Onlangs hebben we in onze tuin de druiven geplukt. Vorig jaar bleek bij ons een slecht jaar, maar na deze zomer bracht onze struik veel trossen voort, zoals op de foto is te zien. Oktober is nog steeds de wijnmaand en ook in de zuidelijke landen van Europa  zal het oogsten van dit natuurprodukt wel in volle gang zijn.

Na de verplaatsing van de Veemarkt is op dit terrein het Cultuurcentrum " d' Oosterpoort" gebouwd, dat naast de Stadsschouwburg en de Martiniplaza het culturele leven onderdak verleent. In dit cultuurcentrum repeteert het Noord Nederlands Orkest en geeft er haar concerten.

In de Oosterpoort wonen thans veel studenten, die zich veelal per fiets verplaatsen. Enige jaren geleden vormden deze fietsen een rommelige indruk in de straten, daar deze tegen de gevels van de woningen werden geplaatst. De gemeente heeft daarom fietsenstanders in de trottoirs laten plaatsen, waardoor de aanblik van de straten erop vooruit is gegaan. Bovendien bieden deze standers de gelegenheid om de fietsen te verankeren aan de standers.

Op 27 september heb ik u beloofd meer informatie te verschaffen over de grote ramp die bij de Bontebrug in 1929 plaats vond.
Het " Noorden in Woord en Beeld" schreef het volgende:

Groote ramp te Groningen.

"Een hevige ontploffing met vreeselijke gevolgen zal ons den nacht van Donderdag op Vrijdag niet licht doen vergeten. De nuchtere cijfers, die we laten volgen, spreken een wreede waarheid, die alom ontroering en diepe deelneming verwekt:
5 dooden (of misschien nog meer) 2 zwaargewonden, groote materiëele schade.

In het Winschoterdiep bij de Bontebrug is in den vroegen morgen de stoomketel van de sleepboot 'De Onderneming' ontploft en veroorzaakte een ware catastrophe. De explosie was zóó ontzettend hevig, dat zelfs in het uiterste Noorden der Stad de schok werd bemerkt aan het dreunen van deuren en rammelen der ruiten. Hoe dan vlak bij de ramp! Geen ruit bleef heel; gansche gevelstukken werden neergerukt; overal groote schade; angst en ontsteltenis! Het schip (dat juist gelicht wordt nu we dit schrijven) is uiteen gescheurd. De kapitein en de knecht werden vreeselijk verminkt boven over hooge huizen geslingerd en neergesmakt in de naburige straten!  De eerste is Jan Jasper van Rotterdam, de tweede (machinist) D. Venema. Men vermoedt de lijken van vrouw en kind nog te zullen vinden in het te lichten vaartuig. (Trijntje v.d. Laan en een 3-jarig dochtertje). Verder werd door een stuk ijzer getroffen en gedood Antje Koers-v.d. Zwaag, de vrouw van den schipper van een der booten die gesleept werden. Een stuk van de boot vernielde ook de groote gasbuis bij de brug, die nog vlam vatte, maar politie en brandweer waren onmiddellijk ter plaatse.
Wij spraken enkele bewoners, die in de nabijheid wonen en die werden wakker geschud te midden van een chaos van glasscherven, kalk, anthraciet en gevallen meubelen...... in wijden omtrek schrik en ontsteltenis! Met groote spanning wacht gansch Groningen af, welke treurige feiten nog verder vermeld moeten worden; hoe groot het aantal der diep beklagenswaardige slachtoffers aan boord der schepen en aan wal zijn."

Na uitvoerige discussies wordt in 1876 begonnen met de bouw van de Frederikstraat op de zgn. moesgronden in het zuiden van de wijk, teneinde een verbinding tot stand te brengen tussen de Oosterweg en de Meeuwerderweg, twee belangrijke aders in de wijk, die leiden naar het centrum van de stad. In tegenstelling tot andere straten in de wijk was hier de ruimte om een brede straat te creëren.

In tegenstelling tot de arbeiderswoningen worden hier middenstandswoningen gebouwd door de Bouwvereniging, een vereniging, waarover ik eerder al schreef.

Foto: Een deel van de Frederikstraat gefotografeerd richting Meeuwerderweg. Helaas wordt een deel van de woningen onttrokken aan het gezicht door de geparkeerde auto’s.

Dat de Oosterpoort erg betrokken was bij de scheepvaart wordt hier geïllustreerd door een muurschildering op een van de woningen in de Frederikstraat. Of hier destijds iemand heeft gewoond na zijn schippersbestaan …..?

De camera wat laten inzoomen en de muurschildering kan van nabij bekeken worden.

Een voorbeeld van 19e eeuwse bouwstijl in de Annastraat in de Oosterpoortwijk. De naam Anna is afkomstig van de dochter van Arend Marten Prins, die deze straat liet aanleggen en daarmee het recht kreeg om deze straat een naam te geven.
Ja, zo ging het in die tijd...... Tegenwoordig is dat recht voorbehouden aan de gemeenteraad.

