KARS, H. & J.H.J. ZWETS, Problemen met het gedrag van mensen met een verstandelijke handicap. Houten/Diegem, Bohn Stafleu Van Loghum, 1998. – ISBN 90 313 2478 7

Een goed toegankelijk inleidend boek over het onderwerp. Uitgangspunt is dat problemen met het gedrag nooit op zichzelf staan, maar zich altijd voordien in relatie tot andere mensen en binnen de context van een bepaalde leefomgeving. Hieraan wordt uitvoerig aandacht besteed.

Het onderwerp wordt systematisch en volledig behandeld. Ook de neurologische basis van (probleem)gedrag wordt belicht. In afzonderlijke paragrafen komen een hele rij algemene en specifieke gedragsproblemen aan de orde, met hun achtergronden en behandeling. Het boek besluit met en algemene systematische visie op de omgang met gedragingen die als problematisch worden ervaren. Medicatie komt hierbij ook uitgebreid aan de orde.

©  Minervaria

de BOTTON, A., Statusangst. A’dam/A’pen, Uitg. Atlas, 2004, 335 pp. – ISBN 90 450 1049 6

Statusangst omschrijft de Botton als de kwellende gedachte dat we mogelijk niet in staat zijn te voldoen aan het succesideaal zoals geformuleerd door onze samenleving en dat we dientengevolge het risico lopen te worden gespeend te blijven van waardigheid en respect.

Het boek bestaat uit 2 delen.

In het eerste deel bespreekt de auteur 5 oorzaken van statusangst in het algemeen en in onze moderne samenleving in het bijzonder. Vooral  in samenlevingen waar een ideaal van gelijkheid heerst, en waar vooropgesteld wordt dat iedereen in principe dus dezelfde resultaten zou moeten bereiken, heeft statusangst een grote invloed op het wel en wee van elke persoon. De auteur onderscheidt 5 oorzaken van statusangst: liefdeloosheid, snobisme, verwachting, meritocratie en afhankelijkheid.

Het tweede deel gaat over mogelijke oplossingen om aan statusangst het hoofd te bieden. Hierin wordt plaats geruimd voor verschillende levenshoudingen, die elk in een bepaald gebied hun concretisatie vinden: de filosofie, de kunst, de politiek, de religie en de bohème.

Is het toevallig dat ook hier 5 oplossingen worden gepresenteerd? In elk geval geeft mij de laatste de indruk erbij te zijn gesleept.

Niettemin is het een boeiend boek. De auteur slaagt erin om inzichten uit verschillende invalshoeken te bundelen tot een zeer vlot leesbaar en begrijpelijk geheel. De logische opbouw en didactische stijl dragen sterk bij aan de inzichtelijkheid van het betoog.

Het boek levert een kritische kijk op de wijze waarop wij in onze maatschappij vaak overdreven bezig zijn met het verwerven van status en bezorgd om het (mogelijke) verlies daarvan.

Door de vlotte schrijfstijl en de herkenbaarheid van de thema’s is dit boek in één adem uit te lezen.

©  Minervaria

JANSEN, H., Het Nut van God. A’dam/A’pen, De Arbeiderspers, 281 pp. – ISBN 90 295 2289 4

Moderne intellectuelen verwachten de spoedige komst van een godsdienstloos tijdperk. Naar het zich laat aanzien zullen ze echter een teleurstelling te verwerken krijgen. Aan het eind van de twintigste eeuw is de godsdienst immers met kracht teruggekomen, soms in wonderlijke vermommingen. Net waar traditionele godsdienstige organisaties het laten afweten, zijn nieuwe religieuze bewegingen het sterkst. Kennelijk blijven ondanks de secularisatie ook moderne mensen verlangen naar wat niet van deze wereld is.

Waarom lopen zoveel mensen in de val die godsdienst volgens velen is? Wat heeft godsdienst dan wel te bieden? Waarom zijn er nog steeds zoveel gelovigen en wat houdt hen vast aan hun godsdienst?

Op deze vragen probeert Jansen, universitair docent Arabisch en Islamkunde in Leiden, een antwoord te geven. En daar slaagt hij naar mijn mening ook ruimschoots in. Zoals de titel suggereert: God en godsdienst zijn nuttig in verschillende opzichten.

