Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
12-05-2006
Morgen komt Sint-Servatius op bezoek !
Morgen is het de beurt aan Sint-Servatius om op " de thee " te komen en van of over hem vond ik in mijn ruime verzameling volgende mooie weerspreuk :
" Als Servatius komt, is 't met de lente gedaan, die kondigt zichzelf graag met hageljacht aan. Laat iedereen rillen en beven, en 't mopperige mensdom bibbert en niest : ' Is dat nu de meimaand ?.... 't is of je bevriest.' "
Laat ons nu hopen dat dit morgen niet zo is, zeker niet nu we veel beter gewend zijn. U toch nog eentje meegeven :
" Is met Servaas geen rijm te zien, dan zal Bonifatius geen sneeuw ons biên. "
En die Bonifatius wel die sluit overmorgen het rijtje van de koude sante af.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Mei 2005 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 16,4° om 16u43 genoterd. De minimum temperatuur bedroeg die dag 3,8° en die werd om 6u01 opgetekend. 12 Mei 2004 was een dag waar bewolking en zon elkaar aflosten, de maximum temperatuur bedroeg toen 15,5° om 13u45 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg 8,6° om 4u41 genoteerd. De warmste 12de mei ooit kwam in 1998 voor met 31° ! ! ! Mei 1998 telde 4 opeenvolgende dagen met een record temperatuur, namelijk 28 - 29 - 31 en nogmaals 31 graden !
Inderdaad morgen krijgen we de tweede ijsheilige op bezoek, en aan weerspreuken rond "de gestrenge heren", zoals men ze ook wel eens noemt, is er echt geen gebrek, ik geef er u vandaag, en ook morgen nog wel enkele.
" Geen rijmke na Pancraas, ook niet na Bonifaas, geen vlokje na Servaas. "
en dan deze :
" Tot Bonifaas, die strenge baas, wees voor vrucht op vorst beducht. "
Morgen kijken we dan weer naar wat Sint-Servatius ons te vertellen heeft !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Mei 2005 begon bewolkt maar wel toch nog vrij zonnig, wel moest men tot 18u21 op de maximum temperatuur wachten en die bedroeg slechts 14,8° De minimum temperatuur van die dag bedroeg 0,9° en die werd om 5u39 genoteerd 11 Mei 2004 was een mistige en bewolkte dag met een maximum temperatuur van slechts 12,5° om 14u08 opgetekend. De minimum temperatuur lag die dag nauwelijks lager met 9,8° om 5u20 genoteerd. De warmste 11ste mei ooit kwam in 1998 voor met 29° !
Als het tijdens de dagen van de koude santen nat en kil was, dan bakte men vroeger op de buiten spek-pannenkoeken. " Ze lapten de magen en spanden de broeken. " Men offerde er een dozijntje aan die heilige mensenverneukers, d.w.z. dat men ze naar de koster bracht, dit met het doel een woordje ten beste te spreken om 't weer te doen keren. Van de drie ijsheiligen kennen wij maar Sint-Servaas en doen hem dan alleen de verantwoordelijkheid dragen van wind, regen, en koude gedurende de drie dagen. Waarschijnlijk komt dat omdat Sint-Servatius een goede bekende is in onze streken. Hij is wel zeker de oudste bisschop der Nederlanden. Reeds in 350, amper drie eeuwen na Christus 'dood, werd hij bisschop van Tongeren. Hij overleed in 384 op 13 mei, vandaar zijn feestdag op die dag. Hoe onze buitenmensen zijn naam koppelen aan de vriesdagen rond half-mei, kan met een legende uitgelegd worden. Op het graf van de heilige bij de brug over de Maas te Maastricht, lag gedurende tien bisschopslevens een witte marmeren steen. Het was zijn tiende opvolger, de H. Monulfus, die de Sint-Servatiuskerk te Maastricht op zijn graf bouwde. De legende verhaalt dat het op die steen nooit sneeuwde, zelfs niet als heel de omgeving onder een dikke laag bedekt lag. Daaruit hebben de landbouwers de wijze levensregel onthouden, dat de Sint-Servatiuskoude onvermijdelijk is. Talrijk zijn dan ook de weerspreuken rond de ijsheiligen, en daar geef ik u er vandaag en ook morgen nog wel enkele van mee.
