Hendrik Vuye
Brussel: kolonie of kolonisator? (2)
Hoe kwam het in Brussel zover als het is gekomen? Hoe zit het met de waarborgen voor de Vlaamse Brusselaars? Wie is de kolonie en wie is de kolonisator?
Gisteren kwamen de reacties op de Brusselkeuze uit het programma van N-VA aan bod. Maar is het huidige Brusselmodel dan zoveel beter? Sedert de oprichting van het gewest in 1989 werden de waarborgen voor de Brusselse Vlamingen gevoelig afgebouwd. Wat rest er nog? Wie is hier de kolonie en wie de kolonialisator?
Bij de oprichting van het gewest in 1989 was Brussel de rijkste regio van het land. En nu? De cijfers zijn hallucinant. Eén kind op drie groeit te Brussel op onder de armoedegrens. Dit is op zich al voldoende om te spreken over een flagrante mislukking. Brussel, waar de instelling welig tieren en waar armoede een feit is. Vanwaar komt die Brusselse zwans aan instellingen?
|
1989: surrealistische symmetrie
|
Het huidige Brusselmodel zag het levenslicht in 1989. Het gewest heeft sedertdien dezelfde bevoegdheden als het Vlaamse en het Waalse Gewest, tot in het absurde. Zo is Brussel bevoegd voor landbouw, zeevisserij en jacht, net als de andere gewesten. Surrealistisch!
Brussel is zelfs bevoegd, net als de andere gewesten, voor de valorisatie van de steenbergen en de aanwending van gas afkomstig uit hoogovens. Wie heeft dat ook bedacht? Hoe wanhopig moet je als grondwetgever zijn, om zon zaken op te voeren?
Het Brusselmodel van 1989 was zeker onvolmaakt, maar het had een voordeel, namelijk de symmetrie. De instellingen waren dezelfde voor Vlamingen en Franstaligen.
|
1993: surrealistische asymmetrie
|
Wat weinigen beseffen is dat deze symmetrie al in 1993 werd verbroken. Men zocht en vond een oplossing voor een ad-hoc probleem, namelijk het financiële deficit van de Franse Gemeenschap. Deze moest maar bevoegdheden overdragen aan het Waalse Gewest en, voor het Brusselse grondgebied, aan de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof). De Cocof kreeg aldus decreetgevende bevoegdheid. Dat betekent dat er in feite een Brusselse Franstalige Gemeenschap werd opgericht, met een parlement, dat zich pompeus herdoopte tot Parlement francophone bruxellois. De Cocof heeft zelfs een minister-president! Deze prestigieuze titel prijkt op het visitekaartje van Christos Doulkeridis (Ecolo). Om kort te gaan: de Brusselaars hebben sedert 1993 twee Brusselse parlementen. Eentje waar de Vlamingen recht hebben op wat zetels en eentje waar de Franstaligen echt alleen de baas zijn. Als symbool kan dat tellen.
|
2001: exit dubbele meerderheid
|
In 2001 zaten de liberalen van Guy Verhofstadt aan de stuurknuppel. De belangrijkste waarborg voor de Brusselse Vlamingen, namelijk de dubbele meerderheid, werd afgebouwd. In beginsel moet er een dubbele meerderheid zijn, maar alleen bij de eerste stemming. Na 30 dagen kan men een tweede stemming organiseren en dan volstaat een meerderheid van een derde van de stemmen in de Nederlandse taalgroep. Hoe wanhopig moet je als Vlaamse onderhandelaars geweest zijn om de dubbele meerderheid op Brussels niveau op te geven, maar alle grendels die Franstaligen dienen op federaal niveau te laten bestaan?
Vlaanderen laat Brussel niet los. U kent de slogan. Klopt deze nog na het Vlinderakkoord? Heeft Vlaanderen Brussel losgelaten met het Vlinderakkoord?
Het Brusselse Gewest wordt bevoegd voor beroepsopleiding, toerisme en cultuur. Dit zijn gemeenschapsbevoegdheden. Brussel wordt aldus een gewest-gemeenschap.
Dit gebeurt echter stoemelings. Zo wordt Brussel bevoegd voor de biculturele aangelegenheden van gewestelijk belang. Kan u zich daar iets bij voorstellen?
