xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Bladeren door de atlas van Frederick de Wit

In oktober 2010 kon de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek in Den Haag een uniek ingekleurd exemplaar verwerven van het stedenboek van Frederick de Wit ofwel Perfecte aftekeningen der steden van de XVII Nederlandsche provincien in platte gronden. Amsterdam, ca. 1698. Het werk is een zogenaamd stedenboek, een genre dat populair was in de zestiende en zeventiende eeuw. In deze boeken zijn plattegronden opgenomen van belangrijke steden uit die tijd. Dergelijke boeken werden uitgegeven door de grote atlas-uitgevers van die dagen, in Nederland o.a. door Joan Blaeu en Johannes Janssonius. De Nederlandse graveur Frederik de Wit (Gouda 1630 - Amsterdam 1706) was de laatste die het genre uitgaf. Hiervoor gebruikte hij zowel platen van Blaeu als van Janssonius die hij na het opheffen van beide bedrijven gekocht had op veilingen in respectievelijk 1674 en 1694.

Frederick de Wit gaf het werk tweemaal uit. Een eerste keer rond 1698, vier jaar nadat hij de platen van Janssonius had aangeschaft. De tweede editie volgde enige tijd later. Van de eerste uitgave waren tot nu toe wereldwijd slechts vier exemplaren bekend. En geen van deze vier is zo fantastisch ingekleurd als het exemplaar dat nu door de Nederlandse KB verworven is. Niet alleen de uitvoering, ook de samenstelling van een dergelijk stedenboek kon door de koper enigszins aan zijn eigen smaak aangepast worden. Daardoor komt het dat geen enkel exemplaar helemaal hetzelfde is als een ander. In dit exemplaar zijn op 112 bladen met plattegronden en 11 bladen met gravures in totaal 151 steden uit de Lage Landen afgebeeld. Daaronder ook Aalst en Geraardsbergen.

 
De Wit gebruikte de door hem aangekochte platen niet klakkeloos, maar verbeterde ze: hij zette er de naam van de stad en een schaal op en vulde bepaalde onderdelen aan. Dat gebeurde alleszins voor (bepaalde) Noord-Nederlandse steden. Of dat ook het geval is voor Aalst en/of Geraardsbergen kan stof zijn voor verder historisch onderzoek. Een schaal komt alvast niet voor bij de Dendersteden.

Het Stedenboek was tot 1 november 2010 'in het echt' te zien in De Verdieping van Nederland, de permanente tentoonstelling van topstukken van de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief in Den  Haag (zeven dagen per week geopend, toegang gratis). Nu is het stedenboek in zijn geheel gedigitaliseerd en als bladerboek te bekijken op de website van de KB http://www.kb.nl/bladerboek/stedenboek/index.html. Hieronder de details voor Aalst en Geraardsbergen. De volledige plattegronden vind je op de website van de Nederlandse KB, waar je alles ook kan downloaden in een voor onderzoek meer dan behoorlijke resolutie.

Aalst




Geraardsbergen


Veel kijk- en studiegenot.

Georges Vande Winkel

redactielid Het Land van Aalst