Inderdaad morgen donderdag 11 mei komt de eerste IJsheilige op bezoek, en wat voor iemand dat is, laat ik u de volgende weerspreuk vertellen :
" Al is Marmetus oud en grijs, hij houdt van vriezen en van ijs. "
Ik denk niet dat ik hier nog enige uitleg moet aan toevoegen, let dus wel op u plantjes want is "voorzichtigheid" niet de moeder van de porseleinenwinkel ? Vertel ik u nu al dat het verleden jaar op 18 mei om 5u40 min 0,3° was !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar gelden ?
10 Mei 2005 was een bewolkte dag met even wat lichte regen, en ook een glimp van de zon. De maximum temperatuur bedroeg 13,2° om 16 uur opgetekend. De minimum temperatuur daalde tot 1,2° en die werd om 5u49 genoteerd. 10 Mei 2004 was een bewolkte dag waar het kwik om 17u13 gestegen was tot 20,5°. De minimum temperatuur bedroeg die dag 8° om 5u53 genoteerd. De warmste 10de mei ooit kwam in 1998 voor met 28° !
Gisteren vertelde ik dat er op de buiten, maar ook in de stad, een heksen- of duivelspaternoster afgelezen werd. Wel dat werd gedaan met het inzicht om alzo de "koude santen" te vermurven en 't weer te doen keren, en dat ging als volgt : De drij Santen van de kouwe, twee jonge en ene oude, gingen tezamen door het land, elk met koud goeds al in de hand. Den ene met een balleken sneeuw, den tweede met een kegelken ijs, den derde die was grijs en wijs, en hij droog niemandalle, dalle, geen kegels en geen sneeuwballen. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. Den eerste zei : 'k zal d' eerste zegenen, en hij die deed het regenen, regenen, den tweede zei : beniest : 'k ga niezen, en hij deed het vriezen, vriezen de derde die zei niemandalle en hij was het braafst van allen. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. En ze kwamen langs Fiel Ariaan zijn schone doeninge gedaan, hij tapte hulder daar bier van 't vat, en alle drij wie werden zat, en daarna zijn ze voldaan, weerom naar 't hemelrijk gegaan. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. Morgen, ook de eerste dag van de IJsheiligen, vertel ik u het slot van mijn verhaal, tot dan ?
Inderdaad op 10 mei is het Sint-Job, en welke land- of tuinman kent die niet ? Op vele plaatsen wordt hij zelfs de "bonenplanter" genoemd. Een weerspreuk maakt ons duidelijk waarom :
" Te Sint Job, zet men bonen volop. "
Of nog ietsje anders gezegd :
" Men zet de bonen met Sint-Job, en houdt dan niet meer op. "
Maar 'k zou toch ook maar een beetje opletten want lees eens :
" Pas op, pas op pas op Sint Job, want hij steekt een vuurke op. "
Tuinliefhebbers jullie weten wat u morgen te doen staat he ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Mei 2005 was een dag met bewolking en zon. De maximum temperatuur bedroeg toen 13,5° om 16u22 opgetekend. De mimimum temperatuur bedroeg die dag 4,1° om 6u32 genoteerd. 9 Mei 2004 was een dag met een bewolkte start, een zonnige periode, en weer bewolkt om de dag mee af te sluiten. Om 14u08 had het kwik zijn maximum bereikt met 17,9°. De minimum temperatuur werd om 5u11 genoteerd met 9,4° De warmste 9de mei ooit kwam in 1976 voor met 30° ! ! !