Godsdiensten voorzien in de vervulling van fundamentele menselijke behoeften. Eerst en vooral bekijkt J. het beeld dat mensen hebben van God. Hij komt tot de conclusie dat God compenseert waar de wereld de mens tekort doet. Vervolgens analyseert hij de godsdienst zelf. De telkens terugkerende ingrediënten van een godsdienst zijn: het geloof in de oncontroleerbaarheid van de leerstellingen, rituelen, gedragsregels en een organisatie. Om levensvatbaar te zijn, moet een godsdienst deze elementen bevatten in een uitgebalanceerde dosis. Die elementen hebben elk op zich een functie in het leven van mensen. Ze geven houvast in een onstabiele situatie, ze verschaffen iemand veiligheid in een sociale groep en een groepsidentiteit, ze sluiten aan bij de behoefte aan loyaliteit en leiderschap, ze bieden een grond voor politieke actie, met als doel de maatschappelijke ordening te ondersteunen hetzij te veranderen, en ze verschaffen vooral hoop op een betere wereld.

In de verschillende hoofdstukken toont Jansen aan hoe binnen verschillende godsdiensten en (pseudo)-religieuze bewegingen deze behoeften al dan niet succesvol gerealiseerd werden/worden. Hij biedt een consistente en coherente verklaring, en zodoende ook begrip, voor fenomenen als fundamentalisme, collectieve zelfmoorden, eindtijdbewegingen en de afwijzing van de Universele Mensenrechten. Een volledig hoofdstuk gaat over wat hij ‘substituut-religies’ noemt: het marxisme, de antroposofie, de psychoanalyse, de alternatieve geneeswijzen, de New-Agebewegingen.

Hij stelt onomwonden dat gelovigen met betrekking tot hun geloof niet voor rede vatbaar zijn. Rationele argumentatie gaat zonder meer aan hen voorbij op die punten die essentieel zijn voor hun geloof. Immers, geloof is gebaseerd op oncontroleerbaarheid van de uitgangspunten. Alleen wie toch al twijfelde kan eventueel tot het kamp der ongelovigen overgaan. Dit gebeurt echter alleen voor zover een twijfelaar niet door zijn sociaal netwerk overgehaald wordt tot een andere belijdenis.

Die oncontroleerbaarheid is volgens J. meteen de grens met de wetenschap: die houdt zich bezig met het controleerbare. Toch is het bedrijven van wetenschap niet zonder gevaar voor religieuze invloed. Elke vorm van wetenschap kan makkelijk ten prooi vallen aan religieuze visioenen. Dit resulteert vaak in grootse projecten, al dan niet met het oog op het welzijn van de hele mensheid, ten koste van de dienstbaarheid aan het ordinaire menselijke bestaan. Hij illustreert dit treffend aan de hand van de wapenwedloop. Jansen geeft een efficiënte remedie: “Het zou voor het algemeen menselijk welzijn misschien niet verkeerd zijn wanneer onderzoekers zich meer bewust zouden zijn van hun godsdienstige bevlogenheid. Het zou ze misschien wat bescheidener maken.” (p. 260)

Ook en zeker voor politici is bovenstaand citaat enorm toepasselijk. Zonder veel fantasie vallen de gebeurtenissen na 11/9/2001 hier moeiteloos in te passen: eenmaal het wereldwijde terrorisme overwonnen is, breekt voor de hele mensheid een paradijselijke wereldvrede aan.

Het betoog van Jansen sluit goed aan bij andere invalshoeken. Ik herken o.a de biologisch-antropologische benadering (Ridley -de mens is een conformist). Het is een mooie aanvulling op het boek van Lernout (inconsistenties en tegenstrijdigheden in de heilige teksten).

Het betoog is uitermate degelijk gedocumenteerd, en gefundeerd op een grondige kennis van de bijbel en de koran. De auteur schrijft helder en genuanceerd, spitsvondig en gevat. Zijn oordeel is mild en hij getuigt van veel psychologisch inzicht. Zijn talrijke humoristische uitdrukkingen hebben mij vaak doen schaterlachen.

Jansen besluit zijn boek met volgende slotalinea, die meteen een idee geeft van de gehanteerde stijl. “De beste Nederlandstalige regels over godsdienst zijn nog altijd niet verbeterd, en ze zijn te vinden in het verzameld werk van Multatuli: ‘De godsdienst is een schone zaak, en schenkt de mensheid veel vermaak.’” (p. 265)

Het is eigenaardig dat dit boek niet meer bekendheid geniet, want het is een boeiend en waardevol werk.

