Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
12-05-2007
De ijsheilige hebben verschillende weerspreuken bij !
Het valt vaak voor dat er rond Sint-Servaas overvloedige en kille regen valt, met de klemtoon op " rond". In de Kempen zegt men :
" 't Regen Sintervaas-vloed, die spoelt de kemp uit de grond. "
En is met Sint-Servaas geen rijm te zien, wel dan .......
" Is met Servaas geen rijm te zien, zal Bonifaas geen sneeuw ons biên. "
En tot slot voor vandaag nog deze :
" 't Kan vriezen in de mei tot d' ijsheilgen zijn voorbij : Mamertus en Pancraas, Servatius en nog Bonifaas (14 mei) "
Morgen rond ik de weerspreuken rond de ijsheilige af met nog een weerspreuk rond Sint-Bonifacius, maar terwijl kijken we ook wat Sinte Walburgis die vooral in Brugge gevierd werd, ons te bieden heeft.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Mei 2006 was een zeer mooie dag met een maximum temperatuur van 26,4° om 16u13 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 9,2° en die werd 's morgens om 6u10 opgetekend. 12 Mei 2005 was een zonnige dag met 16,4° als hoogste temperatuur en die werd om 16u43 opgetekend. Om 6u01 's morgens noteerde men toen de laagste dagtemperatuur en die wees 3,8° aan. De warmste 12de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1945 met 31,6° ! - De koudste 12de mei ooit kwam in 1927 voor met min 1,5° !
Vroeger jaren kende en gebruikte men allerlei middeltjes om het weer te beïnvloeden, zo ook die van de goede Elodie die er naar haar eigen zeggen, het beste op wist. Van haar verre buiten had zij een hele boel tovermiddelkens meegebracht, die ze op Sint-Servaasdag (13 mei) tegen de koude aanwendde. Al wat er nog van geweten is, is dat er een verbrand stopsel bij te pas kwam, waarmee men zeven kruiskes op een wit gekalkte muur moest tekenen.
Ook de melkboeren die vóór de tweede Wereldoorlog nog naar de stad kwamen, hadden zo hun eigen rijmpje om Sint-Servaas te vermurwen, en dat ging als volgt :
Heilige Servaas,
Wind en regen de baas,
Heb medelij mee de armen,
Laat ze toe hen te verwarmen,
Drie Vader-ons, Drie Wees-Gegroet
En maakt het weder wêre zoet.
Wat men toch allemaal probeerde en als het toeval dit dan wou, wel dan lukte het nog ook !
In het Gentse kende men een rijmspreukje voor Sint-Servaas dat bij machte was de koude sant te vermurwen en ons een milde zonneschijn en zachte zuiderbries te sturen, ik geef het mee zoals ze het te Gent kennen :
Sinte-Servaas Heiligen baas Doet 't nie vriezen ons nie niezen Notre Pêre geef goe wêre Onondufies Geen tromaties De Santasprie En regent nie.
Om af te sluiten voor vandaag nog deze weerspreuk :
" Vóór Sint-Servatius geen zomer, na Sint-Servatius geen vorst. "
In een apart hoofdstukje vindt u lager de heksen - of duivelspaternoster en morgen ga ik weer verder met de weerspreuken rond de ijsheilgen en wie weet met nog een sterk verhaal uit lang vervlogen jaren.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Mei 2006 was een zeer mooie dag met om 17u35 een maximum temperatuur van 26,3° ! De minimum temperatuur bedroeg toen 6,6° en die werd 's morgens om 6u13 opgetekend. 11 Mei 2005 begon bewolkt maar schakelde toch vrij snel over naar een zonnig weertje. Men moest toen wel tot 18u21 wachten alvorens men de hoogste temperatuur van die dag kon noteren en die bedroeg 14,8°. De minimum temperatuur werd 's morgens om 5u39 waargenomen en die lag met zijn 0,9° erg laag ! De ijsheiligen weet je wel ! De warmste 11de mei sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1998 met maar liefst 30° ! - De koudste 11de mei ooit kwam in 1879 voor met 0,1° !
