Tolstojs Auferstehung uit 1958 op eerste Duitse net
Opstanding Hoewel ik het een nogal gewaagde vaststelling vind, een verfilming van de roman Opstanding van Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) meen romantisch drama
te noemen, gaat de redactie van de VPRO-Gids wel zo ver in de kleine
bijdrage, die de film in kwestie een Duits-Italiaans-Franse
coproductie uit 1958, gerealiseerd onder regie van Rolf Hansen
(1906-1980) aankondigt. Het is vanzelfsprfekend in hoge mate
afhankelijk van hoe en hoe dikwijls bepaalde tendensen in die roman uit
1899, die kennelijk ook onder de titel Wederopstanding, maar mij zou dat net iets te dol zijn. Deze
rolprent wordt vertoond door het eerste Duitse televisienet ARD/Das
Erste, in de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december. De
hoofdrollen worden gespeeld door Myriam Bru, Horst Buchholz en Edth
Mill. Een
Russische vorst, die als jurylid moet bijwonen, wordt daar
geconfronteerd met een jongedame die terechtstaat. Uitgerekend die
vrouw is door die vorst ooit in de steek gelaten. Degenen die de roman
van Tolstoj hebben gelezen een boek dat ook al ruim een eeuw in
Nederlandse vertaling bestaat , weten hoe het de geschiedenis
voortschrijdt en wat er uiteindelijk van de jonge vrouw en van de vorst
terechtkomt. Voorafgaand
aan het verhaal heeft de auteur op de eerste pagina van het eerste
hoofdstuk in totaal vier bijbelteksten uit het Nieuwe Testament
opgenomen van drie der vier Evangelisten, die ik hieronder bewust
alleen maar aangeef. De tekst ervan moet u zelf maar opzoeken,aangezien
het een uitstekende zaak is en blijft om in goede literatuur iets na te
slaan. En als de meest fervente atheïst van het Noordelijk halfrond u
ertoe uitnodigt in de oudste anthologie van de westerse wereld iets op
te zoeken, hoeft u in ieder geval niet bevreesd te zijn dat het een
sluipend-slimme poging is om zieltjes voor de christelijke leer en/of
overtuiging te winnen.
De teksten in kwestie zijn te vinden in: Matthäus 18: 21-22 Matthäus 7: 3 Johannes 8: 7 Lucas 8: 40 ____________ Afbeeldingen 1. Lev Nikolajevitsj Tolstoj, geschilderd door Ilja Rjèpin (1844-1930). 2. Medaillon op de voorzijde
van een Duitse vertaling van Tolstojs roman, verschenen bij de
Schreiter'sche Verlagsbuchhandlung te Berlijn, zo'n 85-95 jaar geleden.
Vier TERRA XXL archeologische documentaires op het ZDF ' in de vroege nacht van maandag 1 december
Zoektochten naar toen In
de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december zendt het tweede
publieke Duitse televisienet, tussen 01:00 uur en 04:00 uur
achtereenvolgens vier archeologische documentaires uit in de serie
TERRA XXL. Deze keer is het thema Die lange Nacht der Wüste. Direct om 01:00 uur wordt de film Unternehmen Cheops uitgezonden, die een zoektocht inhoudt naar de resten van Cheops. Om 01:45 uur zijn Kleopatras Schwarze Schwestern aan de beurt in de documentaire over het rijk en de koninginnen van Kusch in Nubië, een land waar ooit farao's regeerden. Tegenwoordig heet dat Soedan.
Weer drie kwartier later, om 02:30 uur worden de resultaten vertoond van een tocht door de Sahara. Ter afsluiting wordt tussen 03:15uur en 04:00 uur nog een Sahara-documentaire vertoond die de titel draagt Sahara Vorstoß ins Ungewisse. En dan is de lange nacht alweer voorbij.
Das Philosophische Quartett over de kredietcrisis, de maatschappelijk relevante gevolgen en reacties
Discussie op niveau Het
is exact een jaar geleden dat deze site over Wijsbegeerte werd
geïntroduceerd en alle bijdragen die daarop hadden kunnen worden
gepuliceerd, hadden echter zoveel meer raakvlakken dat ik steeds
opnieuw heb besloten die op een op dat moment maatschappelijk
relevantere cultuursite te plaatsen. Nu echter is er aanleiding voor
een heel directe bijdrage.
Op
zondag 30 november net voor middernacht: om 23:55 uur begint, als
de avond volgens plan verloopt, een nieuwe aflevering van Das Philosophische Quartett, het discussieprogramma van de twee filosofen Rüdiger Safranski en Peter Sloterdijk. Het thema van deze uitzending is getiteld Markt der Illusionen Wie der Kredit seinen Kredit verlor. Zoals
gebruikelijk hebben de beide heren twee gasten uitgenodigd om in alle
binnen die context denkbare combinaties een discussie te starten en tot
vlak voor het einde van de aflevering op gang te houden. De beide
gasten zijn Rüdiger Rosen en Albrecht Koschorke.
Samen met de beide
gastheren zullen zij hun licht laten schijnen op de talrijke aspecten
van de kredietcrisis. Het ziet er, volgens de vaststelling van zo
menigeen inmiddels naar uit dat de ergste schok bij de meeste Duitsers
die vier weken geleden nog van mening waren aan de rand van een
gapende kloof te staan voorbij is en men de mening is toegedaan dat
het allemaal zo'n vaart niet zal lopen en de gevolgen ervan slechts
hier en daar voor een aantal minder gelukkigen slechter zal uitpakken,
en dat is dan betreurenswaardig. Dat de werkelijkheid er volstrekt anders uitziet en er zeker sprake
is van een massale, en wellicht zelfs een bijna collectieve,
verdringing, zal zeker als eindresultaat uit de discussie tijdens deze
aflevering van Das Philosophische Quartett komen.
Mrs. Gaskells succesroman Cranford als vijfdelige BBC-serie vanaf zaterdag 29 november op Begische televisie, Net EEN
Vijf maal een uur Acht miljoen kijkers heeft de BBC verleden jaar voor elk van de vijf afleveringen van de in beelden overgezette roman Cranford
uit de jaren 1851-53 van Elisabeth Gaskell (1810-1865) getrokken. Tal
van bekende figuren uit de wereld van film, toneel en televisie hebben
een rol in deze productie op zich genomen. En bij de afdeling Drama van
Auntie BBC moest men wel iets verzinnen om het aandachtige
kijkerspubliek dat men in de loop der tijd heeft kunnen boeien met
gedramatiseerde uitvoeringen van de romans van Jane Austen (1775-1817).
En dat daar relatief snel een einde aan zou komen, was duidelijk voor
ieder die beseft dat die schrijfster zelf zes romans heeft geschreven
en er nog een zevende aan haar wordt toegedicht getiteld Sanditon. De Belgische zendgemachtigde EEN, het eerste Nederlandstalige televisienet heeft de BBC-productie Cranford nu
gekocht en zal deze vanaf zaterdag 29 november, in vijf ondertitelde
afleveringen van een uur, aan het Nederlandse en vanzelfsprekend aan
het Vlaamse televisiepubliek aanbieden. De uitzending van zaterdag
begint om 21:55 uur. De andere vier delen staan gepland voor de vier
volgende zaterdagen.
Het verhaal De roman Cranford is in 1853 voor het eerst gepubliceerd, maar werd tussen 1851 en 1853 in afleveringen gepubliceerd in het tijdschrift Household Words. De
geschiedenis bestaat uit zestien hoofdstukken, welke in essentie
aaneengeschakelde schetsen zijn van het leven van enkele dames in een
rustig plattelandsdorp tijdens de jaren dertig van de negentiende eeuw.
