.

.

De opkomst van de opera

Hoe is het ontstaan en welke ontwikkeling maakte het door?

Rond 1600 bestudeerden wetenschappers in Florence de muziek van de Griekse tragedies uit de klassieke tijd. Ze kwamen tot de conclusie dat die muziek monodisch geweest moest zijn; de melodie werd door een solostem gezongen met een bescheiden instrumentale begeleiding.

Zo kwam de expressieve lading van de tekst zonder te veel versluiering door muziek tot uiting. De studie van het Griekse drama leidde tot de vernieuwende muziekvorm van 'zingend spreken': het recitatief. Het bestaan van de opera was een feit.

 Claudio Monteverdi
De eerste componist die een complete tekst op muziek zette was de Italiaan Claudio Monteverdi. Zijn opera Orpheo werd in 1600 aan het hof van de hertog Conzaga. Om een levendig geheel van dit zangstuk te maken, bracht Monteverdi variaties aan in de zangpartijen. Hij bracht een scheiding aan tussen solozang, de laterale aria en het ritme door de behoefte aan expansie van de zanger bepaald wordt; verhalend gedeelte in een opera e.d., voorgedragen met de toonval en het ritme van de gesproken rede, recitatief.

Stijlen
Als de opera zich over heel West-Europa verspreidt, ontwikkelen zich verschillende nationale stijlen. De opera seria in Italië is een ernstige opera met tragische, op mythologie geïnspireerde verhalen. Als tegenhanger ontwikkelde zich de opera buffa, waarin gewone mensen in komische, alledaagse situaties worden weergegeven. Beide typen opera's werden geheel gezongen met een afwisseling tussen recitatieven en aria's.

In Frankrijk kwam de tragedie lyrique met statige dans en muziek tot ontwikkeling. De opera comique is juist luchtig van karakter, omdat er gesproken dialogen in plaats van recitatieven worden gebruikt. De opera Benedict en Beatrice van Berlioz is een voorbeeld van een opera comique.

Toegankelijk
Vanaf 1637 kunnen ook gewone burgers tegen betaling van een toegangskaartje een operavoorstelling bijwonen. De zangkunst steeg al snel naar een hoog peil en de aria's werden steeds belangrijker. Iedere zanger kreeg de kans zijn kunsten te tonen en het publiek eiste dat de beste zangers een aantal keren te horen waren. Componisten verwerkten daarom tientallen aria's in hun opera's. Een aria bestond uit enkele regels die werden herhaald.

Drama
De verhaallijn werd steeds minder belangrijk en vormde vaak niet meer dan een verbinding tussen de aria's. Deze vorm komt terug in opera's van beroemde componisten uit de 18e eeuw, zoals Mozart. In de 19e eeuw brengen Verdi en Puccini het drama terug in de opera zonder het belang van de zang te verloochenen.

Populariteit
In de tijd dat de opera populaire muziek was, gedroegen de bezoekers zich niet anders dan de bezoekers van de popconcerten nu. Er werd gegeten en gedronken tijdens de voorstelling. Er werd gejoeld, gefloten, gejuicht. Als het echt mis was, werden de zangers bekogeld met de meegebrachte etenswaren. In de 20e eeuw verdwijnt de belangstelling van het grote publiek, maar er worden nog altijd nieuwe opera's gemaakt. Veel grote operaproducties kunnen nu alleen met subsidie worden uitgevoerd.

Libretto
De basis van elke opera is het libretto, de tekst van het gezongen verhaal. Het ritme van die tekst bepaalt in hoge mate de muziek. Daarom is het moeilijk om operateksten te vertalen. De relatie tussen tekst en muziek kan in zo'n vertaalslag verloren gaan. Om ervoor te zorgen dat de bezoekers het verhaal toch kunnen volgen, maakt de opera veel gebruik van boventitels; op een vlak boven het toneel wordt de vertaling geprojecteerd.

