Zaterdag 20 oktober 2012. De herfst is net een maand geleden begonnen en loopt nog tot en met 20 december. De najaarsstormen zijn in aantocht. Zolang er bladeren aan de bomen hangen, is er meer kans dat de storm de boom omver blaast. Het wordt ook kouder en daardoor maakt de boom zich klaar voor de komende winter. Om ervoor te zorgen dat er geen water verdampt via de bladeren, laat een boom zijn bladeren vallen tijdens de herfst. De bomen nemen een rustpauze. Ze groeien een paar maanden niet. Elke boom geeft zijn kleuren aan het blad. Daardoor ontstaan die prachtige kleuren die wij vandaag gaan zien. De kleuren rood, geel, oranje en bruin is te zien in elk bos tijdens dit seizoen. Het is ’s avonds vroeger donker en ’s morgens moeten we het licht op de fiets aansteken om naar het werk te rijden. Het heeft de afgelopen weken ook behoorlijk wat geregend. De felle wind zwiept de regendruppels tegen de ramen. De rolluiken gaan wat vroeger naar beneden en na het avondeten zitten we gezellig op de sofa. Naast elkaar onder een deken, kijkend naar een Halloween film. Lekker griezelen. Maar eerst gaan we wandelen in de natuur.

In de tweede helft van de afgelopen week voorspelden Sabine en Frank, onze weerprofeten, een zonnig weekend. Uitzonderlijke temperaturen boven de 20°. Ik begon onmiddellijk een boswandeling uit te stippelen. Niet te ver van huis. Dat hoeft niet. Herfstkleuren vindt je hier in Antwerpen ook. Ik houd er wel rekening mee dat we tot de knieën in de modder stappen. Dat moeten we er dan maar bij nemen. Als ik dan het rolluik optrek en zie hoe grauw en grijs het buiten is, baal ik wel even. Een paar uur geleden werden we al gewekt door een regenbui die op de veranda kletterde. Dat was rond half zes vanmorgen. Nu valt er geen druppel. Maar hoelang nog? Wat gaan we doen? Er staat geen wind. Dat is een meevaller. Een uur later staan we dan toch klaar. Trui aan, regenjas en een rugzak met picknick. Onze auto die in de garage staat ligt nog steeds vol Saharazand. Gisteren heeft hij enkele uren buiten gestaan, en dit is het resultaat. Het gebeurt enkele keren per jaar dat er woestijnzand over ons land trekt. Het Algerijnse woestijnzand was deze keer wel uitzonderlijk door zijn omvang. In minder dan 24 uur legde de wolk meer dan 2 000 km. af. Als het dan regent, komt er zand mee naar beneden. De carwashbedrijven doen gouden zaken. Het is op sommige plaatsen zelfs aanschuiven tot je aan de beurt bent. Misschien waait het er wel af.

Het is druk in het centrum. De oprit van de snelweg, aan de Leugenberg, is afgesloten. Er zijn asfaltwerken bezig. Al het verkeer moet door Ekeren naar de Noorderlaan om daar de snelweg te nemen. Wij ook. We volgen de E19, richting Breda. We rijden naar Brecht voor een boswandeling en een wandeling door de Brechtse Heide. Eerst een wandeling in het Natuurgebied Kooldries-Hoofsweer. We verlaten de E19 aan afrit Brecht en rijden richting centrum tot aan de verkeerslichten. We steken de baan over en rijden voorbij de vroegere tramstatie uit 1910. In de vierkante toren staat het opschrift "Brecht". Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de buurtspoorweg zo zwaar beschadigd dat de lijn niet meer wordt hersteld. In 1951 werd de tramspoor dan ook voorgoed opgebroken. Nadien werd het gebouw een herberg. Nu is "De Statie" een restaurant en een klein hotel met zeven kamers met één suite onder het zadeldak. We volgen de Venusstraat, die over gaat in de Vaartstraat. Dan een eind rechtdoor tot aan brug 10 over het kanaal. We moeten wachten. De brug staat open. Er vaart net een groot schip voorbij. Daarna gaat de brug voor het verkeer weer open. De brug is te smal om elkaar te dwarsen. Eens over de brug slaan we rechts af, de Boudewijnstraat in. Een grote 300 meter verder parkeren we naast het kanaal Dessel-Schoten. De graafwerken aan het kanaal werden gestart in 1844. Het duurde tot 1875 vooraleer het over de volledige lengte klaar was. Het traject is bevaarbaar over een lengte van 64 km. Tijdens het graven van dit kanaal werden de kleilagen in de ondergrond opgemerkt. Dat was het startsein voor enkele steenfabrieken om zich hier te vestigen en de klei te exploiteren.

