van oud en nieuw

het jaar verdwijnt
en neemt z'n doden mee
en alle dingen
uit het heden
verdwijnen daarmee plotseling
in een verleden
tijd - die waarschijnlijk
alle wonden heelt.

een klok slaat twaalf keer
en de tijd staat even stil..
vuurwerk spat uiteen
in bont gekleurde kringen
als de herinneringen
van vandaag
worden ze langzaam vaag -
en morgen, morgen zal
de merel weer opnieuw gaan zingen.

.

.

Gebruik me opnieuw

Ik zag je voor het eerst
aan de kassa van de supermarkt.
Je droeg al mijn boodschappen.
Ik was mijn tas vergeten.

De eerste keer
betaalde ik voor je.

De keren daarna
viel ik op je gladde blauw
en je koele woorden:
"Gebruik mij opnieuw".

Na talloze keren
nu de laatste keer.

Je wilt niet meer.
Verscheurd laat je al
mijn boodschappen vallen.
Verkreukeld van buiten,
voel je je leeg en
vies van binnen.

Geschrokken laat ik
je achter op straat.
Ik ren terug naar
de supermarkt.

Geheel buiten adem
en vol verwachting,
koop ik een nieuwe
plastic boodschappentas.

.

Ontwikkeling van de dans

Ballet als voorloper van het moderne dansen

Dans is waarschijnlijk zo oud als de mensheid. Veel dansen hadden te maken met de heersende landbouwcultuur en waren vaak religieus of ritueel van aard.

In de Middeleeuwen is het klimaat minder gunstig om dans tot ontwikkeling te laten komen. Het christendom keurt dans in het algemeen af, vanwege heidense associaties met zinnelijkheid en de duivel. Toch blijft de wereldse functie van dansen als vermaak en plezier bestaan.

Kunstvorm

Koning Lodewijk XIV

In de Renaissance wordt dans verheven tot een kunstvorm. Deze dans heeft regels, vastgestelde passen met een voorgeschreven wijze van uitvoering. Juist daarom maakte het hofballet tijdens de regeringsperiode van Lodewijk XIV een grote bloei door. In de 17de eeuw is ook de belangstelling voor meetkunde belangrijk voor de ontwikkeling van het klassieke ballet. De vormgeving van bewegingen weerspiegelen de belangstelling voor perspectivische lijnen en geometrie.

Volledige theaterkunst

Rond 1700 wordt het ballet een volledige theaterkunst. Professionele dansers in openbare, burgerlijke theaters in de stad voeren de balletten uit. Dit zijn in het begin vooral mannen. Zij beheersen een virtuoze techniek van springen en draaien. In de tweede helft van de 18de eeuw ontstaat het handelingsballet. Voor het eerst in de geschiedenis van de theaterdans, is het ballet in staat om zelfstandig een verhaal uit te beelden. Het is een uitvoering zonder gesproken of gezongen tekst.

Romantiek

Ballet van Michel Fokine, de Sylfides, 1990

In de negentiende eeuw bekleedt de Romantiek een positie als belangrijkste stroming in alle kunsten. Het romantische levensgevoel komt tot uiting in de onderwerpen van het ballet: onmogelijke liefdes, verre landen en sprookjes. Ook de techniek wordt aangepast aan het karakter van de romantiek. Om de indruk van 'zwevende' danseressen te wekken, ontstaat de spitzen techniek. Ook de witte, halflange tutu als kostuum suggereert dat de danser een licht, bovennatuurlijk wezen is.

Vrouwelijke dansers

De rol van de mannelijke dansers beperkt zich in deze balletten veelal tot het ondersteunen van de schijnbaar gewichtloze, vrouwelijke danseressen. Het eerste romantische ballet is van de Italiaanse choreograaf Taglioni uit 1831. Het heet 'De Sylfide'. Een Sylfide is een gewichtloze sprookjesfiguur, een luchtgeest. Met haar spitzen en zeer gracieuze houdingen tart zij voortdurend de zwaartekracht.

Revolutionair

Martha Grahams Dance Company, Night Journey, 1960

Voor de compositie 'le Sacre du Printemps' van Igor Stravinsky maakt de danser en choreograaf Niijnsky in 1913 een moderne en revolutionaire choreografie. In plaats van het suggereren van gewichtloosheid, wordt in het Sacre-ballet juist de zwaartekracht bevestigd. Dansers stampen en springen blootsvoets op het toneel. Het publiek reageert geschokt op zoveel primitieve kracht en verlangt terug naar de romantische sfeer van het klassieke ballet.

