Ook vissen gebruiken gereedschap: lipvis kraakt schelp open met steen
De vis werd gefotografeerd in de zee van het Great Barrier Reef.
In de zee van het Australische Great Barrier Reef is een vis gefotografeerd die gereedschap gebruikt om een schelp open te breken. De foto's zijn de allereerste ooit van een vis die dat doet in het wild, blijkt uit een recent onderzoek waarover het blad Coral Reefs bericht.
Het gaat om een ondersoort van de lipvis, die een schelp in zijn bek neemt en ermee naar een rots zwemt. Het dier ramt de schelp vervolgens herhaaldelijk tegen de steen tot de schaal barst en hij het weekdier erin kan oppeuzelen.
Discussie
De foto werd al genomen in 2006, maar wetenschappers discussieerden er bijna zes jaar lang over of de actie van de vis echt kan beschouwd worden als het gebruik van gereedschap. De vis raapt namelijk geen hulpstuk op om de schelp te kraken, maar de schelp zelf.
Uiteindelijk kwam men tot het inzicht dat de voorwaarde om een hulpstuk op te rapen te fel vertrekt vanuit het gedrag van primaten. Een vis heeft namelijk geen handen, en bovendien is de weerstand onder water helemaal anders dan op het land. De gefotografeerde vis positioneerde zich zijdelings langs de steen, en gebruikte zijn hele lijf als hefboom om de schelp tegen de steen te rammen.
Krakend geluid
Het opmerkelijke tafereel werd op 18 meter diepte gekiekt door professioneel duiker Scott Gardner, die net zonder lucht zat en terug naar de oppervlakte wou zwemmen. Hij hoorde echter een vreemd krakend geluid en ging kijken wat dat was. Vlakbij zag hij de ongeveer 30 cm lange vis zijn maaltijd klaarmaken.
"Toen Scott me zijn foto's toonde, zei ik 'Wow, dit is echt wonderbaarlijk'," zegt Alison Jones, koraalecologe van de universiteit van Queensland en co-auteur van de studie aan National Geographic. Meer onderzoek moet nu uitwijzen of de dieren telkens dezelfde stenen gebruiken, wat dan zou bevestigen dat vissen beschikken over een cognitieve kaart, en dus onthouden waar ze naartoe moeten. Sinds 2006 is er echter geen vis meer gespot met het gedrag, maar de wetenschappers hopen camera's te installeren om het gedrag vast te leggen, zegt Jones.
Andere dieren
Terwijl wetenschappers er ooit van uitgingen dat enkel mensen en apen gereedschap gebruiken, is inmiddels duidelijk dat veel dieren van wanten weten met hulpstukken, waaronder dolfijnen, kraaien, en octopussen. Het gebruik van hulpstukken was al wel opgemerkt bij vissen in gevangenschap.
Als de lipvissen gereedschap gebruiken, dan is het mogelijk dat ook andere vissen dat kunnen, zegt Jones nog. Dat kan dan veel gevolgen hebben voor de visserij. Als oudere vissen deze gedragspatronen namelijk leren aan jongere vissen, kan het wegnemen van grote schelpen - die aantrekkelijker zijn voor vissers - misschien een impact hebben op de effectiviteit van het foerageergedrag van jongere dieren. "Dat is een van de kritische vragen die dit onderzoek opwerpt," besluit Jones. (sam) hln
De Antwerpse politie moet lessen A.B.N. volgen omdat de Nederlanders problemen hebben om het Aantwerps te verstaan. Na een tweedaagse training gaat een patrouille op pad en ze zien een fout geparkeerde wagen. Zegt de ene flik tegen de andere: "Die gon we er is oeplappen." Komt er ineens de chauffeur van de wagen aan en blijkt het een Nederlander te zijn. Zegt de ene flik tegen de Nederlander in mooi A.B.N.: "Mijnheer,U staat fout geparkeerd en hebt varkensvlees tussen uw benen. "Sorry", zegt de Nederlander, "maar ik begrijp er niks van." Zegt de flik opnieuw in mooi A.B.N.: " mijnheer, u staat fout geparkeerd en heeft varkensvlees tussen uw benen. "Nou seg, dit snap ik echt niet hoor", zegt de Nederlander. De andere flik krijgt het op zijn heupen, zet een stap naar voren en zegt tegen de Nederlander in het Aantwerps: "Ge sto verkierd geparkeerd en g' hed het spek on aa kloete."
