Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
23-03-2006
't Vervolg van O.L.Vrouw Boodschap
Gisteren vertelde ik u hoe de heilgdommen in de 17de eeuw weer hersteld werden, en het volk ze weer kwam bezoeken. Wel van dan af bemerkten we ook de opkomst van de gewijde zaken die van uit de heiligdommen meegebracht werden naar huis. Gewijd water uit de wonderdoende bron, gewijde medaliën die het beeld of de reliek van den heilige geraakt hadden, gewijde broodjes die men te eten gaf aan de zieken, bedevaartvlagskens die men in de stallen ter bescherming van het vee ging hangen.Om zich onder een blijvende bescherming van de heilige te stellen, liet de pelgrim zich inschrijven in het broederschap of gilde. De Franse omwenteling bracht in ons land wederom de bedevaarten in gevaar, doch de godsdienstzin van onze voorouders was diep in het hart geprent, en weldra verrezen de heiligdommen weer op en de toeloop vermeerde langs om meer. Stip ik hier even nog een eigenaardig gebruik aan. Wanneer de mensen van een dorp een heiligdom gingen bezoeken, dan wachten de kinderen hun terugkeer af. In de Kempen bijvoorbeeld, plukten ze bloemen en maakte bij middel van zand kroontjes en hofkens langsheen de steenweg. Wanneer de bedevaarters dan aankwamen, zat ieder kind zich bij zijn kroontje of in het hofke, geknield, de handen samen, het kopje gebogen, net als engeltjes. Bij het voorbijgaan legde de mensen koekjes en centen naast de kroontjes en hofkens. Het volk noemde O.L.Vrouw Boodschap de Kleine Lieve Vrouwdag en dan waren er bedevaarten naar o.a. Aalst, Deerlijk, Liedekerke, Hoeilaart, Waasmunster en Overijse. Morgen vertel ik u nog wat over de viering van O.L.Vrouw te Aalst, en overmorgen komt u te weten hoe men vroeger jaren op, de dag van O.L.Vrouw Boodschap, de zwaluwen welkom heette. Tot morgen dan ?
23 Maart 2005 was een zeer mooie dag met een maximum temperatuur van 20,2° opgetekend om 14u24. De minimum temperatuur bedroeg die dag 7,5° en die werd om 6u47 genoteerd. Om bij de watertanden, is het niet ? 23 Maart 2004 was een licht bewolkte dag maar af en toe daagde er wel een maartse bui op en.....kregen we zelfs een plaatselijk onweer ! Het werd die dag niet warmer dan 10,4°, genoteerd om 13u20 en de minimum temperatuur dook omlaag tot 1,1° gemeten om 6u30
O.L.Vrouw Boodschap wordt pas op 25 maart gevierd maar omdat er rond die dag zoveel te doen en te vertellen valt, wil ik er vanaf vandaag toch al wat over kwijt. Deze feestdag werd in Spanje gedurende de Advent gevierd. In het oosten en te Rome vierde men hem de 25ste maart, tijd gerekend op het Kerstfeest. In ons Vlaamse land wordt (werd) O.L.Vrouw in talrijke gemeenten op een bijzondere wijze vereerd. Talrijk zijn de heiligdommen haar toegewijd. De grote begankenisdagen zijn : O.L.Vrouw Boodschap, O.L.Vrouw Bezoeking, O.L.Vrouw Hemelvaart en O.L.Vrouw Geboorte. Hier past wel het woordje over de bedevaarten in het algemeen. Het bedevaren is een zeer oud gebruik welk tot doel had Rome, het H. Land, S. Jacob van Compostella(Spanje) te bezoeken In de middeleeuwen deden het enige godvruchtige lieden uit zuivere devotie, anderen dan weer ten koste van vreemden die zich niet gemakkelijk konden verplaatsen om ene belofte te volbrengen, nog anderen uit noodwendigheid. Meermaals werd het bezoek van heiligdommen voorgeschreven als boet of straf voor ene misdaad. De Pelgrimlijst van de stad Gent b.v. bevat de naam van 250 steden waar de misdadigers naartoe gezonden werden. De oudste bedevaarders worden voorgesteld met een lange stok. Het schijnt dat hij hol was van binnen en zelfs tot muziektuig dienen kon. Ze hadden ook een teken, wel een ereteken. Wie naar het H. Land ging, bracht een palmtak mee als getuige van zijn reis. De bedevaarder naar Rome droeg sleutels op zijn mantel, deze van S. Jacob van Compostella, hechtte een schelp aan zijn hoed. De oorsprong van de bedevaarten in ons land klimt op tot de 12de eeuw. De 16de eeuw bracht menige in vergetelheid door de bespottingen van de Calvinisten en door het verdwijnen van de beelden, stukgeslagen door de beeldstormers. In de 17de eeuw werden meest al de heiligdommen hersteld en begon het volk ze weerom te bezoeken. Morgen vertel ik hier zeker verder over en dan komen gewijd water en medaliën aan bod. Tot morgen dan ?