.

 je hebt me alleen gelaten...

je hebt me alleen gelaten
maar ik heb het je al vergeven

want ik weet dat je nog ergens bent
vannacht nog, toen ik door de stad
dwaalde, zag ik je silhouet in het glas
van een badkamer

en gisteren hoorde ik je in het bos lachen
zie je, ik weet dat je er nog bent

laatst reed je me voorbij met vier
andere mensen in een oude auto
en ofschoon jij de enige was die
niet omkeek, wist ik toch dat jij
de enige was die mij herkende de enige
die zonder mij niet kan leven

en ik heb geglimlacht

ik was zeker dat je me niet verlaten zou
morgen misschien zul je terugkomen
of anders overmorgen of wie weet wel nooit

maar je kunt me niet verlaten

.

.

 Ik schrijf gedichten als dunne bomen...

Ik
schrijf gedichten
als dunne bomen.

Wie
kan zo mager
praten
met de taal
als ik?

Misschien
is mijn vader
gierig geweest
met het zaad.

Ik heb
hem nooit
gekend
die man.

Ik heb
nooit
een echt woord gehoord
of het deed pijn.

Om pijn
te schrijven
heb je
weinig woorden
nodig.

.

De geschiedenis van de game

Van Pong tot Wii

Mensen zijn altijd gefascineerd door fantastische werelden. Tot voor kort had de lezer, luisteraar of kijker een passieve rol; het verloop van het verhaal is immers door de maker vooraf bepaald. Nieuwe media bieden ongekende mogelijkheden voor interactie.

Een spelcomputer is een computer zonder toetsenbord. Meestal wordt de spelcomputer, ook wel console genoemd, aangesloten op een televisiescherm. Het spel wordt gespeeld via controllers, die de speler met de hand bedient. Gangbare spelcomputers zijn de zogenaamde next-generation consoles zoals de X-Box 360, Playstation3 en de Nintendo Wii. Naast de spelcomputer biedt ook de gewone pc spelmogelijkheden via internet of spellen op cd-roms.

Tennis for Two

1958: Tennis for two

Het is het nauwelijks voor te stellen dat de eerste simpele spellen een revolutionaire ontwikkeling zouden ontketenen. Het eerste spel ‘Tennis for Two’ is in 1958 uitgevonden in een laboratorium die de spelmogelijkheid bood op open dagen van een kerncentrale. Evenals ‘Space War’ uit 1962 waren deze spellen gekoppeld aan dure universiteitscomputers met een enorme omvang.

Odyssey

Magnavox Odyssey

De eerste game die voor een breed consumentenpubliek beschikbaar kwam, was Magnavox Odyssey in 1972. Dit spel was eigenlijk een videogame en geen computergame, want er zat in de Odyssey geen enkele chip. Het hoofdbestanddeel werd gevormd door veertig transistors die ervoor zorgden dat op het televisiescherm punten en streepjes te zien waren, bijvoorbeeld in de vorm van een bal en twee rackets. In de standaardversie waren twaalf verschillende spellen te spelen, zoals hockey, voetbal en roulette. En omdat de Odyssey zelf geen kleuren kon genereren, moest voor elk spel een apart transparant kleurenfolie op het televisiescherm worden bevestigd. Zo ontstond bijvoorbeeld een tennisveld of een roulettetafel.

Pong

Pong

In dezelfde tijd werd Pong ontwikkeld. Dat was een tennisspel met een verbluffend eenvoudige instructie: ‘Avoid missing ball for high score’. Pong is als automatenversie het grootste succes in de speelautomatenindustrie, waar eerst alleen mechanische spellen en flipperkasten te vinden waren.

Snel daarna begon de producent Atari met een thuisversie van Pong. Het prototype zat nog vol met honderden draden. Het plan was om alle elektronische componenten van de automatenversie onder te brengen in één chip. Deze chip werd de meest geavanceerde die tot dan toe in een consumentenartikel was gebruikt. Pong bleek dé hit tijdens de kerstverkoop van 1975. Op diverse plaatsen moesten mensen een paar uur in de rij staan, niet om Pong direct te kunnen kopen, maar om een bestelling te mogen plaatsen.