Model voor de entourage stond Knutsford in het Chesire, waar Elisabeth Gaskell
haar jeugd heeft doorgebracht. Centraal in al die gebeurtenissen staan
de beide zussen Deborah en de zoveel vriendelijkere Matty Jenkins,
dochters van de voormalige rector. Heel dramatisch zijn enkele
gebeurtenissen die het leven in de dorpsgemeenschap boven de sfeer van
alledag uittillen, zoals de dood van de geweldige Captain Brown, die
door een trein werd overreden toen hij een kind het leven redde. Ook de
hoogoplopende spanningen die ontstaan als gevolg van de drukke praatjes
omtrent een inbreker, die het op de huizen van de dorpsbewoners zou
hebben gemunt. En voorts zorgt het verrassende huwelijk van de weduwe
Glenmire met de ordinaire Mister Hoggins, de dorpsarts. De gemoederen
in de dorpsgemeenschap worden overigens ook danig in beroering gebracht
door perikelen bij de bank, waardoor Matty Jenkyns helemaal aan de
grond raakt, maar nog net op tijd voor een totale 'ondergang' wordt
behoed door de fortuinlijke terugkeer uit India van haar lang geleden
verloren broer Peter. Het feit dat Cranford
tot op de huidige dag een geliefd boek is gebleven, ligt echter vooral
in de amusante beschrijving van de, nu ouderwets lijkende zeden en
gewoonten van de verschillende mensen veelal van middelbare leeftijd
die door het noodlot toch aan elkaar verbonden zijn en blijven. Het
is de trefzekere pen van Elisabeth Gaskell die er onder de streep zelf
voor heeft gezorgd dat al die opgeroepen beelden voor ruim voldoende
prikkeling hebben gezorgd bij degenen, die het dure project hebben
aangedurfd en daarmee opnieuw een mijlpaal hebben geplaatst in de
geschiedenis van het Engelse kostuumdrama dat Auntie BBC via de
beeldbuis tot miljoenen kijkers, verspreid over het ondermaanse, laat
komen. In het geval van deze ondertitelde versie heeft de NCRV daartoe
bijgedragen met doorzettingsvermogen en enige pecunia. ____________ Afbeeldingen 1. Titel'schild' in het geornamenteerde voorplat van de geïllustreerde versie van Cranford
zoals uitgegeven door The Walter Scott Publishing Co., Ltd., te London
and Newcastle-on-Tyne (alsmede New York), zonder jaartal. 2. Elisabeth Gaskell, de schrijfster van Cranford. 3. Miss Jessie speelt piano. Frontispice tegenover de titelpagina van de onder 1. beschreven editie van Cranford. 4. De onverwachte terugkeer uit Indaia van de verloren gewaande broer Peter. 5. Tekeningetje op de laatste tekstpagina van Elisabet Gaskells roman Cranford.
Kan onze huidige maatschappij het nog wel zonder plastic redden?
In het populair-wetenschappelijke programma Abenteuer Wissen,
van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF, wordt op woensdag 26
november tussen 22:30 uur en 23:00 uur weer een aflevering
gepresenteerd met de titel Fluch der bunten Plastikwelt.
De makers van het programma stellen weliswaar vast dat voor de mens van
heden een wereld zonder plastic vrijwel een ondenkbare situatie is
geworden, maar ze voegen er tevens aan toe dat kunststof in eerste
instantie voor tal van verschillende problemen zorgt en dat aan de
horizon een tweede complicatie van niet te onderschatten omvang
opduikt. Hoewel veel mensen zich nog steeds niet bewust zijn welke
grondstof in eerste instantie benodigd is om al die plastic voorwerpen
te maken, wordt het feit dat dit uit 's werelds olievoorraad is,
daardoor niet aangetast. En dus is de vraag gerechtvaardigd waarvan al
die verschillende, deels zeer nuttige producten 'straks' moeten worden
vervaardigd als de olievelden eenmaal helemaal zijn opgedroogd.
John Kennedy's strijd om en in het Witte Huis ' Documentaires op GeschiedenisTV
De tijd vliedt henen Het
is inmiddels alweer iets meer dan 45 jaar dagen geleden dat de
toenmalige Amerikaanse president, tijdens een bezoek aan de niet zo
democratisch gezinde stad Dallas in Texas, werd vermoord. Nog
regelmatig worden er documentaires op talloze grote tot en met kleine,
dan wel zelfs obscure televisiekanalen uitgezonden. Veelal met dezelfde
gegevens, een enkele keer aangevuld met verraasende elementen of nieuwe
invalshoeken, of zelfs tot nu toe onbekend gebleven aspecten van die
uiterst dramatische gebeurtenis, al dan niet in overeenstemming met de
feiten. Voordat
John F. Kennedy met zijn vrouw Jacqueline in het Witte Huis
terechtgekomen is, moest er een zware strijd worden gestreden tussen de
kandidaten voor het hoogste ambt in de Verenigde Staten en, zoals men
ook toen reeds meende, op de hele globe. Dat de jeugdig en innovatief
ogende Kennedy een groot voordeel had ten opzichte van de bijzonder
onaangenaam werkende Richard Nixon, is er uiteindelijk mede
verantwoordelijk voor geweest dat de relatief jonge Democraat in het
Oval Office is beland. Nog
weer eerder had hij binnen de eigen partij strijd moeten voeren om de
kandidatuur. Filmmaker Robert Drew heeft Kennedy in 1960 tijdens die
gebeurtenissen gevolgd. Het resultaat, getiteld Primary, is woensdag 26 november, tussen 23:02 uur en middernacht, te zien op Neerlands digitale televisiekanaal GeschiedenisTV. Donderdag
27 november, vanaf 20:00 uur wordt dezelfde rolprent vertoond waarin te
zien is hoe John Kennedy het opnam tegen Hubert H. Humphrey. De
laatstgenoemde werd, onder Lyndon Johnson, alsnog vice-president. Direct in aansluiting daarop volgt, tussen 20:54 uur en 21:47 uur, eveneens van filmer Robert Drew, de documentaire Crisis: Behind a presidential commitment.
Die film gaat over de crisissituatie waarin John Kennedy, de 35ste
president van de Verenigde Staten van Amerika, zich in het jaar 1963
bevond. Deze documentaire wordt op hetzelfde digitale kanaal herhaald op vrijdag 28 november, vanaf 22:57 uur.
Buurmeisje Nancy en haar moeder, oftewel: Boeken als oud papier
Twee katers, één hond Naast
het wezen op twee benen bestond het gezin uit een husky, Bor, en twee
zwart-witte katers, Pussycat en Kater Mikesch, die veelal Dikke Mik
werd genoemd. Een van de buurmeisjes ze zal een jaar of tien geweest
zijn uit een flatgebouw achter ons haalde zowel de hond als de beide
katten graag aan, en op een gegeven moment vroeg ze me of zij die
katten en Bor eens te eten mocht geven. De drie viervoeters lieten zich
het tussendoortje extra goed smaken.
Eenmaal
binnen slaakte ze een kreet van verrukking, zo mooi vond ze de grote
boekenwand. Het leek haar heerlijk om zoveel te lezen te hebben, en
voegde aan haar bewonderende woorden nog toe: "Dat wil ik later ook." Soms
beklaagde ze zich over de overdreven netheid van haar moeder, die zich
zelfs uitstrekte tot haar kamer. "Voordat ik ga slapen moet alles onder
het bed verdwijnen, want dat vindt ze niet gezellig. En ik heb helemaal
geen rommel maar alleen goed speelgoed en zo. Nog een geluk dat ze me
voor mijn kamer een eigen televisie hebben gegeven, anders moest ik ook
nog al die stomme programma's zien waar mijn ouders naar kijken." Een paar maanden later schoot ze me weer eens aan, en zei: "Ik
moet u iets bekennen; ik heb iets gedaan dat eigenlijk niet mag. Laatst
zag ik dat u in de bus stapte en toen heb ik tegen mijn moeder gezegd:
'Kom nou eens mee, dan kun je aan de achterkant van het huis door het
raam zien dat Bor heel goed met katten kan omgaan, want die liggen met
zijn drieën in een grote mand, en dan kun je meteen eens zien hoe
gezellig al die boeken zijn.'
