We gaan iets dieper in op het bedrijf Michaël Thonet .
MICHAEL THONET , ambachtelijke revolutionair
Wanneer men in een tijdspanne van ongeveer 50 jaar méér dan 50.000.000 stoelen van hetzelfde type ( stoel nummer 14) verkoopt over de ganse wereld dan kan men stellen dat men gelaagd is in zijn opzet.
Stoel nummer 14 : het meest populaire meubel ooit !
Ik begin met dit huzarenstukje om aan te tonen dat we hier te maken hebben met iemand die de kunst verstond om kunst aan commercie te paren.
Maar er is veel meer:
Het buigen van hout is terug te brengen op praktisch één persoon: Michaél Thonet. In de 2de helft van de 19de eeuw raasde een golf van industrialisatie door europa. Dit gaf Thonet de gelegenheid om van deze metamorfose gebruik te maken om zijn succes te bewerkstelligen. Hij werd de voorloper van de massaproductie. Hij had gemerkt dat gebogen hout zeer in de smaak viel van het publiek en bovendien economisch zeer aantrekkelijk. Met speelse vanzelfsprekendheid smolten vorm en functie samen in zijn meubelen . Hij is degene die de brug heeft gelegd tussen de vrolijke Biedermeierstijl en de Jugendstil. Door de opkomst van de biedermeier stijl werd stilaan afstand genomen van het militante Empire.van de heersende klasse.
Echter had een zekere Oostenrijkse wagenmaker Melchior Fink een patent op het buigen van een volledig wielrand uit één stuk hout gekregen. Verder deed hij er niets mee, Een pittig detail: de Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen bogen reeds hout. Maar daar werd weinig aandacht aan geschonken , waarschijnlijk omdat het voor hen een vanzelfsprekende techniek was .
In Engeland werd voor het eerst de “Windsorstoel” in omloop gebracht.
Eerst onder de lagere adel, daarna bij de gewone burger. Een weersbestendige stoel , licht en steun gevend aan alle kanten voor hen die erin plaats nam. In de rug zaten spaken verbonden door krom getrokken latten, met een massieve zitting.. Ook de Engelsman Gragg had reeds met gebogen hout gewerkt. Maar de documenten in het octrooibureau gingen verloren door brand. Eveneens deed in Engeland een zekere Isaac Sargent experimenten met het buigen van hout , maar bracht geen noemenswaardige vooruitgang. Of Thonet weet had van deze voorgangers is niet zeker, evenmin van Major Thew , die voor het buigen van hout een stoommachine had ontwikkeld in 1750.
In 1851 stelde Thonet in het Crystal Palace zijn handwerktafel tentoon en kende er een overdonderend succes . Hij kaapte er de eerste prijs weg . In 1830 paste hij in zijn meubelen gebogen fineer toe alleen als decoratief element, maar al snel ook bij complete hoofd- en voeteinden van bedden en sofa’s, opgebouwd uit lange stroken op elkaar gelijmd fineer. Hier werden mallen meerdere malen , wat de kostprijs drukte gebruikt en seriewerk toeliet
Tussen 1836 en 1840 wordt de “boppartstoel” in productie gebracht. Deze stoel past perfekt in de biedermeier-periode qua vorm en revolutionaire constructie. Nieuw is dat de 2 zijpanden uit louter fineer verbonden worden door een zitting. Alleen de voor- en achterregel van de zitting en soms de lenderegel in de rug zijn uit massief hout gesneden.
Op aandringen van Prins Metternich, die zijn tentoonstelling in Koblenz had bezocht , ging hij in 1842 naar Wenen waar hij aan het hof werd voorgesteld. In datzelfde jaar kreeg hij het patent van de keizer wat hij wilde namelijk: “ om te buigen iedere soort hout, zelfs de meest broze, langs mechanische en chemische wegen, ter verrijking van iedere gewenste kurve” ! Hij werd hierdoor voor een zekere periode de enige die ‘gebogen meubelen’ mocht op de markt brengen. Hij kon direkt na zijn aankomst in Wenen beschikken over de werkplaats van Franz List, een meubelmaker die op rust ging. Hij werkte eerst nog 1 jaar samen met List. Het eerste meubel dat Thonet in Wenen voor eigen rekening maakte was verguld. (voor het paleis van Lichtenstein)
In 1849 opent Thonet zijn eigen werkplaats in Wenen met steun van Desvignes. Samen met zijn zonen wil hij grote series gelamineerde meubelen produceren.
