TIENEN DRAAIT ROND Tienen - Tintelende stad -
Suikerstad -mijn stad -
02-04-2012
Woord 'fiets'
Oorsprong van het woord 'fiets' na 140 jaar "onthuld"
Het woord 'fiets' verwijst in het Duits naar 'ersatzpaard': het rijwiel is dus een vervangpaard of Vize-Pferd. Professor Gunnar de Boel van de vakgroep Letterkunde aan de Gentse Universiteit maakt met zijn ontdekking een eind aan een ethymologische discussie die sinds 1886 woedt.
De doorbraak kwam er nadat de hoogleraar vergelijkende taalkunde cider schonk aan Duitse vrienden. "Ik vernam daarbij dat appelwijn in het zuidelijke Rijnland 'Viez' heet, uitgesproken als 'fiets'", aldus de hoogleraar. "Viez is daarbij een 'verkorte kopvorm' van 'vice-vinum', zoals 'auto' voor 'automobiel'." Cider wordt daar dus beschouwd als 'vice-wijn', 'ersatz-wijn' of 'vervangwijn' dus.
Professor De Boel legde het verband met de fiets, die ook stalen ros genoemd wordt, en met andere woorden een 'ersatzpaard' is. Volgens hoogleraar Duitste Taalkunde Luc De Grauwe komt het woord "Fitz" en "Fietse" voor in oudere Duitse dialectwoordenbeken.
"In het Duits wordt, in tegenstelling tot het Nederlands, het prefix vice- wel eens schertsend gebruikt, precies om de notie van vervanging uit te drukken", aldus de professoren. "Zo zal ook de fiets in sommige gebieden in het noordwesten van Duitsland, met een vervorming van 'Veloziped', 'Vize-P(f)e(r)d' genoemd zijn. Deze term kon dan net als Viez 'cider' afgekort worden tot 'Viez', wat een Duitser als 'fiets' uitspreekt."
De schertsende volksetymologische vervorming werd echter onherkenbaar zodra ze de grens met de Nederlanden overstak, maar een glas cider bracht daar dus verandering in. (belga/sps)
Op de Maan zijn aanwijzingen gevonden van recente geologische activiteit, meldt de NASA.
De Amerikaanse 'Lunar Reconnaissance Orbiter' (LRO) heeft met name kleine, langgerekte, "geulen" ontdekt die wijzen op recente tektonische activiteit, vermoedelijk in de afgelopen vijftig miljoen jaar. Dit geldt als recent gezien de Wachter van de Aarde meer dan 4,5 miljard jaar oud is.
Door afkoeling van het inwendige krimpt de Maan in de loop van de miljarden jaren een beetje, waardoor de korst juist wordt samengedrukt en er langgerekte "bergkammen" ontstaan. Het feit dat er desondanks ook "geulen" blijken voor te komen, wijst op geologische activiteit. (belga/vsv)
Nieuw type planeet ontdekt: hoofdzakelijk bestaand uit water
Astrofysici hebben dinsdag de ontdekking bevestigd van een nieuw type planeet: voornamelijk samengesteld uit water en omgeven door een dikke en vochtige atmosfeer. De astrofysici baseerden zich voor hun conclusie op het onderzoek naar de exoplaneet GJ 1214b, die zich buiten ons zonnestelsel bevindt en in 2009 ontdekt werd met de Hubble-telescoop.
Tot nu werd er uitgegaan van drie type planeten: de terrestrische planeten met een rotsachtig oppervlak (zoals de Aarde, Mercurius, Venus en Mars), de gasreuzen (Jupiter en Saturnus) en de ijsreuzen (Uranus en Neptunus). "GJ 1214b lijkt niet op een van de planeten die we kennen", zegt astronoom Zachory Berta, van het centrum voor astrofysica Harvard Smithsonian. "Een groot deel van de massa bestaat uit water."
GJ 1214b is ongeveer 2,7 keer zo groot en ongeveer 7 keer zo zwaar als de Aarde. Daarmee behoort hij tot een klasse van exoplaneten die 'super-Aarde' worden genoemd. Zijn moederster staat op ongeveer 40 lichtjaar van ons in het sterrenbeeld Slangendrager. De afstand van GJ 1214b tot zijn ster bedraagt slechts twee miljoen kilometer, waardoor de temperatuur er wellicht 232 graden Celsius zal bedragen. (belga/dea)
Gelukte simulatie van Solar Impulse voor non-stopvlucht van 72 uur
De Zwitserse piloot André Borschberg heeft succesvol een simulatie afgerond van een vlucht van 72 uur met het nieuwe experimentele vliegtuig 'Solar Impulse', dat later met enkel zonne-energie rond de wereld zal vliegen.