Waarom men de koude rond de IJsheiligen ook wel eens haagdoornkoude noemt ? Wel omdat rond die tijd de haagdoorn of meidoorn bloeit. Er is wel eens een jaar geweest dat gedurende de ijsheiligen, de sneeuw een hand dik op de vensterbanken lag en men het wonderlijk schouwspel kon aangapen van bloeiende bomen, die tegelijkertijd met bloemtrossen en sneeuw getooid waren. Bloemisten en hoveniers zullen zich wel wachten hun jonge plantjes of struikjes uit te planten zolang de ijsheiligen niet voorbij zijn, want deze vinden elk jaar het barbaars genoegen alle jonge plantjes, bloemen en scheutjes eens ter dege "hun oren af te vriezen". Zo is het destijds gegaan met Frederik de Grote's oranjebomen. Frederik de Grote, Koning van pruisen, hechtte geen geloof aan het bestaan van de ijsheiligen. Eens liet hij vóór de ijsmannen voorbij waren, en ondanks de waarschuiwingen van zijn hoveniers, al de oranjebomen uit zijn broeikassen buiten plaatsen. Toen Servaas voorbij was, stelde men vast dat al die kostbare bomen bevroren waren. Met het hout werden vloer en panelen van een kamer in het paleis van Postdam bekleed ter herinnering aan het avontuur van de grote koning. Vroeger werd op de buiten en ook in de stad, een soort van Heksen- of duivelspaternoster afgelezen ter ere van de koude santen, en hoe dat luidde, wel dat vertel ik morgen dan weer, tot dan ?
Ik zal wel weer "gedonder" op mijn kop krijgen wanneer ik zeg, laat het deze maand toch maar eens regenen, en....laat het ook niet te warm zijn want dat zouden we wel eens duur kunnen betalen, lees maar.......
" Koele mei schenkt een vruchtbaar jaar, maar een droge mei, een duur jaar ! "
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 Mei 2005 was een bewolkte dag met regen en waar de maximum temperatuur slechts 13° bedroeg om 16u31 opgetekend ! De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u18 genoteerd en die bedroeg toen 4,4° 8 Mei 2004 was een bewolkte dag met af en toe een bui. De maximum temperatuur geraakte niet hoger dan 11,6° en die werd zelfs 's morgens om 8u13 opgetekend ! De minimum lag die dag met 7,4° amper 4 graden lager dan de maximum. De warmste 8ste mei ooit kwam in 1976 voor met 30° !
Binnen 3 dagen toen ze hun intreden en wie kent ze niet ? Sint-Mamertus - Sint-Pankratius - Sint-Servatius en Sint-Bonifacius. Deze drie (vier) heiligen zijn de koude santen of vriesheiligen en in de wijnstreken noemt men hen zonder omwegen de "wijndieven". Bij ondervinding weten we dat ze erg op ons gebeten kunnen zijn en ons kunnen doen rillen en beven gelijk in de voordagen van de winter. Het is een van ouds bekend verschijnsel dat telkenjare omstreeks halfmei zich voordoet, namelijk op enige meer of mindere warme dagen volgt een sterke daling van de temperatuur, die gepaard gaat met scherpe noordenwind, betrokken lucht en koude regen- of hagelbuien. De noordenwind vergezeld van vrije strenge nachtvorsten brengt veel schade toe vooral aan aardappelplanten, haver, jonge groenten en bloeiende fruitbomen. Het oude volksgeloof bracht dit verschijnsel in verband met de heiligen die omstreeks die tijd herdacht worden. Zo heeft men de HH. Mamertus, Pankratius en Servatius de "IJsheiligen" of "strenge heren" genoemd. Men beweerde dat die afkoeling in de natuur verband hield met een zwerm kleine sterren, de Leoniden genaamd, welke tussen de zon en de aarde kwamen en een gedeelte van de zonnewarmte onderschepten. De oorzaak van deze afkoeling is de inval van een koude polaire luchtstroom wanneer de luchtdruk hoog is boven West-Europa en een depressie over de Oostzee en Finland ligt. Deze koude wordt ook wel haagdoornkoude genoemd, en hoe dat komt, wel dat vertel ik u morgen wel in mijn vervolg van de IJsheiligen, tot dan ?
Of het nu morgen of overmorgen is, want de kalenders spreken elkaar een beetje tegen wat de feestdag van de H. Marcharius betreft, hij is er ene om toch in 't oog te houden vind ik. Lees eens wat een weerspreuk rond zijn persoon ons vertelt :
" Sint - Macharius rust noch duur, want de hemel staat in vuur. "
Geloof mij, rond deze tijd is een onweer nooit ver weg ! Wie weet zijn ze niet als vuurwerk bedoeld om straks 't einde van de winter te vieren?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
7 Mei 2005 was een bewolkte dag met hevige buien en onweer. Het kwik liep niet hoger op dan 13,6° om 15u50 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,6° en die werd al om 18u36 's avonds bereikt !!! 7 Mei 2004 was eveneens een bewolkte dag met regen vanaf de middag. Ook toen werd er slechts 13,1° genoteerd als maximum temperatuur. De minimum temperatuur werd 's nachts om 2u20 opgetekend en die bedroeg 7,5° De warmste 7de mei ooit kwam in 1976 voor met 29° !
