Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
14-01-2007
Morgen komt Sint-Paulus bij ons langs ! ! !
Morgen 15 januari is het de feestdag van Sint-Pauwel en in Brabant leert er ons een weerspreek t volgende :
Sint-Pauwel is de eerste
der drie harde koppen.
Dat wil zeggen dat het vooreerst goed begint te vriezen. De drie harde koppen zijn : Sint-Paulus, Sint-Antonius (17 januari) en Sint-Sebastiaan (20 januari)In Vlaanderen daarentegen zijn de drie harde koppen : Zoete Naam van Jezus ( zondag tussen 1 januari en 6 januari, zoniet 2 januari), Sint-Antonius en Sint-Sebastiaan.Heden treden we ook uit de zes donkere weken en daarover kan u meer lezen in een apart hoofdstukje dat u hier wat lager kan vinden.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 Januari 2006 was een mooie dag met een maximum temperatuur van 9° om 14u21 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u10 opgetekend en die bedroeg toen min 1,2°. 14 Januari 2005 was eveneens een mooie en zonnige dag waar het kwik om 14u42 opgelopen was tot 7,9°. De minimum temperatuur werd die dag om 8u10 waargenomen en die bedroeg min 2,7° ! De warmste 14de januari sinds de waarnemingen in 1833 was deze van 1930 met 14,3°. De koudste 14de januari ooit kwam in 1838 voor met maar liefst min 18,1° !
Morgen zijn de zes donkere weken zijn voorbij ! ! !
H
eden treden we uit de donkere zes weken die drie weken voor Kerstmis begonnen zijn. Vroeger jaren werd dit altijd gevierd, dan brandde er altijd een extra keersken en moeder de vrouw roerde dan het koekenbeslag van boekweitbloem, eieren, een kluitje boter en Franse Gist. Dan kwam de oude Meze van zijn verre buitenparochie afgezakt en dan kreeg die een duit, een druppel en een pannenkoek of een wafel om zijn liedeke te zingen dat als volgt ging :
Acht Here God wat ben ik blij,
de slechte weken zijn voorbij.
Moeder bakt nen wafel,
zet de fles op tafel,
en zingt van Kerre-kerrekoe,
en houdt ons deurken toe.
Men moest ook de kwade geesten bezweren, die mogelijk waren overgebleven van uit de donkere zes weken. Men zette dan een brandend keersken bij de deur, en als de vlam begon te draaien en te sputteren, riep men verheugd :
Daar is er nog ne kwaje die er van onder trekt ! Gebeurde het dat een luchttocht het keerske uitblies, dan riep men vol geestdrift : t Is Barabas die er van deure muist ! Barabas was een jood die wegens moord en oproer inde gevangenis zat, toen Christus voor Pilatus verscheen en wiens vrijheid het volk eiste toen Pilatus voorstelde Christus vrij te laten.Bij uitbreiding betekent Barbaras een man met een boos hart. Om mijn verhaal af te ronde, men keek elkaar met verschrikte ogen aan : wie had dat nu durven peinzen, zes weken lang had de sombere geest Barabas, door het huis gewaard. Maar nu was hij weg en de koeken of wafels zouden er alleen maar beter om smaken
In afwachting van Sint-Paulus die ons overmorgen komt bezoeken, en waar u morgen weer alles over verneemt, laat ik vandaag de dieren nog eens aan 't woord, en zo zien we dat de kat ons 't volgende leert :
" Als de kat in januari in de zon ligt, dan kruipt ze in februari achter de stoof. "
Zon hebben we nog niet te veel gezien, maar toch vrees ik echt voor wat februari ons brengen zal ! Een andere weerspreuk zegt ons dan weer 't volgende :
" Als in januari de muggen zwermen, dan moogt ge in maart uw oren wermen. "
Deze spreuken slaan uiteraard op een "warme" januari en de gevolgen ervan. Tot vandaag lijk 2007 een echte kopie te zijn van 2005 en toen begon de echte winter op 25 januari. We zien wel ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar gelden ?
13 Januari 2006 was een bewolkte dag waar het kwik om 14u09 opgelopen was tot 5,7°. De minimum temperatuur bedroeg die dag 1,7° en die werd 's avonds om 22u10 waargenomen. 13 Januari 2005 was eveneens een bewolklte dag met een maximum temperatuur van 7,7° om 15u04 opgetekend. De minimum temperatuur werd 's morgens om 5u02 opgetekend en die bedroeg toen 3,1°. De warmste 13de januari sinds de waarnemingen in 1833 was deze van 1993 met 14,8°. De koudste 13de januari ooit kwam in 1838 voor met min 15° !