Natuurgebied Kooldries-Hoofsweer is een bosrijk gebied van 47 ha. 17 ha wordt beheerd door Natuurpunt en 30 ha door ANB, of het Agentschap Natuur en Bos. De wandelknooppunten hebben hier hun intrede gedaan sinds november 2011. Op de kaart van "Kempische Hoven" heb ik dan een wandeling uitgestippeld van 3,5km. De knooppunten zijn: 08-07-06-50-08. We volgen ons parkoers langs een beek en bevinden ons onmiddellijk in het bos. Er hangen nog verschrikkelijk veel groene bladeren aan de bomen. Jonge of kleine bomen bezitten al herfstkleuren. Onze voorkeur gaat niet alleen uit naar herfstkleuren maar eveneens naar paddenstoelen. In dit gebied moet je niet echt zoeken, er groeien er hier enorm veel in alle soorten en kleuren. Wij kijken er alle jaren naar uit om tijdens onze wandelingen paddenstoelen te spotten. Maar we zullen er nooit plukken, laat staan, ze opeten. Ook Wikipedia, waar ik meestal mijn informatie haal, waarschuwt de lezer en ik citeer: er zijn duizenden soorten eetbare en oneetbare paddenstoelen. Een gezond advies: eet nooit paddenstoelen waarvan twijfel bestaat, en kook ze altijd goed. Sommige eetbare zijn rauw zelfs giftig. Zelfs met een geïllustreerd handboek erbij twijfelen we nog of het wel de juiste is. We laten ze gewoon staan en genieten er zo van.

Ons wandelpad loopt rechtdoor, maar ik zie rechts een infobord staan. Natuurpunt heeft voor een houten bruggetje gezorgd om over een beek te geraken. Het gaat wat steil naar beneden. Kippengaas op de houten vloer behoedt ons van uit te schuiven. Dan staan we voor het bord. Het gebied dankt zijn huidige waterrijke voorkomen aan de winning van klei. Naderhand kwamen de kleiputten in verval. De natuur vulden de putten met regenwater en er groeiden spontaan "Wilgenstruwelen". Struwelen zijn overwegend uit struiken bestaande begroeiingen. Hierin nemen struiken met doornen en stekels vaak een belangrijke plaats in. De Wilgenstruweel komt voor in voedselrijke situaties langs oevers van beken en meren, in dit geval langs kleiputten met regenwater. Er herbergt eveneens een unieke fauna en flora. Het is een paradijs voor amfibieën, insecten en vogels. De kamsalamander heeft hier zijn plaats gevonden, een 17 cm grote zeldzame salamander die zijn naam te danken heeft aan de getande rugkam bij de mannetjes. Ook libellen en vlinders, de specht, boomklever en de ijsvogel hebben hier hun thuis gevonden. Er is altijd beweging in de struiken en bomen. De vogels zingen of fluiten om ter hardst. Ieder dier, groot of klein vindt zijn toevlucht aan of in de kleiputten. Aan het informatiebord staat een paaltje met een blauwe rechthoek. Het maakt ons duidelijk dat een wandeling doorheen het natuurgebied loopt en ons langs 27 poelen leidt. De wandelknooppunten leiden je er gewoon omheen. We volgen dus de blauwe bordjes. Er wordt geen melding gemaakt van het aantal kilometers, maar we gaan ervoor.

Ik ruik de geur van compost. De afgevallen bladeren, twijgjes en dode planten worden omgevormd tot donkerbruine of zelfs zwarte bosgrond. De regen van de afgelopen weken verdampt en de geur van de grond komt vrij. Ik hoor hoe de bladeren onder mijn schoenen knisperen. We staan even stil bij het wonderbare leven aan de waterkant. De varens zijn tot bruinrode tinten verkleurd. De lisdodde is hier aangenaam aanwezig. Het is een oeverplant met een dikke, bruine sigarenbloem die zorgt voor een gezonde bodem. De kleine en de grote lisdodde zijn prachtige en decoratieve planten die helaas steeds zeldzamer worden. Het geeft mij telkens een goed gevoel om ze terug in de natuur te zien. Boomstammen zijn onderaan begroeid met mos. We wandelen op een smal pad waar de wortels van de bomen boven de grond uitsteken. Een sportieve jogger loopt ons voorbij met in z’n kielzog een jongen van een jaar of tien, misschien twaalf. Op een mountainbike kan hij z’n vader makkelijk bij houden. Om onze aandacht te trekken tilt hij het voorste wiel op en rijdt even alleen op het achterste wiel. Ons Rina en ik roepen: "Prachtig, mooi en wauw". Daar doet hij het toch voor?

