Dit is een schets van het monument der gesneuvelden dat staat op het dorpsplein van Nukerke. Het werd er in opdracht van de N.S.B opgericht in 1947. Oorpronkelijk stond het in het midden van het plein maar bij de herinrichting ervan in de jaren 90 werd de gedenksteen verplaatst naar de oostkant van het plein.

In deze rubriek verschijnt een reeks korte levensverhalen van Nukerkse oud-strijders uit WO-II.

We beginnen de reeks met  de aantekeningen uit het dagboek van Roger Vandendaele.

Uit het dagboek van  Roger Vandendaele

Voorwoord

Aan de Gemeentelijke Basisschool Holandstraat 22,  9681 Nukerke-Maarkedal

Beste Heer Vandenabeele

Met zeer groot genoegen heb ik Uw vriendelijk schrijven van de Gemeenteschool van Nukerke ontvangen, met al die lieve handtekeningen van jongens- en meisjesstudenten, die na Uw initiatief, Heer leraar, dankbaar hebben gebruik gemaakt om van mijn gegevens uit mijn oorlogs- en krijgsgevangendagen er een echt boeiend opstel met neer te pennen.

Het doet goed als Nukerkenaar, dat ons jeugdig volkje , dit Vaderlandse gebeuren gedachtig moge zijn en blijven. Waarlijk het gaf mij een druppel goed bloed ten beste!

Zeer gevoelig en met oprechte dank en groeten

Roger Vandendaele,   8400 Oostende

Zoals ik U op 11 november 1987 beloofd heb wil ik  mijn woord houden en U vertellen over mijn belevenissen vóór en tijdens de oorlogsgebeurtenissen 1940/1945 en over mijn krijgsgevangenschap in Stalag IA  Oost-Pruisen.

Verhaal

Ik ondergetekende Roger Vandendaele (broer van Gilbert Vandendaele, hoofdgriffier op rust en wonende te Edelare (Oudenaarde) ben geboren te Nukerke op 28 mei 1914 in “Den Engel” Staatsbaan 42, die nu niet meer bestaat maar onteigend is.

Ik liep school bij de zusters in de  Dorpsschool te Nukerke tot  aan mijn plechtige communie. Nadien gingen wij met de fiets naar het St-Antoniuscollege te Ronse samen met Albert T’Sjoen, Georges de Jaegher, Tuur De Weer, De Keyser enz. Ik deed daar mijn plechtige communie. Ik was de 1^ste in Nederlands en Jacques Ponnette was de 1^ste in Frans en catechismus. Ook mijn broer ging daar naar school. Ik deed mijn middelbare studies en bleef dan thuis bij mijn ouders. Ik leerde ook de stiel en volgde de snijschool in Brussel.. Ik volgde nadien ook een leercontract in Ronse.

Mijn militaire dienst vervulde .ik als soldaat in 1935 in de 3^de Linie 10 te Gent in de Sint-Pieterskazerne.

Het was bij ons thuis café én kleermakerij en tevens lokaal van de schuttersmaatschappij St-Sebastian. Schieten en voetbal dat was onze hobby. Ik was dus een echte Nukerkenaar.

Na al die goede jaren brak de mobilisatie van ’39 uit en werd ik gemobiliseerd rond Gent, ’t is te zeggen in Zwijnaarde en Wondelgem. Na een tijd mochten we terug naar huis terug wegens het verdrag van Chamberlain en een tijd nadien was er terug mobilisatie.

Men vertrok met ons van links naar rechts in ’t land, naar Oostende en  naar Berchem bij Antwerpen. Wij hebben ook met onze compagnie de Engelse vliegers, die voor den oorlog waren neergekomen in ’t fort van Borsbeek bij Antwerpen en daar waren geïnterneerd, bewaakt onder het bevel van majoor De Wilde, oud-burgemeester van Leupegem. Dan werden wij verplaatst naar Nijlen, Grobbendonk aan het Albertkanaal en van daar naar Bergen om dan terug te komen naar het Albertkanaal in Schilde-Wijnegem.

