Beeldverhalen

Van grottekeningen en hiëroglyfen tot hedendaagse stripverhalen

Het beeldverhaal heeft in diverse vormen altijd bestaan. Tekeningen bieden een mogelijkheid om verhalen te vertellen. Het maken van een stripverhaal is een van de vormen om dat te doen.

De geschiedenis van het beeldverhaal gaat terug tot in de prehistorie. Toen al tekenden mensen jachttaferelen, mensfiguren, dieren en symbolen tegen de wanden van grotten. Wat de precieze betekenis of bedoeling van deze tekeningen is, valt niet meer te achterhalen. Waarschijnlijk maakten de grottekeningen onderdeel uit van godsdienstige rituelen.

Hiërogliefen

De Egyptenaren stelden met beelden en symbolen een schrift samen. Zij ontwikkelden het hiërogliefenschrift, letterlijk: een beeldtaal. De beelden symboliseren de betekenis van woorden. Daarnaast schilderden en beeldhouwden de Egyptenaren allerlei taferelen, die vaak verband hielden met hun godsdienst. Deze schilderingen en reliëfs zijn heel verhalend van opzet.

'Rare jongens, die Romeinen'

De Grieken en vooral ook de Romeinen maakten veel beeldverhalen. Van de Grieken zijn nog vele vazen bewaard gebleven met daarop gevechten, sportevenementen, taferelen uit het dagelijks leven en mythologische scènes.
De Romeinse keizer Trajanus behaalde twee grote overwinningen op de Daciërs. De senaat en het volk van Rome richtten naar aanleiding daarvan een zuil op waar een lang doorlopend verhaal in reliëf de gebeurtenis uitbeeld (114 na Chr.). Het reliëf is te lezen als een strip (zonder tekst) en is in zijn totaliteit 199 meter lang.

Strip op tapijt: de slag bij Hastings

Een ander beroemd doorlopend beeldverhaal is het tapijt van Bayeux (omstreeks 1080). Het laat ook een veldtocht en een overwinning zien. Het tapijt van 70,4 meter lang en 50 cm hoog is helemaal geborduurd. Behalve met het verhaal van de slag bij Hastings is het tapijt versierd met friezen. Ze zijn aangebracht boven en onder de grote aaneengeschakelde scènes in het midden. Soms zijn ze enkel decoratief, maar ze ondersteunen af en toe ook het tafereel in het midden. In tegenstelling tot de zuil van Trajanus zijn de scènes op het tapijt voorzien van tekst.

Eerste ballonstrip

De brief met illustraties van de graaf van Meurs

Waarschijnlijk de oudste ballonstrip ter wereld, in elk geval de oudste van Nederland, is terug te vinden in een brief. In 1493 schreef de graaf van Meurs een boze brief aan de hertog van Gelre, voorzien van tekeningen waarbij de tekst in tekstballonnen werd geschreven. De graaf van Meurs had de plaats van de hertog van Gelre ingenomen als gijzelaar, maar de laatste was zijn belofte (nog) niet nagekomen om het losgeld te betalen!

De huidige stripvorm is vooral ontstaan uit de vele prentenboeken en de zogenaamde cents- of volksprenten, die jaarlijks met miljoenen exemplaren verkocht werden en waarin zowel kerkelijke als wereldlijke verhalen werden verteld. Omdat veel mensen nog niet konden lezen, was het vertellen van deze verhalen in stripvorm een ideale oplossing.

Invloed van de VS op de strip

De Nederlandse strip kon zich verder ontwikkelen door de invloed uit de Verenigde Staten. Bekende strips uit de vooroorlogse jaren in de V.S. waren: Popeye, Dick Tracy, Man Drake, Tarzan, Prince Vaillant en Flash Gordon.
De Amerikaanse en Canadese bevrijders brachten de comics mee naar Nederland. Deze comics waren wekelijkse tijdschriftjes gedrukt op goedkoop papier. Ze waren voor weinig geld te koop bij de kiosken en erg populair. In eerste instantie waren ze bedoeld voor volwassenen, maar al snel werden ze ook door kinderen geliefd.
Helden als Superman, De Hulk, Spiderman en Batman verrichtten de ene na de andere goede daad en beschermden de mensheid tegen het boze. In Nederland begon men al snel met het vertalen van de Amerikaanse strips en het maken van eigen scenario's voor de al bestaande stripfiguren.

Strip steeds populairder

Na de Tweede Wereldoorlog bloeide de strip in Nederland op. Elke zichzelf respecterende krant publiceerde een strip. Maatgevend voor de kwaliteit van de strips zijn de Toonder studio's. Veel striptekenaars beginnen hun carrière bij deze studio's. Bekende strips uit die tijd zijn: Tom Poes van Marten Toonder, Erik de Noorman van Hans G. Kresse en Kapitein Rob van Pieter Kuhn. In die tijd ontstaan ook de eerste stripbladen als Sjors en Sjimmie, Robbedoes en Kuifje. Hierin kunnen striptekenaars wekelijks een aflevering van hun strip kwijt.
Veel van deze strips dienden als uitgangspunt voor tekenfilms. Met name in de jaren '50 van de 20e eeuw begon men deze strips te verfilmen. Rond de millenniumwisseling kwamen hiervan weer remakes, zoals de hitverfilmingen: Batman, Spiderman en X Men 1 en 2.

Vormen van strips

Naar de vorm kun je strips in 3 groepen verdelen:

1. Ballonstrips
De meest voorkomende vorm. Wat de figuren zeggen, komt uit wolkjes uit hun mond. Voorbeelden Asterix en Gilles de Geus.

2. Tekststrips
Tekeningen en verhaal zijn gescheiden. Onder de tekeningen staat meestal een uitgebreide tekst. Deze vorm maakt het voor de schrijver mogelijk om een uitgebreide beschrijving te geven van de actie, die op de tekeningen is uitgebeeld. Voorbeeld: de Ollie B. Bommel reeks.

3. Zwijgende strips
Deze strips bestaan alleen uit plaatjes. Er wordt geen gebruik gemaakt van tekst.

Gagstrip
De gagstrip is niet in te delen in de 3 boventaande groepen. Ze kunnen uit alle drie bestaan. Een gagstrip is een erg korte grappige strip en bestaat uit 3 of 4 frames. Hier komt vaak geen of bijna geen tekst aan te pas. Deze stripvorm kom je vaak tegen in de krant.