22 Maart 2005 kende een droge voormiddag maar wel regen in de namiddag. De temperaturen waren wel erg mild met een maximum van 19,8° genoteerd om 13u06. - De minimum temperatuur bedroeg die dag 8,3° en die werd om 7u46 opgetekend. 22 Maart 2004 was een bewolkte dag met af en toe toch wat zon maar ook met een lichte hagelbui. De maximum temperatuur bedroeg 12,1° om 13u55, en de mimimum temperatuur was 5,1° om 8u25
Terwijl we deze week nog uitkijken naar Onze Lieve Vrouw Boodschap, en alles wat dat ons te bieden heeft, eerst nog een weerspreuk die ons leert hoe men kan weten wanneer het regenen gaat.
" Als de hoenderen kakelen lang en goed, het zal regenen in overvloed. "
Gezien de verplichte ophokplicht vrees ik dat de hoenderen niet zo fel meer zullen kakelen, dus....hoeven we ook niet direct voor veel regen te vrezen ! Of vergis ik mij ?
Vandaag vereren men de H. Benedictus die zich ooit begaf in de eenzaamheid van Subiaco waar hij een klooster stichttte. Later bouwde hij zelfs verschillende kloosters en legde hij de grondsteen van de kloostertucht in het Westen. De H. Benedictus wordt gediend tegen de veeziekten, het steen en de handelingen des duivels. Hij genas immers de keizer H. Henricus van de kwaal die toen het steen genoemd werd. Door een kruisteken te maken over de vergiftigde drank, die hem door zijn vijanden werd aangeboden, brak het glas dat de drank inhield. Daarop zinspelen de woorden : Ipse venena bibas die op de vermaarde en wonderdoende S. Benedictusmedaille staan die de vorm van een kruis heeft.
21 Maart 2005 was een prachtige zonnige lentedag ! Het kwik steeg toen tot 19,7° om 17u10. De laagste temperatuur werd 's ochtands om 5u42 opgetekend en die bedroeg 3,7 ° 21 Maart 2004 was een bewolkte dag met af en toe toch een opklaring maar met fikse hagelbuien van het merk "maartse buien" De maximum temperatuur was 12,5°wat nog altijd hoger is dan de temperatuur van vandaag !
Terwijl het even "windstil" is rond de weerheiligen, kijk ik even naar de weerspreuken met betrekking op deze maand, en die ons weer voor straks misschien beinvloeden ? Zo zegt er een spreuk :
" Zoveel nevels in maart zich vertonen, met zoveel onweer de zomer zal lonen. "
En wat dat betreft zitten we tot vandaag erg goed dacht ik, dus....weinig gedonder tijdens de komende zomer !