Daar lagen wij op 10 mei waar er om 3 uur ’s morgens alerte was omdat onze stellingen overvlogen werden door Duitse vliegers.

Zaterdag 11 mei en zondag 12 mei waren er vliegers. Was me dat een schieten. Wij zagen toen de eerste valschermspringers.

Op maandag 13 mei trok het Franse leger naar het fort van Turnhout over het Albertkanaal…..en dan kwamen deze Fransen terug na enkele uren

Op dinsdag  14 mei zagen wij Duitse spionnen die gekleed waren als geestelijke, zoals nonnen en priesters.

Woensdag 15 mei waren er overal bombardementen in ‘t land. ‘ En wij ons maar ingraven in de bossen aan het Albertkanaal. En maar vluchtelingen van Turnhout die richting .Schilde en Wijnegem trokken. Ons leger begon dan aan de terugtocht. Ondertussen bleven de Duitse vliegers maar komen. Wij hadden veel  vrees.! Hoe zou jezelf zijn!

Op vrijdag 17 mei om 6 uur ’s namiddags vertrokken wij uit Schilde naar Wijnegem en Hemiksem waar wij overnachtten tot vroeg in de morgen .Dan vervolgden wij de aftocht.  Ondertussen dekten wij de 12^de Divisie tot wij de eerste Duitse motorrijders zagen aan de over zijde van de Schelde. Wij trokken over Steendorp richting Lokeren waar wij terug hebben overnacht in een zijgebouw van een huis . Zeveneken, waar onze keukentrein stond werd gebombardeerd. Wij eisten paarden op bij de boeren en dan vertrokken wij naar Gent over Ledeberg, waar ik binnenwipte bij tante Marie Vandendaele, zuster van pa. Daar heb ik wat gegeten. “Kijk daar rijdt een piot te paard.” ’t Was ik. Ik vertrok met onze compagnie naar Zomergem. Daar sprak een generaal ons toe: ”Gedenk de mannen van 14-18 !”; Wij verspreidden ons in de velden rond de Schipdonkse vaart. (Kanaal van Schipdonk)

Dan werd het 19 mei…20mei.. 21 mei.  Wij moesten opschuiven richting Ronsele, ons ingraven en de stellingen betrekken achter de Schipdonkse vaart, die na het kanaal van Terneuzen de 1^ste frontlijn werd. Wie ik toen op bezoek kreeg per fiets was mijn broer Gilbert, Marcel D’Hondt en anderen uit Nukerke. Ik zei hen: “Wees maar niet te stout zo in volle gevechtszone !”. Zij trokken dan verder op. Wij verbleven in een kleine hoeve in Oostwinkel-Ronsele. De P.C. van onze commandant  lag niet ver van ’t kanaal. Onze verkenners waren over een klein pontonbrugje  over het water gegaan. De bruggen over het kanaal werden opgeblazen, terwijl Duitse krijgsgevangenen naar achter werden gebracht. Ondertussen klonk daar een oorverdovend geluid  van mitrailleurvuur en van granaten en obussen die ontploften. Vliegers doken over ons en mitrailleerden onze stelling.

Het werd 24 mei 1940.  Wij moesten tot aan de vaart optrekken met al wat we bezaten. Ik had een mitraillette  met veel laders. Onze commandant en de luitenant  van het 1^ste peloton gaven het bevel .Er werd stevig over en weer geschoten. Ook onze artillerie schoot boven ons hoofd. Rechts van ons lag het  22^de Linie aan de Steenweg van Waarschoot. Opeens werden wij omsingeld. Wij schoten ondertussen in de  richting van de vaart en het bruggetje en op de roeibootjes waarmee de Duitsers overkwamen. Opeens stonden wij oog in oog met de degenen die ons zouden gevangen nemen . Oef !