Nieuwe technieken

Modern-dance wordt de verzamelnaam voor nieuwe danstechnieken, waarin meer bewegingsmogelijkheden ontstaan voor individualiteit en expressie. Martha Graham is een danseres en choreografe, die een belangrijke impuls gaf aan deze ontwikkeling met haar 'contraction and release' techniek, gebaseerd op het uitbeelden van spanning en ontspanning.

Leven in de woestijn

Het nomadenbestaan

Ongeveer een derde deel van het landoppervlak van de aarde bestaat uit woestijn. Woestijnen zijn kurkdroog. Het is er overdag heet en 's nachts koud. Het lijkt of er niets kan leven, maar dat is niet zo.

In het noorden van Afrika ligt de grootse woestijn ter wereld. De Sahara is droog en dor. Toch leven er dieren en planten in de woestijn. Er leven zelfs mensen, al eeuwenlang. Het zijn nomaden. Ze zijn gewend aan de droge omgeving. Ze trekken van plek naar plek op zoek naar gras en water voor hun vee.

De Sahara

De Sahara is de grootste woestijn van de wereld. De Sahara bedekt ongeveer een kwart van het landoppervlak van Afrika. Het kan er meer dan 50 graden Celsius worden. De Sahara bestaat voor het grootste deel uit zand. Er zijn ook rotsachtige gebieden die bedekt zijn met keien. Tussen de bergen lopen diepe geulen. Deze worden wadi's genoemd. Als het regent kunnen ze veranderen in woeste rivieren.

Soorten woestijnen

Een woestijn is meer dan een grote zandbak. De meeste woestijnen zijn van grind of rotsen. Als water verdampt in de zon en er blijft zout achter, ontstaat er een zoutwoestijn. Rond de zuidpool valt bijna geen regen en het is er erg koud. Antarctica is daardoor ook een woestijn: een poolwoestijn. Soorten woestijnen zijn:

·         zandwoestijn

·         grindwoestijn

·         rotswoestijn

·         zoutwoestijn

·         poolwoestijn

Nomaden: kinderen van de wolken

Ondanks de zware omstandigheden leven er in de rotsachtige, droge en onherbergzame Sahara-woestijn in Noord-Afrika toch mensen. Het zijn Nomadenstammen. De nomaden wonen met de hele familie in een tent. Ze leven van de opbrengst van de veeteelt. Nomaden trekken het hele jaar rond op zoek naar weidegrond voor hun dieren. Omdat ze de regenwolken achterna trekken worden ze 'kinderen van de wolken' genoemd.

In de woestijn is het moeilijk voedsel te vinden voor de geiten. Ook water is moeilijk te vinden en dus erg kostbaar. Iedere dag halen de kinderen water bij een bron, kilometers verderop. De laatste jaren wordt de woestijn steeds groter en water en weidegrond voor de geiten dus steeds schaarser. Door klimaatverandering, houtkap en overbeweiding wordt het gebied ook steeds droger en verdwijnt de begroeiing. De woestijn breidt zich steeds verder uit.

Verwoestijning

Door de verwoestijning wordt het nomadenbestaan steeds moeilijker. Veel nomaden kiezen er nu voor om zich te vestigen en niet meer rond te trekken. Ze bouwen huizen en leggen akkers aan. De leefomstandigheden zijn verbeterd en de kinderen kunnen nu naar school. De overgebleven nomaden zullen binnenkort moeten kiezen of ze kunnen blijven leven als nomade of dat ze zich ook moeten gaan vestigen. Misschien zullen de nomaden in de toekomst dus niet meer bestaan.

 trendy opgetuigde bomen

kerst

is door de eeuwen

aangekleed met symboliek

maar ezel en de os

de herdertjes bij nachten

zij mogen blijkbaar niet

wel de grote piek

in trendy opgetuigde bomen

wachtend tot natuurbehoud gaat komen

waar blijven onze dromen

als de stallen zijn geschoond

het laatste stro is weggeveegd

het meisje met de zwavelstokken

breit nu sokken voor een hongerloon

echte vrede is er nooit geweest

.

.