De simulatie startte dinsdag op de militaire luchthaven in het Oost-Zwitserse Dübendorf, in een simulator die zo groot was als het toestel zelf. De test liet Boschberg toe de configuratie van de stuurpost te evalueren en de effecten van een meerdaagse vlucht op het lichaam na te bootsen.
Met het tweede vliegtuig, dat momenteel gebouwd wordt en dat groter zal zijn dan het eerste toestel, willen Borschberg en Bertrand Piccard in 2014 in vijf etappes rond de wereld vliegen.
Het eerste prototype van het vliegtuig, dat bedekt was met fotovoltaïsche cellen en enkel op zonne-energie werd aangedreven, voerde de voorbije zomer een reeks Europese vluchten uit, tot in Brussel en Le Bourget. (belga/sps)
"De bom ontploft om 4 uur": steward aangehouden na boodschap op toiletdeur
"De bom ontploft om vier uur", zo krabbelde een 22-jarige steward van British Airways op de deur van het toilet van een Boeing 777 die van Tokio op weg was naar Londen. Daarop ontstond paniek onder de 150 passagiers. De steward werd aangehouden.
Matthew Davis moet zich wat verveeld hebben op de vlucht van Tokio naar Londen. Op het toilet haalde hij een stift boven en schreef op de deur: 'The bomb on board will explode at 16.00 GMT unless our demands are met' ('De bom zal om vier uur ontploffen tenzij onze eisen worden ingewilligd')
Zijn collega's ontdekten die boodschap, de piloot bracht de autoriteiten op de hoogte. Het vliegtuig landde zondag veilig op Heathrow, de steward werd meteen gearresteerd en geschorst door British Airways. De politie doorzocht het vliegtuig maar vond geen explosieven.
De man wordt beschuldigd van een valse bommelding en mag het eind deze maand uitleggen in de rechtbank. (lb)
Dankzij een nieuwe website over het altaarstuk "De Aanbidding van het Lam Gods" van Hubert en Jan Van Eyck is het mogelijk om vanuit je luie zetel in te zoomen op elke centimeter van het wereldvermaarde kunstwerk uit 1432.
Voor het eerst kan er ook een kijkje worden genomen onder het verfoppervlak. De website zelf telt 100 miljard pixels. Het altaarstuk werd professioneel in extreem hoge resolutie gefotografeerd, zowel onder gewoon licht als onder infrarood.
Daarna werden de foto's digitaal geassembleerd om gedetailleerde beelden te bekomen die het mogelijk maken het veelluik microscopisch te bestuderen.
De opnames zijn nu beschikbaar op een interactieve website, "Closer to Van Eyck, Rediscovering the Ghent Altarpiece", op http://closertovaneyck.kikirpa.be. Voor het eerst kunnen wetenschappers, conservatoren en kunstliefhebbers aan de hand van infrarood reflectogrammen (IRR) en röntgenbeelden onder het verfoppervlak kijken.
Daarnaast biedt de gebruiksvriendelijke site zij-aan-zij vergelijkingen van eenzelfde paneel aan en kan iedereen elk detail bestuderen. Zelfs de wijze waarop Van Eyck een gotisch raam van de Vijdkapel laat reflecteren in de edelsteen op de borstspeld van een van de zingende engelen is te bekijken.
Gecoördineerd door professor in de kunstgeschiedenis Ron Spronk is de website een samenwerkingsproject van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), Lukasweb en de Vrije Universiteit Brussel. Het werd gefinancierd door de Getty Foundation met steun van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). (belga/mvdb)
In het Duitse Braunlage werd het officieuze WK naakt rodelen gehouden. Onder meer enkele mannelijke en vrouwelijke modellen maar ook minder bekende vermetelingen hadden de handschoen opgenomen voor deze extravagante competitie. Naast handschoenen waren schoenen, onderbroek en een helm de enige toegelaten kledingstukken en dat leverde weer hilarische beelden op.