©  Minervaria

FUREDI, F., Bange ouders. Opvoeden zonder zorgen. Leuven, Uitg. Van Halewijck, 2001, 216 pp. – ISBN 90 5617 363 4

Ouders zijn tegenwoordig overbezorgd om de veiligheid van hun kinderen. Furedi spreekt over paniekerig ouderschap. Die overbezorgdheid komt echter niet voort uit de concrete levensomstandigheden van de kinderen. Kinderen in onze maatschappij zijn nooit zo veilig geweest als in deze tijd.

Bijna alle factoren die het paniekerige ouderschap in de hand werken, volgen uit onopgeloste spanningen in de leefwereld van de volwassenen.

In zijn boek bespreekt Furedi deze spanningen. Centraal staat de mythe van het kwetsbare kind, dat voor het leven gedetermineerd wordt door de opvoeding. Die wordt verzorgd door ouders die eigenlijk perfect horen te zijn, aangezien zij het leven van hun kinderen zo ingrijpend kunnen bepalen. Beide factoren noemt Furedi respectievelijk de gedetermineerde kindertijd en het determinerende ouderschap. Ouders krijgen daardoor een enorme verantwoordelijkheid op hun schouders. In het besef daarvan verliezen ze hun zelfvertrouwen en zelfzekerheid als opvoeders. Dit heeft natuurlijk negatieve gevolgen voor de wijze waarop ze gezag en discipline tegenover hun kinderen hanteren.

Verder bespreekt hij de factoren die de veranderende ideeën over ouderschap de laatste decennia in deze richting hebben gestuurd. Zeer verhelderend is ook zijn uiteenzetting over hoe deze ideeën de professionele opvoedkundigen in hun greep hebben, en hoe zij de politieke beslissingen inzake opvoedings- en gezinsbeleid bepalen. Die hebben op hun beurt dan weer invloed op de ideeën over ouderschap en de wijze waarop ouders deze taak vervullen.

Het betoog van Furedi is gegrond in en ook bestemd voor de Angelsaksische landen, maar heel wat ervan is ook in onze samenleving herkenbaar. Het is kritisch, zeer goed gedocumenteerd en geïllustreerd met tal van herkenbare voorbeelden. Als socioloog bekijkt Furedi het opvoedingsfenomeen verfrissend vanuit een maatschappelijke context.

Het boek is alleen al lezenswaard omdat het fundamentele vragen oproept over opvoedingsadvies en de wijze waarop professionelen vaak denken over en omgaan met ouders en hun kinderen.

SMALL, G., De geheugenbijbel. Een nieuwe manier om uw hersenen fit te houden. A’dam, Forum, 2003, 310 pp. – ISBN 90 225 3579 7

De titel van dit boek maakte mij al wantrouwig. Het blijkt het zoveelste (Amerikaanse) zelfhulpboek voor geheugentraining, hersenfitness genoemd. Zoals we gewoon zijn van dergelijke lectuur, is de voorgestelde methode revolutionair en gegarandeerd succesvol, mits nauwgezet uitgevoerd. Een van de technieken om dit te illustreren is de contrastwerking: van een bijna uitzichtloze situatie gaat iemand met de juiste aanpak naar een beloftevolle toekomst.

De woordkeuze en combinatie van termen roept enig wantrouwen op. Met behulp van de oefeningen in de geheugenbijbel kan men immers, volgens de auteur, onmiddellijk de conditie van de hersenen verbeteren, en de hersenen fit houden.

Gelukkig krijgt de lezer ook de mogelijkheid om bepaalde oefeningen en zelfs hoofdstukken gewoon over te slaan, indien hij merkt dat het met hem nog niet zo erg gesteld is.

Toch is niet alles in dit boek zonder meer al eens geschreven. Er wordt, zeker in de eerste hoofdstukken, op een vlot leesbare wijze inzicht gegeven in de neurologische aspecten van het geheugen. Verderop worden soms wel interessante invalshoeken belicht. Ook de bijlagen zijn interessant, onder andere de uitgebreide verklarende woordenlijst, bibliografie en register.

Het is een boek dat je diagonaal kan lezen, en waaruit je hier en daar wel relevante informatie kan pikken.