Mijn
moeder is met me meegegaan en keek even naar binnen. Toen zei ze: 'Nou,
als dat mijn man was, dan moest hij al die boeken bij het oud papier
doen, want ik wil zulke rommel niet in huis hebben'. Dat mens snapt er
ook helemaal niks van." ____________ Afbeeldingen 1. Het Trio anno 1972. Links Pussycat; midden Bor de husky; rechts Kater Mikesch. 2. Een deel van de boeken uit de grote wand van toen.
Diepgewortelde angst In
diverse uitgeversmaatschappijen, verspreid over Duitsland, gist en
borrelt het: in bijna alle gevallen zullen grote aantallen journalisten
moeten verdwijnen als gevolg van de economische crisis. Gisteravond, kort voor middernacht, kregen we in het kritsche actualiteitenprogramma ZAPP eenfilmpje
van bijna dertien minuten te zien, waarin tal van protagonisten aan het
woord kwamen: hoofdrolspelers, hetzij in de functie van slachtoffer van
de crisis en derhalve van het dreigende ontslag, dan wel als
uitgeefdirecteur, hoofdredacteur, manager of lid van de
ondernemingsraad.
Een derde van de redacteuren De
uitgever van de Westdeutsche Allgemeine Zeitung en drie andere, iets
kleinere bladen waarvan de laatste overigens verlies lijden, heeft
zo'n 900 journalisten in dienst van wie er 300 moeten worden ontslagen.
De teruggang in kleine annonces, contactadvertenties, reclame voor
auto's en andere duurdere producten heeft de situatie de laatste
maanden enorm toegespitst. Welke
uitgever gelooft oprecht dat er, met 300 vakkrachten minder, nog
kranten met dezelfde kwaliteit kunnen worden geproduceerd. De
WAZ-uitgever meldde dat er vanaf nu waarlijk niet meer op zes
verschillende manieren door zes verschillende medewerkers (of eventueel
teams) steeds maar weer hetzelfde zal worden behandeld, maar dat één
Nieuwsdienst voor al die verschillende kranten voldoende moet zijn.
Hoewel dat een prikkelende invloed zou kunnen hebben op bepaalde
krachten binnen het journalistieke spectrum, is en blijft zoiets
waarschijnlijk wensdenken, aangezien eerdere ingrepen elders hebben
geleerd dat er dan alleen maar sprake is van vervlakking en verlies van
pluriformiteit. En dat laatste is slecht voor het Perswezen in het
algemeen en voor de verschillende betrokken uitgaven binnen één concern
in het bijzonder. Dergelijke
situaties hebben we in Nederland bij tal van regionale kranten reeds
gezien en de herhaling doet zich nu voor bij het wegsaneren van elkaar
gezond beconcurrerende huis aan huis-bladen uit hetzelfde concern, die
deels zijn opgeheven, voor de rest in de éne, van oudsher bekende titel
opgaan.Süddeutsche Zeitung Zelfs
waar het economisch goed gaat, heerst er eveneens een sfeer van
onzekerheid. Dat is ook het geval bij het enige Duitse dagblad dat nog
steeds kan spreken van een gestaag groeiende oplage: de Süddeutsche
Zeitung in München, die qua titel eventueel als een regionale krant zou
kunnen worden beschouwd, maar dit in het geheel niet is. In het Duits
heet zoiets überregional. Een
eerder toegezegd interview met de leiding van de SZ werd op het laatste
moment afgezegd en de aanwezige journalisten en cameramensen van ZAPP
werd verzocht het terrein te verlaten.
Hamburg In
Hamburg, een stad waar reeds veel langer diverse printmedia zijn
gevestigd, is de sfeer gespannen. Het grote concert Gruner + Jahr met
in eigen huis tal van kranten- en tijdschriftentitels, zal diverse
uitgaven opheffen of samenvoegen hetgeen directe consequenties heeft
voor de redactionele bezettingsgraad. De verschillende financiële en
economische uitgaven die blijven bestaan, zullen in de nabije toekomst
worden aangestuurd vanuit een centrale redactie die met veel minder
mensen zal toe kunnen dan wanneer al die tijdschriften er een aparte
redactie op nahouden. Dan zal de belangrijkste verantwoordelijke
instantie de leiding van de Financial Times Deutschland zijn. Al
met al zullen ook daar zo'n 150 medewerkers in de redactionele sfeer
snel een ontslagbrief ontvangen. Daarnaast circuleert het bericht dat
alle medewerkers, die in de huidige situatie vrijwillig vertrekken, een
éénmalige betaling van vijftigduizend euro zullen krijgen. Alleen al
daaraan wordt duidelijk dat het om heel veel geld gaat. Barre
tijden zijn aangebroken, de sneeuwbal is aan het rollen geraakt en zal
in de vijver waarin deze terecht komt, heel wat kringetjes trekken.
Jonge Berlijnse Chinese kunstenaar presenteert zijn erotische Kalender 2009
Dertien erotische prenten voor één jaar Een
jonge Chinees die in Berlijn woont, in andere landen exposeert en te
Groningen zijn vertegenwoordiging heeft in Galerie MooiMan, en die hiermede ook in België wordt voorgesteld dat is MUSK BOY, die onlangs, samen met Ewoud Broeksma in die galerie de tentoonstellingsruimte deelde. Vandaag
kreeg ik diens Kalender 2009 toegezonden en dat schitterende stukje
drukwerk, waaraan waarlijk alle aandacht is besteed, bevat dertien
kunstwerken van Musk Boy: één dekblad en daarachter voor elke maand een
afbeelding. De kalender als geheel heeft een omvang van 30 x 40 cm; de
platen zelf meten ca. 25 x 35 cm. Zijn
achtergronden, vooral het land van herkomst, speelt ook nu weer in de
meeste gevallen een prominente rol in de geïntegreerde Chinese
elementen, en als deze niet in de entourage heel direct zichtbaar zijn,
dan is het wel in de afgebeelde personen. Een deel van hen draagt de
kenmerken van de kunstenaar zelf, hetgeen je gemakkelijker ziet als je
deze ooit hebt ontmoet. En dat kon op zondag 3 augustus tijdens de
opening van de expositie bij MooiMan, getiteld From China to China, waaraan op deze site op zaterdag 2 augustus aandacht werd besteed Persoonlijk
ben ik het meest aangedaan door de jongeman met een zeer eigezinnig
ogende kat. Ik ken zulke wezens uit en te na en ben al decennia lang
verliefd op het fenomeen kat in het algemeen en op bijzondere
'exemplaren' daartussen in het bijzonder. Sommige daarvan delen het
huiselijke leven met de hond Amber en mij.
Ander werk In
Galerie MooiMan in Groningen is nog veel ander werk van Musk Boy te
zien van de expositie, die voor een deel parallel aan de gigantische
tentoonstelling GO CHINA in het Groninger Museum te bezichtigen viel.
Het feit dat de Olympische spelen dit jaar in China werden gehouden en
de Groninger fotograaf Ewoud Broeksma veel sporters in tal van standen
en situaties op de gevoelige plaat had vastgelegd, vormde dat bij de
eigenaren van MooiMan een goede basis voor een gezamenlijke
tentoonstelling. Verder kan men ook nog een kijkje nemen op de website van Musk Boy zelf, waar nog weer andere kunst te zien valt. ____________ Afbeeldingen 1. Voorblad van de Kalender 2009 van de Berlijnse kunstenaar Musk Boy. 2. Jongeman met kat op de arm. Afbeelding voor maart 2009 van die kalender.
Drie historische documentaires via het ZDF in de nacht op maandag 24 november, na Nachtstudio
Eerst nog Nachtstudio Het
tweede Duitse publieke televisienet ZDF biedt in de nacht van zondag 23
op maandag 24 november na het maandelijkse discussieprogramma Nachtstudio
dat tussen 00:45 uur en 01:45 uur zal worden uitgezonden en eveneens
als een documentair programma kan worden beschouwd met steeds opnieuw
een maatschappelijk relevant onderwerp. Deze keer behandelen de gespreksdeelnemers het thema Waardigheid in de laatste levensjaren van een
menselijk wezen: over dementie en dood. En over het feit dat de
medische wetenschap dienaangaande nog niet erg ver is gevorderd. Gespreksleider is, zoals altijd, Volker Panzer.