De H. Macharius zijn feestdag werd vooral te Gent in de hoofdkerk gevierd, net als te Laarne(O-Vl.) en te Overboelare(O-Vl.) trouwens. Omdat het graf van de heilige Marcharius door schitterende mirakels verheerlijkt was, werden de heilige overblijfsels in 1067 opgegraven en ter verering gesteld. Hij werd aanroepen tegen de pest en besmettelijke ziekten. Deze feestdag werd al in 1080 ingesteld ! Tot rond de jaren 1540 had er een jaarlijkse markt plaats in de heerlijkheid van Sint Baafs nevens Gent : de negenmeimarkt. Sedert het afschaffen van de abdij had (heeft) die markt plaats te Sint-Amandsberg bij Gent. Sommige kalenders geven 8 mei, andere dan weer 9 mei als de feestdag van de H. Macharius, vandaar dus die negenmeimarkt. Vanaf morgen begint ik hier aan mijn verhaal over de IJsheiligen, wie zijn ze, waarom worden ze IJsheilgen genoemd, en nog veel meer. U kan het hier allemaal lezen, tot morgen dan ?
Hoe deze uitzonderlijk mooie dagen ons gaan verlaten is zeer de vraag, maar mocht dit gepaard gaan met een onweer, dan raad ik u aan van volgende weerspreuk toch erg indachtig te zijn :
" Als het dondert in mei, valt er dikwijls hagel bij. "
En voor de tuinders onder ons, en dat zijn er heel wat heb ik begrepen, heb ik volgende weerspreuk weerhouden :
" Donder en weerlicht in mei, slecht voor ajuin en prei. "
In 't Gents is dat "slecht voor antzuun en preie ! " In de loop van de maand, breng ik zeker nog wel enkele weerspreuken in verband met donder in deze maand.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
6 Mei 2005 was een bewolkte dag waar de zon soms heel even kwam piepen. De maximum temperatuur bedroeg 15,4° om 17u04 opgetekend. De minimum temperatuur die dag lag met 10,3° nauwelijks 5 graden lager, die werd om 4u 04 genoteerd. 6 Mei 2004 was een bijna dezelfde dag als deze van 2005. Een bewolkte dag met even zon en een maximum temperatuur van 16,8° om 13u22 gemeten. De minimum temperatuur bedroeg toen slechts 2,8° om 4u50 opgetekend. De warmste 6de mei ooit kwam in 1990 voor met 27°
Vandaag is het de feestdag van H. Joannes In D' Olie, in de volksmond ook wel eens "Kleine Jan" genoemd. Deze apostel werd op bevel van Domitiaan van Ephese naar Rome gevoerd en er in een vat ziedende olie geworpen, waarin hij ongedeerd bleef ! Dit geschiedde bij de Roomsepoort, Latijnsepoort genaamd. In Brussel werd hij destijds gediend tegen "den overschreeuw" der kinderen. Dat gebeurde er in de ondertussen al lang verdwenen Augustijnen. Men ging dan bij Sint Jan den Krijter, omdat de heilige er wenend was afgebeeld op een schilderij. Sint Jan Baptist werd vooral tegen "den overschreeuw" gediend, nochtans mag men de toepassing bij de Apostel Joannes zoeken door het feit dat Sint Jan dikwijls aangeduid werd onder de naam van Sint Jan van Lateranen (laat tranen) Mocht het vandaag een nieuwe maan zijn, dan zegt een oude weerspreuk dat het bij oosterwind erg goed is om radijs, kolen, erwten en meloenen te zaaien. Helaas is het op die nieuwe maan nog wachten tot 27 mei e.k. De komende dagen komen de H. Macharius, Sint Job en uiteraaard ook de IJsheiligen uitvoerig in de belangstelling. U kan er hier alles over lezen, tot dan ?
