Een beetje staatsraison zou goed zijn

Louis Verbeke
Voorzitter van de Vlerick Business School
De auteur schrijft in eigen naam

Vlaanderen zou in de relaties met Franstalig België het best terug aan zijn belangen denken. Ik zie nu enkel tactiek, geen strategie. En dus geen staatsraison.

‘Raison d’état’ is het concept waarbij voor de belangen van een land alle andere overwegingen - eerlijkheid, transparantie, ethiek, verdragen, grondwettelijke beginselen - moeten wijken.

Van Machiavelli, over Richelieu naar Kissinger: allen waren ze voorstander. Kissinger zei zelfs ooit: ‘The illegal we do immediately, the unconstitutional takes a little longer’. Humoristisch bedoeld, zei hij (later). Zeker niet humoristisch, stelde hij: ‘America has no permanent friends or enemies, only interests’. En ook, ‘The absence of alternatives clears the mind marvellously’.

Franstalig België heeft geen alternatief. ‘It has a clear mind’. Als het Belgische systeem niet in stand wordt gehouden moet in Franstalig België de tering naar de nering worden gezet en moet terug gebouwd worden vanuit een Zuid-Europese positie, ver beneden Frankrijk, ook volgens Waalse bronnen. Het gaat hem over een grondig verziekt bestel: een twee à drie keer hogere jeugdwerkloosheid dan in Vlaanderen, veel hogere armoede, particratie eerder dan meritocratie, vreselijk slecht onderwijs, chaotische beleidsstructuren, ‘effets d’annonce’ (schijnhervormingen) tot systeem verheven, eentaligheid, media enkel gericht op Frankrijk, eindeloze reeksen schandalen. Een stand die het niet economisch kan waarmaken!

Maar Franstalig België oefent de Belgische soevereiniteit uit, ziet zich als de enige ‘voortzetter’ ervan en beoefent de staatsraison met een duidelijk gemeenschappelijk belang voor ogen: het maximale behoud van het bestaande systeem, waarbij de kost van dat verziekte bestel wordt afgewenteld.

Franstalig België heeft evenmin als Amerika 'permanente vrienden' in Nederlandstalig België. Het heeft er belangen, links, rechts, groen zoals het uitkomt. Binnen dezelfde partij beslissen met Nederlandstaligen kan allang niet meer.

Surrealisme

Het interview onlangs in De Tijd met Charles Michel (MR-voorzitter wil ‘groot fiscaal pact’) leest als een korte inhoud van het economisch N-VA-programma, merkt journalist Jasper D’Hoore op. Dus toch praten met de N-VA, verreweg de grootste centrumrechtse formatie van het land? Nee hoor, ‘hun discours staat haaks op het liberalisme!’. Het discours van PS-voorzitter Magnette zou volgens Michel Griekse toestanden veroorzaken. Staat dat niet haaks op het liberalisme? En in 2014, stelt hij, zullen de Vlamingen eindelijk begrijpen dat als zij verkeerd stemmen, zij het land lamleggen!

Het plan B, de PS-regionalisten, de splitsing van alle nationale partijen (op hun initiatief), de splitsing van het Belgisch middenveld, de erfelijke en niet-protocollaire monarchie, de weigering van werklastmeting bij de Franstalige magistratuur, het wereldrecord belasten, Henegouwen als enige provincie met twee gerechtelijke arrondissementen… Dat is allemaal wèl conform met liberale principes.

De raison d'état van Franstalig België is de continuïteit van het koninkrijk, nu het erop lijkt dat mogelijk de helft van de Vlamingen (alle partijen bijeen gerekend) ‘het’ systeem niet willen voortzetten. Het linkse Wallonië is monarchist. Het rechtse Vlaanderen veel minder. Dat werd sinds de aankondiging van de troonswisseling nog duidelijker. De weinige pleidooien voor de aanpassingen van de monarchie komen uit Vlaanderen. Kan het nog surrealistischer? Wie de premier hoorde in het parlement kon ook hilariteit onderkennen.

Grotere transferten

De waarschijnlijkheid van nog grotere transferten is groot: de nieuwe financieringswet, de groeiende verschillen in de uitgaven in de gezondheidszorg, arbeidsongeschiktheid en invaliditeit, de vreselijke verschillen op het vlak van jeugdwerkloosheid, de exportcijfers die alweer de kloof verhogen en vooral de rampzalige performantie van het Franstalig onderwijs waar op zelfs middellange termijn geen oplossing voor mogelijk is. KBC stelt in een studie (3 juli) dat Wallonië sneller kan groeien dan Vlaanderen. Als het een totaal ander beleid voert.

Ik wil het duidelijk stellen: Vlaanderen moet het ganse land verplichten efficiënter te worden of er moet een nieuwe structuur komen waar in overgrote mate elk gemenebest de gevolgen van de eigen politieke keuzes draagt.