Zoals ik u gisteren al beloofde, breng ik u vandaag de heksen - of duivelspaternoster. Maken de ijsheiligen het dan te bont, wel dan lees je die paternoster maar, wie weet helpt het niet ?
De drij Santen van de kouwe,
Twee jonge en ene oude, gingen tezamen door het land,
Elk met koud goeds al in de hand.
Den ene met een balleken sneeuw,
Den tweede met een kegelken ijs,
Den derde die was grijs en wijs,
En hij droeg niemendalle, dalle,
Geen kegels en geen sneeuwballen.
Santé, Santé mee de krone,
Maakt ons rap het weder schone.
Den eerste zei : k zal d eerste zegenen,
En hij die deed het regenen, regenen,
Den tweede zei : beniest : k ga niezen,
En hij die deed het vriezen, vriezen,
De derde die zei niemandalle
En hij was het braafst van allen.
Santé, Santé mee de krone
Maakt ons rap het weder schone.
En ze kwamen langs Fiel Ariaan
Zijn schone doeninge gegaan,
Hij tapte hulder daar bier van t vat,
En alle drij die werden zat,
En daarna zijn ze voldaan,
Weerom naar t hemelrijk gegaan.
Santé, Santé mee de krone,
Maakt ons rap het weder schone.
Fiel Ariaan hoeft ge vandaag niet meer te gaan zoeken want die zaak is ook allang gesloten !
Inderdaad, morgen toen de ijsheiligen hun intreden met Sint Mamertus op kop en dat zou, te oordelen aan de volgende spreuk, de oudste van de drie geweest zijn :
" Al is Mamertus oud en grijs, houdt hij van vriezen nog en ijs. "
Van de drie ijsheiligen is Sint-Servaas voor ons wel de bekendste en dat is de reden waarom wij hem alle verantwoordelijkheid laten dragen van wind, regen en koude gedurende de drie dagen. Hij was immers de oudste bisschop der Nederlanden. Al in 350, amper drie eeuwen na Kristus' dood werd hij bisschop van Tongeren. Hij overleed op 13 mei in 384 vandaar ook zijn feestdag op die dag. Morgen breng ik een mooi rijmspreukje voor Sint-Servaes dat bij machte was om de koude sant te vermurwen. Vandaag al kan je wat lager in een apart artikeltje wat lezen over de ijsheiligen
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Mei 2006 was een mooie dag met 's avonds een optreden van het "hemelorkets" (onweer). Om 16u44 had het kwik toen zijn hoogste punt bereikt en dat bedroeg 24,5°. De minimum temperatuur werd 's morgens om 5u47 waargenomen en die liet 9,5° noteren. 10 Mei 2005 was een bewolkte dag met lichte regen en af en toe zelfs een beetje zon. Het werd niet warmer dan 13,2° en daar moest men toen tot 16 uur op wachten. Om 5u49 in de morgen tekende men de laagste temperatuur van die dag op en die bedroeg 1,2° ! De warmste 10de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1945 met 28,1° - De koudste 10de mei ooit kwam in 1928 voor met 0,2° !