Strip en scenario

Een strip kan in zijn geheel door de tekenaar gemaakt worden. Hij schrijft dan ook het scenario. Er zijn ook heel succesvolle duo's, waarbij een tekenaar en een scenarioschrijver samen aan een en dezelfde strip werken. R. Goscinny als scenarioschrijver en A. Uderzo als tekenaar van de strip Asterix bijvoorbeeld, vormden een bekend duo.

Filmtechnieken in strips

Het scenario van een strip kan net zo belangrijk zijn als het scenario van een film. Niet alle strips hebben een heldere verhaallijn, of ambiëren dat. Maar als er een verhaal verteld wordt, is het van belang dat verhaallijnen op papier staan, dat geeft de tekenaar houvast. Deze kan dan gaan bepalen hoe de strip eruit komt te zien.
De tekenaar houdt rekening met het aantal pagina's van een strip. Hij bepaalt hoe de pagina's ingedeeld gaan worden; hoeveel kaders hij wil gebruiken per pagina, of die gelijkmatig verdeeld zijn, of ze even groot zijn of juist van formaat verschillen en of de kaders verspringen of inspringen. De striptekenaar moet gaan nadenken over de setting van het verhaal, hoe gaat hij de achtergrond invullen, hoe tekent hij de figuren en in welke stijl. Waar laat de tekenaar een overzicht zien, waar zoomt hij op een personage in?
Een strip kan heel filmisch van opzet zijn in een realistische stijl, maar ook heel erg gestileerd of gebruik makend van karikatuur. Een strip kan opgebouwd zijn uit foto's (fotoroman), schilderachtig van stijl zijn, heel plat zijn zonder ruimte te benadrukken of lineair zijn van opzet. Een tekenaar kan kiezen voor kleur of juist voor zwart-wit. Het inkleuren gebeurt meestal niet door de tekenaar zelf maar wordt uitbesteed. Het maken van een stripalbum kost veel tijd.
Strips zijn er niet alleen in verschillende stijlen, de onderwerpen van strips zijn nog diverser. Bij veel strips speelt humor een rol. Maar er zijn ook serieuzere thema's; historisch van aard of zelfs literair, zoals bijvoorbeeld De Avonden van Gerard Reve.

De hoofdrolspelers in strips

Hoofdpersonen in strips zijn meestal helden en avonturiers.

- Helden, omdat ze het er bij hun avonturen steeds weer goed afbrengen en ze er keer op keer in slagen het onrecht de wereld uit te helpen. Toch wordt er soms gekozen voor een antiheld. Deze persoon denkt vaak een held te zijn, maar is het totaal niet. Voorbeelden hiervan zijn Guust Flater, Lambik (Suske en Wiske) en Jon (Garfield).
- Avonturiers, omdat ze niet in de buurt van huis en haard blijven. Ze verlaten hun woonplaats en trekken de wijde wereld in; een wereld vol gevaren. Dit romantische aspect draagt ook bij tot de populariteit van strips. Stripfiguren kun je beschouwen als standaardtypes. De figuren zijn altijd gekenmerkt door een bepaald gedrag en karakter. Ook het uiterlijk van stripfiguren is vaak helemaal volgens het type dat ze vertegenwoordigen. Hun doen en laten is onveranderlijk.

Eender aspect van veel stripfiguren is hun onmenselijkheid. Asterix en Obelix zijn onoverwinnelijk en dus onmenselijk, 'als je begrijpt wat ik bedoel'.

Gentechnologie

Knippen en plakken in DNA

Genetische modificatie is een moderne techniek waarmee het mogelijk is om de erfelijke eigenschappen van levende organismen, zoals planten, dieren of mensen te veranderen.

In de praktijk is het niet mogelijk om planten met bacteriën te kruisen, en kunnen koeien niet met varkens worden gekruist. Met genetische modificatie kan dat wel, maar beperkt. Dit komt omdat niet alle genen tussen de soorten worden uitgewisseld, maar slechts één of enkele genen.

Landbouw

Genetische modificatie wordt al veel toegepast. In de landbouw wordt het bijvoorbeeld gebruikt om plagen te bestrijden of om nieuwe landbouwgewassen te kunnen ontwikkelen. Je kunt denken aan langer houdbare groentensoorten of sinaasappels zonder pitjes. En wat denk je van bloemen? Door middel van genetische modificatie kunnen allerlei nieuwe bloemkleuren samengesteld worden. Maar het wordt ook gebruikt om koeien meer melk te laten geven of varkens sneller te laten groeien.

Geneeskunde

Tijdens medisch onderzoek is het vooral interessant om te kijken naar genen die verantwoordelijk zijn voor erfelijke ziekten of aandoeningen. Je noemt dat 'genetische diagnostiek'. Een stap verder is de reparatie van deze aandoeningen in het DNA. Dat kan op twee manieren: eenmalig, in de defecte cellen van bijvoorbeeld een orgaan, of in cellen die betrokken zijn bij de voortplanting, zodat de verandering in de genen overerfbaar wordt.
Ook wordt er in het medisch onderzoek veel gebruik gemaakt van genetisch gemodificeerde proefdieren, bijvoorbeeld voor het onderzoeken van AIDS en kanker. Er worden zelfs genetisch gemodificeerde dieren (varkens) gekweekt, die kunnen dienen als orgaandonor voor mensen.

Voedsel

Ook ons eten komt er niet onder uit. Enzymen zorgen ervoor dat brood mooi luchtig en minder snel oud wordt. Maar het kan ook gebruikt worden om fruitsappen helderder te maken. Of om vetzuren uit babymelk te halen.

Kritiek

Op dit moment is er nog veel kritiek op genetische modificatie. Het meest gehoorde argument is dat mensen op deze manier de wereld veranderen, terwijl dat niet hun taak zou zijn. Bierbrouwerijen en kaasproducenten zouden bijvoorbeeld efficiënter kunnen werken als ze gebruik zouden maken van gemodificeerde enzymen. Maar vanwege de maatschappelijke verwerping doen ze het niet.

EKO

In de supermarkt kun je er toch bijna niet meer onder uit. Voor erg veel producten is gebruik gemaakt van genetische modificatie. Maar dat is vaak niet erg goed aangegeven. Wil je zeker weten dat je een ‘natuurlijk’ product koopt? Dan kun je voor het EKO-merk kiezen.

Kabinetten uit de zeventiende eeuw

Geen politiek bedrijf, maar een verzameling kunst

.

Een kabinet is ook een kast

In de zeventiende eeuw krijgen schilders en beeldhouwers opdrachten van particulieren om kunstvoorwerpen te maken die bestemd waren voor openbare gebouwen. In die tijd worden de zogenaamde kabinetten ingericht; de bewaarplaatsen van kunstvoorwerpen.

