Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
02-03-2008
Het maarts venijn zit in zijne steert !
Dat maarte verweten wordt van een vuile taarte te zijn konden we hier gisteren al lezen. Vandaag komt ons een weerspreuk vertellen waar het venijn verscholen zit :
" De grille maand maart, heeft venijn in hare staart. "
Of.......
" Het eynde van de Meert, zal roeren zynen steert. "
Opletten dus, en vooral naar het achterste van meert kijken, we zijn verwittigd ! ! ! Gisteren beloofde ik u van vandaag een zeer oud, en erg mooi rijmpje mee te brengen dat men bijna nooit meer te horen krijgt en dat vooral in 't Gentse zeer goed gekend was. Dat gaat als volgt :
" Maarte, Maarte, die bakt taarten, van water en van wind, den bakker wel gezind, en valt maar stil, en valt maar stil, al in april, en kan het niet gedijen, tons wacht hij tot in meië. "
Geef toe dat dit enig mooi gezegd is ! Hier vlak onder pik ik in op dit rijmpje en vertel ik er nog een ietsje meer over, ga eens kijken zou ik zo zeggen. Morgen laat ik de weerspreuken aan 't woord met een boodschap voor de oude lieden, ik zou zeggen mis die boodschap niet !!!!!! Bedankt voor u bezoek, ik beloof u van morgen weer op post te zijn !
Men zou geneigd zijn van te denken dat het alleen maar ter wille van het rijm is dat maart taart bakt, maar niets is minder waar. Op een zeer oud santje-wale : de jaargetijden en de maanden , wordt maart voorgesteld als een wijveke met een kapmantelke, dat met een koekepaal voor een oven staat, waaruit de vlammen slaan; nevens haar staan grote smakelijke koeken opgestapeld, en de rijmtekst zegt daarop :
Pas maar op, mijn liefste kind,
t Zijn koeken van hagel en wind !
In de oude volksverhalen van Gustaaf Vigoureux, dat was een Volksschrijver die leefde van 1892 tot 1948, wordt wel eens gewaagd van een maartkoek, waarvan het deeg uit hagelstenen gekneed werd door de duivelsmaarte of meid van de duivel. Al wie van die koek at, kon in de zwaarste slagregen niet nat worden, hij moest echter oppassen van nooit met zijn gezicht vlak in de noordenwind te staan, want dan vloog hij hoog de lucht in, en kwam nimmer meer op de aarde terecht.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
2 Maart 2007 was een fijne zonnige dag waar het kwik om 16u20 gestegen was tot een maximale hoogte van 12,1° ! - 's Morgens om 7u27 schreef men die dag 4,9° op als minimum temperatuur ! De warmste 2de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1928 met 18,2°. - De koudste 2de maart ooit kwam in 1890 voor met min 9,5° !
Maart heeft van oudsher en in alle almanakken een slechte naam en faam. Er is voorzeker geen maand welke meer op hare donder krijgt door middel van gezegden en spreuken als "meerte". Men beschuldigt haar van heel wat kwade streken. Naargelang deze maand voorbij schuift, verneemt u daar uiteraard wel alles over. Vandaag wil ik beginnen met een spreuk die vooral in 't Gentse voorkomt en die zegt :
" Maarte speelt altijd in de duvel zijn kaarte."
Sneeuwbuien, hagelbuien, regen en wind wisselen elkander af en ze zijn zowat de eigenschappen van deze maand zegt maar. Volgende weerspreuk vertelt het ons zo :
" Sneeuw en hagel, regen en wind, daarvan is de maart een vrind. "
Ik denk niet dat hier nog enige commentaar bij hoort, we weten op de eerste dag van deze maand al direct wat er ons te wachten staat. Om af te ronden voor vandaag geef ik u nog een weerspreuk mee die deze maand alleen maar komt uitschelden :
" Maarte, Maarte, Vuile taarte. "
Je moet toch maar durven he ? Morgen ben ik er terug met een een heel oud rijmke dat we jammer genoeg niet, of bijna niet meer horen. Uiteraard breng ik dan ook weer een weerspreuk voor u mee, en......vertel ik u nog wat in een apart stukje over Maarte en zijn taarte ! ! ! Die hier morgen terug komt lezen, zal daar zeker geen spijt van hebben. Tot morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 Maart 2007 was een zonnige, maar wel wat winderige dag met een maximum temperatuur van 11,8° en die werd om 13u56 waargenomen. 's Morgens om 7u18 noteerde men die dag de minimum temperatuur en die liet 8,3° opschrijven. De warmste 1ste maart sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1959 met 18,4° ! - De koudste 1ste maart ooit kwam in 1888 voor met min 10,9° !
