Wat is jetlag?
Vlieg je ver genoeg naar het oosten of het westen, dan doorkruis je op korte tijd verschillende tijdzones. Je reist vooruit of keert terug in de tijd. Maar als je om 12u ’s middags opstijgt en zeven uur later aankomt op een plek waar het net 14u geworden is, dan kan je lichaam dat verschil niet in één twee drie bijbenen. Het gevolg is jetlag.

Jetlag is een Engels samengesteld woord. “Jet” verwijst naar een straalvliegtuig, “lag” betekent: achterop blijven, achternahinken. Voor de ontwikkeling van snelle passagiersvliegtuigen bestond het fenomeen immers niet. Mensen reisden toen wel, maar doordat dat meestal per boot of op de begane grond gebeurde, had hun lichaam alle tijd om zich aan te passen.

Oorzaak: je klok is van slag
Door die snelle reis doorheen de tijd, wordt je interne biologische klok ontregeld. Die bevindt zich in de hersenen en regelt allerlei cyclische lichaamsprocessen. Waaronder de afgifte van een aantal hormonen, het temperatuursritme, en de afwisseling tussen slapen en waken in de loop van 24u.

Onze biologische klok is van nature afgesteld op een cyclus van 24u en 30 minuten, dus iets langer dan een etmaal. Om ons slaap- en waakritme te laten gelijklopen met de aardse dag en nacht, zijn tijdaangevers van buitenaf nodig. De hoeveelheid natuurlijk daglicht die op het netvlies in onze ogen valt, speelt een hoofdrol in die synchronisatie.

Alleen oost-west, nooit noord-zuid
Vlieg je naar het oosten, bijvoorbeeld naar China, dan moet je je horloge een aantal uren vooruit zetten. Vlieg je naar het westen, bijvoorbeeld naar de VS, dan moet je je horloge een aantal uren achteruit zetten. In beide gevallen kan jetlag toeslaan.

Als je van noord naar zuid of omgekeerd reist, bijvoorbeeld, van Brussel naar Johannesburg, dan blijft de tijd gelijk. Je bent misschien moe van de reis op zichzelf, maar jetlag kun je niet hebben.

Meer of minder last
Als je naar het westen reist, dan wordt je dag langer. Naar het oosten wordt hij korter.

In het algemeen wordt naar het westen vliegen als minder lastig beschouwd dan het omgekeerde. Dat kan zijn doordat ons circadiaans ritme van nature iets langer is dan 24u. Dat overschotje zou het gemakkelijker maken om langer op te blijven dan vroeger op te staan.

Jetlag is overwinnen is extra moeilijk als je reist naar een gebied dicht bij de polen, omdat daar ’s winters extreem lange nachten en ’s zomers extreem lange zomers zijn.