In deze kamers werden naast kunstvoorwerpen ook rariteiten bewaard. Dit waren producten die mensen ingevoerden vanuit kolonies als Nederlands-Indië en de Nederlandse Antillen. Dit waren bijzondere en vaak zeldzame producten. Toch konden het heel simpele dingen zijn, zoals stenen, fossielen of een vreemd ei.
Kast
Het woord kabinet komt van kast. Toch was een kabinet een kamer, maar werd eigenlijk gebruikt om de totale verzameling van kunst en zeldzame voorwerpen aan te duiden.
Verschil kabinet en museum
Een duidelijk verschil tussen een kabinet en een museum is de eigenaar. Kabinetten zijn van mensen persoonlijk. In musea vond je kunstcollecties die iedereen kon bekijken. Juist doordat veel mensen een kabinet hadden, is Nederland veel kunstschatten kwijtgeraakt. Als een eigenaar van een kabinet bijvoorbeeld zou overlijden, zou een erfgenaam de collectie in zijn bezit krijgen. Maar omdat veel mensen daar geen interesse in hadden, verkochten ze dit vaak. Kopers van deze kabinetten waren vaak belangrijke mensen in het buitenland.

Jazz en popmuziek

Muziek die zich leent voor improvisatie

Muziek had vóór de Renaissance vooral een functie binnen de godsdienst. Men speelde binnen bepaalde muziekschema's en improviseerde daarbij uit herinnering of gevoel.

Meestal is een nieuwe kunstuiting een reactie op de voorgaande. Geïmproviseerde muziek in de vijftiger jaren is bijvoorbeeld een reactie op een muziekstijl, die tot in de puntjes besproken werd: het serialisme. De reactie daarop kwam o.a. van de componisten Earl Browne en John Cage. Zij ontplooiden zich in een nieuwe muziekstijl de aleatoriek. Deze muziekstijl gaf meer ruimte aan toevalsfactoren en improviseren, want er werd vooraf niet veel vastgelegd. Muzikanten kregen daardoor vrijheid in de uitvoering van hun muziek.

Improvisatie in jazz

Red Hot Chili Peppers

In de jazz bestaat de improvisatie uit het verder uitwerken van het thema. Dit thema is een akkoordenschema met een bepaalde melodie. Meestal wordt het thema eerst gespeeld op de oorspronkelijke manier, waarna elke muzikant de ruimte krijgt om zijn improvisatie op het thema te geven.

Improvisatie in rock- en popmuziek

In de rock- en popmuziek vinden we die persoonlijke invulling vaak terug in bijvoorbeeld gitaar- en of saxofoonsolo’s. Een uitzondering is Flea van de Red Hot Chili Peppers, die zijn improvisaties op hun thema's geeft op de basgitaar.

Een slechte adem (stinkende adem) kan op gezondheidsproblemen wijzen

Een slechte adem (stinkende adem), in medische termen halitosis genoemd, kan het resultaat zijn van een gebrekkige verzorging van de tanden maar kan ook andere oorzaken hebben

Een slechte adem (stinkende adem), in medische termen halitosis genoemd, kan het resultaat zijn van een gebrekkige verzorging van de tanden maar kan ook andere oorzaken hebben. Een slechte adem (stinkende adem) kan namelijk ook op gezondheidsproblemen wijzen. Het probleem van de onwelriekende adem kan nog ergere vormen aannemen door verkeerde voedingsgewoonten en andere ongezonde levensgewoonten.

Uiteindelijk start het probleem van de slechte adem (stinkende adem) steeds in de mond. Daar wordt namelijk al het genuttigde voedsel vermalen. Het voedsel wordt vervolgens ingeslikt, belandt in het spijsverteringsstelsel en vervolgens in geabsorbeerde vorm in de bloedbaan. Resten van dat eten belanden in de longen en worden vervolgens via de adem weer afgegeven. In de mond stuit de lucht op etensresten die tussen de tanden zijn blijven hangen, waardoor de slechte adem (stinkende adem) uiteindelijk vaste vorm krijgt.

In ieder geval valt aan te raden om sterk ruikend voedsel – uien bijvoorbeeld – op een krachtige manier aan te pakken. Het wassen van de tanden en zelfs flossen gaan tijdelijk niet volstaan om de sterke geur afkomstig van deze voedingsproducten te maskeren. De geur zal niet verdwijnen alvorens de voedingsstoffen volledig door het lichaam zijn gegaan.

De eerste oorzaak van een slechte adem (stinkende adem) moet echter bij onze gewoonten worden gezocht. Wie niet dagelijks zijn tanden wast en flost laat kleine stukjes voedsel in de mond achter. Het zijn deze partikels die mee een slechte adem (stinkende adem) veroorzaken. Op die partikels gaan zich namelijk bacteriën vestigen, zowel tussen de tanden als rond de kaken en op de tong. De combinatie van bacteriën en voedingspartikeltjes is verantwoordelijk voor die beruchte slechte adem (stinkende adem).

Roken en kauwgum kunnen eveneens mee slechte adem (stinkende adem) veroorzaken. Het gebruik van tabak – in welke vorm dan ook – zal hoe dan ook gevolgen hebben voor de adem. Je zal dadelijk aan de geur een roker herkennen. Kauwgom kan echter eveneens aan de basis van een slechte adem (stinkende adem) liggen. De tanden verslijten namelijk, waardoor voedsel minder goed vermalen wordt.

Wie continu last heeft van een slechte adem (stinkende adem) kan echter een serieus probleem hebben. Wanneer niets in staat is om de kwaliteit van de adem te verbeteren, kan die slechte adem (stinkende adem) wijzen op gezondheidsproblemen. Die problemen kunnen zelfs van serieuze aard zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld wijzen op een tandvleesontsteking, wat veroorzaakt wordt doordat er zich plakken neerzetten op de tand. De bacteriën vormen bovendien stoffen die het tandvlees irriteren. Wanneer de tandvleesontsteking niet wordt behandeld, kan ze uiteindelijk leiden tot beschadiging van het tandvlees en zelfs van het kaaksbeen.

Een andere vorm van ziekte die een slechte adem (stinkende adem) met zich meebrengt, is een droge mond (in medische termen xerostomia). Een droge mond kan onder andere het gevolg zijn van het gebruik van medicatie. Dan zijn er de echt serieuze ziekten die met een slechte adem gepaard gaan: diabetes, longontsteking, infecties, lever- en nierproblemen enzovoort.