SOBEL, D., De dochter van Galilei. Een verhaal van wetenschap, geloof en liefde. A’dam, Anthos, 1999, 416 pp. – ISBN 90 263 1602

Weinig mensen weten dat er een opmerkelijke briefwisseling bestond tussen Galileo Galilei en zijn dochter Virginia. Zij verbleef in een klooster dicht bij de woning van Vallei in Irene. Als zuster Maria Geleste volgde zij de loopbaan van haar vader, adviseerde hem en sprak hem moed in doorheen zijn wetenschappelijke carrière en zijn wedervaren met de Inquisitie. Uit de brieven komt naar voren dat zij de belangrijkste bron was waaruit hij in moeilijke tijden kracht putte. Dava Sobel ontdekte de brieven en zorgde voor de  Engelse vertaling ervan.

Dit boek is een biografie van Galilei, de ‘vader van de moderne fysica’. Vaak weet men niet meer over hem dan dat hij werd veroordeeld tot gevangenschap omwille van zijn opvatting dat de aarde rond de zon draait. Uit de biografie blijkt dat hij een heel veelzijdig man was, die zich ook tijdens zijn leven op verschillende vlakken duidelijke onderscheidde.

De brieven vormen een ruggengraat voor een boeiend en vaak ontroerend verhaal over zijn leven en werk, binnen de vaak moeilijke context van zijn tijd. Galilei was blijkbaar ook een innemend mens, die vele vrienden had, die hem zoveel mogelijk probeerden te beschermen, en dank zij wie zijn werk niet verloren gegaan is.

Het einde van het boek onthult tenslotte hoezeer zijn lot en dat van zijn dochter verstrengeld waren.

Het verhaal wordt gevolgd door een tijdsoverzicht van de belangrijkste wetenschappelijk relevante gebeurtenissen vanaf de publicatie van het werk van Copernicus tot 1999, het jaar waarin het ruimtevaartuig Galileo de planeet Jupiter en omgeving verkent.

Het boek is voorzien van een uitgebreide notenlijst, bibliografie en register.

Een echte aanrader, temeer omdat het heel vlot leest en zeer boeiend geschreven is.

ã  Minervaria 

SIENAERT, P. & Els D., Manisch depressief. Een gids voor patiënt, familie, hulpverlener en geïnteresseerde. Tielt, Lannoo, 2003, 215 pp. – ISBN 90 209 5258 7

Manisch-depressiviteit komt bij veel mensen voor en kent een langdurig verloop.

In dit boek nemen een psychiater en een ervaringsdeskundige beurtelings het woord. Het resultaat is een bijzonder informatief boek over de jongste stand van het onderzoek, gekoppeld aan een beklijvend verhaal. Het boek biedt een antwoord op vragen als: hoe is het om manisch-depressief te zijn? Wat weten we van de ziekte? Welke geneesmiddelen zijn er voorhanden? Hoe is het voor de omgeving? Wat kunnen we aan menisch-depressieve stoornissen doen?

Het is een zeer leesbaar boek. Noodzakelijke kennis over neurofysiologische processen en de werking van medicatie wordt op eenvoudige en inzichtelijke wijze voorgesteld. Interessant is ook de informatie over mogelijke effecten van medicatie tijdens de zwangerschap.

Het geheel sluit af met een lijst van bronnen over de manisch-depressieve stoornis op internet, toegankelijke Nederland- en Engelstalige boeken, en een ruime bronnenlijst van het boek zelf. Een aanrader.

DEMYTTENAERE, B., In vrije val. Armoede in België. A’pen, Manteau/De Standaard, 2003, 229 pp. ISBN – 90 223 1796 x

In dit boek worden zowel mensen in de armoede, ervaringsdeskundigen als professionelen aan het woord gelaten. De mechanismen waarmee mensen in de armoede verzeilen, gehouden worden komen zonder veel theoretische omkadering aan de orde. Ook de knelpunten in het armoedebeleid worden belicht.

Vlot leesbaar, en met ruim voldoende diepgang geschreven. 

©  Minervaria

THIERY, E. e.a., Geheugenstoornissen bij jong en oud. Onderzoek en praktijk. Leuven, ACCO, 2003, 434 pp. – ISBN 90 334 4894 7

Dit boek bevat een groot aantal interessante bijdragen over de recente stand van zaken in het onderzoek naar de werking van het geheugen en geheugenstoornissen. De bijdragen werden geleverd door deskundigen in de theorie en de praktijk. Het onderwerp wordt vanuit de biologische, psychologische en sociale hoek belicht.