Inderdaad de lente staat voor de deur en hoe beleefde onze voorouders die dag ? En wat werd er niet allemaal verkondigd ? Ik probeer er u een korte schets van te geven. Vroege werd beweerd wanneer de wind uit het westen blies, dan zou men een zacht voorjaar krijgen. - Als de spinnewebben zich op de velden vertoonden, dan kwam er pest in de zomer. Als het in de lente met een koele morgen nevelachtig was, en er zich dauw vertoonde boven 't westen, dan zou het die dag regenen. Ging de zon op- of onder met zoele warmte en een duistere lucht, dan zou het regenen of donderen. En zou wisten ze vroeger voor bijna alles wel iets. Het volksvermaak in die tijd dan, dat spitste zich rond deze tijd van 't jaar vooral toe rond den doel of de wip. Het boogschieten vierde toen echt hoogtij. De schuttersgilden die meest in alle dorpen bestonden, hadden St. Sebastiaan of St. Joris tot patroon. Men schoot met een handboog of een kruisboog. Het doelschieten gebeurde in de lengte, naar een plaats waar men het middelpunt, wit of de roos moest treffen. Het wip of gaaichieten gebeurde in de hoogte naar vogels of gaaien, die op een lat gestoken waren. De middenvogel, oppergaai, stond op de spil, dan had je twee zijgaaien en daaronder nog een aantal grote en kleine vogels. Bij het prijsspel koos de overwinnaar, de koning, een koningin. De hovelingen, dat waren diegene die de zijgaaien troffen, een hofdame, en dan trok de stoet rond de gemeente om duchtig op de gezondheid der overwinnaars te drinken. Koning was men voor één jaar, en wie er driemaal de oppervogel schoot werd keizer. Meestal bestond de prijs uit teljoren waarin de eretekens : boog en pijl, alsook de naam van de maatsschappij en het jaartal gebakken waren. Boogschieten gebeurd nog altijd, zij dan wel met veel moderne bogen en meestal binnen. In mijn streek te Opdorp-Buggenhout wordt er nog wel naar een staande-wip geschoten. Daar leeft die oude traditie nog altijd voort.
20 Maart 2005 was een bewolkte dag zonder regen ! Om 15u14 steeg het kwik toen tot 15° terwijl de laagste temperatuur die dag om 7u10 genoteerd werd met 9,3° 20 Maart 2004 was een bewolkte dag met wind en regenbuien ! De maximum temperatuur bedroeg toen 12,7° om 11u30, en de minimum temperatuur bedroeg die dag 8,1° die om 4 uur 's ochtends genoteerd werd.
Inderdaad morgen krijgen we Sint-Benooi op bezoek en dan is alles afhankelijk van de wind zegt maar ! Vanaf morgen ZOU het betere weer er eindelijk kunnen aankomen indien.........
" Met zuiderwind op Sint - Benooi, valt het jaar in een goeie plooi. "
Nu maar duimen voor die zuiderwind want als dit niet zo is, dan staan we er echt niet zo best voor, lees eens......
" Op Sint - Benooi de wind uit 't noord, 't gaat zo zeven weken voort ! "
Met andere woorden :
" Wind uit noord op Sinte - Benuut, ge zijt voor zeven weken gekluut. "
En "gekluut" zijn we nu toch al lang genoeg dacht ik, u gedacht?
Deze feestdag van de heilige voedstervader van Christus wordt in het kerkelijk officie gevierd op 19 maart, en de woensdag na de 2de zondag na Pasen, met de bijzondere titel van de Plechtigheid van de H. Jozef, Patroon van de kerk. Het was de orde van de H. Franciscus die de eredienst eerst verspreidde, later waren de Jezuïten en Carmelieten de grote voortplanters, later nog ijverden de Redemptoristen er voor. De H. Jozef is patroon van België sedert 1679. Hij is tot de beschermer van de H. Kerk uitgeroepen op 8 december 1870. In Elene(O-Vl.) was er een grote begankenis tegen de kwade dromen, zinspelende op de dromen van Jozef, wanneer hem het wonder moederschap van Maria en het gebod van vluchten naar Egypte bekend gemaakt werden. Te Tielrode(O-Vl.) bestaat(bestond?) een ommegang van de VII statiën der Droefheden en Vreugden van de Heilige. Het moet niemand verwonderen dat de H. Jozef als patroon van de timmerlieden gekozen werd, zij vierden hun mesdag met grote maaltijden, zang en spel. Ter ere van de H. Jozef worden (werden?) de zeven Zondagen of Woensdagen die zijn feestdag voorafgaan, gevierd. Morgen vertel ik u over de "lentedag" en het volksvermaak uit lang vervlogen tijden. Tot morgen dan ?
