Wat ik nu ga vertellen gaat over 'denken' en 'bestaan'. De Franse wijsgeer René Descartes gaf er een complexe en gefundeerde filosofische draai aan. Aan alles moet getwijfeld worden, zei hij, tót... ik stoot op iets dat onbetwijfelbaar is. Het cogito (ik denk) is het onbetwijfelbare. Het is zeker dat ik denk, want ook als ik twijfel, denk ik. Als ik denk, dan besta ik ook: Cogito ergo sum! Aldus stoot ik op de werkelijkheid van mijn 'ik', het ik van mijn bewustzijn...
Toch zijn er hedendaagse figuren die het veel simpeler en logischer aan boord leggen. Die zeggen gewoon dat ze bestaan, zonder meer, neem nu Neil Diamond in zijn song 'I am I said', daarin beweert ie gewoon dat ie bestaat: 'Ik besta zeg ik je!'. Geen complicaties, geen geredeneer, hij IS er, hij BESTAAT, punt. Het denken zal hij er wel vanzelf ingecalculeerd hebben, denk ik. Lieve denkt, dus ze bestaat...
Terug naar Descartes.
Leuven, einde jaren 60. De woelige jaren van 'Walen buiten!'
Op een mooie voorjaarsdag was Lieve op weg naar een uiteenzetting van professor Verbeke. Zijn onverteerbare colleges handelden over metafysica, over bovenzinnelijke en ongrijpbare dingen. Hij vertelde op onnavolgbare wijze over abstracte controverses, maar ook over alledaagse gebeurtenissen. Dus was Lieve weer eens heetnieuwsgierig waarover hij het vandaag zou hebben. Buiten deed het zonnetje pijn aan mijn ogen, maar het vooruitzicht om naar de professor te gaan luisteren was verheugend.
Met een stevige ruk en een forse zwaai vloog de deur van de aula open en met een donderende stem schreeuwde de prof het uit: "Je pense, donc je suis!"... Na deze overrompelende aanzet, volgde er een rustige verklaring van dat ene intrigerende zinnetje "Je pense, donc je suis".
De professor sprak enthousiast over zijn idool, de Franse filosoof Descartes. Volgens Descartes moet je aan álles twijfelen, behalve aan je eigen denken, aan je eigen denkvermogen. Want denken is onbetwijfelbaar. Als je dénkt, dan besta je. Je bent er omdat je denkt. Al het overige is onzeker.
Lieve werd bang en onzeker. Maar het griezelverhaal van de professor kende pas een hoogtepunt toen hij met boosaardige geesten op de proppen kwam, geesten die er plezier in vinden om ons denkmechanisme in de war te sturen!... De 'malin génie' als kwelduivel!... Dus eeuwen geleden bestonden er ook al kwelduivels.
De slotzin van de professor was: "Wees van niéts zeker, stel álles in vraag!"
Toen we buitenkwamen, keken we stilletjes om ons heen en begonnen met alles in vraag te stellen. De zon, de straten, de mensen, de gebouwen, de bomen, het leek allemaal zo echt, moeten we nu twijfelen aan die echtheid?... Even een pintje gaan drinken om ons zelfvertrouwen te herwinnen, en dan twijfelen we aan niéts meer!...
|