De verschillende bijdragen zijn geschreven in een bevattelijke taal, maar wel vooral gericht tot artsen en psychologen. Ook wie betrokken is bij de hulpverlening aan kinderen en volwassenen kan er echter veel uit leren. Het is interessant dat alle bijdragen ook afzonderlijk te lezen zijn.

HELLEMA, H., Geur en gedrag. A’dam, De Brink, 1994, 126 pp. – ISBN 90 216 7141 7.

Een dun, pretentieloos werkje vol wetenswaardigheden over het reukzintuig en de invloed op ons doen en laten. De auteur is een van de enkelingen die zich met dit onderwerp op enigszins wetenschappelijke wijze bezig hielden. Dit boekje is een van de weinige werken die over dit onderwerp bestaan.

Het leest als een trein.

de WAAL, F., Van nature goed. Over de oorsprong van goed en kwaad in mensen en andere dieren. A’dam/A’pen, Uitg. Contact, 1966, 327 pp. – ISBN 90 254 0580 0

Een hond heeft iets misdaan en lijkt dat te beseffen – je kunt zijn schuldige blik tenminste nauwelijks anders opvatten. Een gorilla offert zich op voor zijn gewonde vrouw. Olifanten helpen met zijn allen een in de steek gelaten jong. Betekent dit dat deze dieren, net als de meeste mensen, een geweten hebben? Misschien is deze uitdrukking wat te ver gezocht.

Maar volgens de Waal, bioloog en etholoog, en gespecialiseerd in het gedrag van mensapen,  kunnen dieren zich echt om elkaar bekommeren en lijken zij bovendien een zekere gemeenschapszin te ontwikkelen. In dit boek laat hij zien hoe dieren samenwerken en elkaar helpen, hoe zij een besef schijnen te hebben van een gemeenschappelijk doel en daaraan hun eigen belang ondergeschikt maken. Hij observeerde dit vooral bij mensapen, maar geeft ook voorbeelden bij andere diersoorten, zoals dolfijnen en olifanten.

Gemeenschapszin is volgens de Waal de grondslag van moraal. Zijn conclusie uit zijn jarenlange onderzoek is dan ook verstrekkend: niet alleen kennen dieren morele motieven, hieruit is tevens af te leiden dat moraal een biologische oorsprong heeft en niet uniek is voor de mens.

Zoals al zijn andere werken is ook dit boek een boeiend verslag van observaties en interpretaties van dierengedrag. De vraag of dieren moraliteit hebben heeft iets weg van de vraag of zij een cultuur, een politiek systeem of een taal bezitten. Als we hierbij de mens als maatstaf beschouwen, luidt het antwoord nee. Als we echter de essentiële vermogens van de mens opsplitsen tot de samenstellende delen, zijn sommige daarvan ook bij andere dieren te herkennen.

In zijn betoog volgt de Waal dan ook de opeenvolgende bouwstenen van moraliteit: van medeleven, over het besef van normen, rang en orde, naar wederkerigheid en tenslotte met elkaar kunnen opschieten. Deze elementen zijn ook meteen het thema van de verschillende hoofdstukken. Hij illustreert en onderbouwt zijn stellingen met talloze observaties van diergedrag, en legt parallellen met menselijk gedrag. Interessant is de aansluiting met inzichten uit de ontwikkelingspsychologie, en een originele kijk op agressie en agressief gedrag.

De Waal verliest zich ook niet in extreme conclusies. Zijn boek draagt de stempel van de cognitieve ethologie: het vakgebied waarin dieren gezien worden als toegerust met intenties, intelligentie en een zekere berekening. Maar ook al handelen dieren op een manier die vergelijkbaar is met moreel gedrag, hun gedrag hoeft niet perse te berusten op het soort afwegingen die mensen maken.

Het boek bevat een uitgebreide noten- en bronnenlijst. De verschillende thema’s worden heel raak geïllustreerd door fotografische verslagen. Een echte aanrader! 

VINGERHOETS, A, & A. BERGSMA, Huilen is menselijk. De psychologie van tranen. A’pen, Standaard/Het Spectrum, 2003, 223 pp. – ISBN 90 712 0624 6

Een vlot leesbaar boek over huilen, een tot nog toe bijna onontgonnen onderzoeksgebied in de psychologie. Tranen zijn er de uiting van dat de gebeurtenissen iemand teveel worden, een teken van onmacht. Huilen begrijpen we intuïtief volkomen, maar tegelijk is het moeilijk om te komen tot een sluitende verklaring van het verschijnsel.