De mouwen opgesloofd, de granaten in de hand en de mitraillette op ons gericht. Onze commandant en de luitenant waren de eerste gesnapt en wij, met een tiental, moesten de wapens weggooien, zo werd ons gezegd want wij waren ook   bij de lurven gevat. Ik had gans mijn lader verschoten, 32 ballen, en verdook de andere nog volle laders terwijl ik nog kon. Vliegensvlug verstopte ik ze in de grond…. Zonder helm en met de handen in de lucht moesten wij over dat noodbruggetje dat met lijken, van de onze en ook van Duitsers, was bedekt. Wij dus over ’t water met ons groepje denkende dat het voor ons gedaan was . Maar het fluiten van de kogels en het rammelen van de wapens rondom ons verdoofden onze oren. En dan in de verte die doffe slagen van de artillerie. Op alle gezichten vrees …! ’t Was een hel. Wij kropen door een gracht en kwamen aan een haagkant. We kropen uit de gracht  om de weg over te steken. Maar ’t was weer “halt!” Een Duitse mitrailleurnest beschoot die haag en dan riepen ze :”Löss !Löss! Schnell !”  “Waffen weg ! Hände hoch !. Maar wij waren reeds ontwapend. En zo geraakten wij onder bewaking  achteruit naar Oostwinkel, Ronsele en Lembeke tot aan de kerk van Waarschot, waar we werden opgesloten en waar we de nacht doorbrachten onder het vuur van ons eigen artilleriegeschut. De ruiten van de glasramen sneuvelden onder het gedreun en de glasscheven rinkelden. Wij hielden ons bij elkaar tegen de kerkmuur.

25 mei ’40. Vandaar gingen wij in een reeds grotere groep gevangenen naar een school in Lembeek en nadien naar de kerk van Wachtebeke.

26 mei: Daar hebben we gerust om nadien terug te voet naar een fabriek in Moerbeke-Waas te trekken.

Op 27 mei trokken wij terug verder naar een fabriek in Lokeren waar ik Maria Claus zag, de vrouw van de brouwer uit Lokeren, die mij kende. Ik gaf haar een briefje en vroeg haar het bij mij thuis te willen bezorgen. Zij was immers van Berchem (bij Oudenaarde)( bij haar oom) zij was de zuster van advocaat Claus uit Ronse. Zij bezorgde ons ondergoed en eten en kleren in een pak “want “ zei ze, “ik zal u die brengen , men weet nooit!”. Ze moest die niet brengen want Duitse camions kwamen ons opladen om verder te rijden om ons “Entlassungschein” te gaan halen, zo zeiden de Duitsers. Ondertussen was Marietje met  het pakje aangekomen. Ze wierp het nog mij toe toen wij op de open camion zaten. Jammerlijk vloog het er neven en wij maar rijden…tot aan de Normaalschool van Sint-Niklaas in de Kasteelstraat waar ik Emiel Dekeyser  zag , een Nukerkenaar. Wij tweeën zwoeren samen te blijven. Zo deden wij dit met nog andere kennissen uit de streek, zoals Georges Vandenabeele, Michel Kestelijn (in Nukerke gekend als pijpke omdat hij pijp rookte), Valère Van Coppenolle enz…

28 mei 1940

Wij vernamen dat onze koning Leopold-III gecapituleerd had. Vanaf nu waren wij dus zeker dat we met ons beloofde “entlassungschein bei die Mutter gehen”. Maar …helaas ze voerden ons weg. We reden over de brug van Hemiksem, over de Schelde. Plots bleef de ganse colonne voertuigen  staan op de geniebrug … om de stevigheid ervan te testen. Nadien schokten we verder naar Brasschaat (Polygoon). Daar waren we al met honderden, zeg maar met duizenden gevangen soldaten, allen krijgsgevangenen. Rond 4 uur ‘s namiddags ging de tocht te voet verder richting Kalmthout en van daar per spoor in beestenwagens naar Duitsland over Holland. langs Breda, Tilburg, Rozendaal, Mauheim, Essen en Dortmund. Ondertussen hadden we er 17 uren trein opzitten.