Sommige bronnen spreken van 14 januari, andere dan weer van 13 januari en ik sluit mij bij de laatste groep aan en zie het bezoek van Sint-Hilarius dus morgen doorgaan ! En wat heeft die brave man zoal in petto voor ons ? Een eerste weerspreuk, die vooral in Limburg erg bekend is, zegt ons 't volgende :
" Als 't op Sint-Hilarius vriest, zes weken winter aan een stuk. "
Wat dat betreft zitten we dus goed, want geen kat die momenteel aan vorst denkt. Morgen is het ook een lotsdag en een andere weerspreuk vertelt ons dan dit weer :
" Geeft Sint-Hilarius zonneschijn, dan zal 't weldra kouder zijn. "
Om eerlijk te zijn, denk ik dat deze laatste weerspreuk wel eens groot gelijk zou kunnen halen, uiteraard moeten we dan morgen of ten laatste overmorgen zonneschijn krijgen, en waarom zouden we die niet krijgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Januari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,9° om 0u01 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 1,7° en die werd om 22u10 opgetekend. 12 Janauri 2005 was een licht bewolkte dag met af en toe wat zon. Om iets na middernacht noteerde men 11,2° als hoogste temperatuur, terwijl men 's avonds om 22u50 de laagste temperatuur optekende en die bedroeg toen 4,7°. De warmste 12de januari sinds de waarnemingen te Ukkel was deze van 1974 met 13,2°. De koudste 12de januari ooit kwam in 1987 voor met min 13,5° !
Een speciale aandacht zou nu ook het jonge graangewas dat sinds het najaar op de velden staat, moeten genieten. Een voorbarige wasdom, als gevolg van dit extreem zachte weer, voorspelt niets goed; het zal door de nog te verwachten koude in zijn verdere groei geremd worden. Weerspreuken verwoorden dit als volgt :
" Wat het graan wel in Januare, 't en wast maar slecht de hele jare. "
Ook wat het gras betreft zegt ons een weerspreuk 't volgende :
" Groeide in januari 't gras, nooit de zomer goed en was. "
Vandaag vroeg men mij wanneer de winter dan echt zal beginnen, ook al ben ik geen helderziende, de winter komt er dit jaar rond 25 januari aan ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Januari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,9° en daar moest men toen tot 23u20 voor wachten alvorens men die kon noteren. De minimum temperatuur bedroeg toen 1,7° en die werd 's nachts om 2u 36 waargenomen. 11 Januari 2005 was eveneens een bewolkte dag maar met een zachte temperatuur. Om 14 u 44 noteerde men toen 11,4° als hoogste waarde. De mininum temperatuur bedroeg die dag 8,1° en die werd om 6u51 opgetekend. De warmste 11de januari sinds de waarnemingen was deze van 1946 met 13,5°. De koudste 11de januari ooit kwam in 1938 voor met min 13,7° !
De twee vorige dagen zagen we al hoe een zachte januari zich zal wreken zegt maar, en dat wreken stopt niet want een zachte januari is straks ook ten nadele van de oogst. Ik laat twee weerspreuken aan 't woord en lees eens wat die ons te vertellen hebben :
" Knapt januari niet van kou, men zit in d' oogstmaand in de rouw. "
Een andere zegt het nog een ietsje anders :
" Knapt januari niet van kou, dan zit men 's zomers in de rouw. "
En tot besluit voor vandaag :
" Als de muggen dansen oppentop, scheper bind uw orten op. "
Met andere woorden, draagt zorg voor ieder kruimeltje, het voedsel zal schaars zijn. Ort is namelijk datgene dat de beesten van hun voer overlaten.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Januari 2006 was een bewolkte dag waar het niet warmer werd dan 5,1° om 13u23 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen min 2,2° en die werd om 6u32 waargenomen.
10 Januari 2005 was de warmste 10de januari sinds de waarnemingen in 1833 te Ukkel. Om 14u22 noteerde men toen 13,6° ! ! ! De minimum temperatuur bedroeg die dag 10;8° en die werd om 8u30 genoteerd.
