Jan Yoens, is inderdaad een leider geweest in het Gentse. Onbekend buiten Gent, maar toch belangrijk voor het middeleeuwse Gent. Hij was zeker geen politicus of raadsheer in het bestuur van Gent. Hij was wel de beruchte hoofdman van de Witte Kaproenen, een soort gendarmes van de middeleeuwen te Gent. Jan Yoens was wel in vaste dienst van de het Gentse bestuur. Voor bepaalde ongeregeldheden had hij manschappen nodig die hij betaalde per prestatie. Soms waren dat maar enkele en andere keren waren dat een hondtal en meer. Hun naam kregen ze door hun witte muts die eindigde in een lange puntvormige zak die tot op rug hing. Hij (de hoofdman) werd betaald door de Gentse raad of schepenen, dus hun tegenstanders waren ook de zijne. Zo vermoordde hij de grafelijk baljuw in 1379 en verwoeste zijn kasteel te Wondelgem. De militie beschermde de voedseltransporten in tijden van hongersnoot, ze zochten misdadigers en bannelingen buiten Gent op. Ze hielde ook toezicht op de vonnissen van de Gentse schepenen en zorgden dat deze stipt werden uitgevoerd. Ze beschermden natuurlijk ook de Privileges van Gent tegenover de graaf en de Franse koning, maar meestal met wapengeknetter. Wie in de middeleeuwen de Gentse belangen bedreigde, mocht zich aan een strafexpeditie verwachten. Toen de Bruggelingen in 1379 een afleidingskanaal wilde graven naar Deinze om zo de verzanding van het Zwin tegen te gaan, vonden de Gentse schepenen dat dit niet kon. De Witte Kaproenen onder leiding van Jan Yoens en met de hulp van de Gentse schippers, die zich benadeeld voelden door dit kanaal, dreven de gravers uiteen. Er vielen verschillende doden. Hertog Filips de Goede vond dat de gentenaars misbruikt maakten van hun politiemacht, die bijna een leger was en schafte de Witte Kaproenen in 1453 af. Deze politiemacht heeft ook meegewerkt om Gent groot te maken en hun handel te verdedigen en te beschermen. Jan Yoens werd in duistere omstandigheden vergiftigt.
Het is een hele tijd geleden, dat ik nog iets op blog heb geschreven. Maar het vele werk (in theater) zorgde er voor dat mijn blog op de tweede plaats kwam. De Gentse Feesten en de maanden ervoor, zijn druk met de voorbereidingen ervan. Tijdens de Feesten was ik 10 dagen niet thuis en dit van s'morgens tot s'nachts. Augustus is de maand voor vrienden en familie te bezoeken. Want die verwaarloos ik dan ook. September is dan vakantie voor ons, wij konden jammer genoeg maar één week weg, want ik moest dit jaar ook in september en october optreden. Nu is het eindelijk rustiger, alhoewel ik de drukte reeds mis. Dus vanaf volgende week zal er weer regelmatig iets verschijnen van mij en zal ik ook naar de blogs gaan die mij hebben bezocht. De foto in deze tekst is van ons bezoek aan de zoo van Antwerpen met onze zoon en de kleinkinderen. Tot binnen kort.
Het standbeeld van Filips Van Arteverd aan de gevel van het Arteveldehuis in de Borluutstraat.