In dit boek worden de recente wetenschappelijke inzichten omtrent huilen op een rij gezet. De auteurs zijn resp. hoogleraar klinische psychologie aan de universiteit van Tilburg en internationaal bekend onderzoeker op het gebied van huilen, en psycholoog en wetenschapsjournalist.

Een leuk boekje, met allerlei wetenswaardigheden. Vooral interessant vond ik het hoofdstuk  over de rol van huilen in de levensloop van de mens.

©  Minervaria

JONES, S. De man. Het zwakke geslacht. A’dam, Anthos, 2003, 310 pp. – ISBN 90 414 0665 4

Dit boek vertelt het verhaal van de speurtocht naar de aard van het man-zijn. Het gaat over de biologische basis van mannelijkheid, niet alleen bij de mens, maar in het hele dierenrijk.

Zoals de titel suggereert: volgens de auteur is de man (mens en dier) het zwakke geslacht, in tegenstelling tot de vroeger wijd verspreide idee van de gereduceerde vrouw. Deze stelling wordt overvloedig geïllustreerd met een enorme variëteit aan gegevens uit de biologie en uit de genetica.

In het laatste hoofdstuk van het werk wordt ook aandacht besteed aan het belang van sociaal-economische omstandigheden voor de mannelijke levensloop (levensverwachting, ziektes, vruchtbaarheid, …).

Een uitgebreide bronnenlijst en register sluiten het werk af.

Veel gegevens, ik had graag meer samenhang gezien en de verwerking in een theoretisch concept. Bovendien is niet altijd duidelijk hoe de besproken gegevens de stelling van de auteur ondersteunen.

Jones is echter voorzichtig: veel geobserveerde gegevens kan men tot nog toe niet verklaren.

Het boek leest redelijk vlot. De auteur gaat echter, zoals hij zelf zegt, uit van enige (biologische) basiskennis.

©  Minervaria

STRAUCH, B., Waarom doet mijn puber zo vreemd? Het brein van de tiener. A’dam, Forum, 2003, 248 pp. – ISBN 90 225 3581 9

Puberteit en adolescentie zijn in alle tijden en samenlevingen een min of meer turbulente periode. Tot voor kort dacht men dat de achtergronden hiervan hoofdzakelijk van psychosociale aard waren. De relatie van de puber met zijn ouders en opvoeders was de hoofdfactor bij de verklaring van het verloop van deze leeftijdsfase. Men ging er immers van uit dat de ontwikkeling van de hersenen voltooid was tegen de puberteit. Onderzoek van de laatste 10 jaren heeft echter aangetoond dat dit helemaal niet zo is. De structuur en het functioneren van de hersenen veranderen nog tot in het begin van de volwassenheid.

Dit boek gaat over die veranderingen, en wat zij betekenen voor het gedrag van pubers en adolescenten. Tegendraadsheid, impulsiviteit, het opzoeken van gevaarlijke situaties, veranderd slaapgedrag, en ander soms irritant pubergedrag, blijken niet zozeer te wortelen in de ouder-kindrelatie, maar in belangrijke ontwikkelingen in de hersenen.

De auteur geeft een overzicht van het onderzoek naar de hersenen van pubers en adolescenten van de afgelopen 10 jaar. Op een inzichtelijke wijze wordt verband gelegd tussen de veranderingen in de hersenen en het gedrag van pubers en adolescenten. Zij gaat ook in op de consequenties voor de omgang met jongeren die voortvloeien uit deze benadering.

Immers, wanneer men inziet dat gedragsveranderingen in de puberteit worden gestuurd door processen in de hersenen, dan gaat men daar anders tegenover staan. De relatie tussen een puber en zijn opvoeders hoeft dan niet meteen vertroebeld te worden door onrealistische verwachtingen. Meer inzicht in de normale hersenontwikkeling van jongeren kan ook leiden tot beter begrip van een problematische ontwikkeling, en preventie en behandeling ervan.

Het boek is vlot leesbaar, al maakt enige voorkennis over structuur en functioneren van de hersenen het betoog wel makkelijker te volgen. Als je de typisch Amerikaanse schrijfstijl (o.a. de niet altijd relevante anekdotes) kan relativeren is het best te smaken. Wetenschappelijke bevindingen worden mooi geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit het dagelijkse leven van en met een jongere. Het is soms hinderlijk dat de termen puberteit en adolescentie door elkaar worden gebruikt. Ik denk dat dit o.a. aan de vertaling ligt, omdat deze termen in verschillende taalgebieden anders gebruikt worden.