De warmste 10de januari sinds de waarnemingen ken u dus, en de koudste 10de januari ooit kwam in 1861 voor met min 16,2 °
We zijn volop in de winter maar geen kat die daar iets van merkt, het zou moeten koud zijn en moest IK januari zijn, ik deed de ketel over 't vuur vervriezen, maar ja, ik ben januari niet. Met andere woorden, het is maar logisch dat het deze tijd koud is, en wat wanneer het dat niet is zoals nu ? Wel dat laat ik u een weersspreuk vertellen :
" God beware u voor een warme januarimaand. "
Of nog ietsje anders gezegd :
" Is januari te warm, dat dan de hemel zich erbarm. "
En toch blijf ik er bij, denk niet dat de winter zijn afrekening al gemaakt heeft ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Januari 2006 was een tamelijk zonnige dag met een maximum temperatuur van 5,6° om 14u43 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 2,8° en die werd 's morgens om 8u27 genoteerd. 9 Januari 2005 was eveneens een mooie dag waar het kwik steeg tot 9,7° om 14u13 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,4° en die kwam 's morgens om 8u40 voor. De warmste 9de januari sinds de waarnemingen in 1833 te Ukkel was deze van 1936 met 13,7° ! De koudste 9de januari ooit kwam in 1861 voor met min 16,8° !
chaatsenrijden of schaverdijnen was vroeger jaren schering en inslag, maar ja, toen waren het ook nog winters, van die echte goeie, van veu den oorlog zou ik zeggen. Vooral de grote mensen begaven zich op het gelegenheidsijs en talrijk waren toen de kunsttoeren die er uitgehaald werden.De kinderen deden meestal aan baantje slidderen , in het Mechelse noemde met dat snoeven , ook nog baantje glijden. Waar is die tijd, dat iedereen op houten blokken (klompen) naar school liep ?Schaatsrijden was een Vlaams vermaak; Ter Gouw zegt dat de Germanen er de uitvinding van aan hun wintergod, Uller, toekenden
Men dichtte op het spel en ik vond nog zon erg oud gedicht terug wat ik u met veel plezier wil meegeven , dat ging als volgt :
Alles heeft zijn gerechtigheid, wat in januari te veel is, dus buitentijds zegt maar, dat moet men later bezuren, onnatuurlijke warmte wreekt zich ! En enkele weerspreuken maken ons dat als volgt erg duidelijk :
" Als in januari de vorst niet komen wil, komt hij nog in maart en april. "
Nog een andere weerspreuk vertelt het ons dan weer als volgt :
" Is januari mild en klaar, dan volgt vaak een gure lente dat jaar. "
Zouden we dan nu niet beter volop in de "echte" winter zitten ???
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 Januari 2006 was een bewolkte dag met wat zon, het werd niet warmer dan 3,8° en dat noteerde men om 13u51. De minimum temperatuur bedroeg toen min 0,6° en die werd 's morgens om 8u44 waargenomen. 8 Januari 2005 was een bewolkte, erg winderige dag met een maximum temperatuur van 11,8° om iets na middernacht waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,7° en werd 's avonds om 21 uur opgetekend. De warmste 8ste januari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1877 met 13,2°. De koudste 8ste januari ooit kwam in 1861 voor met min 17,7° !
Vandaag vereren men de H. Gudula M, alias Sinte - Goedele
Z
uster der H. Pharaïldis, verwante van Carloman, werd Gudula geboren te Ham bij Aalst omtrent het jaar 650. Zij werd opgevoed door haar meter, de H. Gertrudis van Nijvel. Na het overlijden van haar meter keerde ze terug naar Ham bij haar ouders waar ze zich op het beoefenen der deugden toelegde. Laat ik hier aan toevoegen dat men niet met zekerheid weet waar Ham precies gelegen was, mogelijk was het de wijk van Herdersem, waar het kasteel van Ham bestaat.