De financiële crisis

Hoe het zo ver heeft kunnen komen

Het gaat wereldwijd slecht met de economie. Misschien merk je het nog niet in je portemonnee, maar banken en bedrijven hebben het moeilijk. Hoe komt dat eigenlijk?

De financiële crisis ontstond in Amerika doordat banken mensen te makkelijk hypotheken aanboden. Een hypotheek is een enorme lening van een enorm geldbedrag, zodat iemand een huis kan kopen. Dit huis is dan tegelijkertijd het onderpand, zodat de bank weet dat het geld terugbetaald zal worden.

Hypotheek

Mensen die geen vast of te weinig inkomen hebben, kunnen in Nederland niet zomaar een hypotheek krijgen. In Amerika was dat tot voor kort veel gemakkelijker. Het enige dat hier tegenover stond was dat je bij deze leningen heel veel rente moest betalen. Mensen konden dit niet opbrengen en moesten hun huizen verkopen. Omdat er ineens heel veel huizen te koop stonden, daalde de huizenprijs ineens heel erg.

Beleggen

Veel banken beleggen hun geld. En beleggen is risico lopen. Gelukkig proberen banken altijd zo weinig mogelijk risico te lopen en beleggen ze relatief veilig. Omdat iedereen dacht dat de huizenprijzen in Amerika altijd zouden blijven stijgen, was dat een veilige investering waar veel geld mee verdiend kon worden. Heel veel banken deden dat dan ook. Maar toen de huizenprijzen ineens daalden, daalde hiermee ook de waarde van al deze banken.

Vertrouwen weg

De koers daalt

Dit was het begin van de grote beursdaling. Mensen hadden geen vertrouwen meer in de economie en begonnen massaal hun aandelen te verkopen. Bij de banken bleef weinig geld over. En dat wilden ze niet meer uitlenen. Het risico was te groot dat ze het niet meer terug zouden krijgen. Maar hierdoor konden banken ook geen nieuw geld verdienen en bleef de waarde van de aandelen zakken.

Fortis

Toen bekend werd dat de Nederlands/Belgische bank Fortis er heel slecht voor stond, begonnen mensen als een gek hun spaargeld op te nemen. Dit had als gevolg dat er banken bijna geen geld over hielden. Eigenlijk kon de Nederlandse staat niets anders dan de bank overnemen. Zou Nederland dat niet gedaan hebben, dan zouden veel mensen hun geld kwijt zijn geraakt en zouden andere banken ook failliet zijn gegaan. Want banken lenen ook geld van elkaar.

Icesave

Wat bij Fortis net goed ging, ging bij de IJslandse bank Icesave verkeerd. Deze bank probeerde juist vanwege de kredietcrisis extra geld binnen te halen. Ze deden dit door veel rente te geven. Duizenden Nederlanders besloten daarom om hun geld daar onder te brengen. Maar toen bleek dat het moederbedrijf van Icesave geen geld meer had, raakten alle spaarders hun spaartegoed kwijt.

Oplossing?

Omdat in de EU-landen net zoals in Nederland een garantiefonds geldt, krijgen deze mensen van de IJslandse regering de eerste 20.000 euro vergoed. Nederland vult dat aan tot 100.000 euro. Dit zijn niet de enige maatregelen. Zo heeft de regering 20 miljard euro beschikbaar gesteld om bedrijven te kunnen helpen. Toch blijkt dit niet genoeg. De nood is zo hoog dat veel mensen in verschillende sectoren hun baan verliezen. Toch kan er ook iets positiefs uit de crisis gehaald worden. Na een bepaalde tijd zal de economie weer aantrekken; deze verloopt namelijk altijd in golven.

Recensies schrijven en beoordelen

Wat heb je precies gezien en wat vond je ervan?

Films, boeken en televisieprogramma´s worden vaak gerecenseerd. Na het bekijken of lezen stelt een verslaggever een verhaal (mondeling of geschreven) op met daarin zijn mening. Dit is een recensie.

Deze recensies zijn vaak erg belangrijk. Ze kunnen het succes van een film of boek bepalen. Toch zijn het niet alleen films of boeken die gerecenseerd worden. Ook restaurants kunnen bijvoorbeeld een bezoekje krijgen van een recensent. Bij een recensie gaat het erom wat de verslaggever van het geteste product vindt. Zijn mening kan iets maken of breken. Maar hoe maak je zelf een goede recensie?
Informatie
Voordat je begint met recenseren moet je een aantal dingen weten. Vragen als 'Waar ben je geweest?' en 'Wanneer vond het plaats' zijn hierbij erg belangrijk. Onderstaande onderdelen kun je gebruiken in jouw eigen recensie:

• Korte samenvatting
• Wie speelden er mee?
• Over welke kunstenaar(s) gaat het?
• Eventueel een foto
• Achtergrondinformatie over de kunststroming, kunstenaar, het toneelgezelschap, de componist of het theater.

Vormgeving
Hierna beoordeel je de vormgeving van het toneelstuk, de set van de film, het geschetste verhaal. Hieronder zie je een aantal aandachtspunten voor een recensie over een toneelstuk:

• Het toneelbeeld
• Het decor
• De belichting
• Het materiaalgebruik
• De vormgeving van het beeld
• De kostuums
• De muziek: een orkest of anders
• De geluidseffecten
• De bewegingen op het toneel
• De act van de cabaretier.

Beoordeling
Het belangrijkste deel van de recensie is jouw eigen mening. Wat vond je er van? Hierbij let je op de techniek, orginaliteit, inhoud en emotie.
Techniek
Hoe werd er gedanst? Een beetje slap, veel te wild of perfect passend bij de muziek? Weet de kunstenaar zijn kwast zeer goed te gebruiken? Of slaan de kleuren nergens op. Kortom: de vakbekwaamheid van de artiesten.

Originaliteit
Heeft de kunstenaar heeft iets compleet nieuws gebracht? Of is het slechts een herhaling of aanpassing van iets bestaands?

Inhoud
Wat is eigenlijk de bedoeling van de kunstenaar? Waarom heeft hij dit gemaakt? Wordt door de kunstenaar een bepaald thema of onderwerp aangekaart op een bijzondere manier?

Emotie
Jouw gevoel staat hierin centraal. Heeft het stuk je aangegrepen? Kreeg je tranen in je ogen van die slotscène of werd je week van dat prachtige beeldhouwwerk en agressief van dat schilderij?

