|
4. De mens, een cliffhanger
Ik neem me voor in vier afleveringen op zoek te gaan naar onze situatie als mens.
1.
Elke soapaflevering kunnen afsluiten met een cliffhanger, is dat niet de droom van elke scriptschrijver? Van elke regisseur? Waarom bindt een cliffhanger zo de tv-kijkers aan de volgende aflevering? Is het niet omdat ze willen zien hoe het personage zich toch uit zijn bedreigende positie redt? En wat drijft hun nieuwsgierigheid? Speelt hier bij de tv-kijker soms een diepverankerde zelfherkenning? Want is de mens geen angstig wezen dat een zorgwekkend bestaan leidt? Leeft de mens niet continu wankelend op de scherpe snede van de scheiding tussen Zijn en Niet-Zijn? Flirt hij niet steeds met de eigen ondergang? Scheert hij niet rakelings langs de dood heen elk ogenblik van de dag? En dat niet alleen langs onze wegen.
Zichzelf bestendigen, in het bestaan blijven is voor de mens een onontkoombare taak van elk ogenblik: hij heeft het Zijn niet in kommervrij permanent bezit, neen, hij heeft te Zijn. Zijn is hem een dwingende taak. Bestaan is een nooit te ontlopen moeizame opgave. Vluchten of schuilen kan niet. De mens zit niet wollig en warm gepelst in zijn Zijn, zoals de dingen. Het Zijn is glibberig als een aal en dreigt de mens voortdurend te ontglippen. Voor de mens is bestaan elk ogenblik dit bedreigende Nu-moment overleven, de wolfijzers en schietgeweren van elk moment zonder te veel kleerscheuren te ontwijken. Het bestaan is steeds het resultaat van inzet en strijd om te blijven, strijd met en tegen de wereld, met en tegen de dingen. Bestaan, blijven, duren, de gevaren van het Nu overleven, dat is onze grootste zorg. Want elk ogenblik dreigen we weg te glijden in het Niets.
We hebben zelf te weinig in ons mars om onszelf uit onszelf enige bestendigheid te kunnen verzekeren. Op elk ogenblik moeten we daarom de wereld, de dingen van de wereld smeken ons bij te springen en ons te helpen verder te blijven bestaan. Hoelang kunnen we de lucht in onze longen missen? Hoelang kunnen we zonder voedsel of vocht in ons systeem? Hoelang kunnen we zonder het licht van de verre zon in onze ogen? Of zonder klank in de oren? Hoelang kunnen we het stellen zonder anderen voelbaar in onze nabijheid? We zijn constant haveloze bedelaars, stumpers die om hulp moeten bedelen bij de dingen om in het Zijn te kunnen blijven hangen: kleding om onze naaktheid te bedekken; een dak boven het hoofd tegen het gure klimaat; een bed om de vermoeide leden te slapen te leggen. Die dingen zelf hebben geen last van hun beperkt Zijn: zij zijn er gerust in; zij staan wijdbeens in de wereld, zelfverzekerd als een blok basalt in de branding. De dingen bestaan en blijven bestaan blijkbaar zonder veel inspanning van hunnentwege. In haar speels, maar diepzinnig gedicht 'Museum' probeert W. Szymborska de diepte van het water tussen duren en vergaan veilig te doorwaden:
'Die Krone überdauerte den Kopf.'
(W. Szymborska, Deshalb leben wir, 1980,p. 147)
Ons wankel be-staan is elk ogenblik het precaire resultaat van onze constante zorg om ons zelf overeind te houden, om te overleven met de hulp de dingen die ons omgeven, want alléén redden we het nooit. Niet enkel een hulpeloze baby overleeft geen dag zonder hulp van derden, wij zelf overleven maar bij de genade van de assistentie van vele en erg verscheiden dingen. Daarom zegt Martin Heidegger dat de mens een Da-sein is, dat hij ex-isteert. We leven immers dunnetjes uitgesmeerd over duizenden dingen; we zijn immers afhankelijk van de zijnshulp van zo verscheiden dingen elders, ginds, buiten ons, Da! Nooit totaal onszelf, nooit alleen rustig thuis bij onszelf, nooit veilig en zeker van ons zelf, maar steeds begaan met het bouwvallige kaartenhuisje van ons labiele bestaan, steeds bezig de kaarten te schikken, te herschikken en de bouwval te restaureren. Voorwaar, een zorgelijk bestaan leidt de mens. Hij is steeds bij zovele dingen op zoek naar veilige geborgenheid en verzekerd overleven van zichzelf.
|