Hoe was het weer vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
19 Maart 2005 was een bewolkte dag zonder zon ! Het kwik steeg toen tot 15,4° om 16u11. De koudste temperatuur van die dag werd om 3u36 opgetekend met 5,1° 19 Maart 2004 was eveneens een bewolkte dag met in de namiddag zelfs regen. De maximum temperatuur bedroeg toen 13,9° om 12u45. De minimum temperatuur werd toen om 6u20 opgetekend en die bedroeg 7,9°
Dat het niet alleen dit jaar te koud is voor de tijd van 't jaar, bewijst ons de weerspreuk voor morgen. Ook in de tijd van onze voorouders was dit meermaals het geval, leest u maar :
" Op Sint - Jonas komt dikwijls nog vuur van pas. "
Morgen geef ik u de weerspreuk die a.s. dinsdag van toepassing is, en ik kan u nu al vertellen dat die weer enig gevaar inhoud. Zeker komen lezen dus ! ! !
18 Maart 2005 begon bewolkt maar in de namiddag werd het echt zonnig. De temperatuur liep op tot 15,6° opgetekend om 16u55. De minimum temperatuur bedroeg toen 7,7° en dat werd om 1u57 genoteerd. 18 Maart 2004 was een bewolkte dag met heel eventjes wat lichte regen. De maximum temperatuur bedroeg toen 16,2° om 17u20) en de minimum temperatuur die dag bedroeg 4,9° om 4u30. Helaas blijven we daar vandaag ook weer ver onder en halen we slechts met moeite de minimum temperaturen van de twee vorige jaren ! ! !
Inderdaad morgen is het al Sint-Jozef, en alle volkskalenders verkondigen het, het is de enige echte "vaderdag" ! ! ! Maar Sint - Jozef is ook erg belangrijk voor het weer van de rest van 't jaar ! Laat ons hopen dat het morgen een mooie heldere dag is want, zo zeggen de weerspreuken :
" Is 't helder op Sint - Jozefsdag, een goed jaar men verwachten mag. "
Een andere weerspreuk komt dit alleen maar bevestigen :
" Sint - Jozef schoon en goed, een vruchtbaar jaar verhopen doet. "
En Sint - Jozef ter hulp roepen is ook niet slecht :
" Sint - Jozef sta ons bij, of de winter gaat niet voorbij. "
Een hint uit vroeger jaren naar de huisvrouwen toe :
" De grote was te droge hangen op Sint-Jozefdag, 't is dan toch altijd schoon weer. "
En hopelijk is dat morgen ook het geval, het zou alvast heel veel kunnen betekenen voor de rest van 't jaar ! ! ! Maandag dan komt Sint-Joachim op bezoek en wat die te betekenen heeft, wel dat leest u morgen dan wel.
Gisteren zei ik u dat we nog even naar Gent zouden gaan, en dat doen we ook. In Gent begon die tijd de grote foor. In den beginne was die foor een handelstentoonstelling waar vreemdelingen uit de verste streken op af kwamen. De Graven van Vlaanderen en de Hertogen regelden de handelsbetrekkingen en brachten er alle luister bij. Te beginnen vanaf de 16de eeuw kwamen dan de vermakelijkheden nevens de uitstalling van de kramers. Kunstenmakers sloegen er hun tenten op, men zag er goochelaars, liedjeszangers, grappenmakers en kwakzalvers; Vandaag zijn de foren lang niet meer zoals weleer. Dierentemmers en worstelaars hadden hun tent opgeslagen naast de cinema's en carrousels-salons. Vroeger zag men de molens nog door mensenhanden voortgestoken, of door een schimmel in beweging gebracht. De Kunstenmakerstenten van Spriet en Van Caneghem waren in gans het Vlaamse land gekend, men zag er meer van buiten dan van binnen. De tenten van de goochelaars Grandsart en Courtois, de marionnetten van Holden en Morieux, het Pier-Jan-Klaasspel, waren altijd tot in de "nok" gevuld. De kramen met wafels, smoutbollen en oliekoeken deden gouden zaken. Iedereen trok zelfs de kleinste barakken binnen waar men een verken met twee koppen, een kalf met vijf poten of Prinses Pauline tentoon stelde. De draaikramen, de "drie bollen voor nen kluit" en de "masakre des inocents" waren voor de gelukszoekers en behendigen. Men verliet de foor niet zonder zijn portret te laten trekken, bijzonderlijk in groep, gezeten in een schuit, een oorlogschip of in de "mande" van een ballon. Dat was de foor in de goede oude tijd waar mijn grootmoeder zaliger mij zo vaak heeft over verteld. Wat mijn verhaal over de vasten betreft, is het nu weer eventjes wachten tot passiezondag er gaat aankomen, kwestie van alles zo'n beetje op zijn tijd te brengen.
