|
Het Nederlands Bewind (1815-1830)
De Nederlandse taal werd terug de officiële taal en het protestantisme kreeg weer vrije teugels. De laatste baljuw in onze streek was ene Judocus De Brauwere (1818).
Opzoekingen geven ons volgende gegevens ( zoveel mogelijk in de orriginele schrijfwijze):
Nukerke behoort tot het 2de kanton Oudenaarde in het Tweede Arrondissement (1ste arrondissement is Gent).
In de naamlijst der “Ontvangers van de directe Belastingen, in- en uitgaande Regten en Accynsen” staat Nukerke aangeduid als plaats van perceptie waartoe de gemeente Nukerke en Melden behoren met als ontvanger J.B. Platteau. Gerechtelijk behoort Nukerkc tot het “Canton d’Audenarde (N°2) met Juge de paix A.J. Hoornaert
Hieronder namen van inwoners die voorkwamen in officiële verslagen.
1727 Vonnis van de Raad van Vlaanderen met veroordeling van verscheidene inwoners van Nukerke voor het bevrijden van Pieter den Heml uit de gevangenis van Avelgem.
1743-1744 Jan Baptist Van den Driessche baljuw van Melden en Nukerke vermeldt in een vonnis dat Jacob Van Coppenolle zijn schapen wil laten weiden op grondgebied Nukerke.
1755 Pieter Augustijn Van Malleghem is in vonnis tegen Frans Coppens voor de betaling van een schuld.
1765 Pieter de Bisschop belastingsontvanger
De wethouder van Nukerke heeft het over het weigeren van “koegeld” te betalen opgelegd door “stede Aalst en Geraardsbergen
Vanbutsele Gustave avocat Nukerke 12 huizen en brouwerij van 36,61,80
Platteau Louis. Liefmans Georgette veuve Platteau Louis
1809 Nukerke telt 2562 inwoners met als “ maire P.J. Van Butsele en Veytsman en Van Mallegem adjoints.”
In Melden woont ”De Cock Augustin maître en Chirurgie”.
In de lijst “Sages-femmes reçues, pendant la révolution, par les Jurys provisoirementétablie sous l’autorité des Administrations de département.
Ene Hofman Jean-Jacques is opgenomen in de lijst van “Officiers de santé pourvus de certificats devant leur tenir lieu de diplome, conformément à l’article XXIII de la loi de 19 ventôse an 11. “ventôse” is de 6de maand van het republikeins jaar in Frankrijk.
Ter info; in Segelsem was ene Hofman Jean-Godefroid “Docteur en Medcine”.
1812 Maire P.J. van Butsele. Adjoints Weytsman en Van Malegem
De lijst “Collèges électoraux d’Arrondissement Audenarde” meldt volgende namen:
De Vos Josse, écrivain à Nukerke
Van Butsele Pierre-Joseph, maire à Nukerke
Van Mallegem Pierre-Augustin, cultivateur à Nukerke
Vande Putte Jean-Michel, cultivateur à Nukerke. Vandeputte Marie-Françàise, béguine (zus is Rosalia)
Van Butsele à Nukerke huissier
J.M. vande Putte percepteur
1814 Van Butsele à Nukerke is “huissier” en J.B. Platteau “précepteur à Nukerke.”
1816 idem
1817 idem. C. vande Weghe is pastoor.
1818 Melden is “Lieu de perception” voor Melden en Nukerke met als Percepteur Jean-Bapt Platteau.
J. Volkaert is pastoor en desservan bij “le Curé de Notre-Dame de Paemele a Audenarde.”
Sulsique heeft als pastoor C. vande Weghe (in 1819 pastoor in Nukerke)
1819 Pastoor Charles van de Wefhe is desservan bij “Curé M.P. Roelants, de Notre-Dame de Paemele a Audenarde” samen met 9 pastoors uit de omliggende gemeenten.
Chef-Lieu de perceptions is Melden (met Nukerke) met als percepteur Jean-Baptiste Platteau.
1820 Van Butsele is “huissier à Nukerke”. Rest idem.
1821 Nukerke telt 2375 inwoners. Pastoor niet gegeven.
P.J. van Butsele is burgemeester , P.A. van de Putte en B. Opsomer zijn schepenen.Fréderic van Butsele is sekretaris.