Drie documentaires achtereen De drie documentaires, die dan, tussen kwart voor twee en vier uur,
volgen, duren stuk voor stuk drie kwartier en worden in vertelvorm,
door de internationaal hoog in aanzien staande Duitse acteur Maximilian
Schell, voorgesteld. Het betreft in alle drie gevallen een herhaling
van afleveringen uit een reeks documentaires uit het jaar 2006. De drie
films worden op het formaat 16:9 uitgezonden. Al deze documentaires
maken deel uit van TERRA XXL Die lange Nacht der Verloren Reiche. In
een dtv-paperback, die in samenwerking met het ZDF tot stand is
gekomen, worden diverse programma's uit de fascinerende ZDF-reeks TERRA
X, toegespitst op Große Mythen, uitgebreid behandeld.
Einde van de Tsaren Met
het doden, op 17 juli 1918, van negen personen de Russische tsaar, de
tsarina en hun vier kinderen, alsmede drie leden van hun heel directe
personeel kwam er een einde aan de
heerschappij van het toenmalige tsarenbewind in Rusland. Dat gebeurde,
in een kelder in de Siberische stad Jekatarinenburg, door een
executiecommando van de communisten, die in 1917 de macht in dat enorme
rijk hadden overgenomen. Vandaag de dag bevindt zich een kathedraal op
de plaats van die historisch beladen gebeurtenis. De tsarenfamilie is
heilig verklaard, en dat laat weer eens zien op welke schrikbarende
willekeur zoiets is gebaseerd. Hoewel een executie als de op
bovengenoemde datum, zonder enige vorm van proces, op geen enkele wijze
goed te praten valt, mag niemand voorbijgaan aan de beestachtigheden
die in naam van, en niet zelden op direct commando van, de
achtereenvolgende tsaren hebben plaatsgegrepen. Vrijwel al die tsaren
zaten, net als andersoortige dictatoren en aanverwante beesten in
mensengedaante, van onder tot boven onder het bloed. In de film, die de titel Das Ende der Tsaren
draagt, komen gerenommeerde historici aan het woord die zich buigen
over de vraag of deze terroristische daad door het inmiddels
communistische regime van Rusland had kunnen worden voorkomen. Het
spreekt vanzelf dat er ruime aandacht aan de laatste Tsaar, Nikolaj II,
wordt besteed. Diens eigen moeder twijfelde in hoge mate aan diens
visie op politiek en maatschappij. De
vervolging van Nikolaj II en zijn familie werd door het Russische
Hoogerechtshof onwettig verklaard. In1998 werden de stoffelijke resten,
voor zover deze zijn gevonden, in de nieuw gebouwde kathedraal
herbegraven.
Het Ottomaanse Rijk Na
de documentaire over de ondergang van de Tsaren volgt, tussen 02:30 uur
en 03:15 uur een documentaire over de opkomst en ondergang van het
Ottomaanse rijk. Op
29 mei 1453 effenen de Janitsjaren de weg naar Europa voor de Ottomanen
door de stad Constantinopel in te nemen, nadat ze de muren van deze
in die periode in onze geschiedenis, fraaiste stad, die als onneembare
veste te boek stond stad onder leiding van Sultan Mehmet wekenlang
met enorme kanonnen hadden bestookt. Met
behulp van deskundigen schetst de film een beeld over de enorme kracht,
die deze kleine Turkenstam, onder leiding van Osman in Anatolië had
opgebouwd, en de daaruit voortvloeiende macht, die ertoe heeft geleid
dat twee eeuwen later de opvolgers van deze Osman een rijk beheersten
dat zich uitstrekte van Algerije tot aan Perzië en van Hongarije tot
aan de Golf van Aden: een halve wereld, zogezegd.
De laatste Duitse keizer De
bijzondere Terra XXL-lange nacht wordt besloten met een documentaire
over de opkomst en ondergang van het Duitse keizerrijk. De titel van de
film, Kaiser Wilhelm Mit Hurra in den Untergang,
is niet vrij van dubbele bodems, die wellicht in de loop van de drie
kwartier tussen 03:15 uur en 04:00 uur zullen worde blootgelegd. Als
de verschillende Duitse vorsten in 1871 in Versailles bijeenkomen om,
onder leiding van de IJzeren Kaselier Otto von Bismarck, de proclamatie
van de Duitse bij te wonen en de koning van Pruisen uit te roepen tot
keizer, blijkt weer eens hoezeer die kanselier zijn voorstellingen,
wensen en verlangens had weten door te drijven. Om de Duitse eenheid te
bewerkstelligen had deze besnorde en veelal gehelmd met vederbos
voorgestelde, grote baas van het Duitse gebeuren de oorlog tegen
Frankrijk geïnitieerd en de kroning van de keizer te Versailles als
afsluiting van dat conflict gemanipuleerd, waarmee hij de Duitse
eenheid voor lange tijd, zo niet voorgoed, meende te kunnen vestigen. Dit
in zeer korte tijd door Bismarck van wensbeeld tot realiteit gecreëerd
keizerrijk van wat eerst twaalf Duitse deelstaten waren, had daarmee
een inwonertal dat alle omringende naties overtrof, en binnen twee
decennia was het land erin geslaagd alle concurrenten in de sfeer der
industrie achter zich te laten. Maar niet alleen in die categorie, doch
tevens in de medische en chemische wetenschappen wist Duitsland in die
korte tijd bovenaan de ranglijst te geraken. Hoe
het dan mogelijk was dat goed vier decennia na Versailles al het
bereikte op het spel werd gezet, wordt in deze documentaire onderzocht. ____________ Afbeeldingen 1. Logo van het ZDF-programma Nachtstudio met het gezicht daarvan: Volker Panzer. 2. Voorzijde van de dtv-paperback met Terra X-artikelen. 3. Tsarenkathedraal. (Foto: ZDF.) 4. Het tsarenechtpaar Nikolaj en Alexandra. (Foto: ZDF.) 5. De slag om Constantinopel. (Foto: ZDF.) 6.
Kaiser Wilhelm II (1859-1941), die na zijn afdanking de rest van zijn
dagen in het Nederlandse Doorn (Utrecht) sleet. (Foto: ZDF.) 7. De IJzeren Kanselier Otto von Bismarck (1815-1898) hier als staatsman in burgerpak.
Wim in de zaak, Wim op de berg, Wim aan de top ' Filmportret van WIm Duisenberg
Klandizie in de boekwinkel In
mijn actieve boekhandelaarstijd, in de jaren zestig van de vorige eeuw,
hadden we in de relatief gezien middelgrote winkel met daarin duizenden
verschillende titels dit doordat er van de meeste boeken maar één
exemplaar voorradig was in een tweedehandse versie een heel scala aan
klandizie: van de weinig onderwijs genoten hebbende boerenknecht, via
de eigenaren van eenmanszaken in de provincie, tot en met professoren
van onze rijksuniversiteit. Doordat de stad Groningen in die tijd nog
niet zo rijk gezegend was met antiquariaten heel strikt genomen waren
dat er in die jaren slechts twee , zag je onder de 'klassieke
snuffelaars' veelvuldig dezelfde gezichten, en onder hen bevonden zich
ook studenten, die zeer gericht naar titels zochten, maar daarnaast
bijna altijd ruim de tijd namen om alles of specifieke delen van onze
voorraden bij langs te gaan. Sommigen van die studenten hadden de
winkel zelf ontdekt, anderen kwamen op aanbeveling van bekenden of
zelfs docenten. Doordat er (onder meer tal van gebonden) boeken vanaf
49 cent te koop waren, kwamen er vanzelfsprekend tevens veel
scholieren, boekenminnende en dito verzamelende onderwijzers, docenten
aan middelbare scholen en gymnasia, en zeker niet te vergeten, diverse
dominees, voornamelijk uit de eigen provincie. De vertegenwoordigers van
die laatstgenoemde categorie namen doorgaans ruim de tijd voor een
praatje over vooral algemeen-culturele onderwerpen, waarbij hun
theologische thema's weliswaar geen taboe vormden, maar die evenmin erg
nadrukkelijk werden belicht. Je kende die mensen allen van naam, je
wist van hun standplaats en was geïnformeerd over delen van hun
bibliotheek en in een enkel geval zelfs over de houtsoort en de
structuur van de kasten waarin al die boeken een plaats vonden, en
welke elementen zonder uitzondering het predikaat zeer interessant
verdienden.