De zoon van Jacob heeft niet zo een grote rol gespeeld in de Gentse politiek. Hij was wel een rebel. Na de moord op zijn vader, vroeg hij asiel aan in Engeland. Filips verbleef daar 10 jaar onder de bescherming van Edward III. In 1360 kwam hij terug naar Gent en leidde Filips een leven als rentenier. In 1381 nam de graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male de Gentse privileges af en kwamen de opstandige Gentenaars terug bij Filips om hulp vragen. Op 24 januari 1382 werd Filps, zoals zijn vader hoofdman van Gent. Maar de Gentenaars hadden zijn vader ook verraden en hij nam het zekere voor het onzekere en liet alle tegenstanders van zijn vader vermoorden. Kort nadien liet hij zich ruwaard van Gent en Vlaanderen noemen. Zijn pogingen om tot een vergelijk te komen met de graaf mislukten. Hij was te fier om Gent zomaar aan de graaf af te staan. Met een klein leger trok hij naar brugge en versloeg de graaf en bezette Brugge. Er werden weer contacten gelegd met Engeland en Braband en ook Filips stelde voor de koning van Engeland voor te stellen als suzerein van Vlaanderen. Maar nog voor dit kon gebeuren was de Franse koning met een sterk leger Vlaanderen binnen getrokken. Filips vertrok aan het hoofd van de Gentse milities naar West-Rozebeke. Het Gentse leger werd verslagen en Filips Van Artevelde sneuvelde (november 1382). Integen stelling tot zijn vader "De wijze man", was Filips geen goede staatsman, hij was hooghartig en zelf ingenomen. Maar de beide mannen hadden hun leven veil voor hun stad die het soms hard te verduren kreeg.
Mijn naam is "Rambo" ik word 4 jaar in september en ben reeds 3 jaar bij mijn baasje luk. Ik kom uit een asiel en ik heb het zeer goed nu. Ik ben een mislukte Loulou, daarom vloog ik in het asiel, gelukkig maar. Ik heb nog een vrouwtje en een kindje, allé hij is al 19 jaar en ik slaap bij hem. Mijn baasje heeft het nu heel druk met de voorbereiding van een toneelstuk waarin hij speelt daarom schrijft hij iets kort over mij. Tot later misschien.
De moord op Jacob Van Artevelde op 2 mei 1345 door de wevers onder leiding van Gerard Denys.
Jacob Van Artevelde was nu ook niet het toonbeeld van vredelievendheid. Met de regelmaat van de klok werden tegenstanders gevangen gezet of vermoord. Hij belegerde zelfs het Gravensteen met zijn witte kaproenen en sloeg een bres in de ringmuur. In 1340 tijdens het beleg van doornik (de stad was nog in Franse handen), liet hij een onschuldige doedelzakspeler op een gruwelijke wijze folteren. Maar het beleg verliep niet zoals geplant en beleg werd door zijn bondgenoten opgegeven, zelfs de Engelse troepen werden terug geroepen. Uiteindelijk moest Jacob met zijn Gentse milities ook afdruipen. Dat deed zijn naam geen goed. Welvaart betekend ook gemor onder de bevolking en zeker onder de Gentse bevolking. De volders die ook een groter stuk van de welvaartskoek wilde hebben vroegen hogere lonen voor hun werk. Dat was natuurlijk in het nadeel van de wevers en de koopmannen want hun winsten zouden verkleinen. Artevelde trachte een oplosing te vinden, maar het was altijd in het nadeel van een van de bekvechtende patijen. Op 2 mei 1345 trokken de wevers met pijken en banieren naar de Vrijdagmarkt, waar de rumoerige volders zich dreigend hadden opgesteld. De raad van Artevelde werd brutaal in de wind geslagen. De wevers veel talrijker dan de volders kregen al vechtend vlug de bovenhand. De strijd duurde de ganse dag, honderden doden bleven op het strijdtoneel liggen. Talrijke volders verdronken in de leie tijdens hun vlucht (waar het Groot Kanon nu staat). Deze dag bekent onder de naam "Quaeden Maendach" kwade maandag, was toch wel het begin van het einde voor Jacob Van Artevelde. Gerard Denys de leider van de wevers was nu duidelijk de oppositieleider tegen Jacob. Op 17 juli 1345, werd Jacob Van Artevelde vermoord aan zijn huis op de kalandeberg door Gerard Denys en een bende wevers. Het optreden van Jacob Van Artevelde is maar een klein voorval in de schiedenis van Vlaanderen, maar een grote voor Gent, maar het heeft ook geen stabilteit gebracht voor Gent, daarvoor was Jacob van een te lage afkomst. Maar hij verdient toch de naam "De Wijze Man van Gent".