29 mei.

De beestenwagens stonden nog klaar. “Einsteigen !” De volgepropte sliert beestenwagens zette zich in gang en knarste over  de sporen. We waren nogmaals op weg. Waarheen ?. “Ik las de namen van de stations die wij voorbij reden. Door de ijzeren raampjes , met ijzeren baren afgesloten, zagen wij het landschap voorbijglijden.

Zaterdag 30 mei

Om 11 uur stopte de trein in Dortmund. “Aussteigen! Schnell!”. We werden samengebracht in het sportpaleis.

Vrijdag 31 mei

We sliepen onder tentzeilen niet ver van het Dortmundse Sportpaleis.. Alles wat maar enige waarde had moesten we afgeven ook mijn porteplume werd mij afgenomen. Verder moest ik het dan stellen met een potloodje om mijn notaboekje(agenda) bij te houden, want ik noteerde alle namen van stations die wij in het Duitse Rijk voorbij reden . In elk station stond op grote spandoeken geschreven “Wir capitulieren nicht!” In de straten van Dortmund werden wij vanaf de bovenverdiepingen bekogeld met allerlei huisgerief. De Engelse krijgsgevangenen trokken de spits. Fair play was hun leuze. Ze schuifelden en floten uit volle borst. Dat stond de Duitse bevolking helemaal niet aan, daarom hun woede om zelfs met stoelen naar ons te werpen. In ’t sportpaleis werden wij ingedeeld in de 6^de Cie. Die namiddag komen nog veel Belgische krijgsgevangenen aan. Die nacht hebben wij goed geslapen want wij waren echt moe.

Zaterdag 1 juni.

De gehele dag bleven wij in de omgeving van het sportpaleis.

Zondag 2 juni

Om 5 uur stonden wij op. Eerst gingen wij naar het sportpaleis en vandaar naar het station. Om 5u30 terug de beestenwagens op en weg waren we. Ziehier de reisweg. We  reden langs Soest, Brenninghaven , Lippstadt, Gescke, Paderboven Neuenbeken, Homburg , Susen, Altenbeken(tunnel)Ringelheim, Serlsgitter, Bielde, Burgdorf, Hedeper, Mattiezehl, Jersheim, Sollingen, Schöningen, Dölhpe, Eilsleben, Dreileben, Welder, Niederdodeleben, Magdeburg, (hier was een stop), Biederitz, Bergzow, Parchem, Brandenburg, Werder, Wildpark, Potsdam, Charlotteburg, Babelsberg, Nikolassee(Berlin). Grünerwald, Halensee, Smargendorf, Wilmersdorf, Insbrückerplata, Papestruze, Tempelhof  (vliegplein Berlin), Braunaustrasz, Osthreuz, Lichtenberg, Friedsichsfelde, Biesdorf, Karelsdorf, Malsdorf, Hoppengarten, Neuerhagen, Friedersdorf, Strausberg, Herrensee, Rehfelde, Damsdorf, Trebnitz, Gusow, Werbig, Gelzow, Goegast, Hustrin, Neustadt, . Wehebben gans de nacht gereden in die beestenwagens,tot na 9uur. Dan volgen Liesan, Simonsdorf, Werder, Marienburg, Elbing, Bramsberg, Ludwichshort, Robbelbude, (Köningsberg Bonhart), Köningsberg (wij zijn in Oost-Pruisen), Weckbold (stop), …Tarrau, Schrombeknet, Knautern, Stablack.

Dinsdag 4 juni

Na een treinreis van 51 uren kwamen we eindelijk rond 7 uur ‘s avonds aan in Stablack. Daar werden we ondergebracht in een tentenkamp Stalag 1A (Kriegsgefangenenlager).