Toenmalige studenten Enkelen
van die vele studenten, die veelvuldig de winkel bezochten, huldigden
hetzelfde principe als de dominees en daardoor kwam je ook verder met
hen in gesprek dan alleen over het weer en andere alledaagse zaken. Een
enkeling van hen kom ik, na bijna een halve eeuw, nog steeds tegen: de
een is in dienst van de universiteit als wetenschappelijk medewerker,
een ander is als psycholoog aan die hogeschool verbonden en wordt door
de regionale en landelijke televisiezenders in diverse situaties naar
zijn mening gevraagd. Onder hen bevond zich ook een blonde, naar het
uiterlijk te oordelen Friese jongeman, die ook bijna altijd graag even
bleef praten, en die zo bleek korte tijd later economie studeerde
aan de Groningse Universiteit en daar in 1965 is gepromoveerd. Via mijn
bevriende buurman Eppo Veldkamp van de wijnhandel een paar deuren
verder, die de man eveneens als klant had, vernam ik wie die beschaafde
's winters steevast in een montycoat geklede, altijd kalme en in heel
wat meer dan één opzicht uitstekend articulerende persoon was: Wim
Duisenberg heette hij. In de tweede helft van de jaren zestig was de man weliswaar uit mijn klantenkring en daarmee uit mijn directe blikveld verdwenen, maar daarin keerde hij terug op het televisiescherm
als hem weer eens om uitleg of een commentaar werd gevraagd met
betrekking tot financieel-economische zaken of kwesties die te maken
hadden met de in die periode toch nog redelijk progressieve
sociaal-democratie in de sfeer van Joop den Uyl.
Tegenlicht-Portret De komende week zendt het digitale kanaal-met-die-intens-dwaze-naam Holland Doc een zogenaamd Tegenlicht-portret
uit van Willem Frederik Duisenberg (1935-2005). Dit werd gerealiseerd
naar aanleiding van zijn afscheid als president van de Europese
Centrale Bank. De camera volgt Duisenberg gedurende de laatste maanden
van zijn presidentschap. Het is een portret geworden van de
financieel-economische expert tijdens zijn werk, maar de privépersoon
Wim Duisenberg wordt daarbij niet vergeten.
Uitzendtijden
Dinsdag 25 november om 17:40 uur
Woensdag 26 november om 23:45 uur
Donderdag 27 november om 15:15 uur
Vrijdag 28 november om 20:45 uur
Biografisch drama Einstein and Eddington op BBC2; Einstein-biografie van Walter Isaacson
Gelijke initialen: AE² Hedenavond
tussen 22:10 uur en 23:40 uur wordt door de Britse televisiezender
BBC Two een biografish drama uitgezonden over Albert Einstein en Arthur
Edington. Doordat de beide heren dezelfde initialen hebben en er in hun
leven heel wat wis- en natuurkundige formules aan hen zijn
voorbijgetrokken, zou je het tweetal als AE² kunnen kwalificeren.
De
verfilming van het ruim beschikbare biografische materiaal, door
regisseur en Emmy Award-winnaar Philip Martin, is tot stand gekomen als
een Brits-Amerikaanse coproductie welke dit jaar werd afgerond. De
hoofdrollen worden vertolkt door David Tennant, Andy Serkis en Rebecca
Hall. De handeling van de film begint als de Eerste Wereldoorlog losbarst. De Duitse natuurkundige Einstein [1], die dan 35 jaar oud is, werkt aan een geheel nieuwe theorie over de zwaartekracht. Einstein
en de Britse astrofysicus Arthur Eddington (1882-1944), die sedert 1913
werkzaam was als hoogleraar in de astronomie te Cambridge, voeren een
zeer intensieve correspondentie, welke er mede toe zal leiden dat zij
gezamenlijk de grootste wetenschappelijke doorbraak van de twintigste
eeuw realiseren. In de trailer, die reeds enkele keren op
BBC-television is vertoond, heeft men ook de befaamde scene opgenomen,
waarin Einstein zijn tong uitsteekt Ongetwijfeld is dat de bekendste
van alle Einstein-parafernalia geworden.
Biografie Zelfs
met zeer oppervlakkige kennis over Albert Einstein zal het niemand
verbazen te vernemen dat hij reeds als vijftienjarige een graad in de
wiskunde had. De man was een van die geleerden, die meer met zijn werk
en de daaraan gekoppelde belangen bezig was dan met het dagelijks
leven. Zo kon het ook gebeuren dat de twee echtgenotes, die hij tijdens
zijn aardse bestaan heeft gehad, als nauwelijks meer dan wezens die het
huiselijke reilen en zeilen voor hun rekening namen. Van zijn
gehandcapte zoon wilde hij niets weten. Hij ging echter niet zo erg in
zijn werk op dat het bevredigen van fysieke behoeften tot een andere
wereld behoorden, en hij onderhield dan ook contacten met enkele
vrouwen, die de functie van maîtresse vervulden.
Contrasten Hij
was in tal van opzichten een man vol contrasten: enerzijds was hij een
fervente pacifist in de periode nadat hem (in 1921) de Nobelprijs was
toegekend, maar in het daarop volgende decennium schrok hij er niet
voor terug mee te werken aan de ontwikkeling van de atoombom. Ter
relativering moet daar aan worden toegevoegd dat deze bereidheid mede
werd geïnitieerd door wat er in nazi-Duitsland onder Hitler gebeurde,
en als Jood voelde hij zich daardoor vanzelfsprekend heel direct
betrokken. De vrijheid van het individu en van de wetenschapper vormden
voor hem een eerste vereiste.
Vrijheid Einstein
overleed in 1955, tien jaar na beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.
Hij heeft dus niet meer beleefd dat in het land van zijn keuze de VS
de vrijheid van wetenschap onder de dicatoriale president anno nu
ernstig werd beperkt en dat het in zijn voormalige geboorteland zodanig
gist en borrelt dat een Vierde Rijk met een nog monsterlijker Gestapo
dan anno toen, verregaand in de maak is op initiatief en onder directe
verantwoordelijkheid van een zichzelf als christen-democraat
beschouwende, extreem heidens handelende, minister die in alle
opzichten de weg geheel kwijt is.
Isaacsons boek In 2007 is bij Nieuw Amsterdam Uitgevers
de Nederlandse vertaling door HenkMoerdijk verschenen van de
uitmuntende, zeseneenhalf honderd pagina's tellende, biografie van
Walter
Isaacson, die daarin een zeer genuanceerd beeld schetst van Albert
Einstein de particulier en de geleerde, en krijgen we op diverse
plekken een inkijk in de handel en wandel van de man die ervoor heeft
gezorgd dat onze visie op het ons omringende heelal zeer ingrijpend is
veranderd. Isaacson heeft ervoor gekozen om Einsteins bestaan centraal
te stellen binnen de historische gebeurtenissen in de eerste helft van
de twintgste eeuw, welke van zo doorslaggevende betekenis zijn geweest
voor tal van verschillende ontwikkelingen in het alledaagse menselijk
bestaan op dit ondermaanse, zowel wat ons privéleven betreft alsook in
een algemeen-maatschappelijke context, en in de wetenschappen en
kunsten. Isaacson gaat tegenstellingen in de persoon enerzijds, en die
in de uitkomsten van het wetenschappelijk werk van zijn protagonist aan
de andere kant, niet uit de weg en krijgen we zo een niet alleen
kleurrijk beeld van de persoon en de wetenschapper, maar tevens van wat
zich er aan verscheurdheid binnen deze twee afsplitsingen van het wezen
Einstein hebben afgespeeld, hetgeen nog eens werd versterkt toen bleek
dat hij in de tweede helft van zijn ondermaanse vertoeven niet alleen
veel in het werk heeft gesteld om de eigen theorieën onderuit te halen,
maar waarschuwde hij tevens voor de snel voortschrijdende wapenwedloop,
waar zelf immers enige tijd aan had meegewerkt. Een fascinerend en soms adembenemend boek. __________ [1]
Evenals de filosoof-econoom Karl Marx (1818-1883) en de
psychoanalyticus Sigmund Freud (1856-1939) behoort Albert Einstein
(1879-1955) tot de trias van de Protagonisten die het denken in de
twintigste eeuw zeer nadrukkelijk hebben beïnvloed. Hun werken
belandden in mei 1933 in de vuurzee die in vrijwel elke plaats van
enige betekenis in nazi-Duitsland werden gecreëerd om onwelgevallige
geschriften uit het openbare leven te verwijderen. Dat de drie
bovengenoemde heren allen Jood waren, was voldoende om hen tot
ongewenste elementen te bestempelen.