Nederlandse archeoloog opent stinkend Romeins potje
Zowat alle huizen in de Romeinse tijd hadden minimaal een toilet, maar dat wil niet zeggen dat het er allemaal zo hygiënisch aan toe ging. Archeoloog Gemma Jansen van de Radboud Universiteit Nijmegen schreef samen met twee collega's een boek over Romeinse wc's.
"De meeste wc's stonden in de keuken; dat was wel zo praktisch. Zo konden de etensresten er bijvoorbeeld ook gewoon in gegooid worden en kon het water dat gebruikt was bij het koken ook gebruikt worden om door te spoelen", aldus Jansen.
Ze hadden echter geen stankslot, de zwanenhals zoals wij hem vandaag de dag kennen. "Alles liep rechtstreeks het riool in. Maar alles wat in het riool zat, kwam dus ook zo de keuken in. Ratten en vliegen bijvoorbeeld. En de stank natuurlijk."
"Geen vieze spons aan toga"
De wc's hadden een stenen basis met daarop een houten plank. In die plank zat een rond gat om op te zitten en daarvoor een sleuf. Daar haalden de Romeinen de spons door die ze gebruikten om zich schoon te maken na de toiletgang. Of iedere Romein een eigen spons bij zich droeg, heeft Jansen niet kunnen achterhalen. "Maar ik betwijfel het. Romeinen hechtten best veel waarde aan uiterlijk vertoon. Ik denk niet dat ze over straat liepen met een vieze spons aan hun mooie toga."
"Toverspreuken op de muur"
Ook al wisten ze nog niet wat bacteriën waren, toch waren ze zich wel bewust van de gezondheidsgevaren die aan het toiletbezoek hingen, denkt Jansen. "Dat zie je aan de amuletten die bij de wc's hingen en de muurschilderingen en beeldjes van goden. Ze schreven ook toverspreuken op de muur bij de wc. Wij gebruiken chloor om ons te beschermen tegen ziektes; zij deden het op die manier."
Jansen bestudeert al jaren de wc's uit het Romeinse rijk. Daarbij is ze aangewezen op de overblijfselen van de wc's zelf, omdat er over de toiletgang geen geschreven bronnen te vinden zijn. (belga/svm) hln
Tieners die vaker thuis eten, kampen minder met eetstoornissen en overgewicht. Uit zeventien onderzoeken bij ruim 182.000 kinderen en adolescenten blijkt dat thuis eten meer is dan een sociaal gebeuren. Dat schrijft het wetenschappelijk tijdschrift Pediatrics.
"Als ouders drie keer per week hun tieners thuis samen rond de tafel krijgen, dan heeft dat positieve gevolgen voor hun gezondheid," aldus professor Barbara Fiese (Universiteit van Illinois). "Tieners die minstens vijf maaltijden per week samen nuttigen, ontwikkelen 35 procent minder eetstoornissen."
Eetstoornissen opmerken en ingrijpen
Onder eetstoornissen om te vermageren wordt verstaan: dieetpillen nemen, braken, laxeermiddelen gebruiken, vasten, weinig eten, maaltijden overslaan of roken om gewicht te verliezen. Fiese wijst erop dat door regelmatig samen te eten, ouders eetstoornissen bij hun pubers makkelijker kunnen opmerken en tijdig kunnen ingrijpen.
Tieners die minstens drie keer per week samen met hun familie aten, bleken met 12 procent minder overgewicht te kampen. Bovendien eten ze een kwart gezonder of ontwikkelen ze gezondere eetgewoontes.
"Wat zou je doen met een miljoen?"
Daarnaast benadrukt Fiese het sociaal gebeuren van samen eten. "Vanaf de puberteit neemt eten als familiaal gebeuren af omdat de druk op tieners groter wordt door naschoolse activiteiten, studentenjobs en hun sociaal leven."
Toch blijkt dat tieners geïnteresseerd zijn in het familiegebeuren "als het niet geforceerd overkomt, ouders de gesprekken niet domineren en tieners vrijuit kunnen spreken". "Vraag tieners niet hoe het was op school, maar bijvoorbeeld wat ze zouden doen met een miljoen", raadt Fiese aan. (belga/adha) hln
Het aantal mannen dat met een eetstoornis - of 'manorexia' - in het ziekenhuis is opgenomen, is in de afgelopen tien jaar met 66 procent gestegen. Dat blijkt uit cijfers van de Britse Nationale Gezondheidsorganisatie NHS.
Experts wijten de enorme toename onder meer aan het feit dat ook mannen zich steeds meer spiegelen aan ideaalbeelden uit de modewereld. Ook mannen vergapen zich kennelijk aan de gespannen biceps en gespierde buiken van de modellen op de catwalk.