1822 Pastoor Charles van de Weghe
1823 Charles van de Weghe is pastoor.
Van Butsele à Nukerke is “huissier au Tribunal de 1ième instance du deuxième arrondissement.”
01-12-1823 Platteau Théodore bourgmestre Nukerke. Jardin d’agrém. Drève Ch. D’exploit. Et 2 maisons.
Platteau Théodore et épouse Liefmans Ernstine notaire Schoorisse
1824 De schoolopziener voor het “Publiek onderwijs” is “De Heer C.J. Reintjes te Berchem en behorende tot het zevende schooldistrict 2de Afdeling bij het provinciale commissie van onderwijs”.
F. de Bisschop is burgemeester met assessoren en Sekretaissen Pr. de Temmerman en Lod. Van Grootenbrul.
L. Van Butsele is deurwaarder aan de “Regtbank van eersten aanleg van het tweeds arrondissement”.
Schepenen zijn: P.A. van de Putte en B. Opsomer
J.B. Platteau was “ontvanger van de directe Belastingen in- en uitgaande Regten en Accynsen.in het bureel van perceptie te Nukerke
1825 Nukerke telt 2448 inwoners met F.J. van Butsele als burgemeester. P.A. van de Putte en B. Opsomer zijn adjoints en F. van Butsele is sekretaris
1826 Nukerke telt 2474 inwoners
F. de Bisschop is burgemeester met Pr. Temmerman en Lod. Van Grootenbrul als assessoren.
1827 L. Van Butsele was Deurwaarder verbonden aan de Regtbank van eerste aanleg
De bevolking bedraagt 2403 inwoners.
1838 Nukerke telt 2431 inwoners met 418 huizen
F.A. van Butsele is burgemeester en J. de Vos en P. de Temmerman zijn schepenen.
F.N. Platteau is secretaris
F.J. Van de Putte is gemeenteontfanger.
J. de Menus en C. de Donder zijn veldwachters.
L. Vandendaele is zaekwaernemer, practzyns en ontfanger administrateur in de provincie.
De Belgische Staat (vanaf 1830)
Van de Heerlykheden, Voorrechten en den Edeldom van Vlaenderen.
In Vlaenderen zyn eenige steden die landen onder hun hebben, als voor eerst de stad Aelst, zynde een graefschap afhoudende van het keyzerryk, welkers eersten graeve was Robert den Vrieslander, jongsten zoon van Baudewyn van Ryssel, elfsten graeve van Vlaenderen. Hy hechte het land van Aelst aen de kasselrye van Gend en het land van Vlaenderen. Hier volgen op order van den A B C de steden en dorpen onder het gemeld graefschap en land van Aelst behoorende.
Nukerke, te Roomen bekent voor eene kapelle.
Jaerboeken van het souvereine gilde der kolveniers, busschieters en kanonniers gezegd hoofdgilde van Sint Antone, te Gent. Deel 1
editie Ferdinand Vanderhaeghe
1855, 23 en 24 juny.
Ter gelegenheid der Gentsche kermis, groote pryskamp met de karabyn, in het lokael van 't Gilde, op de vaste schyf, voor 't hoogste punt, en den schoonsten kogel, in tien schoten, en in de citadel, op de vrye schyf, voor den schoonsten kogel; inleg, 5 frank op de vaste schyf en 25 centimen per kogel op de vrye schyf; afstand honderd meters. De pryzen bestonden in zilveren tafelserviezen en medaljes; 81 schutters namen deel aen den pryskamp. De pryzen voor den schoonsten bal werden gewonnen door HH. Jacobs, van Brussel (4m93); Alphons en Eugeen Vanderhaeghen, van Gent; Emile Van Gheluwe, van Rousselare; Hipp. Hesnault, van Gent; Gustaef Van Butsele, van Nukerke, en Steinsiepen, van Leuven;
1859, 10 july.