Het Vlinderakkoord vermeldt in voetnoot het wel bijzonder onschuldige voorbeeld van de subsidiëring van de Zinneke Parade. Daarover gaat het evident niet. Het begrip bi-culturele materies van gewestelijk belang is een open en een vrij vage norm. Nagenoeg eender welk cultureel initiatief kan onder die noemer worden ontwikkeld. Brussel wordt zo bevoegd voor cultuur. Gaston Eyskens getuigt dat bij de eerste staatshervorming (1970) iedereen het er nog over eens was dat er geen Brusselse cultuur bestond. Meer nog, Eyskens vindt het één van de grote verwezenlijkingen van 'zijn staatshervorming' dat de Grondwet geen Brusselse en ook geen Belgische cultuur erkent. In 2011 werden deze woorden van Eyskens in de wind geslagen. Voortaan bestaat er wel degelijk een Brusselse cultuur en een Brussels cultuurbeleid. Dit betekent ook dat het Vlinderakkoord afrekent met de klassieke indeling in gemeenschappen en gewesten.
Via de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) worden de Brusselaars ook bevoegd voor aspecten van de gezondheidszorg en hulp aan de personen, de gezinsbijslagen en het jeugdsanctierecht. Ook dit zijn eigenlijk gemeenschapsbevoegdheden. Bart Maddens schreef reeds dat Brussel aldus een supergewest wordt.
Bovendien wordt Brussel verder verfranst. Belangrijke functies in de juridische wereld zijn voortaan voorbehouden aan Franstaligen. Zo moet de Brusselse Procureur des konings en de Brusselse arbeidsauditeur Franstalig zijn. Vlaamse juristen, rol uw matten!
|
Vlaanderen: de kolonie van Brussel?
|
Heeft Vlaanderen Brussel losgelaten? Ongetwijfeld. Belangrijke gemeenschapsbevoegdheden worden te Brussel niet langer uitgeoefend door de Vlaamse en de Franse Gemeenschap, maar wel door Brusselse instellingen.
En toch heeft Vlaanderen Brussel niet losgelaten. Voor het Vlinderakkoord ontvangt Brussel per hoofd van de bevolking 2 261 euro. Dit is 501 euro per hoofd of 28,5% meer dan in de twee andere gewesten samen. Na het Vlinderakkoord zal Brussel 3 512 euro krijgen per hoofd. Dit is 857 euro per hoofd of 32,3% meer dan Wallonië en Vlaanderen samen.
Wie koloniseert hier wie? Onttrekt Vlaanderen rijkdom aan Brussel of onttrekt Brussel rijkdom aan Vlaanderen? Is Brussel het wingewest van Vlaanderen of is Vlaanderen het wingewest van Brussel?
|
Betalen en zwijgen: wie gelooft dit?
|
En toch geniet dit huidige Brusselmodel de steun van nogal wat Brusselse Vlamingen. Sommigen dromen zelfs luidop van een Brussel als volwaardige deelstaat binnen een Belgische federatie. Men hoort zelfs argumenteren dat Brussel alle gemeenschapsbevoegdheden - dus ook bijvoorbeeld onderwijs - moet krijgen.
Rest nog één vraag, maar ze is wel fundamenteel. Denken de Vlaamse en Franstalige Brusselaars nu echt dat de Vlamingen bereid zijn om te blijven betalen voor Brussel indien zij in dit gewest niets meer te zeggen hebben? De aanwezigheid van de Vlaamse Gemeenschap te Brussel is het cement dat België samenhoudt. Zonder die aanwezigheid, staat de toekomst van de Belgische federatie in de sterren geschreven. Diegene die de banden tussen Brussel en Vlaanderen doorhakt, hakt meteen alle banden door tussen Vlaanderen en België.
|
De Brusselkeuze: vluchten kan niet meer
|
Brusselse Vlamingen zullen een Brusselkeuze moeten maken. Een keuze die veel fundamenteler is dan de Brusselkeuze die N-VA voorstelt. Vervellen de Vlaamse Brusselaars tot Nederlandstalige Brusselaars, smalend wel eens Dansaert-Vlamingen genoemd, die de institutionele tweeledigheid afwijzen? Of behoren ze ten volle tot de Vlaamse Gemeenschap? Het is hun goed recht om deze keuze te maken. Net als de Franstalige Brusselaars moeten ze wel alle gevolgen van hun keuze dragen. Een volwaardige deelstaat Brussel impliceert dat Vlaamse initiatieven niet langer door de Vlaamse Gemeenschap worden gefinancierd, maar door Brussel. Zou het niet zo zijn dat de Vlaamse instellingen, bijvoorbeeld de culturele en onderwijsinstellingen, na vijf jaar volwaardige deelstaat Brussel, verworden zijn tot archeologisch erfgoed?
En toch, de Vlaamse Brusselaars moeten die keuze in alle vrijheid maken. Ik wil niet langer door Brusselaars beschuldigd worden hen te kolonialiseren. Kies, maar draag ook alle gevolgen van uw keuze. Wie niet wil gekolonialiseerd worden, moet zich ook niet gedragen als kolonialisator.
Hendrik Vuye, professor staatsrecht, op Doorbraak.be
Lees ook Deel 1
|