__________ Walter Isaacson Einstein De Biografie Vertaald door Henk Moerdijk 656 pag., gebonden met stofomslag met een speciaal fotokatern Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2007 ISBN 978-90-468-0318-9. _____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde stofomslag van de Einstein-biografie van Walter Isaacson. 2. Arthur Eddington, de Britse astrofysicus en correspondent van Einstein. 3. Walter isaacson, auteur van de Einstein-biografie. 4. Signatuur van de grote geleerde.
Unieke figuur in Nederland In
de nieuwe etherweek, die op zaterdag 22 november begint en op vrijdag
28 november eindigt, zal de film over Anton Heyboer nog vijf keer
worden uitgezonden. Meer over die film is te vinden in onze vorige bijdrage op deze site. Heyboer
liet zich in 1951 opnemen in het Provinciaal Ziekenhuis van Santpoort,
aangezien hij zich in het zogenaamd normale van de maatschappij iet kon
functioneren, en zich daartegen wilde laten beschermen. Na zijn
terugkeer uit het ziekenhuis maakte hij het boek dat in de hieraan
voorafgaande bijdrage is afgebeeld. Dat boek op zich wordt door kenners
als een kunstwerk op zich beschouwd. De afbeelding links van deze tekst
dient als getekende opening van de herdruk van het boek, naast een
inleidende tekst door Maria Heyboer en de uitgever. De uitzenddata en -tijden zijn, steeds op hetzelfde Nederlandse, digitale kanaal, met de imbeciele benaming Holland Doc als volgt: Zaterdag 22 november, vanaf 22:30 uur Zondag 23 november, in de middag vanaf 15:05 uur Dinsdag 25 november, vanaf 16:55 uur Woensdag 26november, vanaf 23:00 uur Vrijdag 28 november, vanaf 20:00 uur __________ Afbeelding: Anton Heyboer, tekening uit 1975, voorin de herduk van het boek Het Systeem van Anton Heyboer.
Gefilmd portret uit 1974 van kunstenaar Anton Heyboer diverse keren te zien op digitaal kanaal
Portret van de kunstenaar als middelbare man In
2005 overleed, 81 jaar oud, de uiterst kleurrijke, met nauwelijks één
andere beeldend kunstenaar te vergelijken, Nederlander Anton Heyboer.
Diverse
keren en vanuit tal van invalshoeken is de man geportretteerd in
kranten en tijdschriften, in boeken en in bewegende beelden. De
VPRO-televisie heeft reeds in 1974 voor de eerste keer een gefilmd
portret van deze uitzonderlijke man met een viertal echtgenotes en
ook een reeks honden uitgezonden onder de titel In kleur bij God thuis. Anton Heyboer heeft een enorme hoeveelheid kunstewerken nagelaten. Deze
documentaire film die een lengte heeft van ongeveer vijf kwartier
zal de komende dagen diverse keren opnieuw worden uitgezonden door het
digitale televisiekanaal met de absurde, want op randstedelijke
hoogmoedsverplettering gebaseerde, naam Holland Doc. Alsof het om een voor de rest van Nederland minder interessant, regionaal kanaaltje gaat. "Mijn werk is de onschuld leefbaar te maken", luidt de ondertitel van het boek Het systeem van Anton Heyboer,
dat voor het eerst in 1954 werd gepubliceerd en eenentwintig jaar later
door een Amsterdams uitgeversbedrijf opnieuw in de handel werd gebracht. De
eerste uitzending van deze film is op donderdag 20 november, in de
vroege avond tussen 19:10 uur en 20:30 uur. Op vrijdag de 21ste
november in de middag vanaf 14:40 uur zal dit gefilmde portret
worden herhaald.
Gérard Depardieu als kapelaan in de speelfilm Onder de zon van Satan naar de roman van Georges Bernanos
Tweede verfilming, uit 1987 Op
de avond van donderdag 20 november presenteert Arte-televisie de
tweetalige Duits-Franse culturele televisiezender tussen 21:00 en
22:35 uur één van de verfilmingen van het gelijknamige boek van Georges
Bernanos (1888-1948), Sous le soleil de Satan,
dat als boek voor het eerst werd uitgegeven in 1926. Dat boek was de
eerste roman van Georges Bernanos, en het werd onmiddellijk een groot
succes: er werden binnen korte tijd 100.000 exemplaren van verkocht. De
eerste verfilming werd gerealiseerd in 1971 door Pierre Cardinal
(1924-1998), met Maurice Garrel (geb 1923) in de rol van abbé Donissan,
en Catherine Salvia als Mouchette. Zestien jaar later heeft regisseur
Maurice Pialat (1925-2003) hetzelfde gedaan, met Gérard Depardieu als
de kapelaan en Sandrine Bonnaire als het meisje Mouchette.
Uitgejouwd door pers en publiek Toen bij pers en publiek van het filmfestival van Cannes in 1987 bekend werd dat de film Sous le soleil de Satan met
een Gouden Palm werd onderscheiden, viel dat bij de pers en bij de
toeschouwers in zo slechte aarde, dat de regisseur tijdens de huldiging
door journalisten en toeschouwers werd uitgejouwd, hetgeen hij toen
beantwoordde met een obsceen gebaar. De film, die door diverse
filmkenners als zeer zware kost werd gedefinieerd, laat ons kennismaken
met een jonge vrouw, die de bijnaam Mouchette heeft gekregen en haar
zieleroerselen. Ze is, zonder te zijn getrouwd, zwanger geraakt en
heeft vervolgens één van haar minnaars vermoord. De kapelaan probeert
uit alle macht haar ziel te redden.
Nog twee November-gedichten van Neerlands Tachtiger Hein Boeken
NOVEMBER II.
Hoe schuilt in 't inn'ge groen der donkre dennen Zoo gaarn mijn geest, dien al dat grauw benauwt Der groote lucht rondom, waarin nu 't woud Dat wind en weer, al 't sombre heir, kwam schennen.
Nog maar aan 't kaal getakte valt te kennen. Hoe goed doet oog en blikken, moêgeschouwd, Al 't groen van mos en loof, 't nat-bruin van 't hout, Hoe mocht mijn blik aan gansch dees groenhof wennen!
Daar buiten 't grauw! Zóó heeft in groote wereld Mijn hart zijn groenen hof bij u, mijn lief, Dáár van al 't wild rumoer, dat buiten dwerrelt, Komt het terug, daar vindt zijn nood gerief.
Daar, als mijn oog doet al dat groen zoo goed Vind ik . . . hoe noeme ik al dat ziele-zoet?
12 Nov. 1909
* * * * * * * * * *
NOVEMBER III.
Hoe smeult een rosse brand daar op de stammen In 't bruin gebladert voor he bleek der lucht Toch wil de brand nog niet; 't wil maar niet vlammen, Al blaast ook wind, en doet met dor gerucht,
Als wilden kindertroep, een blader-vlucht Rond-warlen over 't paden heuvel-dammen; 't Is een onwill'ge brand, een makke, tamme, Maar als 't eens brandt, dan brandt het al geducht.