Conclusie
Het eindoordeel. Hierin geef je aan of je het stuk de moeite waard vond of juist niet. Dit kan zijn omdat je er wat van geleerd hebt. Ook kun je anderen aan- of juist afraden om naar de voorstelling of expositie te gaan. Het kan ook zijn, dat het voor de ene doelgroep wel interessant is en voor de andere juist niet. Dit is de plek om dit soort dingen aan te geven.

Presentatie
Als laatste is het van belang dat je recensie leesbaar en verzorgd is. Dat leest veel prettiger. Geef je recensie een pakkende titel. Voeg plaatmateriaal toe en kopieer niet teveel van internet, maar verwerk dat zelf tot een nieuw stuk. Recensies over jouw culturele activiteit uit andere bronnen kun je natuurlijk wel toevoegen.

Culinaire fotografie

Cheese!

Culinaire fotogafie is voor producenten van levensmiddelen erg belangrijk.

Aandacht voor lekker eten is van alle tijden. En het afbeelden van eten ook. Eten is een inspiratiebron voor kunstenaars. Op Griekse vazen uit de Griekse oudheid en Romeinse muurschilderingen staan vaak grote banketten afgebeeld.

Pronkstillevens

Vrijwel elke periode in de schilderkunst kent schilderijen waarin eten een rol speelt, van stillevens tot de boerenbruiloft van Breugel. Andere bekende voorbeelden zijn de pronkstillevens en de 'ontbijtjes' uit de 17e-eeuwse schilderkunst (Spanje, Nederland), en er zijn nog veel meer schilderijen waar gedekte tafels met prachtige gerechten staan afgebeeld.

Voor iedereen

Eten is hip. Bijzonder eten, het is voor bijna iedereen bereikbaar, het hele jaar door of met de feestdagen. Nu de welvaart in het Westen groot is, is er veel aandacht voor het in beeld brengen van etenswaren. In de supermarkt concurreren de mooiste verpakkingen elkaar om de gunst van de koper. Culinaire fotografie speelt hierbij een belangrijke rol.

Eten op tv

Beelden van eten kom je tegenwoordig overal tegen. Op straat, bij de friettent op de hoek, de McDonalds de Pizzahut en op kaarten met foto’s van gerechten bij restaurants in de toeristische delen van een stad. De laatste tien tot vijftien jaar groeit aanbod van programma’s op televisie over eten gestaag. Zo zijn er programma’s van gerenommeerde koks die in hun eigen programma laten zien hoe je een gerecht klaarmaakt zoals Jamie Oliver en Nigella Lawson. Daarnaast zijn er ook veel lifestyleprogramma’s waar tijdens het programma een kok gerechten maakt die aan het eind door alle gasten gegeten gaan worden. Ook Kok Herman den Blijker heeft het ene programma na het andere.

Eten in boeken en tijdschriften

Behalve op televisie verschijnen er ook kookboeken waarin foto’s van gerechten staan. Grote supermarktketens geven gratis kooktijdschriften uit met daarin foto’s en recepten en er zijn culinaire tijdschriften te koop in de boekhandel.

Bouwkunst in de 20e eeuw

Nieuw materiaal, nieuwe vormentaal

In de negentiende eeuw bouwden de architecten volgens ideeën uit vorige eeuwen. Ze imiteerden de Griekse, Romeinse, gotische en barokke bouwstijlen. Maar aan het eind van de negentiende eeuw gebruikten de architecten nieuwe materialen als beton en gietijzer. Nieuwe technieken en andere materialen werden verder in de twintigste eeuw ontwikkeld.

Architecten moesten zo goedkoop mogelijk bouwen. Dit had tot gevolg dat men bouwonderdelen in standaardelementen moest gebruiken. Ramen en deuren werden bijvoorbeeld in fabrieken met honderden tegelijk gemaakt. Dat heet prefabricatie. Veel kantoren, fabrieken en ‘woonkazernes’ werden op die manier gebouwd. Aan de buitenkant van een gebouw moest men kunnen zien wat voor gebouw het was. Het ging de architecten meer om de functie. Met andere woorden: er werd meer gekeken naar waar een gebouw voor diende en schoonheid zat niet in details, maar in het materiaalgebruik, de combinatie van materiaal en de compositie die hierdoor ontstond.

Le Corbusier

Een groot architect was de Zwitser Le Corbusier (1887-1965). Hij noemde een huis ‘een machine om in te wonen’. Hier bedoelde hij mee dat een huis op een rationele manier ontworpen, bedacht en gebouwd moesten worden, net zoals vliegtuigen en auto’s. Voor hem was de machine een geweldige zegenrijke vernieuwing. Onder andere de kapel Notre Dame du Haut in Frankrijk uit 1954 van zijn hand. Dit gebouw ziet er zeer zeker niet uit als een machine. Zijn opdracht was om een klein intiem gebouw te maken, geschikt voor pelgrims en de dorpsbewoners. Het staat hoog op een berg en doet meer aan een beeldhouwwerk denken dan aan een gebouw. Iedere zijde van het gebouw is anders. Dus als je het van een andere kant benadert, heb je een ander uitzicht. Je kunt het op het eerste gezicht niet zien, maar Le Corbusier heeft van moderne technieken gebruik gemaakt bij deze kapel. Zo is de dakconstructie heel speciaal. De constructie is hol en gemaakt van gewapend beton over een skelet van balken en staven.

Oscar Niemeyer

Oscar Niemeyer, Kathedraal van Brasilia, 1970

De Braziliaan Oscar Niemeyer (1907-heden) maakte een gebouw dat er hypermodern uitziet. Ook hij stond bekend om zijn gebruik van gewapend beton. Niemeyer is verantwoordelijk voor een groot aantal gebouwen in Brasilia. Hij heeft in de jaren '30 en '40 samengewerkt met Le Corbusier. Le Corbusier is al enige tijd overleden, maar Niemeyer is ondertussen de oudste architect ter wereld! Hij hield niet van de functionalistische blokkendozen, maar van dynamische rondingen in gebouwen.  Zie de kathedraal van Brasilia. Wat een adembenemend gebouw en wat een verschil met de kathedralen uit de middeleeuwen! De kerk heeft een doorschijnend dak in de vorm van een open doornenkroon, deze verwijst naar de kroon die Christus moest dragen van de Romeinen. Het gebouw is cirkelvormig en heeft een diameter van 70 meter.