Tienermeisjes
Mannen geven minder gemakkelijk toe dat ze een eetstoornis hebben, aangezien het probleem tot op vandaag vooral aan tienermeisjes wordt gekoppeld.
De woordvoerder van een Britse hulporganisatie voor mensen met een eetstoornis verklaart dat ook mannen "worstelen met het idee dat ze een perfect lichaam willen". "Vooral training en oefening bekleden een centrale plaats in het leven van mannen met een eetstoornis".
In de gymzaal
De organisatie schat dat ongeveer 1,6 miljoen mensen in Groot-Brittannië tegen een eetstoornis vechten. Eén op de vijf daarvan zou een man zijn. "De mannen in kwestie zijn bezeten van het idee dat ze elke dag in de gym moeten trainen. Dat idee legt beslag op hun leven en vertaalt zich in sommige gevallen ook effectief in een eetstoornis", luidt het.
De druk op mannen om zich een perfect lichaam aan te meten is vergelijkbaar met de magerzucht die sommige meisjes vandaag ervaren, wanneer ze zich spiegelen aan de modellen die reclamecampagnes sieren. Het streven naar een perfect figuur kan de gezondheid van mannen bevorderen, maar wanneer de obsessie te extreem wordt kan dat tot problemen leiden. Tot de eetstoornissen die mannen treffen behoren zowel (m)anorexia en boulimie.
Taboe
Boulimie treft drie keer zoveel mensen als anorexia, maar is moeilijker te herkennen. Bovendien blijken mannen nog veel moeilijker over hun problemen met voedsel te praten dan vrouwen. "Er rust nog steeds een taboe op het probleem", zegt een expert. De Britse Gezondheidsorganisatie wil nu dan ook extra aandacht op het probleem vestigen. (id) hln
We moeten het nieuws misschien met een korreltje zout nemen, maar wetenschappers beweren dat zout even verslavend is als sigaretten en harddrugs.
De ontdekking zou kunnen verklaren waarom sommige mensen zout op hun voedsel maar moeilijk kunnen laten, ondanks alle waarschuwingen in verband met een mogelijk verhoogde bloeddruk en gevaarlijke hartkwalen.
Test met muizen
Australische en Amerikaanse wetenschappers voerden dierenproeven uit op muizen: sommige diertjes werden op een zoutarm dieet gezet, terwijl anderen systematisch zout kregen toegediend.
Bij een vergelijking van de hersenactiviteit bleken de hersencellen van de dieren die geen zout kregen toegediend een bijzondere soort proteïnen aan te maken. Deze proteïnen worden vaak gelinkt aan drugs als heroïne, cocaïne en nicotine. De aanmaak van deze stoffen verklaart de honger naar en zin in zout, die velen ongetwijfeld ook bij zichzelf (onbewust?) herkennen.
Oerinstinct
De onderzoekers menen dat het verlangen naar zout een "oerinstinct" is dat diep in onze hersenen is ingeworteld. Dat verklaart meteen waarom wij zout voedsel zo lekker vinden.
Toch toonden de experimenten ook aan dat wanneer muizen het plezier in het eten van zout werd afgenomen, het verlangen naar de specerij meteen ook werd afgeremd. Dokter Wolfgang Liedtke is één van de wetenschappers die bij het onderzoek betrokken was. "We waren aangenaam verrast te zien dat het afblokken van de verslavende proteïnen ook de zin in zout wegnam", zegt hij.
De gemiddelde Belg consumeert gemiddeld acht tot negen gram zout per dag. Dat is dus ver boven de aangeraden limiet van zes gram per dag. (id) nina
Jezus liep 2000 jaar geleden al over het Meer van Tiberias, staat in het Nieuwe Testament beschreven. Onlangs herhaalde de Poolse kitesurfer Maciek Kozierski dat kunstje.
Als één van de beste kitesurfers ter wereld had hij lang de droom om hetzelfde te doen als Jezus deed, maar dan zonder trucjes of technische middelen.
Samen met onder andere wakeboard-kampioen Lior Eliyahu uit Israël en de fotografen Predrag Vuckovic en Joerg Mitter spendeerde hij vier dagen op het water om de fotoserie 'Miracle' te schieten op het beroemde Meer van Tiberias. Met zijn kite maakte Kozierski snelheid, dan stapte hij van het board om vervolgens over het water te rennen. Na meer dan vijftig pogingen, waarbij de Pool vaak hard viel, slaagde hij toch in zijn opzet. (ypu) hln
De vangst van sprinkhanen is een lucratieve bezigheid in Oeganda, waar de insecten beschouwd worden als een delicatesse. Dat meldt CNN. Voedsel op basis van krekels en sprinkhanen kan een wapen zijn in de strijd tegen voedselschaarste en klimaatverandering. Tegen 2050 zal vlees immer een echt luxeproduct geworden zijn.