5 juni

Ik heb goed geslapen, ook al was het op de grond. Die dag hebben ze ons de pokken gezet en kregen we pikuren.(inspuitingen) . Gisteren zag ik Jules Teirlinck, Georges Vandenabeele en Laurant Deweer.(bakker te Nukerke)., alle drie uit Nukerke. Ach, wat doet het deugd ons eigen mensen  te zien.

6 juni

Terug in de tent geslapen. We werden in de rij gezet voor een doktersonderzoek. Er werden ook vingerafdrukken genomen en we moesten ons huisadres opgeven. Van de Duitsers kregen wij dan ons stamnummer. Mijn stamnummer is N 6660BStalag IA.

’s Namiddags werd ons haar afgeknipt en werden we onder een stortbad gezet. Dan was er verzameling geblazen en werd er een groepsfoto genomen.

7 juni

Ik werd in de tent van de 30^ste Cie ingedeeld. Die nacht heb ik weer goed geslapen, op de grond, ook al zijn de nachten hier zeer koud. Overdag is het stikheet. Vandaag hebben wij een soort “kloterkaas”(platte kaas) gegeten.

8 juni

Het was een koude nacht maar een warme dag. Vandaag aten we saucissen met een stukje droog brood.

9 juni

’t Is zondag en we hebben in de tent geslapen. Ik heb een sergeant van het 23^ste gezien. Hij noemt Van Hove en is afkomstig uit Nederbrakel. Hij is destijds nog met zijn moto bij mij geweest in Nukerke. Vandaag aten we kaas, brood en boter.

10 juni

Terug in de tent geslapen en nog redelijk goed ook. Ik voel me wel moe. Verder is er geen nieuws.

11 juni

In de tent geslapen. Om 6 uur in de morgen ben ik vertrokken naar een boerderij. Daar moest ik aardappelen verlezen en strooi (stro) op een mijt gestapeld. Om 9 uur ’s avonds was ik terug in de tent. Die zelfde avond zag ik ook nog Jules Teirlinck, Georges Vandenabeele en Laurent De Weer.

12 juni

Om 4 uur ‘s morgens zijn Jules Teirlinck, Georges Vandenabeele en compagnie met de trein vertrokken. Ze kregen anderhalf brood mee. Misschien gingen ze wel naar huis. Maar dat weet ik niet…. Die namiddag werden wij verplaatst van de tent naar een barak achter de keuken (als men dat nog een keuken kan noemen) In die barak lagen tot gisteren Jules, Georges en Laurent. Nu behoren wij tot de 21^ste compagnie en krijgen een strozak ! OK!!!

13 juni

Ik heb goed geslapen op mijn strozak in de barak. In plaats van groep 6 worden wij nu groep 7.

14 juni

Zopas heb ik bemerkt dat in mijn barak ook Maurice Haelters ligt. Hij is familie van mij en woont in Oudenaarde. Verder zag ik Michel Kestelijn terug en sprak ook voor het eerst met Meester Lepez en Vincent Ysebaert..

15 juni

Eindelijk nog eens goed geslapen. Nieuws heb ik niet.

Zondag 16 juni

Om 8 uur was er een mis in open lucht juist vóór de keuken. Daar zag ik weer de vertrouwde gezichten van Michel, Vincent en van Heuvick uit Etikhove. ’s Avonds liep ik broeder Van Hautte Albert tegen het lijf, hij is brankardier. Hij was van de Broeders van Liefde van de Christelijke Scholen te Kortrijk. In de jaren 30 is hij opgegroeid in het hospice van Nukerke.

Maandag 17juni

De nacht verliep rustig en ik heb goed geslapen. Er is sprake dat wij morgen van hier zouden vertrekken uit het kamp. We vernemen ook het nieuws dat Frankrijk gecapituleerd heeft. Ons gevijven en één jongen uit Anzegem, twee van St-Denijs-Helkijn en één uit Zelzate zullen samen zijn om bij een boer in Nörhitten aan de Pregel in Oost-Pruisen te werken.(zie verder)

Dinsdag 18 juni

Goed geslapen. ‘s Namiddags moesten wij naar het onderzoek van N-(?). Men zegt ons nog maals dat wij morgen vroeg om kwart voor drie moeten opstaan om dan te vertrekken naar Insterburg.

