Gogol: De revisor

Een blijspel uit 1836.

Een stadje in Rusland. Op een dag wordt het gerucht verspreid dat er een revisor, een hoge inspecteur, op komst is.  De notabelen, de burgemeester op kop, raken in paniek. Ieder van hen heeft wel iets op zijn kerfstok of wat te verbergen. De gewaande revisor is echter een losbol die de rol van revisor graag op zich neemt en op die manier de ingezetenen honderden roebel weet afhandig te maken.

In een kort voorwoord schrijft Karel van het Reve dat we geen diepere betekenis in het stuk moeten zoeken. Geen sociale mistoestanden, geen uitgediepte karakters, geen typisch portret van een Russisch stadje uit die periode. Het is niet meer dan een klucht. Misschien klinkt het stuk in het Russisch anders en zitten er meer spitsvondigheden in. In de Nederlandse vertaling is het toch maar gewoontjes. Ik werd er niet koud of warm van. Maar ja, een toneelstuk moet je op de planken zien en niet uit een boekje lezen.

Ik herinner me in mijn jeugd in Antwerpen nog een opeeraversie van het werk te hebben gezien. De componist was Werner Egk.

02-07-2006 om 21:06 geschreven door john

Saint-Exupéry: Terre des hommes 1939

Deze Franse schrijver-piloot leefde van 1900 tot 1944. Hij werd door de Duitsers boven de Middellandse Zee neergeschoten.

Hij volgde een opleiding tot piloot, waarna hij in Zuid-Amerika nachtpostvluchten verzorgde. In 1934 trad hij in dienst van Air France en in 1939 werd hij gemobiliseerd. Na de overgave van Frankrijk sloot hij zich aan bij het verzet in Noord-Afrika.

La terre nous en apprend plus long sur nous que tous les livres. Parce qu’elle nous résiste. L’homme se découvre quand il se mesure avec l’obstacle.

Het hele boek is in feite de uitwerking van deze openingszinnen. Liefde voor de aarde en vooral voor haar bewoners, strijden om er iets van te maken. Piloot in die dagen was geen lachertje. Je moest avontuurlijk aangelegd zijn. A bord des avions découverts, par mauvais temps, on s’inclinait hors du pare-brise, pour mieux voir, et les gifles de vent sifflaient longtemps dans les oreilles.

Kameraadschap en solidariteit waren in die omstandigheden van levensbelang.

Een groot gedeelte van het verhaal gaat over vluchten boven de Sahara. Op een bepaald moment moeten de auteur en zijn copiloot een noodlanding maken in de woestijn. Ze worden maar op het nippertje gered. Hier en ook in andere passages blijkt ook de grote belangstelling van de auteur voor de woestijnbewoners. In latere werken zal hij het er nog vaak over hebben.

Hij denkt ook na over de relatie mens en techniek. De techniek vervreemdt ons aanvankelijk van onszelf, maar we moeten hem leren te assimileren:

Chaque progrès nous a chassés un peu plus loin hors d’habitudes que nous avions à peine acquises, et nous sommes véritablement des émigrants qui n’ont pas fondé encore leur patrie … La vérité, pour l’un, fut de bätir, elle est, pour l’autre, d’habiter.

In deze tijd, waarin veel wordt gezeurd over een gebrek aan respect, over de zinloosheid van het bestaan, over de teloorgang van waarden, kan het misschien nuttig zijn dergelijke boeken van onder het stof te halen. Ze brengen een boodschap en pleiten voor engagement.

Het citaat dat hier onlangs ter sprake kwam, had niet zozeer betrekking op de liefde tussen man en vrouw, dan wel op de kameraadschap. Oordeel zelf maar:

Liés à nos frères par un but commun et qui se situe hors de nous, alors seulement nous respirons et l’expérience nous montre qu’aimer ce n’est point nous regarder l’un l’autre, mais regarder ensemble dans la même direction.

02-07-2006 om 00:00 geschreven door john