Commodore 64

Commodore 64

De Commodore 64 werd één van de meest verkochte computers van de jaren 80 van de vorige eeuw; van de 20 miljoen die er verkocht zijn werd het grootste deel voor spelletjes gebruikt. In 1985 kwam de Nintendo console op de markt met het nog steeds bekende spel ‘Super Mario Bros’. In 1989 werden twee handhelds (kleine gamecomputers om in de hand te spelen) uitgebracht, de succesvolle Gameboy en de grotere Atari Lynx. De Lynx beschikte als enige over een kleurenscherm. In 1990 kwam de 16-bit Super Nintendo met nog mooiere spelletjes. In 1995 bracht Sony de 32-bit Playstation uit, inmiddels opgevolgd door Playstation 2 en de Playstation Portable.

Mogelijkheden

Playstation Portable

Ontwerpers en vormgevers van computergames krijgen door de steeds snellere processors en videokaarten steeds meer mogelijkheden, met als gevolg steeds levensechtere spellen. Door het realisme in vormgeving geven de spellen meer en meer de spelers het idee echt iets mee te maken. Dit gegeven wordt inmiddels ook buiten de amusementsindustrie herkend en benut. Zo worden patiënten met een ernstige fobie, zoals hoogtevrees, met virtuele beelden van hun angstbeelden genezen.

.

.

Driedimensionaal

Met twee ogen zie je in 3D

Alles heeft een lengte, breedte en diepte: 3 dimensies. De afkorting voor driedimensionaal is 3D. Alle mensen waarvan beide ogen goed werken zien de wereld in 3D. Omdat onze ogen niet precies op dezelfde plek zitten, ziet elk oog het beeld waar we naar kijken nét anders. Onze hersenen maken van deze 2 beelden een 3D afbeelding met diepte. Hierdoor kun je zien welke voorwerpen dichtbij zijn en welke ver weg.

Twee ogen

Als je maar één oog kunt gebruiken zie je diepte op een andere manier, omdat je maar één beeld ziet. Je hersenen moeten het dan met dat beeld oplossen, want er worden geen verschillende beelden naar je hersenen geseind. Met één oog let je op de afstand en overlapping van plaatjes en voorwerpen. Als je bijvoorbeeld naar een huis kijkt waar een auto voor staat zie je een deel van het huis niet. De auto overlapt een stukje van het huis, zo weet je dat de auto voor het huis staat.

Scherp stellen

Je ogen functioneren als een soort camera’s. Licht uit de buitenwereld valt door het hoornvlies en de lens op de achterkant van je oog. Daar liggen lichtgevoelige cellen, het netvlies. Op het netvlies ontstaat een verkleind, omgekeerd beeld. De oogzenuw geeft het beeld door aan je hersenen. Je oog stelt scherp door de ooglens boller of minder bol te maken. Dit heet accommoderen.

3D films

Als je naar de televisie of een bioscoopscherm kijkt, zien beide ogen hetzelfde beeld. Dit komt doordat het beeld in een plak vlak wordt weergegeven en je ogen geen twee verschillende beelden te zien krijgen. Films met een 3D effect worden gemaakt met twee camera’s. Er wordt een film gemaakt voor het rechteroog en een film voor het linkeroog. In de bioscoop wordt de film met twee monitoren tegelijkertijd op het filmscherm vertoond. Met een speciale 3Dbril ziet het rechteroog door het rechter brilglas alleen de rechterfilm. Het linkeroog ziet door het andere brilglas de linkerfilm. Die beelden worden door je hersenen samengevoegd. En voilà: je ziet drie dimensies!

.