17 Maart 2005 was een mooie lentedag, ook al moest men toen tot de middag op de zon wachten. Het enige negatieve aan die dag was de nogal felle wind. Maar niettemin steeg het kwik om 14u46 tot 17,1 graden. De minimum temperatuur werd om 9u12 gemeten en die bedroeg 12,1 graden wat nog altijd een stuk warme was, dan onze huidige dagtemperatuur !!! Kijken we dan ook nog even naar 17 maart 2004 ! Dat was een schitterende lentedag met een maximum temperatuur van 22,5 graden, opgetekend om 14u50. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,4 graden en die werd gemeten om 4u45. Als we deze temperaturen zien, ja dan is dit echt om van te watertanden. Mogelijk brengt het laatste kwartier ons nog een gunstige verandering, en dat komt er op 22 maart aan.
In feiten komt Sinte - Gertruid ons net vertellen wat Louisa ons drie dagen geleden al zei. Alleen is de kans zeer groot dat dit vandaag geen waargheid zal worden. Andere jaren nochtans wel, dat krijg je na dit berichtje wel te zien.
" Op Sinte-Gertruid, komt de warmte de grond uit. "
Ik vrees dat we daar vandaag niet veel gaan van voelen !
Wat men vroeger ook nog voor waarheid hield : Indien het heden volle maan zou zijn, dan zou de oogst lukken. Erwten vandaag gezaaid, zouden goed opkomen. Of je dit geloofd of niet, het is vandaag ook geen volle maand, dus.....vergeet dit maar !
Eergisteren hebben we gezien hoe men de zomer ging inhalen. In het Oost-Vlaamse Aspelare maakte de jongens vroeger een grote bussel stro gereed met meningvuldige banden omwonden. Die bussel werd dan aan een lange stok gehecht en in brand gestoken. Het jong volkje liep dan met die walmen op boomgaarden en beemden, en hield zo een ongeordende fakkeltocht zeg maar, zingende : Walmen, walmenbrand, zeven zakken op 't dagwand. 's Avonds dan, na het branden van de walm, werd er dikwijls een glas jenever gebrand en gedronken. De oorsprong dan dit gebruik was heidens, namelijk een overblijfsel van de lentefeesten en -offers, ten ware, zegt dhr De Potter, de eerste christenen van de streek erbij bediedden het heidendom te willen verbranden onder de gedaante van een strooiwalm. Te Rollegem in W-Vlaanderen had de Kraekebolling plaats. Daar werden twee koekenbroden gebakken, twee wagenwielen gelijk, in het midden zat een kroon. Wanneer de twee broden gebold waren, werd een van de kronen aan de pastoor, en d' andere aan de burgemeester geschonken. De broden werden gesneden en in zoveel delen verdeeld als er kampers waren. Ieder kreeg zijn deel, doch wie geklopt was moest tot prijs zijn deel, zijnde 25 eieren geven, zoniet een frank betalen. Dat was in 1850 de prijs van de eieren ! De overwinnaars dan, die moesten op hun beurt de koekenbroden voor het volgend jaar laten bakken. In Kontich bij Antwerpen en ook in de Kempen mochten de verliefden slechts driemaal elkaar bezoeken gedurende gans de vasten. Men noemde dit op vastenavond : zijn lief in 't zout leggen, op halfvasten : zijn lief eens omkeren, en op Pasen : zijn lief uit het zout halen. Daarop volgde dan vaak het huwelijk. Morgen ga ik tot slot nog eens naar Gent en daarna zit mijn vertelling van Halfvasten uit lang vervlogen jaren er op !