Woensdag 19 juni

En werkelijk… we werden gewekt om kwart voor drieën. We vertrokken in het station van Stabach om 7 uur per spoor naar Insterburg. We reden langs Knautern, Schrombeknet, Tarau, Speicherstadt, Köningsburg, Selingenfebel, Guttenfbel, Einbrau ,Fapiau, Wehrlau, Norhitten en Insterburg. Om nadien terug te keren naar Norhitten. Wij kwamen om 12 uur aan in Insterburg en daar stonden boeren, gevangenen en soldaten, zoals op een markt ons op te wachten. Een boer vroeg”neun Stuck” – negen man -. Zo kwamen wij bij die ereboer terecht. Ons gevijven, één uit Anzegem, twee van St-Denijs-Helkijn en één uit Zelzate. Om 7u3O ’s avonds arriveerden wij op de boerderij . Wij kwamen daar aangereden met kar en paard én een wachtman én de boer. Wij verbleven daar op een hof van een reqiusteur die het beheer had over dat domein, de landerijen, de meersen en de werkmanswoningen, gelegen langs de Pregel, rivier die uitmondt in het Friches Haf  (Baltische Zee- Oostzee). In de streek waren er 17 zulke grote kasteelhoeven, die vroeger behoorden aan de Heren van Pruisen. De landerijen strekten zich zo ver uit, tot aan de gezichtseinder  langs de rivier De Pregel tussen Insterburg, Norkitten in de richting van Köningsberg.

Wij waren dus samen met 9 Belgen. 1) Georges Vandenabeele(Nukerke), 2) Valère Van Coppenolle (Nukerke), 3) Georges Schiettecatte (Etikhove), 4)Emiel Dekeyser(Nukerke), 5) Roger Vandendaele (ik dus uit Nukerke), 6)De Rijcke (St-Denijs-Helkijn), 7) Van Overbeke (St-Denijs-Helkijn), 8) De Vriese (Anzegem), 9) Van Steenbeke (Zelzate).

Wij werden “eingesperd” in ons logement waar eerder de Poolse en andere landarbeiders onderdak kregen tijdens het landbouwseizoen. Maar …met dit verschil, nu waren de ramen  en de deuren voorzien van ijzeren staven. Vóór het slapen gaan moesten onze kleren afgelegd worden. Deze werden dan in een houten koffer opgesloten. Zo was de bewaker er zeker van dat we ’s nachts niet zouden weglopen.

Donderdag 20 juni

Onze eerste nacht op de boerderij was voorbij. We sliepen op strozakken en in stapelbedden. Norhitten is een kleine gemeente gelegen aan de Pregel tussen Insterburg en Köningsberg. Daar zijn wij dus gelogeerd met ons negen, maar binnen kort zullen er nog 3 Fransozen bijkomen - Frankrijk heeft ondertussen gecapituleerd. Maar nu aan het werk ! Ons eerste werk was hooi van op de delten (zolder van de schuur) lossen . We gaven het hooi door van man tot man met een vork.

Ons menu bestond uit cichoreisap met bruine stukken brood met boter en ’s middags werd ons gesmolten vleesblokjes(kontjes) met brood en aardappels in de pel .voorgeschoteld. ’t  Eten was in alle geval beter dan in ’t kamp!Nu moeten wij het hoofd hoog houden dat wijde dag afwachten om naar huis te kunnen gaan

.

Verder volgt mijn ganse agenda dat ik  van dag tot dag bijhield en waarin ik noteerde wat er zoal voorviel. (Dat agendaatje van ’40 dat bezit ik nog).