Sexpresso: de Italiaanse barista die vrouwen van klanten in harnas jaagt
Maak kennis met Laura Maggi, de zwoele barmeid die capuccino's en bier serveert in de meest sexy outfits en zo de vrouwelijke helft van een klein Italiaans dorpje in het harnas jaagt.
Na acht eerder anonieme jaren, is 'Le Cafe' in Bagnolo Mella -in de buurt van Brescia- plots een hotspot geworden. En dan vooral voor mannen, die sinds een tijdje wel erg vlot de weg naar de barista van Laura Maggi vinden. In die mate dat in de nabije straten wagens dubbel geparkeerd worden en de vrouwelijke burgemeester van het stadje zich genoodzaakt ziet om maatregelen te treffen. Ze overweegt het verkeer in de buurt via een noodwet te limiteren.
De cafébazin speelt het ook handig uit. De muren van de barista zijn versierd met vakantiefoto's waarop Maggi in bikini haar mooiste troeven uitspeelt en ook op Facebook doet ze het goed met 5.000 vrienden. "Ik maak gewoon een beetje onschuldig plezier in mijn café", aldus Maggi. De vrouwen en vriendinnen van de mannen die massaal naar 'Le Cafe' trekken, denken daar echter anders over. "Ik zie echt het probleem niet", vervolgt Maggi. "Als hun mannen zo graag naar hier komen is dat toch mijn fout niet? Ik weet dat er sommigen kwaad zijn, maar dat is echt mijn probleem niet."
Om het nog wat pijnlijker te maken stelt 46% van de respondenten in een opiniepeiling in een lokale krant dat de partners van de mannelijke klanten zich de vraag moeten stellen waarom hun mannen Laura verkiezen boven hen. (odbs)
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft met behulp van de Terra-satelliet een gigantische oceaanstorm weten te fotograferen. De storm onder het wateroppervlak op bovenstaande foto is maar liefst 150 kilometer breed.
.
"De stormen zijn in feite het interne weersysteem van de oceanen", aldus oceanograaf Dennis McGillicuddy. "Het zijn gigantische watermassa's die in rondjes stromen en zo een draaikolkeffect veroorzaken. Ze kunnen honderden kilometer breed worden en pas na vele maanden oplossen, ver vanwaar ze oorspronkelijk zijn ontstaan."
Hoewel het lijkt alsof de draaikolken een gevaar voor bijvoorbeeld de scheepvaart kunnen betekenen, zijn ze in feite schadeloos. De stormen zorgen ervoor dat fytoplankton verspreid wordt, waardoor het oppervlaktewater vruchtbaar wordt. In tegenstelling tot aan de kust, leven er midden in de oceaan amper organismen in het oppervlaktewater. (sg)
In de toekomst smelten alle continenten weer samen
Niet morgen bij het opstaan, maar in een zeer verre toekomst zou zich omheen de Noordpool een nieuwe supercontinent kunnen vormen, bestaande uit alle continenten van onze aardbol, mogelijk met uitzondering van Antarctica, zo staat in het wetenschappelijke vakblad Nature.
Het nieuwe supercontinent kreeg de Engelse naam Amasia. Het zou tegen 50 tot 20 miljoen jaar een feit kunnen zijn als gevolg van de progressieve, langzame bewegingen van de continenten gedurende tientallen miljoenen jaren.
In de geschiedenis van onze planeet hebben zich elke 700 tot 800 jaar supercontinenten gevormd die dan weer uiteenvielen. Het laatste was Pangea dat zowat 300 miljoen jaar geleden is ontstaan en dat zich grosso modo ter hoogte van West-Afrika bevond.
Ross Mitchell en collega's van de Universiteit van Yale hebben onderzocht hoe continenten zich verplaatsen. Ze kwamen tot een nieuwe hypothese voor de opvolger van Pangea. De twee Amerika's smelten samen en schuiven naar het noorden op, om tegen Europa en Azië te botsen waar zich nu min of meer de Noordpool bevindt. Australië zou ook noordwaarts schuiven en tegen India gaan aanliggen. (belga/gb)
Is er leven op Mars? Een Russische wetenschapper stelde zich de vraag of er misschien leven op Venus is. Leonid Ksanfomaliti gelooft van wel op basis van foto's genomen door de Russische ruimtesonde Venus-13 in 1982.
Ksanfomaliti (onderzoeker op de afdeling ruimtevaart van de Russische academie voor wetenschappen) denkt levende, schorpioenachtige wezens gezien te hebben. Ze zouden zich op of net onder de oppervlakte van de planeet bevinden. "Op de ene foto zie je de gestaltes, terwijl ze op de volgende foto weer verdwijnen", zei de Russische wetenschapper.