Morgen komen ze 't land binnen, die "koude Santen "
Sint-Mamertus Sint-Pankratius en Sint-Servatius zijn de drie heiligen die de koude santen of vriesheiligen genoemd worden. In de wijnstreken noemt men hen zonder omwegen de wijndieven. Je moet maar durven, maar bij ondervinding weten we dat ze erg op ons gebeten kunnen zijn en ons kunnen doen rillen en beven gelijk in de voordagen van de winter. Het is een van ouds bekend verschijnsel dat telken jaren omstreeks half mei zich voordoet, namelijk op enige meer of mindere warme dagen, volgt een sterke daling van de temperatuur, die gepaard gaat met scherpe noordenwind, betrokken lucht en koude regen- of hagelbuien. De noordenwind vergezeld van vrij strenge nachtvorsten brengt veel schade toe vooral aan aardappelplanten, haver, jonge groenten, en bloeiende fruitbomen. Het oude volksgeloof bracht dit verschijnsel in verband met de heiligen die omstreeks die tijd herdacht worden; zo heeft men de HH Mamertus, Pankratius en Servatius de ijsheiligen of strenge heren genoemd. Vroeger jaren werd er op de buiten, en ook wel eens in de stad, een soort van heksen- of duivelspaternoster afgelezen ter ere van de koude santen en met het inzicht hen te vermurwen en t weer te doen keren. Als het tijdens de dagen van de koude santen nat en kil weer was, dan bakte men op de buiten spek-pannenkoeken, ze lapten de magen en spanden de broeken. Men offerde er een dozijntje aan die heilige mensenverneukers, met andere woorden, men bracht ze naar de koster, dit met het doel een woordje ten beste te spreken om t weer te doen keren. Morgen kan u hier de tekst van de duivelspaternoster lezen, tot dan ?
Sint-Job is een zaai- of plantheilige en konservatieve boeren beweren weleens dat bonen nooit vroeger dan met Sint-Markus (25 april) en nooit later dan op Sint-Job moge geplant worden. En een spreuk vertelt dit als volgt :
" Op Sint-Job plant men de bonen als over kop. "
Maar die zelfde Sint-Job kan ook onaardig uit de hoek komen, en met onaardig bedoel ik dan dat het op zijn feestdag nog wel eens koud kan zijn. En volgende weerspreuk komt dit alleen maar bevestigen :
" Pas op, pas op, pas op Sint-Job want hij steekt een vuurken op ! "
En na Sint-Job kloppen de ijsheiligen aan ons deur, op 11 mei passeert de eerste al en daar krijgt u vanaf morgen weer heel wat over te lezen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Mei 2006 was een tamelijk mooie dag met in de late namiddag hier en daar een onweer. De maximum temperatuur bedroeg 21,8° en die werd om 17u28 waargenomen. De minimum temperatuur liet 10,9° noteren en dat gebeurde 's morgens om 6u10. 9 Mei 2005 was een dag met bewolking en zon en een maximum temperatuur van 13,5° om 16u22 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 4,1° en dat werd om 6u32 waargenomen. De warmste 9de mei sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1976 met 29,8° ! De koudste 9de mei ooit kwam in 1926 voor met min 1,9°.
Inderdaad morgen is het de beurt aan Sint-Macharius om ons een bezoekje te brengen en een weerspreuk rond de brave man zijn persoon leert ons 't volgende :
" Sint-Macharius rust noch duur, want de hemel staat in vuur. "
Deze weerspreuk komt ons alleen maar duidelijk maken dat het begin van mei zeer winderig kan zijn, een rode hemel is trouwens een voorteken van wind ! Morgen kijken we dan weer uit naar Sint-Job die op 10 mei bij ons langs komt. En de dag na zijn bezoek komen de "koude santen" of alias de vries of ijsheiligen op bezoek ! Reden te over om de komende dagen goed in de gaten te blijven houden !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 Mei 2006 was een dag met twee gezichten, in de voormiddag was het zonnig en in de namiddag kregen we toen regen. De maximum temperatuur bedroeg die dag 21,4° en dat werd om 13u05 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's avonds om 19u14 opgetekend en die bedroeg 14,2°. 8 Mei 2005 was een bewolkte dag met heel even wat regen, het werd toen niet warmer dan 13° en dat werd om 16u31 vastgesteld. De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u18 genoteerd en die liet 4,4° optekenen. De warmste 8ste mei sinds de waarnemingen was deze van 1976 met 28,3° ! De koudste 8ste mei ooit kwam in 1944 voor met min 2,2° !
