Eerst even vertellen ; Praag is de stad waar ik 8 keer ben geweest om de art-noveau en de neo-stijlen te gaan bekijken en er voor mezelf een tiental wandelingen heb beschreven. Dat was vanaf het eerste jaar dat de muur was 'gevallen' tot ongeveer 2007.Ik heb Praag in de steigers gezien en grotendeels hersteld en schitterend in de zon . De stad Praag niet alleen, vooral de buitenwijken zijn interessant voor de liefhebber van de kunst rond 1900 ! In Brussel is er een biënnale geweest nu ook al een twintigtal jaar geleden waarvan ik een deel van de kataloog zal brengen.
PRAAG ROND DE EEUWWISSELING
Praag ligt in het hart van europa. Gotische, renaissance en barokke gebouwen bepalen tot vandaag het stadsbeeld. Doch ook de ingrepen rond de woelige tijden van 1900 bepalen mede het uitzicht van de huidige stad met zijn voorsteden. Rond die tijd werd Praag omgevormd tot een "moderne" stad, die de kunst verstond om het historische aan het moderne te paren. Het tjechische volk begon binnen de Oostenrijks-Hongaarse monarchie, voor zijn rechten op te komen. Op het einde van WO1 verwierf tjechoslovakije zijn onafhankelijkheid. De universiteitsprofessor Thomas Masseryk beïnvloedt een ganse generatie jonge mensen en stelt de rol van de intellectuelen in vraag. Deze dienen zich onvoorwaardelijk ten dienste te stellen van de nationale idee.
Volgens Masseryk moet iedereen zijn eigen morele en spirituele ontwikkeling in handen nemen en zo het fatalisme van die tijd trachten te overwinnen. Dit werd bij de intelectuelen goed onthaald, o.a bij culturelen zoals Machar, Gova, Brezina en nog een aantal. Het manifest van het Tjechisch Modernisme onderschreef Masseryk's idee. Toch ontplooide het modernisme zich ingewikkelder. In 1894 verscheen het tijdschrift " Moderni Revue" uitgegeven door Prochacska en Kracek. Het spitste zich toe op het symbolisme en decadentie en volgde van dichtbij de evolutie van nieuwe stromingen en toonaangevende denkers in het Westen. Hun voornaamste tegenstander was Salda.Deze bepleitte een nieuwe synthese tussen kunst en leven, wat veel bijval oogstte bij de beeldende kunstenaars. De decadenten onder andere Hlavacek publiceerden in de jaren 1890 "Moderni Revue" een aantal bijdragen van Aubrey Beardsley, Odilon Redon, Félicien Rops en vooral Edvard Munch. De weg naar het modernisme ging open vooral door toedoen van het kunstenaarsgenootschap Manes.
Het verlangen naar kunst en leven deed zich evengoed voelen in andere sectoren dan de beeldende kunst , nl. de ambachten en in de architectuur. In het laatste geval werd gezocht naar een vervanger voor het electische historisme. Men kwam uit bij een 'moderne stijl' en vormgeving : na enige aarzeling werd de naam " art nouveau" aangenomen . De omstandigheden en de sfeer leenden er zich uitstekend toe. Ganse delen van de stad waren aan vernieuwing toe. Niet alleen particuliere woningen , ook de officiële gebouwen werden in de nieuwe stijl gebouwd. Het verlangen van de architekten en de progressieve leden van de stad Praag vonden zich in eenzelfde positieve synthe. Zelfs in de monumenten deed men beroep op deze nieuwe stijl. De art nouveau werd méér dan een modeverschijnsel. Hij groeide uit tot een levensstijl en maakte deel uit van de sociale werkelijkheid van de Tjechen.
Vanzelfsprekend deed Wenen zijn invloed gelden en vindt men geometrische sporen (jugendstil) in de architectuur. Jan Kotera , leerling van Otto Wagner(Weens architekt) spande zich in om zijn bouwwerken als één geheel op elkaar af te stemmen wat constructie, functie en decoratie betrof. Zijn werken zijn goede voorbeelden van synthetische stijl waar Salda voor stond en kunnen gerust de kroon op het werk van de generatie uit de 1890-er jaren worden genoemd. Toch riepen zijn werken reactie op . We belanden terug bij de " decadentie" . In 1905 werd in het kunstenaarsgenootschap een tentoonstelling gehouden met de werken van Edvard Munch . Het "spook Munch" werd aldus binnengehaald in de trempel van het Tjechische Modernisme , zeer tegen de zin van Salda, want Munch beantwoordde niet aan zijn synthese-programma..
Niet alleen Munch, ook Van Gogh hebben schilders als Filla, Proschazka beïnvloed . Toch bleef in Tjechië het kubisme de bovenhand houden. Daar kreeg het de naam "kubo-expressionisme" . In Praag werd het kubisme begrepen als een artistieke taal van de moderne tijd , als eindpunt van een gevecht om een nieuwe stijl. Hier neemt het Tjechisch kubisme een aparte plaats in binnen de europese avant-garde.