Talrijk zijn de Sinte Goedelelegenden, en ik pik er eentje uit die in het land van Aalst voortleeft en de reden daarvan was harer beeldenvoorstelling. De vrome maagd bewoonde het gehucht Ham van waar ze gewoon was om s nachts te gaan bidden in of nabij de kerk van Moorsel, vergezeld van ene dienstmaagd die met een lantaarn voorop ging. De legende vertelt dat de boze geest eens het licht uitblies,maar op het gebed van de heilige werd het licht door een engel terug ontstoken. Om die reden verbeeldt men de heilige, dragende in de hand ene kaars of lantaarn, welke de duivel met een blaasbalg uitdooft. Bezijden de weg naar Moorsel door de heilige Gudula gevolgd en de Gods- of Gudulastraat genoemd, lag een put, de duivelsput, waaruit de duivel opdook om het licht uit te blazen. De relieken van de Heilige, door Carloman in een prachtige kast opgenomen, werden bij de inval van de Noormannen in de 9de eeuw gevlucht van Chevremont(Luik). In 1047 werden ze overgebracht naar de collegiale kerk van St. Michiels te Brussel, doch de relieken werden door de beeldstormers van de 16de eeuw verstrooid. Te Moorsel werd(wordt) de heilige aanroepen tegen zenuwziekten, de spenen en de spijsloop van de kinderen. Te Ham toont men nog Sinter Goedeleveldeke waar vroeger hare kapel stond. Of dit heden nog gebeurd is mij niet bekend. Op de muren van de St. Goedelekerk te Brussel groeit(groeide) vaak een plant, het rankende muurkruid, daarom St. Goedeleplantje geheten.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
7 Januari 2006 was een licht bewolkte dag met een maximum temperatuur van 3,7° om 14u33 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 0,1° en die werd om 6u29 opgetekend. 7 Januari 2005 was een bewolkte dag met een erg zachte temperatuur van 12,4° om 12u54 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 8,5° en die werd om 0u 01 waargenomen. Ik heb de indruk dat we momenteel een kopie krijgen van de winter van 2005 ! De warmste 7de januari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1890 met 12,5°. De koudste 7de januari ooit kwam in 1979 voor met min 11,5°
e maandag na Driekoningen noemt menVerloren Verkoren of Verzworen maandag. Volgens sommige schrijvers zou die namen ontstaan zijn uit de gedachtenis van het Evangelie van de zondag na Drie koningen waarin verhaald wordt dat Jezus in de tempel van Jeruzalem verbleef en door zijn ouders als verloren beschouwd werd.
Anderen zien er ene belijdenis in voortspruitende van oude gebruiken.De oude Costumen van Antwerpen melden dat men vandaag aan de Lakenhalle van de stad het boek der gilde moest lezen in tegenwoordigheid van de magistraat. De werkgezellen konden kennis krijgen van de plichten hunner meesters en van hunne rechten.Dit geschiedde s morgens en al de gezellen trokken er naartoe. De achternoenen waren aldus zo kort dat men het werk niet meer begon, en de gasten sleten de verleturen in de herberg. Op deze manier was de dag dubbel verloren.
Te Antwerpen onthaalde de werklieden langs de Scheldekant hun vrienden met worstenbrood, borrels en peperkoek. Op vele plaatsen gingen de herbergiers hun brouwer betalen en kregen dan een ton bier gratis; De herbergier tapte die ton voor half geld tot de helft af.
Te Veurne onder andere werd Verloren maandag ook in de school gevierd. Er had een hanengevecht plaats waarvoor al de jongens zeven stuivers moesten geven. De laatste haan was koning, de voorlaatste kamper bloedkoning. De koning kreeg dan zeven stuivers, de andere twee.
In de provinciën Antwerpen en Brabant werd een hanekapping en gansrijderij gehouden. Die hanekapping geschiedde alzo : Een haan werd in een bodemloze mand gehangen, zodanig dat alleen de kop zichtbaar bleef. Daaronder legde men een wagenrad waarop de spelers stonden die gewapend waren met een houten sabel. Zij moesten dan, terwijl het rad draaide, de kop van het dier proberen afkappen. s Avonds werden er in de herbergen rauwe worsten verloot.
In West-Vlaanderen zegt men Verkoren maandag omdat het werkvolk dan ging nieuwjaren. Zij zegde niet een zalig nieuwjaar, maar een zalig verkoren.
De naam van verzworen maandag was dan weer meer toepasselijk in het Walenland en Frans-Vlaanderen, waar sprake was van een jongeling, neef van de gouwheer van Dowaais, Juan de Melle, die in 1664 zijn woord verbrak aan een jonkvrouw en niet in het huwelijk trad.
In Limburg werkte de boeren op deze dag niet, ze zeiden dat toch al verloren was, wat ze heden verrichten.
In Limburg aan de grens met Antwerpen, noemt men deze dag Koppel- of vrouwkensdag, waarop de huwelijken gemokkeld werden. Ook was het daar het gebruik dat de vrouwen die op deze dag hun man in het bed konden dragen, van hem een geschenk ontvingen.