Mocht het een eerder koele mei worden, denk dan vooral niet dat mei geen zomerse dagen kan geven, integendeel zelfs
" In mei alvast, zijn jas en hoed tot last. "
En die warme mei-dagen geven ons soms ook onweer en dan zeggen de weerspreuken ons 't volgende :
" Het onweer in de schone mei, doet 't koren bloeien op de hei. "
OF.......
" Als 't dondert in mei, is er dikwijls hagel bij. "
We zijn dus verwittigd ! En in het Gentse is onweer slechts goed een bepaalde kategorie groenten, zo zegt men in die streek :
" Donder en weerlicht in meie, slechts voor antzuun en preie. "
"Antzuun" staat hier voor ajuin, we waren even in het Gentse weet je wel ! Morgen kijken we dan weer uit wat Sint-Macharius ons overmorgen gaat brengen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
7 Mei 2006 begon erg mistig met het gevolg dat het gans de dag bewolkt bleef. De maximum temperatuur bedroeg toen 20,5° en dat werd om 16u19 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 5u57 opgetekend en die bedroeg 8,3°. 7 Mei 2005 was een bewolkte dag met hevige regenbuien, soms gepaard met onweer. Het werd die dag niet warmer dan 13,6° en dat werd om 15u50 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,6° en die liet zich 's avonds om 18u36 optekenen. De warmste 7de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1976 met 28,9° ! De koudste 7de mei ooit kwam in 1957 voor met min 1,5° !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
6 Mei 2006 was een mooie lentedag met een maximum temperatuur van 25,5° om 16u19 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 11,3° en die werd om 6u27 opgetekend. 6 Mei 2005 was een bewolkte dag met heel even wat zon. Het werd niet warmer dan 15,4° en dat werd om 17u04 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 10,3° en die werd om 4u04 opgetekend. De warmste 6de mei sinds de waarnemingen was deze van 1900 met 27,6°. De koudste 6de mei ooit kwam in 1877 voor met min 0,5° !
Oostenwind met nieuwe maan is goed om radijs te zaaien, kolen, erwten en meloenen te planten, en de landman zegt :
" Zaai op droge grond, als de wind uit 't oosten komt. "
Wat de nieuwe maan betreft is het nog wel eventjes wachten tot 16 mei, 't is maar dat ge 't weet. Een andere spreuk heel toepasselijk op de dag van morgen is de volgende :
" Een landman trouw aan de mode, mist met Sint-Jan zijn pels nog node. "
En deze spreuk komt ons niets anders vertellen dan dat op deze dag nog wel eens koud kan zijn.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
5 Mei 2006 was een mooie lentedag waar het kwik om 12u52 zijn hoogste top bereikt had en dat wees toen 25,1° aan. De minimum temperatuur bedroeg die dag 11,1° en die werd 's morgens om 6u27 opgetekend. 5 Mei 2005 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 14,8° om 16u02 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgen om 6u50 opgetekend en die bedroeg die dag 7,7°. De warmste 5de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1923 met 29° ! De koudste 5de mei ooit kwam in 1942 voor met min 1,2° !
We zagen al dat een koele natte mei veel voordelen heeft, maar ook dauw in mei is een graag gezien iets ! De boerenwijsheid ziet op een koele mei over 't algemeen een warme zomer volgen terwijl dauw dan weer voor veel hooi zou zorgen. Weerspreuken verwoorden dit als volgt :
" Als de mei zal dauw verspreiden, zult ge hebben groene weiden. "
Of nog anders gezegd :
" Meidauw, maakt groene gouw. "
En tot slot voor vandaag deze nog :
" Avonddauw en zon in mei, hooi met karren in de wei. "
Morgen vertel ik u dan weer wat Sint-Jan in d'Olie voor ons in petto heeft, hij brengt ons op 6 mei een bezoekje !