Morgen duwen we de deur van maart open en al direct staat er ons een weerheilige op te wachten. Wel schijnt deze brave man niet zo braaf te zijn als dat we dat van hem zouden verwachten want vooral in het Gentse hoort men 't volgende :
" Sint - Albijn, verandert suiker in azijn. "
Dit wil niets anders zeggen dan dat het weer plots kan omslaan en dat is helemaal niet vreemd aan maart, daar horen we straks (binnen enkele dagen) nog wel meer over ! Wel moeten we vanaf heden tevreden zijn dat de winter voorbij is zegt maar en een weerspreuk komt ons dat op een zeer mooie manier vertellen, leest u maar :
" Als 't weder is van goede zin, trekt nu de kou zijn steertje in, en 's morgens reeds de eerste meert, zegt men : Welkom ! aan de kwiksteert. "
Als dat niet mooi gezegd is !!! Morgen gaan we eens kijken wat maart zelve ons te bieden heeft, en ik kan u nu al verklappen dat dit heel wat is ! Tot morgen ?
Maart was gedurende vele eeuwen de eerste maand van het jaar, ook bij de Romeinen, welke haar Martius noemden naar de oorlogsgod Mars. Pas toen Numa de maanden januari en februari in de kalender bracht, bekwam ze de derde plaats. Thormaand heette zij in de noordelijke Germaanse landen, naar Thor, de oorlogsgod der Germanen.
Eigenlijk verbeeldt Mars zowel als Thor, de natuurkracht. Deze namen zijn niet zo kwaad gevonden, want in deze maand begint de lente, de winterkoude wordt verslagen in de strijd tussen de warmte welke komt en de koude welke blijven wil.
In oude Vlaamse documenten uit de middeleeuwen droeg ze reeds de naam van Maerte en Meerte. Ook hoort men nog dorremaand, waarschijnlijk de verbasterde vorm van Thor. Toch willen sommigen die naam in verband brengen met de dorheid van de natuur in deze tijd. Ze heeft hoe dan ook de naam van lentemaand behouden, een benaming welke Karel De Grote haar gaf : Lenzin- of Lengizinmanoth. De letter g in het woord lengizin heeft aanleiding gegeven tot de verklaring van t woord lente als een in betekenis met lengte, t geen te meer geloofwaardig scheen, omdat thans de dagen gaan langer worden dan de nachten.
Ik was den krijgsgod Mars voor desen toegewyd,
omdat sig t krygsvolk nu weer wapend tot den stryd
om vroeg te veld den boer en vyanden te plaegen,
t is goed voor die het doet, maer quaed voor die het draegen.
29 Februari 2004, want vandaag moet ik 4 jaar terug gaan, was een licht bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,3° en die werd toen om 14u45 waargernomen. - 's Nachts om 1u07 noteerde men toen de minimum temperatuur en die liet min 5,1° opschrijven ! 29 februari 2004 was een zondag en de dag voordien, 28 februari dus was een dag met hevige sneeuwbuien die ons een dik wit tapijt bezorgde ! De warmste 29ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1960 met precies 20° ! - De koudste 29ste februari ooit kwam in 1888 voor met min 10,1° !
Vandaag kunnen we de balans van februari opmaken en ik laat dat ieder voor zich doen ! Wel geef ik u vandaag nog twee weerspreuken mee die ons vertellen welke de gevolgen zijn mocht het...... deze maand niet gesneeuwd hebben, of mocht het deze maand al lente geweest zijn :
" Als het in februari niet sneeuwt, weet dan dat je later in de zomer van hitte geeuwt. "
OF.........
" In februari al de lente, dat geeft broden zonder krenten. "
Morgen maken we kennis met maart, wat vliegt de tijd toch vlug !!! Bedankt omdat u hier was, ik zal er morgen zeker zijn, u toch ook ?
Vroeger jaren op de laatste dag van februari ! ! !
