Het zomeruur? Dat was maar een grapje

Vannacht is de zomertijd ingegaan. Over de halfjaarlijkse uurwissl vloeide al heel wat inkt. In het Europese Parlement vond in februari nog een stemming plaats voor de afschaffing van de zomertijd, maar die poging strandde. De verandering van uur zou slecht zijn voor ons bioritme. Nochtans begon alles als een grap.

De idee van de zomertijd is oud. Heel oud. Het komt uit de koker van Benjamin Franklin, één van de Amerikaanse founding fathers en uitvinder van de bliksemafleider. In 1784 schrijft hij een anonieme lezersbrief naar de ‘Journal de Paris’. Daarin bepleit hij ‘Daylight Saving Time’. Om kaarsen te besparen. Franklin rekent zelfs uit hoeveel. 32.000 ton in de stad Parijs alleen al.

Goed gelachen

De brief is een grap. Maar een idee is geboren. Het wordt ruim een eeuw later ernstig opgepikt door de Londense aannemer William Willett. In 1907 publiceert die de brochure ‘The Waste of Daylight’. Daarin de ondertussen klassieke argumenten pro zomertijd: energiebesparing en aangenaam lange zomeravonden. Over de manier waarop Willett dat wil bereiken, heeft hij heel goed nagedacht. Iets te goed zelfs. Hij stelt voor de vier zondagen van april de klok telkens 20 minuten vooruit te zetten en de vier zondagen van september iedere keer weer 20 minuten achteruit. Er wordt eens goed gelachen. Tot in het Lagerhuis toe. William Willett sterft in 1915. Een jaar te vroeg.

In 1916 is de uitputtingsoorlog op het Europese continent twee jaar bezig. Duitsland begint te lijden onder de Geallieerde blokkade. Energie en grondstoffen besparen is de boodschap. In de regering van de Keizer herinnert de slimste zich het boekje van Willett. Op 30 april voeren de Duitsers thuis en in de bezette gebieden - ook het grootste deel van ons land dus - de zomertijd in. Voor onze voorvaderen is dat een kleine revolutie. Tot 1892 hadden we niet eens één tijd, laat staan zomer- of wintertijd. Iedereen gebruikte de “plaatselijke tijd”, meestal die van een grote stad in de buurt. Nogal lastig om de treinen stipt te laten rijden. De wet van 28 april 1892 nam daarom de tijd van Greenwich aan als wettelijke tijd in heel België. Die maatregel betekende op dat moment eigenlijk een beetje permanent ‘zomeruur’. Want de tijd van Greenwich - tegenwoordig gecoördineerde wereldtijd of UTC geheten - loopt in onze contreien zo’n 35 minuten voor op de zonnetijd. In vergelijking met wat we vandaag kennen, is die tijd van Greenwich ons huidige winteruur min één uur.

Petroleumcrisis

Het door de oorlogvoerende Duitsers ingevoerde idee overleeft hun nederlaag in 1918. Wonderwel zelfs. Veel Europese landen - ook België - verzetten tijdens het interbellum twee keer per jaar de klok. Maar ieder doet dat wanneer het hem goed uitkomt. In ons land meestal in april en oktober. De Belgische wintertijd is dan nog altijd de tijd van Greenwich, in de zomer komt daar één uur bij. In 1940 vindt de uurwissel om mobilisatieredenen al in februari plaats. Wanneer de Duitsers ons land in mei onder de voet lopen, is het hier dus al zomertijd. Maar nog altijd één uur vroeger dan in Berlijn. Hitler zet alle klokken gelijk. Op zijn uurwerk natuurlijk. Voortaan is wintertijd Greenwich + 1 uur, in de zomer komt er twee uur bij. Zoals vandaag dus.

Die zomertijd gaat wél samen met het nazisme ten onder. Vanaf 1946 is het definitief en voor lange tijd gedaan met “die erfenis van den Duits”. Zomer en winter: zelfde uur, namelijk Greenwich + 1. Slechts drie Europese landen behouden een uurwissel: Groot-Brittannië, Ierland en Italië. Het idee komt pas terug boven water tijdens de petroleumcrisis van 1974. Een raadgever rekent de Franse president Giscard d’Estaing voor dat Frankrijk 300.000 ton petroleum kan besparen. In 1976 voert Parijs van 28 maart tot 26 september de zomertijd in. Giscard die Europees veel in de pap te brokkelen heeft, wil zoveel mogelijk landen mee. België volgt al in 1977. De zomertijd wordt hier op 3 april om 2 uur ’s nachts plechtig ingesteld aan de Zimmertoren in Lier. De BRT zendt die festiviteiten uit alsof het de maanlanding betreft.

Slecht uitgeslapen

De Fransen zouden natuurlijk de Fransen niet zijn, indien ze ook niet zouden tegenstribbelen bij een verandering. In 1976 al, stelt een kinderarts uit het ziekenhuis van Libourne vast dat hij massa’s hopeloze moeders en slecht uitgeslapen kinderen over de vloer krijgt. Door het superhete weer die legendarische zomer? Nee. Door het zomeruur, besluit de brave dokter Boris Sandler. Zijn stukje in een artsenblaadje legt de basis voor De Vereniging Tegen Het Zomeruur. Sandler wordt zo de eerste voortrekker in de strijd tegen de uurwissel. Die barst eind jaren tachtig van vorige eeuw pas echt los wanneer de groenen er zich mee bemoeien en kende vele veldslagen. In het Europese Parlement vond in februari nog een stemming plaats voor de afschaffing van de zomertijd, maar die strandde. Het was de zoveelste poging in de rij. Maar zeker niet de laatste.

Behoorlijk wat verspilde energie voor iets dat begon als een grap. (br.hln)