Zeven kikkertjes

Daar zaten zeven kikkertjes
Al in een boerensloot
De sloot was toegevroren
Ze lagen half dood
Ze kwekten niet, ze kwaakten niet
Van honger en verdriet
Daar zaten zeven kikkertjes
Al in een boerensloot.

.

Gedichten en popmuziek

Teksten rijmen zodat je ze makkelijk kunt onthouden

In de middeleeuwen kon het volk niet lezen. Toch bestond de behoefte om belangrijke gebeurtenissen of wijze lessen over te dragen van generatie op generatie, zodat ze niet vergeten zouden worden.

Verhalen werden van mond tot mond doorgegeven, in plaats van te worden opgeschreven. Om het onthouden van deze verhalen makkelijker te maken werden ze in rijmvorm gegoten. Ook werden ze vaak melodieus voorgedragen. De eerste gedichten waren dus eigenlijk liederen.

Geheugen
Een voorbeeld van een verhaal dat uit de middeleeuwen komt is het lied van de heer Halewijn. Dit lied gaat over een vrouwenmoordenaar, die uiteindelijk door een koningsdochter wordt onthoofd. Een ander voorbeeld is het Egidiuslied, waarin een overleden vriend wordt bezongen. De dichters in de middeleeuwen kenden veel meer liederen uit hun hoofd. Veel dichters kenden vele duizenden dichtregels uit het hoofd. Dichters hadden mede daarom een groot aanzien.

bedenker van het Wilhelmus

Wilhelmus
Het schrijven zingend voordragen van liederen hield niet op na de middeleeuwen. Ook in de 16e en 17e eeuw schreef men nog gedichten die gezongen werden bij allerlei gelegenheden zoals huwelijken en verjaardagen. Een beroemd voorbeeld van een historisch gedicht is het Wilhelmus. Veel van deze gedichten werden gemaakt op bestaande populaire melodieën, zo is het Wilhelmus gebaseerd op psalmen. Dit waren melodieën die bij een groot publiek bekend waren, waardoor het lied makkelijk aansloeg.

Volks- en kunstliederen
In de 19e eeuw ontstond er een onderscheid tussen het volkslied en het kunstlied. Het volkslied vertolkte, vaak in eenvoudige taal, een groepsgevoel en werd geschreven om gezongen te worden. Volksliederen kon je horen in de kroeg. Kunstliederen werden bijvoorbeeld voorgedragen in kastelen, door troubadours. Bij een kunstlied zette een componist een bestaand gedicht op muziek, ook al was dat gedicht oorspronkelijk niet geschreven om gezongen te worden. Een voorbeeld hiervan is de liederencyclus “Die schöne Müllerin”, van Franz Schubert (1797 - 1828).

Het kunstlied betekende een enorme ontwikkeling: niet langer was het lied een middel om een verhaal over te dragen van generatie op generatie. Het lied werd een doel op zich, en de tekst werd onderdeel van de muziek.

Dit staat in het Oosterpark in Amsterdam

Moraliserend
In de negentiende eeuw was dichtkunst, of poëzie, een zelfstandige kunstvorm geworden. 19 Eeuwse poëzie had een sterk moraliserend en opvoedend karakter. Vaak had een gedicht een religieuze grondslag: in gedichten werden mensen opgeroepen zich te houden aan de wetten van de bijbel.

Tachtigers
Als reactie hierop ontstond eind 19e eeuw de groep ‘de Tachtigers’: een groep dichters die zich wilden afzetten tegen het sterk moraliserende karakter van het gedicht. De Tachtigers vonden dat een gedicht een persoonlijke uitdrukking van een persoonlijke emotie moest zijn. In plaats van dienstbaarheid aan de maatschappij, en het opvoeden van de bevolking, waren originaliteit en eigenheid hun drijfveren.

Spreektaal
Ook de beleving van het gedicht werd geïndividualiseerd: de Tachtigers vonden dat poëzie niet voorgedragen moest worden, maar in stilte door het individu worden gelezen. De gewone spreektaal in gedichten werd door hen vervangen door een meer persoonlijke en zintuiglijke taal. Mede hierdoor kwam het gedicht steeds verder van de bevolking af te staan.