Het ene of het andere

Indien de efficiëntieverbetering, inclusief loonlastverlichting, niet mag van de PS (omdat die het niet kan of niet wil), dan hoort die partij in de oppositie thuis. Enkel dan zal blijken of dit land het nog kan opbrengen om een gemeenschappelijk belang na te streven. Het deed en doet dat nu enkel met horten en stoten, zonder visie en maar zoveel als nodig om niet op het EU-strafbankje te belanden. Ik schreef het al eerder: met de PS kan je geen strategie bedrijven; je kan alleen hopen de onzin wat te beperken. Trends-hoofdredacteur Johan Van Overtveldt noemde de recente begrotingsmaatregelen 'voodoo-rekenkunde', en besluit dat de regering-Di Rupo ons in de maling neemt. Ook de hervorming van Justitie, het eenheidsstatuut voor werknemers lijkt op voodoo-politiek, en dat ligt niét aan de bevoegde minister, individueel genomen. Dit land heeft geen gemenebest, en dus kan het niet strategisch handelen.

Kindergeld

Een simpel voorbeeld om toe te lichten dat de overdracht van bevoegdheden niet de ‘verrechtsing’ van de politiek in Vlaanderen voor gevolg dient te hebben: ‘het kindergeld’. Nu die bevoegdheid toegewezen is aan Vlaanderen, wordt het veel makkelijker om te verdedigen dat die ten dele voor de bestrijding van de kinderarmoede moet worden aangewend. Maar dan wel onder de voorwaarde van vroege schoolgang en bijkomende inspanningen om de taalachterstand te verlagen - de essentiële oorzaak van blijvende armoede van zowat 8 procent van onze kinderen, lees ik uit onverdachte VDAB-hoek. Ik maak me sterk dat hier makkelijker in Vlaanderen een meerderheid wordt gehaald dan wanneer het om België gaat, want dan vermoed je dat de inspanning Vlaanderen weinig dient en dit de PS-kassen verrijkt. De Vlaamse aanpak gaat naar de oorzaken van de oplosbare armoede.

Ondanks de duidelijke cijfers - uit Vlaamse, Waalse en internationale bronnen - die de verschillende sociale performanties in de landsdelen ontegensprekelijk maken, is dat feit in de politieke discussie niet mediatiek aanwezig. Het is alsof je strategie zou bespreken zonder feiten. Het is ook alsof het gebruik van die feiten enkel de N-VA ten goede zou komen. Dat dient het belang van de Franstaligen bij de verdeling van de koek. Zij zwijgen erover als vermoord!

Maar ik begrijp niet waarom CD&V dit veld aan de N-VA lijkt over te laten. Historisch waren het Gaston Geens en Luc Van den Brande die spitsroeden moesten lopen om dit feit te ‘mogen’ zeggen. Ik begrijp niet hoe De Croo senior, die nochtans op de RTBF duidelijk maakte (hij was zowat de enige) dat 70 procent van alle nieuwe belastingen door Vlamingen wordt betaald, dit veld voor de N-VA openlaat.

Ik begrijp bijvoorbeeld niet hoe de partij waar Prof. dr. Frank Vandenbroucke toe behoorde, zijn uitspraak in De Standaard van 22 juni niet honoreert: ‘Je zou kunnen besluiten dat dit land uit twee verschillende realiteiten bestaat, en dat je de problemen dus best apart aanpakt’. Het was hij die heel wat misbruiken in de sociale zekerheid bestreed.

Bochten

Ik zie politici, ministers vooral, waarvan ik sommige heb leren waarderen als intelligente en eerlijke mensen zich in alle bochten wringen, onzin al dan niet met humor verteerbaar gemaakt en zelfs chaotisch overkomen … omdat de situatie onwerkbaar is, de feiten niet mogen en de media soms en vooral internationale instellingen die onwerkbaarheid pijnlijk duidelijk maken.

Wanneer ik sommigen individueel daarmee confronteer in de hoop nieuwe cijfers te krijgen of een ontkenning van de u en mij bekende, dan komt er niets dan wat Le Soir- of Libre-argumenten. Bijvoorbeeld dat Brussel ‘dan’ de Vlaamse (niet de Waalse?) pendelaars ‘zou’ belasten … Vlaanderen voorziet relatief veel meer werk op eigen bodem (dixit Vives) en het argument is dan ook die en om vele andere redenen niet dienend.

Ik kwam tot het besluit dat die weerstand niet ‘rationeel’ is, geen ‘raison’ heeft. Ik zou cynisch kunnen stellen dat dit allemaal maar partijtactiek is. Toch niet allemaal, denk ik dan. En dan heb ik het over alle partijen.