Als maar de zon komt, groote, gouden laaier, Die 't al ontsteekt, al 't blad in alle landen, En wolken-meisjes komen ijlings kijken Met witte halsjes, blauw-geranden waaier Dan brandt het àl, één roeklooze offerande; En schoonst festijn zal gansch dees blad-brand blijken.
Biopic en docudrama over Marie Antoinette ' op één avond via de Belgische zender Canvas
Twee films Op woensdag 19
november zal de tweede Nederlandstalige Belgische televisiezender
Canvas twee keer een uur besteden aan de historische figuur Marie
Antoinette (oorspronkelijk aartshertogin Maria Antonia van Oostenrijk;
1755-1792), dochter van de Oostenrijke keizerin Maria Theresia en de
laatste koningin van Frankrijk, die was gehuwd met Lodewijk XVI. Haar
aardse bestaan eindigde onder de guillotine, aangezien ze zich op het
cruciale moment toen de Franse Revolutie uitbrak in 1789 aan de
verkeerde kant van de scheidslijn der tweedeling in de maatschappij van
dat koninkrijk bevond. Als eerste wordt tussen 20:40 uur en 22:40 uur de biografische speelfilm Marie Antoinette
uit 2006 vertoond van regisseuse Sofia Coppola, die tegelijkertijd
verantwoordelijk tekent voor het draaiboek een coproductie van onder
meer de VS en Frankrijk. De hoofdrollen zullen worden vervuld door
Kirsten Dunst, Jason Schwartzman en Danny Huston.
Bijzonderheden Gegevens
van de productiemaatschappij vermelden dat het Sofia Coppola niet te
doen was om een politiek statement af te geven, maar dat ze zich veel
meer had gericht op de privépersoon Marie Antoinette met haar geheel
eigen belevingswereld, haar emoties en haar innerlijke wezen. De
regisseuse legt daarbij de nadruk op het Marie Antoinette omringende
toestanden en gebeurtenissen, vooral in de door gehuichel, valsheid en
hypocrisie gekenmerkte directe omgeving.
In
deze film is Marie Antoinette een mens dat slachtoffer is geworden van
woelige veranderingen en ze wordt nu eens niet geportretteerd als een
secreet dat zich verbaasde over het feit dat het volk morde: "Het heeft
geen brood, Sire." "Nou, dan eten ze toch taart!" [1] Filmkenners
die inmiddels hebben kennis genomen van deze rolprent, spreken over
"een lust voor het oog" en dat de grootste troeven ervan liggen in het
camerawerk en de art direction, al is men meestentijds ook uitermate
lovend over Kirsten Dunst, die de prinses uitbeeldt in deze film.
Documentair drama Na een kort praatprogramma dat de Marie Antoinette-kijkers
zo'n half uur de gelegenheid geeft iets anders te doen, volgt om 23:15
uur op dezelfde Begische zender een tweede film met hetzelfde thema en
eveneens dezelfde titel, maar daarbij gaat het om een documentair drama
van David Grubin overigens gerealiseerd in hetzelfde jaar als de
bovengenoemde speefilm dat eveneens zo'n twee uur duurt. Juist
in een tijd van grote belangstelling voor, helaas, al te erg
geromantiseerde verhalen over tal van historische figuren is het een
verademing om een rolprent te zien, waarin de figuren weliswaar door
acteurs worden 'ingevuld' de personen zelf te laten opdraven, is nu
eenmaal een te zware opgave, aangezien ze in die periode niet konden
worden gefilmd , maar die zich in hun doen (en laten) dien te houden
aan feiten en niet aan de smaak van een groot en middelmatig publiek
aangepaste interpretaties, welke niet zelden, althans ten dele hun
basis vinden in een al te opgezwollen duim, die erg veel invloed
uitoefent op het wensdenken, met alle uitvergrote gevolgen van dien. __________ [1]
Niet zonder een lichte schok der herkenning is het feit dat deze zelfde
uitspraak ongeveer een kwart eeuw geleden aan de Engelse premier
Thatcher werd toegeschreven toen die een reeks van maatregelen had
genomen dat grote groepen van mensen aan de bedelstaf had gebracht. ____________ Afbeeldingen 1. Regisseuse Sofia Coppola (geb. 1971). 2. Scène te Versailles waar de film werd opgenomen, met Kirsten Dunst als Marie Antoinette. 3. Staatsieportret uit 1775 van de laatste Franse koningin Marie Antoinette.
Documentaire over de Bagdad-Spoorlijn twee maandagen achtereen op ARD/Duitsland 1
De Sultan en zijn spoorweg Op
maandag 17 november 2008 presenteert het eerste publieke Duitse
televisienet ARD/Das Erste tussen 21:00 uur en 21:45 uur het eerste
deel van de tweedelige documentaire Die Bagdad-Bahn, over het Duitse woord zegt het al: de zogenoemde Bagdad-Spoorlijn. Sultan
Abdoel-Hamid II, die rond de vorige eeuwwisseling heerser van het
enorme Osmaanse Rijk was, kwam in 1901 op het idee om een spoorlijn te
laten aanleggen tussen Constantinopel en Bagdad. Het plan leek Duitse
ingenieurs wel levensvatbaar. Door tussenkomst van de Duitse
ambassadeur te Constinopel, die erin is geslaagd om concessies voor de
uitvoering te krijgen, kon uit dat keizerrijk tussen Nederland en Polen
de financiering ter hand genomen worden. In 1903 werd met de aanleg van
de gewenste lijn begonnen, en dat was bepaald geen geringe klus, want
ook in de uiterst onherbergzame gebieden zoals woestijnen en bergen,
en verder over rivieren moest een degelijke spoorweg-infrastructuur
worden gecreëerd. In
1910 was het project tot Aleppo gevorderd, maar toen werden de Britten
erg nerveus, aangezien zij meenden dat de Osmanen op die manier toegang
zouden krijgen tot het Sinaïgebergte en vervolgens het Suezkanaal. Het
project werd nimmer afgerond, aangezien er, in 1918, direct na de
Eerste Wereldoorlog niet verder aan de constructie van de lijn werd
gewerkt. In dat jaar overleed de sultan. Het hoe en waarom, het wel en wee van het geheel wordt in het
tweede deel, volgende week maandag, op 24 november, 's avonds op
hetzelfde tijdstip, uit de doeken gedaan. Een boek dat over deze spoorlijn is verschenen, kreeg de ondertitel The Train that disappeared into History. __________ Foto: Sultan Abdoel-Hamid II (1842-1918).
De zeer directe sociaal-politieke gevaren van een financieel-economische crisis
De schok der herkenning Nu
onze wereld sedert oktober van dit jaar in een zeer omvangrijke,
financieel-economische crisis verkeert en de invloeden daarvan op tal
van punten ernstige gevolgen hebben op het mondiale geldsysteem, is een
associatie met de beurskrach van 1929 op Wall Street in principe geen
absurde gedachte.
Niemand
in Europa hoeft te denken dat de meeste burgers van ons eigen continent
er wel zonder al te ernstige kleerscheuren van af zullen komen, want
dat zal zeker niet het geval zijn, en al helemaal niet waar dat de
smalle huishoudbeurs betreft geheel in overeenstemming met de manier
waarop alle financiële problemen altijd zoveel mogelijk worden
afgewenteld. Helaas zal niet één regering beslissen wat minder onzinnig
wapentuig te bestellen of zodanige maatregelen te treffen dat
geldvampieren hun slag(en) niet meer onophoudelijk kunnen slaan. En of
dat nu bankmanagers dan wel dubieuze industriëlen zijn, is daarbij niet
van primair belang; het feit dat dergelijke kansen voor bepaalde
roofdieren van het menselijk ras zo wijd verbreid zijn geweest, wijst
al naar de onverbiddelijke noodzaak van een gezamenlijk optrekken van
zoveel mogelijk regeringen op ons continent èn wereldwijd eveneens
met medewerking van alle daarbij betrokken instituten op de diverse
nationale niveaus, in ons werelddeel en tevens mondiaal. Dat zou dan
eindelijk een positief resultaat van de zo dikwijls terecht gesmade
globalisering zijn. Daar
ligt dan ook meteen het in ieder geval basaal hoopgevende verschil
met de krach van acht decennia geleden. Toen was er niet de geringste
sprake van een mondiaal optreden tegen uitwassen en bleek dat ieder
zoveel mogelijk voor zich wilde binnenhalen, daarbij niet beseffend dat
een gereglementeerde, gezamenlijke aanpak voor alle betrokkenen veel
betere resultaten zou opleveren. Zolang de huidige protagonisten in
hun gezamenlijke strijd tegen verdere afkalving en nog meer duistere
scenario's dat als één instituut doen, is de kans op succes verreweg
het grootst.