Standbeeld van Romain samen met zijn vrouw Yvonne Delcour voor de Minardschouwburg te Gent ter gelegenheid van Romain Royal in 2005.
Jullie zullen wel begrepen hebben dat ik een van de gelukkigen was die zich een "Beer van Romain" moegt noemen. Dat wilde zeggen dat ik, plus mijn negen collaga's, vast in zijn gezelschap acteerden. Dat was toen in de jaren '80 de top voor een amateur in het Gentse maar ook in de omstreken en Vlaanderen. Ik kende Romain en zijn gezelschap, omdat ik er een achtal jaren geleden, zes maand was ingevallen voor een zieke acteur en het contact is altijd gebleven. Op een avond kreeg ik een telefoontje, dat ik verwacht werd in de Minardschouwburg voor een gesprek met Romain. Hij vroeg mij om een acteur (Louis Mortier) te vervangen, die om gezondheidsredenen definitief moest stoppen. Maar daar kwam natuurlijk bij, dat ik niets anders meer kon doen, want het was spelen van de Gense Feesten (juli) tot eind april (het volgend jaar) alle vrijdagen, zaterdagen en zondagen en ook op feestagen. Wij speelden zo'n 150 voorstellingen per seizoen. Wij zijn echter niet in schoonheid kunnen eindigen dankzij de "politiek". Maar daar later meer over. De Minard moest gerenoveerd worden en dat zou 3 jaar in beslag nemen, dus Romain moest er uit, maar hij kreeg een zaal van de stad aangeboden, die in een grotere vervallen toestand stond dan de Minard. Ondanks petities van de Gentenaars die zo een uniek gezelschap niet wilde verliezen werd de schouwburg toch gesloten. Romain kon het niet begrijpen en werd ziek en sloot zich op. Dan op 1 december 1994 werd de Minardschouwburg terug geopend voor het volkstoneel, door De Beren samen met Pierke pierlala.'s Middags tijdens de laatste repetitie kwam men ons zeggen de Romain overleden was. Wij hebben 's avonds voor 300 toeschouwers het beste van onszelf gegeven als oden aan Romain Deconinck. Het was lastig maar Romain zou het zo gewild hebben. Nu nog 12 jaar later word er in Gent nog getreurd om het verdwijnen van Romain en zijn gezelschap. Romain werd dan ook gekozen tot "Grootste Gentenaar" door de Gentenaars als dat geen erkenning is van het volk.
Noch Filips van Valois, noch de graaf echter meenden het ernstig met de Vlamingen en wachten slechts op een gunstige gelegenheid om Vlaanderen in hun macht te krijgen. De graaf saboteerde het gezag van de drie steden. In Scheldelbeke moest het kasteel belegerd worden door de witte kaproenen. De Bruggelingen, o.l.v. Gillis van Coudenbrouc namen het stadje Diksmuide in en verjoegen de graaf naar St. Omaars. Lodewijk toonde zijn ware gelaat. Alles wat hij had beloofd aan de Vlamingen werd nietig verklaard. Ondanks de nutraliteit van Vlaanderen bleef de economische depressie voortwoekeren. Alvoerens definitief met Frankrijk te breken, wilde van Artevelde echter sterk staan. Hij zocht bondgenoten en vondt die, met name Brabant en Henegouwen die ook reeds op oorlogsvoet waren met Frankrijk. De vrije handel tussen de drie vorstendommen werd op die manier in de hand gewerkt, maar ook de militaire steun aan elkaar werd besproken. Er werd ook geen rekening gehouden met de brieven van paus benedictus XII, die op aandringen van de Franse koning op 8 maart 1340 schreef welke zware geestelijke straffen de Gentenaars zich bij rebellie op de hals zouden halen (typisch voor het geloof om de rijken te steunen). Op vraag van van Artevelde en met toestemming van al de bondgenoten, kwam koning Edward van Engeland naar Vlaanderen om hem te huldigen. In gezelschap van zijn zwangere vrouw Filippa, de graven van Suffolk en Salisbury en de bisschop van Lincoln reise hij naar Gent en logeerde in de Sint Baafsabdij. Daar ontmoette hij Jacob en zijn bondgenoten. Op 26 januari 1340 begaf de koninklijke stoet zich naar de vrijdagmark. Daar werd Edward III uitgeroepen tot koning van Vlaanderen door de schepenen van Gent, Brugge en Ieper. De hoofdman van Gent nam het woord:
Sire, Namens de grote en de kleine steden van Vlaanderen, namens de hoofdmannen en schepenen en inwoners van Gent, heb ik de eer U en hare majesteit koningin Filippa welkom te heten. Het verheugt ons, Sire, U hier in het midden van Gent, de hoofdstad van Vlaanderen te mogen ontvangen.