Er is ten dele emotionele ontkenning van de feiten. Het is alsof die feiten immoreel zouden zijn, of minstens het aanhalen van die feiten. Vrees voor het onbekende, gebrek aan strategisch en structuurdenken, gebrek aan individueel en collectief zelfvertrouwen? Of lijden we collectief aan de ‘power paradox’, het gevoel dat hoe hoger onze performantie is, hoe minder macht we van doen hebben? Het instituut Emile Vandervelde - met Anne Poutrain aan het hoofd - dat de PS voedt, lijdt daar niet aan, geloof mij.

Federale kieskring

Macht blijft in Vlaanderen een lelijk woord. Hoeveel nobeler klinkt ‘pouvoir’, dat veel meer ‘kunnen’ betekent. Het gevolg is uiteraard dat de resultaten van de Vlaamse performantie worden afgeroomd. Performantie die niet in macht wordt omgezet, verliest grotendeels aan waarde. Een beetje zoals illiquide aandelen.

Ter illustratie. In de Libre van 23 juni vertelt de journalist Van de Woestyne dat geen enkele Nederlandstalige nog in aanmerking komt voor het premierschap. Hij kon nauwelijks verhelen dat hij dat niet als een probleem ziet. Het is dé oplossing. Hij suggereert dat na (de mediamoord op) Yves Leterme, Kris Peeters wel twee keer zal nadenken. Kris Peeters is immers enkel in staat om ‘les fruits de la croissance’ onder Vlamingen te verdelen. Eminent ongeschikt, deze man! Hij komt niet aan de knieën van Verhofstadt.

Indien het een liberaal of socialist wordt, kan het enkel een Franstalige zijn. De CD&V is onbetrouwbaar, de N-VA ‘insortable’ (beschamend), het Vlaams Belang ondemocratisch. Het wordt dus opnieuw Di Rupo, want Didier Reynders is niet populair genoeg, in Vlaanderen. Nu dacht ik dat geen van beide partijen in Vlaanderen opkomen maar… er komt iets nieuws: ‘de federale kieskring’. Je neemt de Franstalige die het meest stemmen haalt in Vlaanderen, die wordt premier, ‘et le tour est joué’.

Logischer dan de federale kieskring lijkt mij dat de sp.a en de PS in 2014 op één lijst opkomen in het ganse land, net als Open VLD en MR. Wat houdt ze tegen? In ieder geval niet de wetten van het Belgisch volk! Of zijn ze het de facto zo fundamenteel oneens dat dit niet kan? En is die kieskring dus nog maar wat schone schijn om de belangen van Vlaanderen te kortwieken? Voorzitter Beke lijkt die conclusie te delen. Of is het Kris Peeters?

Journalist Van de Woestyne zegt niet dat het cordon sanitaire is uitgebreid tot de N-VA, maar je kan die conclusie er wel aan verbinden.

Copernicaanse definitie

Uit Franstalige hoek kregen we nog - het zijn barre tijden - een nationaal voetbalstadion voorgeschoteld op grond die eigendom is van Brussel, in het (eentalig Vlaamse) Grimbergen. Twintig jaar gemarchandeer gegarandeerd … dat je dan moet afkopen. André Antoine (cdH, minister van onder meer Sport in de Waalse regering) liet weten daar tegen te zijn. Niet omdat er geen geld is (hij heeft 15 miljoen euro opzij gezet voor een nationaal volleybal center), maar ‘omdat hij geen tweede Zaventem aan Vlaanderen cadeau wil doen’. Ik neem aan dat de bocht aan de Schelde waar Antwerpen ligt ook een cadeau is van (Franstalig) België.

Ik hoopte dat met minister Luc Van den Brande’s zogenaamde schrikkelnota, de resoluties van het Vlaamse parlement in 1999 en de octopusnota een ‘raison d’état’ voor Vlaanderen gedefinieerd was. Op dit ogenblik zie ik tactiek, geen strategie en dus geen ‘raison’. De copernicaanse definitie van een nieuw ‘état’ is weg. Erger, het idee dat Vlaanderen het eigen sociaaleconomisch belang verdedigt, wordt immoreel in de ogen van sommigen. Werkgevers, werknemers, alle participanten van het Belgisch politieke gebeuren mogen hun belangen verdedigen. Het wordt zelfs geroemd als 'een model'. Maar Vlaanderen is immoreel wanneer het dit doet.

Ik begrijp best dat Vlaanderen niet geniet van de helderheid geboren uit een ‘absence of alternatives’, maar het zou best eens terug aan zijn belangen denken, eerder dan aan ‘allesbehalve permanente politieke vrienden’. Allicht kan de vakantie dienen om ook deze (humoristische?) quote van Kissinger in gedachte te houden: ‘Ninety percent of the politicians give the other ten percent a bad reputation!’.

En Kissinger? Hij zou een grote Belg zijn geweest. We missen hem niet.

Bron: Tijd.be