Beginstadia In het boek Barbarij en beschaving Een geschiedenis van Europa in onze tijd schrijft historicus Bernard Wasserstein in het Hoofdstuk Crisis en terreur 1929-1936
onder meer het volgende: "De beginstadia van de recessie zouden tot op
zekere hoogte kunnen worden verklaard als een correctie op een
speculatiehausse: de afname van de bedrijvigheid als een natuurlijke
daling in de economische cyclus." Het lijkt, althans op het eerste
gezicht, nogal op de situatie van nu, al is de speculatiehausse thans
een andere dan toen. Nu hebben tal van kredietverstrekkers hun grenzen
zodanig ver overschreden dat het wankele kaartenhuis wel moest
instorten. Dat dit ook nu weer in de VS is begonnen, komt doordat daar
de meeste van die instituten zijn gevestigd, welke overigens ook op tal
van cruciale plekken in Europa hun graaigrage vingers in het spel
hadden en deels nu nog hebben. Daartegen dienen stringente wetten nu
heel snel te worden gerealiseerd om op die manier in ieder geval alles
te proberen een herhaling te voorkomen. Gelukkig
zijn er ook markante verschillen met de gevolgen van de krach van 1929
voor Europa, en met name de huidige Duitse Bondsrepubliek. Nu zit dat
land weliswaar met een staatsschuld, maar daarnevens niet met een
torenhoge Herstelbetalingen als gevolg van de bij het Verdrag van
Verdun overeengekomen verplichtingen. Want juist die betalingen konden
door het uitblijven van Amerikaans geld voor Duitsland na de beurskrach
niet meer worden gerealiseerd en dat heeft, in uiterste consequentie,
Hitler (mede) mogelijk gemaakt. Dat aspect van financiële kwetsbaarheid
bestaat nu weliswaar niet, en dat geeft weliswaar enige ruimte om te
kunnen blijven ademen, maar voor het opgelucht diep doorademen is het
nog te vroeg, aangezien alle tot nu toe verborgen gebleven, dan wel
bewust zo lang mogelijk verborgen gehouden, problemen binnen handel en
industrie zullen alle betrokkenen nog meer dan voldoende hoofdbrekens
gaan kosten.
Hitler en Stalin Dat een geïncarneerd geestelijk defect als Adolf Hiter zo nadrukkelijk de kans heeft gekregen zich
als sterke man op te werpen, had niet alleen maar te maken met de
wereldwijde economische crisis, doch deze versterkte en versnelde het
proces van overmatig groeiend nationalisme de koorts die aan de zeer
ernstige ziekte voorafgaat dat aan de onderkant van de samenleving in
Duitsland sedert 1918 reeds had gegist en precies in die
stroomversnelling raakte welke een zogenoemde sterke man met voor
menigeen een messiaans charisma buitengemeen in de kaart zou spelen. Weliswaar
bevindt zich in de huidige Bondsrepubliek Duitsland nog steeds geen
wezen, dat ondanks zijn of haar buitenissige conglomeraat van
psychotische stoornissen over voldoende redenaarstalent en tevens een
reserve aan manipulatief populisme beschikt om in de voetsporen van de
demonische dictator van anno dazumal te kunnen treden, maar een
woekerend neo-nationaal-socialisme kan regelrecht op het voor
democratische processen verkeerde moment huiveringwekkende gevolgen
hebben. Mede daarom zal elke regering in Europa ervoor moeten zorgen
dat niet alleen banken en multinationals worden ondersteund, maar dat
vooral de Ärmsten der Armen op de juiste steun kunnen rekenen. Wasserstein betrekt de figuur Hitler in zijn overwegingen met betrekking tot de in het bewuste hoofdstuk
in grote lijnen behandelde economische crisis van de jaren dertig. De
Georgiër Stalin, die dezelfde functie vervulde en dezelfde, zo niet nog
heel wat ergere, krankzinnigheid aan de dag legde en daarmee heel direct het grootst denkbare gevaar voor een min of meer vrije samenleving vormde ,
leidde zijn staat onder weliswaar anders lijkende omstandigheden, maar
die waren in wezen dezelfde en alleen in het kader van de
sovjet-propaganda niet in de laatste plaats naar het westen toe
zodanig geformuleerd dat men zou kunnen menen dat het in dat grote land
van de grens met het westen tot in Vladivostok er anders lees:
positiever uitzag.
Twintigste eeuw Het hierboven aangehaalde hoofdstuk in het boek van Wasserstein beslaat zo'n veertig pagina's van de in totaal 976 die het rijk is. Het hele boek behandelt een
geschiedenis van Europa in onze tijd, dus het gedeelte dat als Nieuwe
en Nieuwste geschiedenis kan worden aangemerkt: de twintigste eeuw en
de eerste jaren van het eerste decennium van onze huidige eeuw. Diegenen,
die de moed kunnen opbrengen m de confrontatie met zo'n voortreffelijk
geschreven, veelzijdig, leerzaam èn onderhoudend boek aan te gaan, zij
er nog op gewezen dat bij dezelfde uitgever eerder een andere, kortere geschiedenis van de twintigste eeuw geschreven door onze landgenoot, de historicus Maarten van Rossem is uitgekomen, en die twee boeken samen verschaffen een vrijwel lacuneloos overzicht van alle toestanden en gebeurtenissen die van onvervreemdbare importantie zijn geweest voor de ontwikkeling van ons continent. Een uitgebreide bespreking van de andere elementen van Wassersteins boek zult u binnenkort op deze site kunnen aantreffen. __________ Bernard Wasserstein: Barbarij en beschaving Een geschiedenis van Europa in onze tijd Vertaald uit het Engels door Pieter van der Veen, Chiel van Soelen en Toon Dohmen 976 pag., gebonden, met stofomslag Nieuw Amsterdam Uitgevers Amsterdam, 2008 ISBN 978 90 468 0406 3 ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van het stofomslag van Barbarij en beschaving. 2. Dolgedraaide dictator in de dop: de jonge, doch reeds flink verknipte Dwaze Dolfje. 3. J. Dzoegasjvili, alias Stalin. 4. Bernard Wasserstein, auteur van Barbarij en beschaving. 5. Rugzijde van het stofomslag van dat boek.
Naar Woorden van de Heilige Schrift Het concert dat de Duitse radiozender NDR Kultur onder het opschrift Soirée tussen 22:00 uur en middernacht zal uitzenden op zondag 16 november 2008, wordt geopend met het orgelwerk Méditation sur le mystère de la Sainte Trinité nr. 5 voor orgel van Olivier Messiaen (1908-1992). Daarna volgt van Johannes Brahms met diens opus 45: Ein Deutsches Requiem
voor koor, twee zangsolisten en orkest. Uitvoerenden zijn Concerto Köln
onder leiding van Marcus Creed. Solistische medewerking zal worden
verleend door de sopraan Marie Arnet en de bariton Klemens Sander. Gedetailleerde gegevens over deze compositie zijn te vinden op een aan deze verwante site: op Tempel der Toonkunst, in een artikel van zondag 6 januari 2008. __________ Afbeelding:
Voorzijde van de dtv-biografie over Johannes Brahms, verschenen in
februari 2008. Meer daarover in onze bijdrage van maandag 31 maart,
eveneens op Tempel der Toonkunst.
Cultuurspectrum