Vroeger nu heel lang geleden, plachten de jongelingen, meisjes en jongens, in de Kempen vooraleer slapen te gaan in het veld te lopen en te roepen :
Red,red
Brengt raad, raad
Zo dachten ze om in hun dromen het beeld hunner toekomende te zien. In het Waasland zouden de ouderlingen nooit zijn slapen gegaan zonder aan de achterdeur voor de Maart een stoel te zetten om er de Maart te laten op rusten. De reden ? Om binst de maand niet te sterven.
s Morgens bij het opstaan maakten ze een kruis met wijwater en zegden : Elk een goeden dag. Wellekom Meert dat gij mij niet weg en zeert, en tot ten naasten jaren, als t God belieft, Meert. Dan zet ik u weer een stoel om op te rusten. Wat vierde het wangeloof vroeger jaren toch hoogtij ! Klein Warreke, die dat verhaal ook kende, dacht bij zichzelf : kom ik door t maartje, dan leef ik nog een jaartje, en hij stierf op 1 april.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 Februari 2007 was een dag met wind, met een bui, met wat zon en met bewolking, voor ieders wat wils dus ! De maximum temperatuur bedroeg 12,9° en die werd om 13u31 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 8u 39 opgeschreven en die bedroeg 8,9° ! De warmste 28ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1832 was deze van 1960 met 19,9°, van een lentetemperatuur gesproken ! De koudste 28ste februari ooit kwam in 1929 voor met min 11,8° !
Morgen krijgen we het bezoek van Sint-Romanus, meteen de laatste weerheilige van deze maand, en morgen zou het een mooie en helder klare dag moeten zijn. Het waarom vertelt ons de volgende weerspreuk :
" Sint-Romanus hel en klaar, wijst ons op een vruchtbaar jaar. "
Mijn werk voor vandaag zit er op, morgen breng ik u de laatste weerspreuk voor deze maand, en overmorgen blikken we al vooruit naar maart. Morgen vertel ik u ook nog een oude gewoonte die vroeger jaren plaats vond op de laatste dag van februari !!! Ik zal er zeker zijn, u komt toch ook ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 Februari 2007 was andermaal een bewolkte regendag waar men tot 19u33 moest wachten om de maximum temperatuur te kunnen noteren en die bedroeg 11,7°. - 's Nacht om 3u48 schreef men de minimum temperatuur van die dag op en die bedroeg 3,3° ! De warmste 27ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1959 met 18,4° ! - De koudste 27ste februari ooit kwam in, jawel, 1956 voor met min 11,2° !
We gaan weeral stilaan naar het einde van februari toe, dus ook stilaan naar de laatste weerspreuken voor deze maand. Mist hebben we in feiten niet gezien en dat is voor de boeren geen al te best teken want :
" Februari mist, hooi in de kist. "
Ik vrees er een beetje voor dat die kist niet gevuld zal raken. Een koude februari kunnen we deze maand niet echt noemen en of dit een goed teken is ?????
" Koude februari, hete augusti. "
Of het in augustus heet zal worden is ook weer zeer de vraag ! Gisteren vroeg ik u hoe het kwam dat de boeren in februari het minste klagen, wel dan hebben ze ook maar 28 en uitzonderlijk eens 29 dagen om dat te doen ! Morgen kijken we uit naar de komst van Sint-Romanus die ons overmorgen een bezoek brengt en die dag zou heel helder en klaar moeten zijn. Het waarom laat ik morgen door een weerspreuk vertellen, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
26 Februari 2007 was een zwaar bewolkte regendag, geen weer om buiten te komen ! De maximum temperatuur die 's nachts om 0u13 waargenomen werd, bedroeg 7,8°. - 's Avonds om 18u27 noteerde men die dag 6,1° als laagste temperatuur. De warmste 26ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1846 met 17° ! - De koudste 26ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 13,2° ! Zoals ik eerder al zei, kende februari in 1956 maar liefst 7 opeenvolgende dagen die tot vandaag nog altijd als het laagste record bekend zijn ! Van een winter gesproken !!!
Muggen in 't kort maandeke ! Geen goed teken want lees maar eens wat de weerspreuken ons daarover te vertellen hebben :
" Blazen in februari de muggen alarm, houdt dan in maart uw oren warm. "
Nog ietsje anders gezegd :
" Muggetjes dans in sprokkelmaand, boerkens, wacht uw hooitas. "
Wat betekent dat er spaarzaam met het hooi moet omgesprongen worden, want de latere koude zal het groen in zijn groei belemmeren. En nu ik het toch over de boerkens heb, weten jullie waarom de boeren in februari het minste klagen ? Zo neen, wel dan vertel ik u dat morgen zonder fout ! Tot morgen dan maar ?