Frank Lloyd Wright

Frank Lloyd Wrigh. het Guggenheim Museum in New York, 1959

Het Guggenheim museum in New York, geopend in 1957 en ontworpen door Frank Lloyd Wright is ook opgebouwd uit strakke witte vormen. . Het is een indrukwekkend gebouw. Volgens sommigen te indrukwekkend. Kritiekpunt is namelijk dat de kunst, die in het museum hangt, bijna wegvalt door de heftigheid van het gebouw. Het gebouw wordt het kunstwerk!

Centre Pompidou

Nog een bijzonder museum is het Centre Pompidou in Parijs. Architecten Renzo Piano en Richard Rogers ontwierpen een gevel met een wirwar van pijpen en buizen in verschillende kleuren.. Het is heel anders opgebouwd dan het Guggenheim of Brasilia. Opvallend is het gebruik van glas en metaal en de geometrische vormen; ruit en horizontale en verticale rechthoeken. Het gebouw opende in 1977 en vormt het centrum voor moderne kunst en heeft één van de belangrijkste verzamelingen moderne kunst ter wereld.

Renzo Piano en Richard Rogers, Centre Pompidou, Parijs, 1977

De kubuswoningen van Piet Blom in Rotterdam lijken ook wel kunstwerken, maar gelukkig voor de bewoners, zijn deze wel goed leefbaar. De gebouwen zijn gemaakt in de jaren 70 en hebben drie woonlagen. Het idee was om te bouwen op kolommen, zodat de ruimte eronder nog openbaar zou zijn. Ze hebben een bijzondere vorm; geen enkele muur is recht.

De magie van het theater

De toegevoegde waarde van het decor

Bij het ontwerpen van een decor kun je verschillende keuzes maken. Een decor kan heel realistisch zijn, of juist heel erg gestileerd.

Er kan gebruik gemaakt worden van veel technische hulpmiddelen met veel changementen (veranderingen van decor), of er kan voor een eenvoudig decor gekozen worden dat gedurende de voorstelling het zelfde blijft. Een theatergroep kan er voor kiezen in een al bestaand decor te werken (locatietheater), of een sensationeel decor te bouwen, zoals dat bij grote musicalproducties gebeurt.

Mogelijkheden

De komst van computers heeft decorbouwers veel nieuwe mogelijkheden gegeven. Vooral het gebruik van complexe lichteffecten heeft zich snel ontwikkeld door het gebruik van computers. Daardoor is het mogelijk geworden om met relatief kleine ingrepen steeds wisselende sferen en omgevingen te creëren. Op het toneel zorgt de nieuwste mechanische techniek voor een ongekende dynamiek en sensationele effecten. Met licht- en geluidseffecten wordt het mogelijk de toeschouwer uit zijn stoel te halen en als het ware midden in het gebeuren te zetten.

Nadelen

Maar die ontwikkeling heeft ook nadelen. Regisseurs en publiek verwachten steeds meer en steeds meer nieuwe effecten van de theatertechnicus en sommige grenzen blijven bestaan. Het blijft onmogelijk om iemand op het toneel te laten vliegen zonder het zichtbare gebruik van staalkabels.
En dat is, volgens sommige theatertechnici, maar goed ook.

spotprenten

De actualiteit met een knipoog

Een spotprent is een grappige tekening waarin bepaalde eigenschappen van een persoon of situatie worden uitvergroot, waardoor een herkenbaar beeld ontstaat. In feite is een spotprent een manier om commentaar te geven op een situatie of persoon, niet met woorden maar met een sterk beeld.

Spotprenten verschijnen vooral in kranten, en zijn dan vaak een reactie op de politiek. De meeste kranten en tijdschriften hebben een vaste tekenaar hiervoor. Deze tekenaar heeft een overtuiging die bij de krant past, waardoor lezers van de krant de identiteit van hun krant kunnen terugvinden in de spotprent. Want lezers lachen graag om een spotprent, maar dan moeten ze het wel eens zijn met de onderliggende boodschap.

Het ontstaan van de spotprent
Waarschijnlijk bestaan er al spotprenten sinds mensen hun omgeving tekenen. Er bestaan vazen uit de Griekse oudheid waarop mensen karikaturaal (met overdrijving van bepaalde kenmerken) zijn afgebeeld. In de loop van de geschiedenis werd de spotprent gebruikt als verzet tegen de gevestigde orde of overheerser. Ten tijde van de tachtigjarige oorlog werden spotprenten gemaakt waarin de spot werd gedreven met de Spaanse machthebbers. En in de jaren zestig van de vorige eeuw waren spotprenten een veelgebruikt middel om taboes bespreekbaar te maken of aan te vallen.

Hoe ver mag een tekenaar gaan?
Een spotprent kan grote opschudding veroorzaken, en gevolgen hebben voor de tekenaar. De Deense spotprenttekenaar Kurt Westergaard tekende in 2005 een serie spotprenten over de profeet Mohammed. Deze cartoons leidden na enige tijd tot grote opschudding in sommige Arabische landen, en Westergaard werd met de dood bedreigd. De situatie van Westergaard is niet uniek. In 1966 veroorzaakte tekenaar Bernard Willem Holtrop zo’n groot schandaal met een tekening van koningin Juliana dat hij werd vervolgd wegens majesteitsschennis. En vorig jaar werd de alleen onder pseudoniem bekende Gregorius Nekschot gearresteerd wegens een cartoon die hij in 2005 had gepubliceerd.

Nieuwe mode

Hoe kun je een mode-product goed in de markt zetten?

Mode is overal om ons heen. Iedereen draagt kleding en iedereen heeft wel een idee wat mooi is en wat niet.

De meeste mensen laten zich onbewust beïnvloeden door wat in de winkels ligt en volgen de mode. Toch ontstaat mode niet toevallig. Trendwatchers ‘voorspellen’ elk jaar welke kleuren en vormen populair zullen worden. Veel modemerken nemen dit als richtlijn bij het ontwerpen van hun nieuwe kledinglijn. Consumenten volgen dus de massa. Modeontwerpers daarentegen zijn in staat om nieuwe dingen te bedenken, om te bedenken wat mensen mooi gaan vinden in de toekomst. Dit kan een innovatie van een bestaand kledingstuk zijn, maar ook een heel nieuw product.
Bereik je markt
Na het bedenken en uitwerken van een nieuw merk is het werk nog maar net begonnen. Het product moet de markt bereiken. Kleine opkomende bedrijfjes moeten het daarbij vaak hebben van mond-tot-mond reclame en het creëren van een hype. Wie zijn producten uitdeelt aan de juiste personen kan vraag creëren. Een andere manier om een nieuw merk op de kaart te zetten is om aansluiting te zoeken bij bestaande winkels. Daarbij is het belangrijk dat je een winkel kiest die bij het product past, maar waarin je merk wel opvalt. Het internet wordt door steeds meer nieuwe bedrijven gebruikt om de markt te bereiken. Een website is betaalbaar, 24 uur per dag open, en je kunt er veel mensen mee bereiken.

