“Wakker worden met een wekker is heel ongezond”

De kans is groot dat het vanochtend weer wat extra moeite kostte om uit bed te raken, na een weekend met een ander slaapritme. Zeker voor avondmensen is die wekker ’s ochtends vroeg dan ook de grootste vijand. “Opstaan met een wekker is héél ongezond,” pleit Ticia Luengo Hendriks in Het Parool. 

Spring jij ’s ochtends meteen actief je bed uit, of kom je pas ’s avonds echt tot leven? Of je eerder een ochtend- of avondmens bent, hangt van je genen af, zo blijkt uit een slaaponderzoek dat de Nederlandse krant Het Parool liet uitvoeren. Emeritus hoogleraar psychofysiologie Gerard Kerkhof (69) van de universiteit van Amsterdam legt het verschil tussen beide types uit in diezelfde krant. 

Slaapschuld en slaaptekort

 Zodra je wakker wordt, neemt je behoefte aan slaap toe, wat slaapschuld wordt genoemd. Je bouwt die doorheen de dag op, en ’s avonds los je ze in door te gaan slapen. “Bij ochtendmensen gaat dit proces sneller dan bij avondmensen,  waardoor hun slaapschuld aan het einde van de dag groter is dan bij avondmensen. Daardoor voelt een ochtendmens zich aan het eind van een dag eerder slaperig dan een avondmens.” In het weekend zullen zij soms langer opblijven dan ze gewend zijn, en zo het ritme van hun biologische klok verstoren. Avondmensen hebben het dan weer moeilijker om in een 9-to-5-ritme in te passen, omdat ze ’s avonds niet zo snel moe worden en daardoor moeten opstaan wanneer ze nog niet genoeg geslapen hebben. Zo bouwen ze restslaapschuld op. In beide gevallen zorgen omstandigheden ervoor dat avond- en ochtendmensen tegen hun biologische klok moeten ingaan met slaaptekort tot gevolg, wat ook een “sociale jetlag” wordt genoemd. 

“Wekker is ongezond”

Van slaaptekort is al langer geweten dat het niet alleen onze prestaties vermindert, maar ook voor onze gezondheid verstrekkende gevolgen kan hebben. Ticia Luengo Hendriks (46) is medeoprichter van het Nederlandse Platform Betere Tijden, dat bewustwording wil creëren rond de biologische klok en hoe die onze gezondheid en prestaties kan beïnvloeden. “Tachtig procent van de Nederlanders gebruikt een wekker om wakker te worden voor werk. Dat is heel ongezond. Je onderbreekt je slaap dagelijks, terwijl je lichaam aangeeft nog niet uitgerust te zijn.” Ze vindt de 9-to-5-structuur dan ook compleet achterhaald en pleit voor flexibelere werkuren, die trouwens ook het fileprobleem gedeeltelijk zouden kunnen oplossen, voegt ze er nog aan toe. 

Slaapprofessor Kerkhof is niet helemaal voorstander van het zelf bepalen van de werkuren, omdat hij vreest dat we die dan gaan invullen op basis van wat er ons het beste uitkomt, in plaats van ons slaaptype. Wél pleit hij ervoor dat mensen die in ploegen werken, dat volgens hun slaapvoorkeuren kunnen doen. “Ik heb liever niet dat een typisch ochtendmens tijdens een nachtdienst aan de knoppen van de kerncentrale draait,” klinkt het. 

De klok regelen

Dat klinkt natuurlijk mooi in theorie, maar in de praktijk moest ook jij vanochtend de wekker afduwen om weer aan een nieuwe werkweek te beginnen. Het goede nieuws: je kan je biologische klok lichtjes sturen, waardoor je een kleiner risico loopt op een slaaptekort. Zo kan je als avondmens die vroeg moet opstaan of ochtendmens die avondshiften moet doen, een paar tips opvolgen:

- Het belang van licht. Avondmens die vroeg moet opstaan? Zorg er dan voor dat je jezelf aan veel licht blootstelt ’s ochtends. Investeer bijvoorbeeld in een wake-uplight, om je biologische klok te versnellen. Mijd daarnaast ’s avonds blauw ligt van smartphones en tablets, om sneller te kunnen inslapen.  Ochtendmensen die ’s avonds moeten werken zorgen daarentegen best voor een goed verduisterde kamer, en nemen idealiter veel licht tot zich overdag om het ’s avonds langer vol te houden. 

- Intense activiteiten. Avondmensen kunnen intense activiteiten - zoals sporten of een cognitief zware activiteiten - best ’s ochtends inplannen. Wie dat ’s avonds doet, riskeert te actief te blijven en niet te kunnen inslapen. Voor ochtendmensen geldt het omgekeerde. 

- Regelmaat. Of je nu een ochtend- of avondmens bent, regelmaat is nog de beste methode om slaaptekort in te perken. Probeer zoveel mogelijk op dezelfde uren te gaan slapen, op te staan, te bewegen en te eten en drinken, om je biologische klik niet in de war te sturen. Zélfs in het weekend.  (br.hln)