Bloedverwantschap

Ik denk aan mijn achterkleinkinderen,
mijn overgrootouders, even ver van mij verwijderd.
Ik ben het knooppunt waar zij samenstromen
en uit elkander gaan, voorgoed gescheiden,
in toekomst en verleden opgenomen,
zonder dat ik het kan verhinderen.

Ik moet hen met elkaar verzoenen door mijn bloed,
maar kan het niet alleen: mijn moeder en mijn vrouw
zijn mij te hulp gesneld en delen uit haar overvloed
kracht aan mij mee, op straffe van mijn ondergang.

Ik zend mijn beide dochters voor mij uit,
op zoek naar buitenstaanders voor haar schoot.
Zij wijzen mij de toegang tot de dood,
bedroefd maar zonder er te lang bij stil te staan.

.

ik denk

ik denk
als het regent
laat ze niet nat worden
en als het stormt
vat ze geen kou
en ik denk ook
dat dat denken
niet helpt
want je wordt nooit meer
nat noch vat je een kou
want het regent
noch waait ooit
meer voor jou

 
.

.

Mecanoo Architecten

Een vooruitstrevend architectenbureau

Hoe bijzonder kan een nieuwbouwwijk of kantoorgebouw zijn? Erg bijzonder, als het ontworpen is door Mecanoo Architecten.

Mecanoo Architecten is een van de toonaangevende architectenbureaus in Nederland. Het Delftse bureau is bekend van onder meer de Montevideo Woontoren in Rotterdam, Bibliotheek van de TU Delft en woningbouwprojecten als het Vondelparc in Utrecht en Nieuw Terbregge in Rotterdam.

Oprichting van Mecanoo

Mecanoo werd in 1984 opgericht door Francine Houben en een aantal studiegenoten. In de eerste fase van het bestaan van het bureau ontwierp Mecanoo aanvankelijk vooral veel woningbouwprojecten. Het bureau maakte naam met woningbouwprojecten die, anders dan in die tijd gebruikelijk was, fris gekleurd en strak vormgegeven waren. Mecanoo maakte hierbij vooral gebruik van in allerlei kleuren gestuukte gevels. In de eerste periode van hun bestaan behoorde Mecanoo Architecten tot de architecten die onder het neomodernisme werden geschaard. Ze gebruikten namelijk regelmatig citaten van modernisten in hun ontwerpen. Modernisten die ze citeerden waren o.a. Alvar Aalto, J.J.P. Oud en Le Corbusier.

Mecanoo in de jaren ‘90

In de jaren ‘90 wordt Francine Houben directeur van Mecanoo. Vanaf die tijd krijgt Mecanoo steeds meer een eigen signatuur. Zowel de opdrachten als de ontwerpen worden groter en veelzijdiger. Het oeuvre van Mecanoo is inmiddels erg breed. Het bureau ontwerpt onder andere:

·         huizen

·         scholen

·         complete woonwijken

·         theaters

·         bibliotheken

·         wolkenkrabbers

·         parken

·         pleinen

·         snelwegen

·         steden

·         hotels

·         musea

·         kapel

De architecten van Mecanoo gebruiken verschillende materialen in verrassende combinaties:

·         hout

·         beton

·         koper

·         bamboe

·         baksteen

·         kiezels

·         zink

·         natuursteen

·         vegetatie

·         glas

Mecanoo introduceerde ook het ‘dronken metselwerkverband’ en de donkerblauwe kleur "Mecanoo-blauw".

Organisatie van Mecanoo

Mecanoo architecten heeft een multidisciplinaire staf van ruim 90 mensen. Er zijn dus niet alleen architecten in dienst bij het bureau maar ook interieurontwerpers, stedenbouwkundigen, landschapsontwerpers en er is een uitgebreide technische staf. Ook zijn er kenniscentra binnen Mecanoo op het gebied van duurzaamheid, techniek, onderwijs, hoogbouw en mobiliteit. Deze kenniscentra ondersteunen het bureau bij projecten.