In 850 exposeert hij zijn Daum-stoel ( ook model 4 genaamd)
waar hij de aandacht trok van de eigenaar van het trendy café Daum en die een bestelling plaatste. Daarna volgde het hotel Boedapest met een bestelling van 400 stoelen .de kwaliteit bleek perfekt, want ze hielden bij café Daum 25 jaar uit op de terassenIn 1850 stelt Thonet tentoon in Londen “ Exhibition of the Industry of all nations” Hij verwierf daar weer de hoogste onderscheiding en talloze orders volgden. De stoel van deze tentoonstelling is weerom vernieuwend. Hij maakte een stevigere en tegelijkertijd sierlijkere versie dan de daum-stoel te maken door simpelweg de delen samen te nemen in één laminaat Het sierlijke hartvormige middenstuk in de rug maakte de versie wel iets duurder. stoel nr 14 Volgens sommigen is dit de meest verkochte houten VOORWERP aller tijden. Het biedermeier summum van eenvoud, gratie in plasticiteit en functie. Er werden er voor het einde van de eeuw al 40 miljoen van verkocht. Hij kon zowel gebruikt worden in de salons als in de café’s. Hij was gericht op massaproductie en duurzaamheid. De uiteindelijke versie is een eenvoudig bouwpakket , bestaande uit een zitting, vijf stukken hout, tien schroeven, 2 moertjes en er passen 36 stuks in 1m3..Het bedrijf telde na 2 jaar Wenen reeds ongeveer 50 werknemers. Mattenvlechten werd in onderaanneming uitbesteed. In 1853 kocht M.THonet een krachtige stoommachine en zette hij zijn zonen op weg als overnemers van het bedrijf dat van dan af Gebroeders Thonet zal heten. Hierdoor kreeg hij meer ruimte om na te denken over de verdere ontwikkeling van de “houtbuigkunst” Hij lost het probleem op dat zich stelde om meubelen te leveren naar de andere kant van de oceaan . . Daar maakte de lamineertechniek van fineer op fineer zelf tot een acuut probleem, want de lijm werd week in vochtige tropenlucht. De oplossing diende zich in 1856 aan als een metalen strip. Thonet was niet de eerste die op dat idee kwam, maar het succes was wel voor hem. Thonet koos voor de massaproductie voor beukzennhout . Licht van gewicht, regelmatig van structuur, ruim voorhanden , gemakkelijk te bewerken en af te lakken en zeer elastisch !
In 1856 zoekt hij een plaats in de bossen rond Koritschan in het gebergte van Moravié (tcjechié) waar een fabriek zou komen en een speciaal aangelegde spoorlijn speciaal voor de stoel nummer 14. Het hout wordt uit de omgeving gehaald. Eveneens ongeschoolde werkkrachten uit de streek.
In 1856 kreeg Thonet de laatste keer het alleenrecht om gebogen meubelen te maken. In 1857 wordt de standplaats in Wenen opgedoekt . Er blijft alleen een warenhuis. Later dat jaar bouwt T. een fabriek in Bistritz-am-holstein , 50 km van Koritschan vandaan. In 1869 komt hij in concurrentie met vooral Jacob & Josef Kohn. De familie T. echter vindt steeds nieuwe technische en artistieke snufjes.
Thonet verscheen in 1862 op de International Exhibition in Londen voor het eerst in europa met zijn nieuw ontwerp “rocker nr . 1
Op de expositie van Parijs pakt T. uit met een experiment. ! Een stoel uit één stuk van 8 meter lengte. Het ging hem hier enkel om de artistieke expressie
Uit diezelfde tijd stamt de stoel nummer 18 , die wedijvert met nummer 14. Door vertikale spaken in de rug leunt hij nog gemakkelijker dan 14, oogt nog ranker bovendien.
1871:
In dat jaar sterft Michaél Thonet. De zonen zetten het bedrijf met veel bravour verder. In 1911 maakte het bedrijf zo’n 1400 artikelen . Met tienduizenden werknemers in honderden fabrieken wordt het bedrijf onderhevig aan krachten die met het meubelmaken niets meer vandoen hebben. De Thonet’s vestigen zich in 1938 als directie van de fabrieken in West-Duitsland en nOostenrijk, los van het Amerikaans bedrijf Thonay-industries
In 1888 vindt T. de theaterstoel uit ,met een klapzitting, die in Europa overal gevraagd werd,. Een jaar later werden reeds meer dan 100 zalen met deze stoelen uitgerust.
Zo was Thonet van uitzonderlijke waarde voor de techniek, de economie en de kunst. Zelfs het fameuze “ Bauhaus” heeft in hem heel wat inspiratie gevonden.( o.a. Marcel Breuer) Maar dat is een ander verhaal .
Sinds de explosie van mogelijkheid in 20st eeuw na de opkomst van halffabrikaten ( schroeven ,moeren , ophang- en vasthechtsystemen) in allerlei materialen is men meer en meer aangewezen op het genie van ontwerpers, die bijna allemaal op de een of andere manier met Thonet hebben samengewerkt .
