Het hellend vlak van Johan Vande Lanotte

Het Electrawinds-feuilleton, met in een hoofdrol vicepremier Johan Vande Lanotte, blijft een onfris verhaal. Hierna een uittreksel uit een bijdrage van Rik Van Cauwelaert in De Tijd dat een bredere blik werpt op het fenomeen Vande Lanotte.

De politieke opstoot rond Vande Lanotte en zijn optreden als bestuurder en naderhand als lobbyist van Electrawinds wordt veelal herleid tot nijdassig gestook van zijn lokale politieke tegenstander Jean-Marie Dedecker (LDD). Die stelt al langer het optreden van de sp.a’er aan de kaak, ook in andere zakelijke en financiële dossiers. Maar zo simpel is het nu ook weer niet. In zijn boek ‘Opgelicht’ stelt Tom De Meester, de energiespecialist van de PVDA, precies dezelfde vragen rond het zakelijke optreden van Vande Lanotte bij Electrawinds en de onverenigbaarheid met zijn politieke optreden, zoals eerder al de auteurs van ‘De Keizer van Oostende’.

Vorig jaar nog liet de liberale vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders het volgende optekenen in De Morgen: ‘In het parlement kreeg ik keer op keer, onder meer van sp.a-Kamerlid Dirk Van der Maelen, te horen dat mijn strijd tegen de fiscale fraude faalde, dat ik foefelaars steunde, dat ik het systeem zo ingewikkeld maakte om ontwijkingen mogelijk te maken. In tegenstelling tot heel wat socialisten ben ik echter geen specialist in de materie. Waarom worden er geen hoorzittingen georganiseerd in het parlement? (…) Vicepremier Johan Vande Lanotte en een van zijn voorgangers Luc Van den Bossche kunnen toelichten hoe je een managementsvennootschap moet gebruiken en wat het verschil is tussen een goede vennootschap en een slechte.’

Ontslag

Hier gaat het niet om een uitspraak van een op revanche beluste Dedecker, maar om een vicepremier, Didier Reynders, die een andere vicepremier, Johan Vande Lanotte, fiscale ontwijking aanwrijft. In elk van onze buurlanden zou na een dergelijke uitspraak een van de twee betrokkenen de enige politiek eerbare uitweg hebben gekozen en ontslag hebben genomen.

Met zijn uitval legde Reynders de vinger op een voor Vande Lanotte en diens partij pijnlijk punt. Sp.a-voorzitter Bruno Tobback vergeleek de inzet van de vicepremier voor de stad Oostende met die van Leopold II, een gewaagde vergelijking. Maar zijn vader Louis Tobback en andere sp.a-veteranen hadden al langer bedenkingen bij de rol van Vande Lanotte in de Oostendse haven, het geschuif met gemeentelijk patrimonium, bij zijn optreden bij Electrawinds en de samenwerking met bedrijven die dan weer ‘zijn’ basketbalclub sponsoren.

Ooit liet Louis Tobback zich ontvallen: ‘Ik heb de voorbije jaren verschillende keren tegen Johan gezegd: ‘Alstublieft, de wereld draait niet alleen rond uwen basket. We hebben allemaal onze afwijkingen en jij bent geobsedeerd door basket, maar dat is geen reden om dingen te doen waarover het volledige basketmilieu schande spreekt. Zelfs al doe je niks onwettigs, dan nog zijn het geen manieren. Je zal er alleen maar problemen mee krijgen.’’

Die problemen zijn er nu. Als een politicus zelf gaat geloven in het imago dat zijn politieke entourage en spindoctors hem aanmeten, belandt hij op een hellend vlak. Johan Vande Lanotte wordt door zijn politieke compagnons geprezen als een machtspoliticus die telkens drie stappen vooruit denkt.

Jammer genoeg heeft dat snelle denkwerk het land al een pak geld gekost. Zo was Vande Lanotte de drijvende kracht achter het hotelakkoord met Swissair dat het failliet van Sabena inluidde. De manier waarop hij destijds de uitbouw van de NMBS begeleidde, kan bezwaarlijk een voorbeeld van ministerieel beleid worden genoemd. Enkele van zijn Oostendse initiatieven eindigden in het rood. En vandaag dreigt de door hem afgedwongen regeringsbeslissing om de btw op elektriciteit (tijdelijk) te verlagen, in een organisatorisch kluwen te stranden.

Het energiebeleid waar Vande Lanotte de jongste jaren in verschillende federale regeringen op heeft gewogen, breekt het land nu zuur op. In haar jongste jaarverslag herinnerde de Nationale Bank eraan dat onder de paarse regeringen de energieprijs ongebreideld steeg en de leveranciers maandelijks hun prijzen mochten aanpassen. Op YouTube is nog altijd de onthutsende Panorama-uitzending Pax Electrabel(1) te zien, waarin uitgelegd wordt hoe de elektriciteitsmaatschappij onder paars de vrije hand kreeg, terwijl Vande Lanotte, vicepremier in die regeringen, welgemutst toekeek. Al die elementen hebben België opgezadeld met hogere energieprijzen dan in de drie buurlanden. Dat verschil weegt vandaag zwaarder door dan de loonhandicap.

Rik Van Cauwelaert in De Tijd