Vrijdag 21 juni I het hooi gewerkt op den  delten( ruimte onder het nok van de schuur).

Zaterdag 22 juni: op ’t veld in ’t hooi gewerkt.

Zondag  23 juni: gevist

Maandag  24 juni: op ’t veld gewerkt, in het hooi

Dinsdag 25 juni: op ’t veld in het hooi gewerkt

Woensdag 26 juni: hooi op de delten gestapeld en op het bietenveld gewerkt. De Duitsers waren kwaad op de Polen die daar gewerkt hebben voor ons want die hadden hele rijen jonge planten uitgekapt.

Donderdag 27 juni: het hooi werd op hoppers gezet. ’s Namiddags regent het. Dus moesten we aardappelen verlezen.

Vrijdag 28 juni: hooi

Zaterdag 29 juni: hooi

Zondag 30 juni: gevist

Maandag 1 juli: in het hooi gewerkt en ’s avond geld ontvangen. Wij kregen 0,80Pf  in plaats van 0,60Pf.

Dinsdag 2 juli: in het hooi gewerkt

Van woensdag  3 juli tot en met zaterdag 6 juli lag ik ziek te bed.

Zondag 7 juli: :we hebben gekaart.

Maandag 8 juli: we hebben hooi binnen gehaald. ’s Avonds zijn er 3 Franse krijgsgevangenen aangekomen

Dinsdag 9 juli: we hebben hooi binnen gehaald en op het bietenveld gewied.

Woensdag 10 juli: hooi binnengehaald en in de bieten gewerkt

Donderdag 11 juli tot en met zaterdag 13.juli: mest uitgevoerd.

Zondag 14 juli: het regende en we hebben gekaart.

Maandag 15 juli: zakken kolen gevuld.

Dinsdag 16 juli: mest uitgevoerd en het veld met wortelen gewied.

Woensdag 17 juli tot en met vrijdag 19 juli: mest uitgevoerd.

Zaterdag 20 juli: mest uitgevoerd en koren en rogge gebonden

Zondag 21 juli: Nationale feestdag met regen

Maandag 22 juli: rogge gestuikt

Dinsdag 23 juli: rogge gestuikt

Woensdag 24 juli: rogge gebonden

Donderdag 25juli: rogge gebonden

Vrijdag 26 juli: rogge gestuikt

Zaterdag 27 juli: ziek

Zondag 28juli: regen en ik heb een brief geschreven naar huis.

Maandag 29 juli: op het roggeveld gewerkt . Dan heeft het geregend.

Dinsdag 30 juli: rogge

Woensdag 31 juli: rogge

Donderdag 1 augustus: op het roggeveld gewerkt en een kaart naar huis gestuurd.

Vrijdag 2 augustus: op het roggeveld gewerkt

Zaterdag 3 augustus: we hebben rogge binnengehaald..

Zondag 4 augustus: in de namiddag hebben we rogge ingehaald.

Maandag 5 augustus:  rogge ingehaald.

Dinsdag 6 augustus: rogge ingehaald.

Woensdag 7 augustus: rogge

Donderdag 8 augustus:rogge en gerst gestuikt.

Vrijdag 9 augustus: aardappelen in kisten gedaan en zakken gevuld.

Zaterdag 10 augustus: gerst gestuikt.

Zondag 11 augustus: we hebben de was gedaan en de bedden geplaatst. Het was mooi weder.

Maandag 12 augustus:  de silo gevuld met klaver.

Dinsdag 13 augustus:  de silo verder vullen met klaver en de koestal opgeschept. Nadien hebben we koren opgesteld.

Woensdag 14 augustus:  de silo gevuld en koren opgesteld. (Roger wil bedoelen dat ze de roggebundels hebben gestuikt)

Donderdag 15 augustus:  van alles gedaan o.a. gerst en haver opgesteld.

Vrijdag 16 augustus : aan de dorsmachine gestaan en nadien rogge en haver gekeerd.