Groote pryskamp met juistheid-wapens. Het volle bedrag der pryzen beliep op 2,600 frank. Op de vaste schyf werden de pryzen voor de punten gewonnen door Colot vader, van Lesves (115 punten); De Meulder, van Houdeng; Lambert, van Frameries; Simonon, van Herstal; Janssens, van Brussel; Busiau en Recq, van Bergen en Karel Leirens, van Gent (110 punten); en voor de witten door Lamquet, van Aelst (3m 29); Navez, Larsimont, Deroy, Gisler en Wayer, van Brussel; Maréchal, van Bossières en L. Van der Heyden, van Gent. De bygevoegde pryzen werden gewonnen door Van Butsele, van Nukerke; Nihoul, van Nimy; Julius Hulin, enz. Op de vrye schyf wer-
K.-L. Ternest, een taalkundige wiens werken ook in Noord-Nederland zeer op prijs zijn gesteld, keurde het hooger aangeduide stelsel onvoorwaardelijk goed (Toekomst, 1866), en voegde er eenige alleszins gegronde bemerkingen bij, welke wij hier gedeeltelijk willen overnemen:
‘Het gebeurt weleens, dat het spellen van eenen naam volgens de doorgaande uitspraak met de woordgronding, met de bekende beteekenis in strijd komt; in dit geval moet men natuurlijk der eerste te wille zijn, dewijl het geschrevene woord de voorstelling van den woordklank moet verwekken; dus: Nukerke, dorp tusschen Oudenaarde en Ronse, zóo geschreven omdat men niet anders uitspreekt, al is de beteekenis volkomen dezelfde als die van Nieuwkerke in het land van Waas.
Naar aanleiding van de boul(h) aersche wech te Nukerke, blz. 392-393, heb ik geschreven dat we daarbij gerust aan een Boenlare mochten denken, misschien wel Over-of Nederboelare bij Geraardsbergen of boenlaer onder Petegem. Dat was een vergissing: te Nukerke bestaat die weg nog en heet er de Boelaardstraat. De naam herinnert aan een nog steeds bestaand, in de volksmond nog steeds bekend en aangrenzend stuk land: Den Boelaart,welke naam zelf teruggaat op een persoonsnaam. De Veil Rentier d'Audenarde (± 1275) vermeldt, fo 18ro, de weg als ‘une voie’, tegelijk met de namen van de cijnsplichtigen en de ligging van de percelen. Een van die perselen grenst aan ‘le tere renier boullart’, wat de oorsprong van de wegnaam duidelijk maakt. Deze persoonsnaam zelf kan natuurlijk teruggaan op een van de plaatsnamen Boenlaer(e).
Tegenslagen in de 19de eeuw:
1845: een grote aardappelplaag vernietigde de oogst gevolg door een tyfusepidemie. Van een mislukte aardappelteelt kwamen vervolgens, ondervoeding, armoede, onhygiënische levenswijze, ongedierte in de omgeving vooral luizen die op de reeds verzwakte lichamen wondjes achterlieten en zo typus kon doen ontstaan. Men moest nog tot 1939 wachten vooraleer DDT werd herontdekt en een ideale insecticide bleek te zijn.
1845: een winter met hongersnood, bovendien begint de winterkoude op 28 oktober.
1867: een pokkenplaag slaat toe met doden als gevolg.
Nukerke start met volksonderwijs. In de notulen van de gemeenteraad wordt melding gemaakt van de aanstelling van ene Pieter, Amandus Germonprez als onderwijzer aan de gemeenteschool. De eerste gemeenteschool kwam er op de hoek van de huidige Pontstraat en de Mere. Het gebouw, klassen en schoolhuis, zijn sindsdien niet veel gewijzigd. Voor de verdere geschiedenis van de gemeenteschool verwijzen wij u naar de rubriek “Ontstaan van het gemeentelijk onderwijs”.
Bedrijvigheid
“Nukerke was overduidelijk een landbouwgemeente. De gewone vrouw en man weefden in 1834 nog stoffen. Anderen dreven handel in paarden, runderen en varkens. Er waren acht molens: “Il y a cinq moulins à vent qui servent à moudre les grains et à faire de l’huile; deux moulins à farine mûs par eau, teun moulin à huile activé par un manêge . »
“In 1840 was het slecht gesteld met de weefnijverheid : De eenigen tak van de Nijverheid die in de gemeente wordt uitgeoefend en waer van den toestand nog altijd bedroevend is, is het vlasspinnen en lijnwaedweven; wij hopen door de overeenkomst tusschen Frankrijk en Belgien gesloten, deze in het kort te mogen zien “verbeteren. In 1884 is ergeen sprake meer van weefnijverheid en is er een molen weggevallen. Er bestaan alhier een brouwerij, 2 geneverstokerijen,4 Graanwindmolens, 1 oliewindmolen, 1 water oliemolen, een molen bediend tevens door het vuur en het water en gebezigt tot het malen van het graan. Erbestaan ook alhier eene fabriek van draineerbuyzen die nu onwerkzaam is. In 1889 is er maar één stokerij meer vermeld.” (Annalen Ronse)
Nukerke in de steigers
Vanaf halfweg de 18de eeuw veranderde Nukerke grondig van uitzicht. Zo verrezen toen tal van vierkanthoeven en kreeg de gemeente een eeuw later een gemeentehuis met aanpalende pastorie. Zoals in menig dorp bleef soms tot lang in de 20ste eeuw het gemeentehuis een dorpscafé te zijn waar een kamer was voorbehouden voor de administratieve zaken. Na de bouw van een gemeentehuis ging de herberg verder onder de naam van “In ’t oud gemeentehuis”.