Edward, beloofde Vlaanderen te beschermen tegen aanvallen van buitenaf en zijn nieuwe onderdanen te eerbiedigen, vooral daar zijn vrouw zijn derde zoon baarde te Gent met name "Jan van Gent".
Na zijn aan stelling tot opperhoofdman van Gent, liet Jacob zich steeds vergezellen door een vijf tal gewapende mannen. Dat was nodig, want de Franse koning was woedend. Met intriges, pesterijen en aanslagen trachte hij de Gentenaars op hun knieën te krijgen. Hij liet Gent in de ban van de kerk slaan, hij gaf privileges aan Ieper en Brugge, die dan de grootste concurenten van Gent waren. De bekende Gentse poorter "Seger van Kortrijk" werd gevangen genomen en beschuldigd van anglofilie en werd in de gevangenis onthoofd. De Gentenaars protesteerden. Maar Jacob liet zich niet van zijn stuk brengen. Hij bewapende het Gentse volk en sloot verdragen af met Ieper en Brugge. De graaf van Vlaanderen "Lodewijk van Nevers" was een blinde volgeling van de Franse koning, bracht in stilte een leger ridders en leliaards op de been om de Gentenaars een lesje te leren. In 1332 trok Jacob met zijn "witte kaproenen" naar Brugge, waar hij samen met Brugse- en Ieperse milities onder de Halletoren het leger van de graaf versloeg. Deze laatste vluchte naar zijn kasteel te Male. Door toedoen van de graaf kreeg Gent al zij privileges terug en werden de schulden van de drie steden aan de Franse koning kwijt gescholden. Dat "ruwe, simpele en onwetende volk" zoals Filips de Vlaamingen noemde was niet meer te stuiten met als leider de Gentse opperhoofdman Jacob. Vanaf 13 juni 1338 mocht Vlaanderen handel drijven met handelaars uit zowel Frankrijk en Engeland, en was de invoer van engelse wol exclusief voor Gent. Op 25 juli 1338 werd ook de kerkban opgegeven. Jacob Van Artevelde was zeker geen engeltje (hij was een politieker), hij draaide zijn hand niet om, om tegenstanders uit de weg te ruimen. Een raadsman van de graaf moest er aan geloven toen hij het niet eens was met de strategie van de Gentenaar. De graaf zweeg. Artevelde, mede door de hulp van Ieper en Brugge en samen met de witte kaproenen was hij de man die Vlaanderen leide. Maar hoge bomen vangen veel wind. De kruiperijen van de kant van de Franse koning en de graaf bleven maar voorduren. Ook in eigen stad was niet alles rozegeur en maneschijn.
