Immuunsysteem van ernstig bedreigde Tasmaanse duivels valt nu zelf - met succes - kanker aan

De ernstig bedreigde Tasmaanse duivels worden al meer dan 30 jaar geplaagd door een erg besmettelijke gelaatstumor. Maar nu blijkt dat het immuunsysteem van de dieren zo evolueert dat het zelf de ziekte kan bestrijden. Volgens een internationaal team van wetenschappers uit Australië, het Verenigd Koninkrijk, de VS en Frankrijk, ziet de toekomst van de dieren er plots veel rooskleuriger uit.

De ziekte devil facial tumour disease (DFTD) werd voor het eerst vastgesteld in het noordoosten van Tasmanië in 1996. Sindsdien raakte bijna 95 procent van de dieren ermee besmet. Meer dan 90 procent van de populatie ging verloren. De ziekte verspreidt zich wanneer de duivels elkaar in het aangezicht bijten. Dat bijten is voor de dieren een manier om te socialiseren en dominantie af te dwingen. Na de beet vormt zich een vaste tumor rond de nek of het gezicht. De tumor is zo sterk dat hij het kaakbeen kan breken. Besmette dieren sterven na zes tot 24 maanden.

Op de koop toe werd in 2014 nog een tweede besmettelijke kanker (DFT2) ontdekte bij wilde populaties in het zuiden van Tasmanië.

Resistentie

De voorbije vijf à zes jaar hebben sommige Tasmaanse duivels echter een hogere tolerantie voor infecties en zelfs een betere resistentie ontwikkeld, zonder menselijke interventie. “Natuurlijke selectie probeert het probleem zelf op te lossen door de voorkeur te geven aan diegenen die de tumor kunnen overleven, dus we hebben vandaag meer hoop dan ooit tevoren”, zegt dr. Rodrigo Hamede van de Universiteit van Tasmanië.

Daarnaast stelde zijn team ook al 23 gevallen van tumorregressie vast, wat erop wijst dat de Tasmaanse duivels ook in staat zijn om te vechten tegen DFTD en ervan te herstellen.

Het DNA en de genetische kenmerken van de dieren hebben zich aangepast aan de besmettelijke kanker. Opvallend is dat dit bijzonder snel gebeurde: in amper zestien jaar tijd of slechts acht generaties van Tasmaanse duivels.

Zal ziekte helemaal verdwijnen?

“In het verleden beheerden we duivelpopulaties om uitroeiing te voorkomen. Nu gaan we geleidelijk over tot een adaptieve beheersstrategie, die de selectieve aanpassingen verbetert, zodat de duivels en DFTD uiteindelijk naast elkaar kunnen bestaan”, aldus dr. Hamede.

Het team van Hamede verzamelt al tien jaar informatie over de epidemie en werkte een reeks scenario’s uit voor de besmettingen van de duivels in het wild over de volgende 100 jaar. Volgens 57 procent van die scenario’s zal DFTD geleidelijk verdwijnen, in 22 procent van de scenario’s zullen de Tasmaanse duivels en de ziekte naast elkaar bestaan.

Beet is startpunt

“Onze huidige hypothese is dat het bijten niet alleen leidt tot de verspreiding van de tumoren, maar ook het startpunt ervan kan zijn”, licht Max Stammnitz, van de Universiteit van Cambridge, toe. “Als de littekenvorming bij de terugkerende wonden wordt onderbroken door een mutatie, kan dit kanker worden. Het geneest niet en vormt extern weefsel dat dan overdraagbaar kan worden.”

“Het is een constante wapenwedloop in de aanpassing tussen dieren en ziektes. We ontwikkelen resistentiemechanismen die ziekteverwekkers onder druk zetten om de infectie te verbeteren, “zegt Stammnitz. (br.hln)