Gat in de markt
Naast het creëren van een afzetmarkt is het belangrijk te bedenken welke doelgroep je wilt aanspreken met een merk of product. Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw is er een breed scala aan subculturen ontstaan. Niet alleen zijn er vele jeugdculturen, met eigen bijbehorende mode, maar ook volwassenen gebruiken kleding om uit te drukken wie zij (willen) zijn en bij welke groep ze zich prettig voelen. Een succesvolle modeontwerper weet dit te gebruiken. In de mode-industrie gaat heel veel geld om en veel bedrijven houden zich bezig met mode. Toch zijn er nog steeds hiaten in de markt. Zwangere vrouwen, hippe senioren en allochtone vrouwen. Zij kunnen in de reguliere winkels lang niet altijd vinden wat past bij hun stijl en behoefte. Het wachten is op de modeontwerper die voor hen met een mooi nieuw product komt.

.

6 goede voornemens voor baasjes en hun huisdieren

Wie nog goede voornemens moet maken voor het nieuwe jaar mag daarbij zeker zijn huisdier niet vergeten. Wij geven je alvast zes slimme ideetjes om van 2014 een topjaar te maken voor jullie allebei.

1. Actiever zijn
'Meer sporten' hoort niet alleen thuis op jouw lijstje met goede voornemens, maar ook op dat van je huisdier. Want de kans is groot dat hij even lui is als jij. Neem je hond daarom regelmatig mee als je gaat joggen en laat hem meedoen aan spelletjes in de tuin. Geef je kat speeltjes die haar aanmoedigen om actiever te spelen én maak ook tijd vrij om dat samen te doen.

2. Gezonder eten
Als je van plan bent om gezonder te eten in het nieuwe jaar, dan is het een goed idee om je huisdier op een gelijkaardig dieet te zetten. Gezonde voeding is essentieel voor zijn of haar gezondheid en dus van levensbelang. Als dat wil zeggen dat je wat meer geld moet uitgeven aan het eten voor je trouwe vriend, dan is dat zo.

3. Regelmatige check-ups
Regelmatige check-ups bij de dokter houden je gezond en stellen je gerust, dus doe je best hetzelfde voor je huisdier. Doe dat zeker als je huisdier een jaartje ouder wordt, want dan is hij vatbaarder voor ziektes.

4. Minder internet, meer knuffelen
Iedereen is tegenwoordig wel een beetje verslaafd aan het internet, maar dat mag niet ten koste gaan van de tijd die je doorbrengt met je huisdier. Het is dan ook geen toeval dat je kat of hond af en toe op je klavier komt lopen of je scherm blokkeert. Zet de volgende keer dus eens je computer af als dat gebeurt en ga lekker knuffelen met je trouwe vriend.

5. Tanden poetsen
Maak van 2014 het jaar waarin je eindelijk aandacht besteedt aan de mondhygiëne van je huisdier. Want net als jouw tanden moeten die van hem ook gepoetst worden met een tandenborstel. Niet alleen kan een slechte mondhygiëne leiden tot een slechte adem, maar het kan ook ernstigere problemen zoals tandvleesaandoeningen uitlokken. Koop daarom een speciale tandenborstel en tandpasta (nooit menselijke producten) voor je huisdier en maak er een dagelijkse routine van.

6. Leer je hond nieuwe trucjes
Als je hond al een tijdje bij jou woont, dan is de kans groot dat zijn dagelijkse routine hem verveelt. Leer hem dus een paar nieuwe trucjes of geef hem een opfriscursus van zijn oorspronkelijke training. Dat zal het brein van je hond stimuleren en hem scherper, welgemanierde en enthousiaster maken.

Als je een nieuwe hond hebt, dan is het hoog tijd om je in te schrijven in de hondenschool. Door samen een trainingscursus te volgen krijgt je hond en baasje niet alleen betere manieren, maar het brengt jullie ook dichter bij elkaar.

.

Method-acting

Alles voor het personage

Affiche Raging Bull

Hoe goed een acteur of actrice overkomt, heeft te maken met de overtuiging waarmee hij of zij een bepaalde rol speelt. Een acteur is overtuigend als zijn personage geloofwaardig overkomt.

Acteurs in een film bepalen in grote mate hoe goed het verhaal overkomt. Een slecht acteur kan een goed verhaal verknallen, terwijl een goed acteur het kijken naar een slecht verhaal kan veraangenamen. Het overtuigend neerzetten van een geloofwaardig personage is op verschillende manieren te bereiken.

In de huid van

De Amerikaanse traditie van method-acting gaat ervan uit, dat je een rol pas goed speelt, als de acteur in de huid kruipt van zijn personage. Alle kenmerken, trekjes en gewoonten van het personage moet de acteur eigen maken; hij wordt zo het personage.

Waanbeelden

In de film Apocalypse Now (Francis Ford Coppola, VS 1979) leidde dit 'method-acting' tot grote problemen. Acteur Martin Sheen ging zo op in zijn rol als langzaam gek wordende legerofficier, dat hij daadwerkelijk last kreeg van waanbeelden.

Gewicht

Een ander voorbeeld is acteur Robert de Niro. In de film Raging Bull speelt De Niro de zeer gewelddadige bokser Jake La Motta. Om dit personage goed neer te kunnen zetten, moest hij enorm aankomen.

.

Hoe maak ik een clip?

Snel je eigen clip

Je krijgt de opdracht om je eigen clip te maken. Waar begin je dan? Juist! Met een verhaal verzinnen. Probeer het verhaal eerst te vertellen voordat je het opschrijft. Van het verhaal maak je een storyboard. Zodra dit af en goed is, kan het opnemen beginnen.

Voor het maken van een clip heb je nodig:

• computerlokaal,
• computers,
• minimaal 10 digitale camera’s,
• USB-kabel,
• opnameapparatuur,
• headset en Ulead programma (Bijv. Ulead VideoStudio versie 8)

Ook is het aan te raden een systeembeheerder of informaticadeskundige bij de hand te hebben.

