift luidt + S SCABINORVM DE LONDERSEL. Blijkbaar had de zegelsnijder zich misrekend en bleef er geen plaats meer open voor de laatste letter E van LONDERSELE. Hij plaatste ze dan maar in het veld van het zegel, bovenop het schild. In latere tijden aanzag men deze gothische letter E als een gesp, want in 1927 kreeg Londerzeel een wapen, getopt met een gouden gesp. Deze schildekking bleef behouden. Ze onderescheidt het wapen van Londerzeel immers van dat van andere gemeenten die eveneens Grimbergen voeren.

In goud een dwarsbalk van lazuur, 2 staven van keel, kruiselings geplaatst over alles heen. Het schild getopt met een gesp van goud.

LINTER

Na de laatste fusie koos de nieuwe entiteit Linter voor het wapen van haar deelgemeente Neerhespen, die in 1970 bij Orsmaal was gevoegd. Overigens bezat geen enkele andere deelgemeente een wapen.

Neerhespen voerde het wapen van de familie (de) Stappers, afkomstig uit Eersel bij ‘s-Hertogenbos. Pieter Stappers kocht in 1750 Meensel, Neerhespen, Overhespen en Gussenhoven. Zijn kleinzoon Willem de Stappers was de laatste feodale heer van deze plaatsen.

Gevierendeeld 1. en 4. in zilver een leeuw van keel, gekroond van goud

2. en 3. in lazuur een gesporde laars van zilver. Het schild getopt met een helm van zilver gekroond, getralied, gehaslband en omboord van goud, gevoerd en gehecht van keel, met dekkleden van zilver en van lazuur

LIEDEKERKE

De gemeente voert nog steeds het wapen van haar middeleeuwse heren.

Liedekerke en Denderleeuw, aan de overkant van de Dender, vormden aanvankelijk samen één heerlijkheid, later baronie, gehouden van het hof ten Steene te Aalst. Er bestaat ook een traditie dat Liedekerke-Denderleeuw in het bezit van de familie van Gavere zou zijn geraakt doot het huwelijk van Raas IV, heer van Gavere en Chièvres, met ene Mathilde (van Liedekerke). Het patrimonium van het huis van Gavere werd verdeeld onder de 2 kleinzonen, zo werd Raas (VII)(1231-1291) heer van Liedekerke-Denderleeuw. Deze laatste heerlijkheid bleef in het bezit van het huis van Gavere-Liedekerke tot zij in 1477 overging naar de familie Vilain van Gent. De schepenen van Liedekerke-Denderleeuw gingen ten hoofde naar Aalst. Van het zegel van deze schepenbank zijn afdrukken uit 1326 en 1660 bekend waarop een schild met 3 leeuwen voorkomt.

Dit wapen werd sinds het midden van de 13de eeuw gevoerd door de heren van Liedekerke uit het huis van Gavere: in keel 3 leeuwen van goud, later geklauwd en getongd van lazuur.

In keel 3 leeuwen van goud, geklauwd en getongd van lazuur