In de verte, voor ons, horen we nog stemmen. We zijn niet alleen. De temperatuur is aangenaam om te wandelen. De beloofde 22° à 23° halen we echter niet. Al wil de zon er af en toe wel doorbreken. Aan de volgende plas kunnen we een mooie foto maken, met op de achtergrond een rij bomen in herfstkleuren. Even verder staan vijf personen in een kring te discuteren tegen elkaar. We gaan er ongegeneerd bij staan. Het betreft enkele paddenstoelen die hier groeien. Ik krijg een dik boek onder de neus geduwd met foto’s van zwammen en paddenstoelen. Dit is toch dezelfde? Niet? Ik zei dat ik er te weinig van kende. De drie mannen en twee vrouwen gingen ongestoord verder met hun discussie. We wensten hun nog veel plezier en stappen verder. Ik twijfel er sterk aan dat ze ons gehoord hebben. Even verder zien we een bosje kleine zwarte paddenstoelen staan. Hebben ze een tijd onder water gestaan? Of zijn ze rot? De bomen rond een kleiput vertonen meer herfstkleuren dan hun soortgenoten in het midden van het bos. Op voedselarme grond groeien voornamelijk de geoorde en de grauwe wilg. De wilg komt veelvuldig voor langs sloten en plassen. Ze houden van vocht en groeien zeer snel. De grauwe wilg vormt in de regel meer dan 3m hoge struiken. De geoorde wilg wordt meestal niet hoger dan 3m. Door de sterke schommelingen van het waterpeil wordt het gebied soms ontoegankelijk. Door het mos aan de onderzijde van de stam, zien we hoe hoog het water hier kan staan. Het zijn soms zeldzame mossen. Uiteraard worden er in dit gebied onderhoudswerken uitgevoerd. De werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het onderhouden van de poelen. Daardoor krijgen de amfibieën meer overlevingskansen. Het verwijderen van bosopslag. Het maken van takkenhopen… Hierdoor krijgen de vijvers of poelen meer zon en lucht, wat heel belangrijk is voor de voortplanting van de amfibieën.    De takkenhopen zorgen voor de nodige schuilplaatsen.

Wat verder worden we aangenaam verrast. Ik had het niet meer verwacht, maar hier groeit toch de vliegenzwam. Je herkent hem aan zijn rode hoed met witte stippen. Ze groeien voornamelijk bij de eik, beuk en de den. Zonder deze bomen zou er geen vliegenzwam bestaan. Het eten kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen. In Lapland echter ruilt men een vliegenzwam tegen één rendier. Dat zal wel door de kou komen zeker?

In de verte horen we het kra, kra van de zwarte of bonte kraai. Het lijkt op de roep van de roek. Net als de meeste kraaiachtigen blijven het mannetje en het vrouwtje hun hele leven bij elkaar. Hun voedsel bestaat uit insecten, maar ook uit eieren en kleine vogels. Tussen het gekraai horen we het gezang van een andere vogel met zijn mooiste lied. Hij zit verborgen in de boom boven ons. Aan de volgende poel komen we te weten dat er hier in de Kooldries 7 soorten amfibieën voorkomen. De bruine en de groene kikker, de pad en 4 soorten water-salamanders. In een vijver waar vis in zwemt tref je uiteraard weinig of geen salamanders aan. De reiger is de grootste vijand van de amfibieën. Salamanders eten voornamelijk water-vlooien. In de paartijd zetten ze hun eitjes af in het water, verborgen tussen de vegetatie, om de overlevingskansen te verhogen. Na deze poel komen we aan het eind van het natuurgebied. Links van ons een enorme weide met renpaarden. Rechts een weide met een diepe put, zo groot als een vrachtwagen. Een infobord vertelt ons dat hier soms schapen grazen van Steunpunt Levend Erfgoed. Aan de driesprong moeten we links af. Het maïsveld, rechts van ons moet hoognodig gemaaid worden. De bladeren aan de dikke stengels zijn verdroogd. Aan de volgende driesprong nemen we de wandelknooppunten. Dat wil zeggen dat we een stukje terug moeten. We volgen knooppunt 50. Een grote grijze auto met oplegger rijdt de schapenwei in. Een man van voor in de twintig stapt uit en inspecteert de omheining grondig. Daarna opent hij zijn oplegger en er lopen acht schapen uit. Daarna opent de man een tweede luik en nog eens tien schapen springen en lopen uit de oplegger. Het is iemand van Natuurpunt. Hij beantwoord gewillig mijn vragen. Eeuwenlang heeft dit schapenras met duizenden de Kempense heide bevolkt. Tot de komst van kunstmest waren deze dieren levensnoodzakelijk. Zij zorgden voor de mest om akkers vruchtbaar te maken. Deze schapen kunnen goed tegen droogte en nattigheid. Ze kunnen op deze weide perfect overwinteren. Hun wol wordt niet gebruikt voor kleding. Het is grove wol en heel irriterend. Ze werd vroeger wel gebruikt in de tapijtweverij. Deze wol was minder snel verslijtend. En neen, de schaapjes verdrinken niet in deze put.

Als we de schaapjes geteld hebben stappen we verder. Rondom ons alleen weiland. Koeien in verschillende kleuren grazen naast elkaar. Zwart met witte vlekken, witte met bruine vlekken en koeien in volledig bruin staan of liggen te herkauwen. Maar paarden grazen hier ook en zijn in de meerderheid. In de verte, achter de weilanden staan bomen in hun mooiste herfstkleuren. De afstand is te groot om duidelijke foto’s te nemen. We komen bij het kanaal en draaien rechtsaf, we volgen knooppunt 8 op het pad tot aan de auto. Voor we verder rijden eten we eerst onze picknick op. Dat we daarbij morsen trekken we ons niet aan. Morgen poetsen we de auto van buiten en stofzuigen binnenin. Het Saharazand is er niet afgewaaid. Tot schrijfs. Tekst: Luc Verschooten   Foto’s: Rina Meurs. Bron: Wikipedia, Natuurpunt.