“In de 2de helft van de 19de eeuw nam de bebouwingsconcentraties in de dorpskom toe. Naast burger- en herenhuizen van de lokale notabelen kwamen in die tijd ook de eerste officiële gebouwen zoals een gemeentehuis en een gemeenteschool tot stand die het centrumkarakter van de dorpskern affirmeerden. Zoals vele gemeenten kreeg ook in die periode Nukerke zijn gemeenteschool. Een constante bij de bouw van die eerste scholen was een vleugel met twee klassen. De onderwijzerswoning van het dubbel huistype met twee bouwlagen werd er zijdelings tegen aangebouwd.” Op ’t einde van de 19de eeuw richten veel parochies hun eigen scholen op. Overal hadden ze dezelfde vorm: een laagbouw met ramen in neogotische stijl. (enkele gegevens komen uit het werk Inventaris over het cultuurbezit in België)
Nukerke kreeg in 1903 een nieuwe pastorie voor de pastoor terwijl de opeenvolgende onderpastoors Spitaels, Van Moorleghem, Aelvoet, ‘t Kint en Pot in de vroegere woning naast het gemeentehuis huisden, beiden gebouwd met een pui of bordes.
Veel oude en kleine landbouwbedrijfjes werden vergroot, aangepast of uitgebouwd tot hun huidige vorm.. Zo werden veel gevels van de woningen in de loop der tijden verhoogd en van een extra rij halfronde bovenvensters voorzien. De woning van de nieuw gebouwde hoeven dragen dezelfde kenmerken. Tijdens de verbouwingen werden stukken met inscripties met zorg teruggeplaatst. Een bouwjaar vindt men nu terug op een moerbalk, een deuromlijsting, een haardbalk, een booganker, een cijferanker, een christusmonogram, een steen boven de inrijpoort. Resten van schuren met een houtconstructies en lemen wandvullingen werden nog uitzonderlijk aangetroffen in Tenhole nr. 1 en op den Dries, eerste eigenaars Vande Putte, nu Devenijns. De grote lemen schuur aan de oostzijde van deze hoeve geeft ons een beeld hoe de oorspronkelijke hoeve er in de 18de eeuw moet uitgezien hebben. Hopelijk worden die constructies bewaard. Een van de oudste hoeven in Nukerke is de grote vierkantshoeve langs de Weitstraat nr 31. De zandsteen omlijste inrijpoort draagt het jaartal 1749.
Rond de hoeven verschenen de kleine landhuisjes voor de dagloners. Die huisjes werden echter nog in de traditionele hout- en leemstructuur gebouwd. Het dak was met stro bedekt. Tegen eind 19de eeuw werden de lemen muren vervangen door baksteen. Na de tweede wereldoorlog werden de laatste strooien daken vervangen door pannendaken. Hier volgt een summiere opsomming van de vierkanthoeven. Boelaerdstraat nr 15 anno 1718, De Spijker anno 1841, Dieriksstraat nr 5 anno 1861, Dieriksstraat 15 1870, Heidje De Spijker nr 4 anno 1841, Heidje nr 11 anno 1755, Holandstraat 2 anno 1740, Holandstraat 9 anno 1840, Holandstraat 14 anno 1739, Eglantier kleine hoeve anno 1860, Ommegangstraat 68 anno 1880 (?), Pontstraat 62 anno 1571 als molenaarshuis, Turkeye nr 10 anno 1833, Turkeye nr 12 anno 1724, Tenhole 3 anno 18.., Weitstraat 25 anno 1719, Weitstraat 27 anno 1835, Weitstraat 31 anno 1749, Weitstraat 37 anno 1860 (?), Zeitje 3 anno 1860.
|