Ben ik te min

Boodschap
Begin twintigste eeuw bestond er een scherpe scheidslijn tussen dichters en zangers. Het maatschappelijke aanzien van de dichter en de rol die hij eeuwenlang had, lijkt in de tweede helft van de twintigste eeuw over te zijn genomen door popmuzikanten. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw ontstond een generatie maatschappijkritische popartiesten, zoals bijvoorbeeld Boudewijn de Groot (‘Welterusten, meneer de president’) en Armand (‘Ben ik te min’). Hun liederen gaan over politiek en over misstanden in de maatschappij. Ramses Shaffy zette met zijn teksten mensen aan het denken over hoe ze in het leven staan (‘Mens, durf te leven’), en vertelt in zijn teksten net als de dichters tijdens de Middeleeuwen verhalen op muziek.

Jaren '80
Maatschappelijke misstanden zijn ook twintig jaar later nog een belangrijke inspiratiebron voor popmuzikanten als Frank Boeijen (onder andere in het nummer ‘Zwart Wit’) en het Klein Orkest (‘Over de muur’, ‘Koos werkeloos’)Met de keuzes van hun onderwerpen nemen de Nederlandse popartiesten een bijzondere plaats in ten opzichte van Amerikaanse en Engelse popteksten, die veel vaker ‘sex, drugs en Rock & Roll’ als thema hebben.

Poetry slam
Dichters blijven hun werk wel voordragen, maar dit gebeurt op dichtavonden die niet door een groot publiek bezocht worden. Vanuit Amerika komt het fenomeen poetry slam overwaaien. Een poetry slam, ontstaan in Chicago als reactie op het teruglopende animo voor dichtavonden, is een dichtavond in wedstrijdvorm. Het publiek bepaalt de winnaar. Onder invloed van de poetry slams ontstaat een nieuw soort dichter: de podiumdichter. Voordracht wordt, net als in vroeger tijden, weer een belangrijk aspect van poëzie. De scheidslijn tussen dichten en zingen, die in de loop er eeuwen was ontstaan, wordt mede onder invloed van de poetry slams in de loop van de twintigste eeuw weer deels opgeheven.

Grens dichten en zingen
Niet alleen vanuit de dichters wordt de grens tussen dichten en zingen opgerekt. Veel Nederlandse popgroepen kennen hun teksten zo’n belangrijke rol toe dat zij er toe overgaan deze uit te brengen in boekvorm. Denk aan de boeken van Doe Maar, Blof, De Dijk en The Lau van de Scène.

Aan mijn lief

wat kan dit anders

dan verliefd zijn

wanneer ik mij

door jou laat leiden

glimlach om de bijzonderheid

ik zorgeloos wil meeschrijven

aan de inhoud van liefde

die wij samen tekenen

.

.

.

Dat land.


Er is een land
zo heel dichtbij
waar alles mag
en alles kan.
Een land voor haar,
een land voor hem,
een land voor jou en mij.
In dat land is niemand koning,
niemand speelt de baas
Liefde en vertrouwen;
begrip en medeleven,
zijn er de wet.
Waar is dat land te vinden?
Waar zou dat kunnen zijn?
Iedereen mag daar gaan wonen;
iedereen vindt daar een thuis.
Groot en klein;
blank en zwart
Dat mooie land is altijd heel dichtbij:
Het is te vinden
in je hart!

.

.


Dans en sport

De grenzen liggen dicht bij elkaar

Dans en sport liggen soms dicht bij elkaar. Bijvoorbeeld de vechtsport Capoeira meestal in Brazilië te vinden. Door de sierlijke, vloeiende bewegingen ziet het eruit als een dans. Breakdance zit dan ook vol bewegingen die uit de sport afkomstig zijn. Bij Capoeira zijn de soepelheid en snelheid van de beweging belangrijker dan pure kracht.

Capoeira bestaat uit vechtdans, percussie en zang. De opzwepende muziek bepaalt het ritme van de bewegingen. Het belangrijkste instrument is de berimbau, dat bestaat uit een houten boog met een snaar en een kalebas die als klankast dient. Verder wordt er gebruik gemaakt van een tamboerijn (pandeiro), een grote trom, de attabaque, de djembé en 2 bellen die agogo worden genoemd. De berimbauspeler bepaalt het ritme en leidt de zang. De rest vormt het koor.

Individuele expressie

Breakdance is geen groepsdans. Het is een individuele expressie die je binnen een groep beleeft en vormgeeft. Het doel is: proberen de ander te overtreffen. Als groepen samen optreden is het wel belangrijk dat de dansers een eenheid vormen. De groep staat in een cirkel en om de beurt vertonen de dansers hun kunsten: een battle.