Gezien dit werk gaat over een relatief nieuwe benadering van deze leeftijdsfase, is het zeker een aanrader voor wie al dan niet professioneel met jongeren te maken heeft.

TROUILLEZ, P, Van Petrus tot Constantijn. De eerste christenen. Leuven, Davidsfonds, 2002, 374 pp. – ISBN 90 5826 186 7

De geschiedenis van het christendom in de eerste eeuwen van onze jaartelling, vooraleer het christendom een staatsgodsdienst werd: het toont aan dat de macht van Rome in die eerste eeuwen niet evident was. Geeft ook achtergrond over de strijd tegen de ketterijen. De auteur is ervan overtuigd dat de huidige Kerk uit deze geschiedenis belangrijke lessen kan trekken voor de toekomst. Vlot leesbaar voor een “leek” in deze materie.

NECKEBROUCK, V., Beelden van de sjamaan. Een inleiding tot de studie van het sjamanisme. Leuven, Davidsfonds, 2003, 269 pp. – ISBN 90 5826 210 3

Het is niet de bedoeling van dit boek om het sjamanisme diepgaand te behandelen. Het boek is bedoeld als een gids die de lezer toelaat kennis te nemen van de belangrijkste vragen die in de loop van de tijd over het sjamanisme zijn gesteld en van de verschillende modellen van antwoord die op die vragen zijn gegeven.

In elk hoofdstuk(je) bespreekt de auteur een eigenschap (‘beeld’) die vaak aan sjamanen wordt toegekend, waarin hij de waarschijnlijkheid van deze eigenschap toetst aan verschillende criteria. Vooral deze kritische beschouwingen zijn interessant, meer dan de inhoud zelf.

Tenslotte probeert hij zelf in een synthese het beeld van de sjamaan te verduidelijken.

Volgens de auteur zelf zal hij zich voor zijn moeite meer dan beloond voelen als de lezer na de lezing van het boek het gevoel heeft min of meer te weten waar de termen sjamaan en sjamanisme op slaan en zodoende wat kritischer kan omgaan met de literatuur over dit onderwerp.

Het is inderdaad een inleidend boek. Het gehalte van de hoofdstukken is erg uiteenlopend, zowel wat kwantiteit als kwaliteit betreft. Bepaalde invalshoeken zijn ook boeiender dan andere. De biologische grondslag voor het sjamanisme is de meest originele benadering die ik er heb gelezen.

STEIN, A., Als kinderen agressief zijn. Hoe kunnen wij ze begrijpen en helpen. Tielt, Lannoo, 1966, 155 pp. – ISBN 90 209 2842 2

Een eenvoudig en genuanceerd boek over agressie van kinderen in de gewone opvoedingssituatie. Interessant is de eenvoudige Agressi-test, die inzicht kan geven in de leefwereld van een kind en de achtergronden van zijn agressie. Vooral praktisch gericht.

CALVIN, W.H., De opkomst van het intellect. Een reis naar de ijstijd. A’dam, Bert Bakker, 1994, 308 pp. – ISBN 90 351 1354 3

Tijdens de ijstijden werd het plotseling kouder op de aarde, en tegelijkertijd verviervoudigde de hersenomvang van de mens. Bovendien werden er voor het eerst werktuigen gemaakt. De auteur vraagt zich af of er misschien een samenhang is tussen deze unieke gebeurtenissen.

W. Calvin is als neurobioloog verbonden aan de Universiteit van Washington.Hij onderzoekt de hypothese dat de klimatologische omstandigheden van de ijstijden van invloed zijn geweest op de hersencapaciteit van de mens.

Deze hypothese wordt in het boek onderzocht vanuit zeer verschillende invalshoeken. Er wordt een beeld geschetst van het leven in de ijstijden en de ontwikkeling van werp- en jaagtechnieken. Calvin legt ook verband met het feit de puberteit de afgelopen honderd jaar steeds vroeger is ingetreden, en nog vele andere merkwaardige feiten.

Deze beschouwingen over de evolutie van de menselijke geest worden met literair getinte observaties gecombineerd. Het is een boeiend en veelzijdig boek.