De H. Walburga verliet Engeland met hare broeders de HH. Willibrordus en Willibaldus om in Germanië het geloof te helpen verspreiden. Bij de landing verbleef ze enige tijd te Antwerpen, alwaar ze nog vereerd wordt. Men bewaart er haar kaakbeen en een deel der wondere olie die uit haar heilig gebeente vloeide. Een deel van haar relieken berusten nog in Vlaanderen en Brabant, waar ze meest gediend wordt tegen de muizen en de ratten, zo te Oudenaarde (O-Vl) en te Veurne (W-Vl)
Deze dag is de schrikkeldag, de ingeschrikkelde, de dies intercalaris, de andere 24ste : bis sextus calendae Martii (de andere zesde dag vóór de kalenden van Maart). Het inschuiven van de dag bestond reeds bij de Romeinen vóór Christus geboorte.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
25 Februari 2007 was een bewokte regendag waarmee alles gezegd is ! 's Nachts om 1u30 noteerde men toen het warmste moment van die dag en dat bedroeg 9,4°. Om 17u19 in de namiddag schreef men 6,7° op als laagste temperatuur van deze dag. De warmste 25ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1900 met 17,5°. - De koudste 25ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 14,1°
Vandaag vieren men de feestdag van Sint-Matthias !
Zoals ik u gisteren al zei, laat ik vandaag de meer positieve weerspreuken aan 't woord. Is het weder vandaag zacht, dan vriest het niet meer, meer zelfs, dan houdt de winter op te bestaan !!! In een oude Rijmalmanak uit de XVe eeuw vinden we deze zeer mooie spreuk :
" Dits de dach van Sinte Mathys, up desen dag, des zyt wijs, so comt de soeten lenten in, die es des somers broederkin. "
En wat Sint-Mattijs zo nogal komt doen :
" Sint-Mattijs, werpt hete stenen op het ijs. "
En straks, wel dan komt er leven in de bomen zegt ons volgende weerspreuk :
" Sint-Mattijs breekt het ijs, en brengt het sap in 't rijs. "
Ook bij onze vrienden de dieren komt er roering :
" Met Sint-Mattijs, haalt de ekster haar eerste rijs."
Helaas zijn er op alle regels en altijd uitzonderingen, dat was vroeger zo en dat is nog altijd zo. Zo zijn de strenge winters van 1676 en 1796 zeer goed bewaard gebleven in volgende rijmpjes :
" Te Sint-Mattijs, zag men sneeuw noch ijs, maar op half meert, reed men over 't scheld met kar en peerd. "
Dat gebeurde in 1676 en het volgende rijmpje doet ons aan 1796 herinneren :
Vóór de dag van Sint-Mattijs en zag men hier noch sneeuw noch ijs, maar op de achtste meert zag men gaan te voet en te peerd. "
Tot daar de weerspreuken rond Sint-Matthias ! Hier vlak na kan u nog ietsje lezen over hoe het er vroeger jaren op deze dag aan toe ging. Wat er morgen op het menu staat, wel dat laat ik vandaag nog een verrassing zijn. Is nieuwsgierigheid niet het beste lokmiddel ? Tot morgen ?
Vroeger en dan bedoel ik veel jaren terug, dan plachten de boeren op deze dag bij het krieken van de dag in de boomgaard te gaan en er de fruitbomen te schudden om wind te verweken. Een weerspreuk zegt immers Veel wind, veel ooft. Ook riepen ze dan zeer luid opdat er ooft zou komen overal waar hun stem weerklonk ; De H. Mattias bidde ik, Hij wil met ooft beschenken mij, zover in de gaard men hore mij. In feite kwam deze handeling daarop neer, om de boze geesten van de winter die zich nog in de bomen schuil hielden, door geluid (geroep) te verjagen. In sommige dorpen kropen zelfs de kinderen in de fruitbomen en riepen : Mattias, Mattias, geef ons appelkens en peerkens. Tot slot wil ik u nog meegeven dat Sint-Mattias ook van belang was voor de landarbeiders. Hij brengt hun immers de vierurenboterham terug; de dagen lengen reeds goed waardoor de arbeidsduur vergroot, en men kan de vierurenboterham weer goed verdragen. Die boterham werd hun op 29 september door Sint-Michiel ontnomen toen de dagen echt korter begonnen te worden.