Midden op "De Vrijdagsmarkt" staat het standbeeld van Jacob Van Artevelde. Het beeld staat er sinds 1863 en is het symbool van de Genste vechtlust. Hij strekt zijn hand uit richting Engeland. Het land waar hij al zijn hoop had op gevestigd. Een groot conflikt in de tweede helf van de 14de eeuw tussen Frankrijk en Engeland, was de oorzaak van de hongersnood in Gent. Vooral omdat de graaf van Vlaanderen, Lodewijk II van Nevers, de zijde koos van de Franse koning. Gent kwam in opstand tegen de graaf en dus ook tegen de Franse koning. Van Artevelde een bekende familie van makelaars en koopmannen, vader Van Artevelde zou nog hebben meegevochten in de "Guldensporenslag". Zijn zoon Jacob bekent in Gent als hostelier, makelaar en groothandelaar. Reeds in 1326-1327 was hij als ontvanger opgetreden voor een boete op de wevers, maar verder is er tot 1338 vrijwel niets van hem bekend. Op een rumoerige volksvergadering die plaats greep op 28 december 1337 op de leiemeersen tussen de Leie en de bijlokeabdij was Jacob Van Artevelde de meest opvallende spreker.
"Gentenaar en bestuursleden, "Hoelang nog zult ge de ingezetenen van Gent, de volders, de wevers, de leden van de "kleine neringen met uw niets zeggend gebazel aan het lijntje houden, heren schepen. "Hoelang burgers, van deze fiere stad, zult gij dulden dat misbruik wordt gemaakt van "uw liefde voor Gent. "Eten zij! met hun goud beringde vingers, één hap minder in deze beroerde tijden? "Liggen zij nachten lang wakker omdat de honger knaagt aan hun ingewanden? "Geloven jullie nog in hun voortdurende beloften? "Ik, Jacob Van Artevelde, een gewoon makelaar, zie slechts één resultaat "bewerkstelligd door hun politiek: HONGER. "Wanneer op de Kouter tornooien worden gehouden, dan zitten zij wel samen met die "Franssprekende graaf die wij hebben. Er woedt genegocieerd en aan drukdoenderij "gedaan. Met welk rezultaat denkt u? "BELASTINGEN, TAKSEN, ACCIJNZEN. "Jazeker , maar geen belastingen op de grote fortuinen en bezittingen, maar accijnzen "en maltoten op producten en levensmiddelen die gij en gij en gij alle dagen nodig hebt "om in leven te blijven. En toch blijven jullie, heren schepenen, die Frans gezinde graaf "steunen. "Nog dit jaar zijn onze milities naar Cadzand getrokken om het grafelijke leger te "ondersteunen om een Engelse lading te voorkomen. En, heren schepenen, wat krijgen "wij in ruil? Is er door deze miliraire expeditie ten voordelen van de graaf, reeds één "baal wol meer naar Gent gekomen? NEEN! Integendeel. Op hetzelfde ogenblik "stevende een Engelse vloot van 440 schepen beladen met 10.000 balen wol, "parmantig naar Dordrecht. Engelse wol, die door uw handen had moeten gaan, die op "uw weefgetouwen had moeten bewerkt worden, die in uw kuipen had moeten gevold "worden. "Het is de hoogste tijd burgers, samen na te gaan hoe oplossingen gevonden kunnen "worden voor de hoge werkloosheid, de weggevallen wolaanvoer, de dagelijkse nood "van de volders en de wevers. Oplossingen om u werk te bezorgen en uw honger te "lenigen. "Daarom burgers, moeten wij opnieuw eisen stellen. Wij moeten bewust worden van "onze macht in deze dreigende oorlog. Wie deze oorlog gaat winnen, de engelse vorst "of de franse koning, dat weten wij niet. Vlaanderen mag niet het slachtoffer worden in "deze strijd. Daarom Gentenaars, moet de Vlaamse graaf ophouden te verhinderen dat "Engelse schepen in Vlaanderen aanleggen. Vlaanderen moet ondanks zijn "leenroerige band met Frankrijk, een politiek voeren van neutraliteit. Deze dient zowel "aanvaardbaar te zijn door Filips van Volois als door de Engelse vorst. "Het sluitstuk en het resultaat van deze politiek: de herinvoer van de Engelse wol.
Enkele dagen na zijn toespraak op het bijlokeplein werd op 3 januari 1338 Jacob Van Artevelde als een der vijf hoofdmannen aangesteld om het beleid van de stad op zich tenemen.