In Oeganda worden de dieren gevangen met een constructie die de insecten met lampen lokt, waarna ze tegen metalen platen vliegen en in een opvangbak belanden. Tijdens het hoogseizoen staan de stoepen vol met veelal vrouwelijke verkopers die de insecten aan de man proberen te brengen.
Gefrituurd of gebakken
Het gaat dan om sprinkhanen in hun geheel of ontdaan van poten, vleugels en voelsprieten. De beestjes worden gefrituurd of gebakken met ajuin en chili, en de verkopers verdienen er 1.000 Oegandese shilling (0,27 euro) mee voor een hoeveelheid van ongeveer vier theelepels. Jongetjes lopen met plastic emmers door de straten en in de bars, waar de sprinkhanen worden gegeten van een bananenblad met een frisse pint erbij.
Geld
Lawrence Mawanda (53), die tien jaar geleden begon met de vangst, verdient er ongeveer twee miljoen Oegandese shilling (543 euro) mee per seizoen, ongeveer het dubbele van het bbp per capita. Met het geld doet hij nu ook andere zaken, en kan hij al zijn kinderen naar school sturen.
De praktijken hebben wel een aanzienlijke impact op het gammele elektriciteitsnet, doordat de vangers vaak illegaal elektriciteit aftappen. Een harde aanpak is echter moeilijk, omdat zoveel mensen afhangen van de vangst.
Ook op ons bord?
In ontwikkelingslanden vormen wilde insecten vaak al een belangrijk onderdeel van het dieet. Uit een recente studie van de non-profitorganisatie Public Library of Science blijkt dat de grootschalige kweek van insecten veel minder schadelijk zou zijn voor het milieu dan de veeteelt.
Voor hetzelfde gewicht stoten insecten in vergelijking met vee tachtig maal minder methaan uit. Een varken produceert acht tot twaalf keer zoveel ammoniak per kilogram groei als krekels en tot wel vijftig keer zoveel als sprinkhanen. (sam) hln
Artsen Zonder Grenzen biedt extra hulp in Hoorn van Afrika
De aankondiging van één van de belangrijkste gewapende groeperingen in Somalië, al-Shabaab, dat hulporganisaties welkom zijn in door hen gecontroleerd gebied, doet de hoop opleven voor meer hulp in het land. Dat meldt hulporganisatie
Artsen Zonder Grenzen (AZG). "Artsen Zonder Grenzen heeft de laatste twintig jaar medische hulpprogramma's lopen in het land", zegt Joe Belliveau, operationeel manager van AZG. "We zijn erin geslaagd om onze programma's open te houden onder al-Shabaab, maar restricties op de bevoorrading en de inzet van internationale medewerkers heeft ons belet om onze programma's uit te breiden. We hopen dat de verklaring van al-Shabaab deze restricties nu opheft."
De teams van AZG werken verspreid over het hele land en helpen uitgeputte vluchtelingen die de Somalische grens met Ethiopië en Kenia oversteken. "De meeste van onze therapeutische voedselprogramma's in Somalië geraken uitgeput. Meer dan 3.400 kinderen worden momenteel opgevangen in onze voedingsprogramma's. De voorbije weken hebben we een een stijgend aantal gevallen van ondervoeding vastgesteld. Sommige mensen hebben honderden kilometers afgelegd om medische zorgen te krijgen voor hun ondervoede kinderen", zegt Belliveau.
De laatste jaren heeft de Hoorn van Afrika twee opeenvolgende droge regenseizoenen gekend met één van de droogste jaren van de voorbije decennia in de landelijke gebieden tot gevolg. (belga/adb) hln
De huidige droogte en hongersnood in Somalië is de "ergste humanitaire ramp in de wereld". Dat heeft de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen bij de VN, António Guterres, gezegd.
Vluchtelingen die van Somalië naar opvangkampen in Ethiopïe en Kenia trekken, zijn soms weken onderweg zonder voedsel. Dikwijls hebben ze ook nauwelijks te drinken. Veel mensen sterven onderweg.
De Hoorn van Afrika wordt getroffen door de ergste droogte in 60 jaar tijd. (rtr/adha) hln