Onderwerp
Kies een onderwerp en schrijf een verhaal. Het meest handig is om een (betoog)vraag met antwoord uit te werken. Het betoog is dan de basis voor de clip.

Verfijnen
Nadat het verhaal is geschreven moet het eerst worden verfijnd.
Hierbij moet je letten op:

• Het benoemen van emoties
• Het benoemen van geluiden
• Het beschrijven van beelden
• Het interpreteren van handelingen en emoties

Dit verfijnen gaat beste door medeleerlingen naar je verhaal te laten kijken. Ga bijvoorbeeld in tweetallen zitten en beoordeel het verhaal van de ander, hij of zij beoordeelt jouw verhaal. Zet je naam onder het werk van de ander en geef aan:

• Wat je niet snapt
• Wat je aanspreekt in het verhaal
• Een tip meegeven

Verbeteren
Daarna krijg je je werk terug en ga je het met behulp van de opmerkingen verbeteren. Probeer de volgende elementen te verwerken in het verhaal:

• slow motion
• een versnelling
• een (nauwkeurige) waarneming

Opmerkingen
Daarna geef je je werk weer aan degene die het beoordeeld had en jij krijgt zijn of haar werk weer terug. Je leest het en let op de volgende punten:

• Verbeterpunten
• Beargumenteren een gewenste verandering
• Beargumenteren waarom het verhaal zo moet bli

Scenario
Daarna kiezen jullie het beste verhaal, als jullie in een groep werken. Werk je alleen, dan wordt dat verhaal herschreven tot een scenario. Een scenario kan worden gemaakt aan de hand van een schema.

Storyboard
Aan de hand van het scenario kan het verhaal worden overgezet op een storyboard. Een storyboard is een overzicht van beeld, standpunt, plaats en personen en voice-over. In feite geeft het storyboard de gehele clip papier. Hiervoor is een ook een schema gemaakt.

Filmen
Zodra het storyboard klaar is en bekeken is op praktische haalbaarheid, kan het filmen beginnen. Kijk voor meer informatie in de technische handleiding.

Beoordelen
Als de clips klaar zijn, kan het bekijken en beoordelen van het werk beginnen.

Nieuwsfotografie

Het gevaar van manipulatie ligt op de loer

Een beeld zegt meer dan 1000 woorden. Daarom is het van belang om bij journalistieke fotografie zo realistisch mogelijke foto's te maken.

Fotografen leveren dan ook vaak overtuigende en krachtige beelden die veel emoties oproepen, maar ook eenvoudig kunnen worden gemanipuleerd. Dit komt doordat fotografie een krachtig middel is om een naïef en goedgelovig publiek te beïnvloeden.

Digitale fotografie

Het wordt steeds gemakkelijker om een foto zo aan te passen dat hij precies vertelt wat jij wilt. Fotoretouche wordt steeds perfecter en met de komst van de digitale fotografie lijken de mogelijkheden eindeloos. Maar in de journalistieke fotografie draait het nog steeds om integriteit, geloofwaardigheid en verantwoordelijkheidsgevoel.

Wat wel en wat niet

Naast de vraag of nieuwsfoto's volledig waarheidsgetrouw moeten zijn speelt de vraag of je alles kunt fotograferen. Nu het mogelijk is foto's te maken met een mobiele telefoon, zijn vaak foto's voorhanden die op het moment van de gebeurtenis zijn gemaakt. Daardoor kunnen ze erg schokkend zijn. Bij de moord op Theo van Gogh werd al snel een foto verspreid die gemaakt was met een telefoon, zelfs nog voordat de hulpdiensten waren gearriveerd. Het lichaam was toen nog niet afgedekt door de politie. De vraag die hierbij opkomt is: moet een nieuwsfoto alles laten zien of zijn sommige dingen te shockerend om te publiceren?

Een nieuw product ontwerpen

Van idee tot eindproduct

Elk product begint met een ontwerp. En zelfs voordat er een ontwerp is, moet de bedenker nadenken over dingen als behoefte, functies en eisen. Door van te voren goed na te denken over een nieuw product zorg je ervoor dat een ontwerp beter wordt.

De volgende 7 stappen zorgen ervoor dat je ontwerp meer kans van slagen heeft. Je kunt voor verschillende dingen een ontwerp maken. Voor bijvoorbeeld een poster, een nieuw spel of een logo.

1: behoefte nagaan

Misschien vind jij dat je een goed idee hebt, maar vinden anderen dat ook? Lijkt het anderen een handig product of is het een oplossing ergens voor? Als je een nieuw ontwerp hebt, is het handig om van te voren na te gaan of er wel behoefte aan het dit product is. Kunnen mensen er iets mee, vinden ze het leuk, gaan ze het gebruiken/kopen?

2: functie benoemen (wat moet het product doen?)

Om ervoor te zorgen dat je product goed wordt, bepaal je van te voren waar het product voor is. Wat ga je ontwerpen? Wat moet je nieuwe product allemaal kunnen? Nieuwe telefoons bijvoorbeeld kunnen naast bellen ook foto's maken.

3: programma van eisen opstellen (waar moet het product aan voldoen?)

Dit hangt natuurlijk sterk samen met het vorige punt: denk na hoe de behoefte in het nieuwe product verwerkt kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan de prijs, grootte, stevigheid. Je eisen moet je kunnen controleren.

4: oplossingen bedenken

Er zijn altijd wel obstakels in je ontwerp. De telefoon moet bijvoorbeeld klein zijn om overal mee naartoe te nemen, maar wel groot genoeg om alle functies te herbergen. En de verhouding tussen prijs en kwaliteit moet goed zijn, anders koopt niemand je product. Oplossingen moeten aan de functies en eisen voldoen.

5 product ontwerpen

Dan is het zo ver! Je weet nu precies waar je idee aan moet voldoen. Je bedenkt een aantal oplossingen en kiest de beste uit. Dan kun aan de slag. Maak een schets op papier of op de computer. Er is altijd meer dan 1 goede oplossing, kies de beste uit of maak verschillende ontwerpvoorstellen.

6 prototype maken (product testen)

Nu je ontwerp hebt, kun je ook echt je product maken. Een eerste versie van je ontwerp heet een prototype. Bij deze eerste versie kun je nog makkelijk verbeteringen maken. Laat andere mensen je prototype zien en vraag om verbetertips.

7 productie

Als je eenmaal verbeteringen hebt aangebracht aan je prototype kun je het uiteindelijke product gaan maken! Denk ook goed na hoeveel dat allemaal gaat kosten en hoe je het in de markt gaat zetten