De gezinsgrootte in de arbeidersgezinnen in de Oosterpoortwijk was in de dertiger en veertiger jaren erg groot en gezinnen met 10 kinderen waren beslist geen uitzondering. In de Oosterpoort trof je dan ook veel buurtwinkels aan om al die monden te vullen. Mede doordat de samenstelling van de bewoners in latere jaren veranderde en de opkomst van de supermarkten verdwenen deze winkels uit de buurt en alleen de gevels herinneren aan de tijden van weleer. Thans worden deze winkels veelal bewoond door studenten.

Op bijgaande en volgende foto heb ik een paar van die winkelpanden vereeuwigd.

Een groot bedrijf aan het Winschoterdiep was de Albino Maatschappij, een van de belangrijkste bedrijven die de Oosterpoortwijk heeft gekend. Het bedrijf werd in 1900 opgericht en in 1906 verrijst het eerste gebouw aan het Winschoterdiep Oz. Gestart als een bedrijf in koloniale - en grutterswaren groeit het bedrijf uit met een eigen likeurstokerij, een koffiebranderij, stallingen en garages, een drukkerij, een smederij en een glasblazerij met de achterliggende gedachte om inkoop, productie en distributie in eigen beheer te houden en daardoor goedkoop kan leveren, daar de tussenhandel wordt vermeden. In 1918 komt het Albinoconcern in handen van de margarinefabrikant Van den Berg.

In 1927 belevert Albino ongeveer 300 Albinowinkels en is het bedrijf verder uitgebreid met een vetsmelterij, verfmalerij, puddingfabriek, drogisterij, een kruidenierswarenbedrijf en veevoerfabriek.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden alle winkels opgeheven, doch het ‘moedergebouw’ is in tact gebleven en verbouwd met wooneenheden, waardoor de herinnering aan dit bedrijf is behouden.

Zie foto.

De totale verwezenlijking van de Oosterpoortwijk vond rond 1920 plaats door het aanleggen van woningen in de laatste straten in het zuiden van de wijk.

In het noordelijke gedeelte van de wijk werd in 1892 een nieuwe veemarkt gerealiseerd, hetgeen een grote verandering teweeg bracht: Het leven in dit deel van de wijk werd beheerst door de aanwezigheid van deze veemarkt met o.a. café’s, logementen, veestallingen, hooiopslag, koemelkers en schoonmakers.

Bedrijvigheid en werkgelegenheid, die na 1969 geheel zou verdwijnen, doordat de veemarkt werd verplaatst naar de nieuwgebouwde Groningenhal op het industrieterrein ten zuiden van de stad Groningen.

Foto: Een mooi voorbeeld van woningen met dakkapellen.

Een deel van de Oosterpoort in de zgn. Brandenburgerbuurt wordt in deze periode ontwikkeld door de Bouwvereniging. Deze vereniging had, evenals andere in de periode 1850-1870 opgerichte woningbouwverenigingen in ons land, een deels filantropisch, deels speculatief karakter. Aanleiding tot het oprichten van deze verenigingen was wel de zorgwekkende toestand, waarin de arbeidende klasse en de van bedeling levende groepen in Nederland op dat moment verkeerden.

De Bouwvereniging in Groningen wordt in 1863 opgericht. Er wordt gestart met een ambitieus programma : het bouwen van ruime frisse arbeiderwoningen en het verbeteren van oude en ongezonde woningen.

Foto: Kleine Brandenburgerstraat anno 2006

Brandenburgerstraat richting spoorlijn Groningen- Randstad.

Vandaag een mooi doorkijkje vanaf de Bonte Brug over het Winschoterdiep, waar in de jaren dertig een verschrikkelijke ramp plaats vond, waarover ik later nog een verslag zal plaatsen op dit blog. Deze brug verbindt de Oosterpoortwijk met de bebouwing aan de Oosterhaven.

Omstreeks 1870 staan er in dit gebied 305 huizen, waarvan de bewoners de meest uiteenlopende beroepen uitoefenen. Er wonen veel schippers, arbeiders, timmerlieden, ververs. koop- en voerlieden, dienstmeiden en allerlei knechten en zeven vuilnismenners.
De   benaming huis verdienden deze woningen echter niet, daar zij niet veel meer voorstelden dan een kamer van drie bij drie meter met een kookplaats en een zolder, waar men sliep. Over de afvoer van vuil en water maakte zich niemand zorgen. Al het afvalwater stroomde door greppels en oude slootjes van de moestuinen naar een verderop gelegen sloot.

Foto: In deze negentiende eeuwse wijk tref je veel ornamenten aan op de woningen. Op deze en volgende foto's enkele voorbeelden.