Mocht zijn ontdekking erkend worden, dan zou het een doorbraak betekenen. Er is nog nooit bewijs geleverd van leven op Venus. Hoewel de planeet ongeveer even groot is als de Aarde, is Venus altijd als onbewoonbaar beschouwd. Door de ligging nabij de zon, kunnen de temperaturen er oplopen tot 460 graden Celsius. (AD/gb)
"Lege ruimte" tussen sterrenstelsels is toch niet leeg
De "lege" ruimte tussen de sterrenstelsels is niet echt leeg, maar is "gevuld" met donkere materie. Dat heeft astronieuws.nl gemeld, op gezag van een persbericht van het Institute for the Physics and Mathematics of the Universe.
Het is al langer duidelijk dat er ongeveer zes keer zoveel mysterieuze donkere materie in het heelal is als normale zichtbare materie. Hoe die donkere materie exact in de ruimte is verdeeld, is echter niet nauwkeurig bekend.
Op basis van waarnemingen van miljoenen sterrenstelsels, aangevuld met gedetailleerde computersimulaties, tonen Japanse onderzoekers nu aan dat de donkere materie niet alleen in sterrenstelsels is geconcentreerd, maar ook de ruimte ertussen vult.
Terwijl de zichtbare materieverdeling in een sterrenstelsel (gas en sterren) een vrij duidelijke grens vertoont, blijken alle sterrenstelsels te zijn omringd door uitgestrekte wolken en slierten van donkere materie, die tot aan naburige stelsels reiken. (belga/adha)
Een internationaal onderzoeksteam heeft met een telescoop van de Europese ESO in Chili en de Kecktelescoop op Hawaii een potentieel bewoonbare 'super-Aarde' gevonden op ongeveer 22 lichtjaar van ons. Dat meldt Guillem Anglada-Escudé van het Carnegie Instituut in Washington, nu werkzaam aan de Universiteit van Göttingen, in het vakblad Astrophysical Journal Letters. Het gaat om al een vierde ontdekte potentieel levensvatbare exoplaneet.
Astronomen hebben het over super-Aardes als exoplaneten die niet veel groter zijn dan de onze en waarschijnlijk uit gesteente bestaan. De nieuw ontdekte planeet heeft 4,5 keer de massa van onze Aarde en is dus ongeveer de helft groter dan de onze.
Water
Exoplaneet GJ 667Cc draait in 28 dagen rond dwergster GJ 667 van de M-klasse, die wezenlijk kleiner is dan onze zon. Het hemellichaam bevindt zich op de juiste afstand voor temperaturen om vloeibaar water mogelijk te maken: niet te heet, niet te koud.
"Deze planeet is de nieuwe beste kandidaat voor omstandigheden die vloeibaar water en wellicht leven mogelijk maken en zoals wij dat kennen", schrijft Anglada-Escudé. Vloeibaar water geldt als basisvereiste voor het door ons gekende leven. Of er wel degelijk water dan wel leven is, is helemaal onduidelijk.
Andere planeten Er zijn aanwijzingen dat er rond GJ 667 nog tot drie andere planeten wentelen, waaronder nog een 'super-Aarde'. De ster maakt deel uit van een systeem met drie sterren. Potentieel levensvatbare planeten kunnen zich dus in een groter variëteit van omgevingen voordoen dan gedacht, stellen de ontdekkers. (belga/sam)
Het Europese Ruimtevaartbureau ESA heeft verklaard dat het wil doorgaan met zijn twee missies naar Mars. De Amerikaanse NASA liet eerder weten dat het zich eruit terugtrekt.
Woordvoerder Franco Bonacina zei dat ESA naar Rusland lonkt om gedeeltelijk in de schoenen van de NASA te treden. Wellicht zal ESA ook bij de eigen lidstaten moeten polsen voor meer geld, voegde hij eraan toe.
Directeur-generaal Jean-Jacques Dordain van ESA verduidelijkte tegenover Space News dat de 19 lidstaten wellicht midden maart de kost te horen krijgen voor ExoMars nu de NASA niet meer meespeelt.
Hij wil ook niet van een uitstel weten gezien dit volgens Dordain alleen maar meer geld kost. (dpa/adha)