Visie van Mecanoo

Bij Mecanoo is de cultuur en de wens van de opdrachtgever heel belangrijk. De Mecanoo-architecten observeren de omgeving en passen het ontwerp daarop aan. Ze houden rekening met de lokale cultuur en geven de opdrachtgevers de ruimte om hun ideeën te laten horen.

Duurzaamheid

Het ontwerpen van duurzame, milieuvriendelijke gebouwen is een groot doel van Mecanoo. Vanaf het begin heeft Mecanoo gebouwen ontworpen die duurzaam zijn. Het duurzaamheidsteam van Mecanoo adviseert bij elk project en is op de hoogte van ontwikkelingen en de nieuwe technieken op dit gebied. Duurzaamheid betekent voor Mecanoo Architecten meer dan het plaatsen van zonnecollectoren op het dak van een gebouw. Een andere betekenis van duurzaam is namelijk dat een gebouw lang meegaat, na 10 jaar nog steeds interessant is.

Prijzen

Het ontwerp van Mecanoo architecten voor het stadskantoor en station in Delft is bekroond met de Green Good Design Award 2010. Het ontwerp van Mecanoo is uitgekozen uit duizenden inzendingen van over de hele wereld. Mecanoo richt zich de laatste jaren vaker met succes op internationale prijsvragen.

Nationaal Historisch Museum

Het Nationaal Historisch Museum in Arnhem zal in 2011 naar ontwerp van Mecanoo gebouwd gaan worden. Verder worden er momenteel buiten Europa verschillende projecten gebouwd naar ontwerp van Mecanoo: Paleis van Justitie in Córdoba- Spanje en het National Performing Arts Center in Kaohsiung- Taiwan.

.

Industrieel ontwerpen

Van ontwerp naar productie

Een industrieel ontwerper moet met veel dingen rekening houden als hij gaat vormgeven. Het uiteindelijke product moet namelijk voldoen aan een aantal voorwaarden.

Het is van belang te weten of er behoefte is aan een nieuw product (marktonderzoek) en aan welke eisen dat product moet voldoen. Vervolgens moeten er keuzes gemaakt worden voor materiaal, prijs, vorm, kleur en functionaliteit.

Voorbereiding

Het ontwerpproces begint op papier. Dan volgen computermodellen en uitvoeringen in driedimensionale proefmodellen. Uiteindelijk wordt er een prototype gemaakt.

Tijdens de ontwerpfase moeten vormgevers al rekening houden met het productieproces. Zijn de fabrieken toegerust op het vervaardigen van het product? Moeten er nieuwe machines komen of kunnen bestaande machines worden aangepast?

Exclusiviteit

Afhankelijk van het product en de exclusiviteit ervan, wordt er meer of minder aandacht besteed aan de vormgeving. In de jaren 30 lag de nadruk bij het ontwikkelen van het autodesign op het ontwerpen van auto's voor de gewone man. De auto moest voor een groot publiek toegankelijk worden. Auto's als de Volkswagen Kever (1937, het 'Wirtschaftswunder') en de Morris Mini (1959) werden ontworpen om aan de behoefte van 'Europa in beweging' te voldoen.

De auto-ontwerpers gingen zich meer met de styling van auto's bezighouden. De verpakking werd erg belangrijk. General Motors nam het initiatief een onderzoekscentrum voor styling op te richten, onder leiding van industrieel ontwerper Harley Earl.

Vervoerssysteem

Buick

Samen met collega ontwerpers Raymond Loewry en Henry Dreyfuss ontwierp Earl een heel nieuw vervoerssysteem. Behalve auto's ontwierpen ze ook benzinestations, Greyhound-bussen en locomotieven. De auto's die in de jaren 50 in de VS ontworpen zijn, zijn een feest voor het oog: de Chevrolet, de Studdebaker, de Buick.
Ze hebben allen veel chroom, afgeronde, gestroomlijnde vormen en 'vleugels'. Het zijn grote auto's ontworpen met veel oog voor detail en keurig afgewerkt, zowel exterieur als interieur

.