Zaterdag 17 augustus:   aan de dorsmachine en haver gemengsel opgesteld. Her regende nadien.

Zondag 18 augustus: schoon weder.

Maandag 19 augustus:  ik was ziek; reuma aan handen en arm.

Dinsdag 20 augustus: silo en haver gekuild.

Woensdag 21 augustus: op de delten rogge aangegeven voor de dorsmachine.

Donderdag 22 augustus: mest open gespreid op het veld.

Vrijdag 23 augustus : mest open gespreid en haver opgeschud.

Zaterdag 24 augustus: mest open gespreid.

Zondag 25 augustus: een kaart naar huis geschreven

Maandag 26 augustus: mest open gespreid.

Dinsdag 27 augustus: mest open gespreid . De rozenkrans gelezen en gerst ingehaald.

Woensdag 28 augustus: mest open gespreid.

Donderdag 29 augustus: mest open gespreid , koren ingehaald, op veld samen gelegd en ingehaald.

Vrijdag 30 augustus: regen … mest open gespreid.

Zaterdag 31 augustus: mest open gespreid.

Zondag 1 september: met de kaarten gespeeld.

Maandag 2 september: klaver gekeerd.

Dinsdag 3 september: klaver gekeerd en gemengsel… ik werd weer ziek.

Woensdag 4 september: ziek.

Donderdag 5 september ‘40: aardappelen uitgedaan , klaver gekeerd, gemengsel samen gelegd voor in te voeren

Vrijdag 6 september ’40: aardappelen uitgedaan en gerst gekeerd

Zaterdag 7 september ’40: aardappelen uitgedaan

Zondag 8 september ’40: op ’t veld gerst samen gelegd en ’s middags binnengehaald in de schuur.

Maandag 9 september ’40: gerst gekeerd , dan regen en klaver gekeerd. Valère  Coppenolle is naar Insterburg gevoerd want hij is ziek van de zweren. Ook goed nieuws want men wacht op ons.

Dinsdag 10 september ’40: mest open gespreid en paardebonen en klaver gekeerd. De paarden gemend.

Woensdag 11 september ’40: mest open gespreid en ’s middags heeft het geregend en zijn we thuis gebleven. We hebben gewassen. Kaart ontvangen : ze zijn thuis gelukkig!Valére heeft een brief terug geschreven en kaart naar huis geschreven.

Donderdag 12 september ’40: rond de schuur gewerkt en aardappelen opgegraven.

Vrijdag 13 september ’40: aardappelen geraapt achter de machine en nadien gerst en klaver gekeerd. Kaart van Gilbert  en kaart van ma.

Zaterdag 14 september ’40: aardappelen opgegraven

Zondag 15 september: gerst ingehaald en aardappelen uitgedaan bij de zwijnenmeester. Goed gegeten. Het waren varkenskoteletten .

Maandag 16 september ’40: koeien ingejaagd en naar huis een kaart geschreven.

Dinsdag 17 september: aan de dorsmachine gestaan.

Woensdag 18 september ’40:  aardappelen geraapt.

Donderdag 19 september ’40 : paardebonen ingehaald.

Vrijdag 20 september ’40:  aardappelen geraapt en paardebonen gekeerd en ingehaald.

Zaterdag 21 september ’40:  aardappelen geraapt.

Zondag  22 september ’40: bij Rufer aardappelen uitgedaan en nadien goed gegeten nl. konijn en kieken.

Maandag 23 september ’40: aardappelen uitgedaan en klaver gekeerd

Dinsdag 24 september ’40: aardappelen uitgedaan en pakje ontvangen van huis met onderlijfje, kousen, zeep, pakje sigaretten  en 2 zakdoeken. (werd verzonden den 12ste ?)

Woensdag 25 september ’40: kaart geschreven naar huis en de stal gewit.

Donderdag 26 september ’40: stal gewit.

Vrijdag 27 september ’40: de stal gewit en een kaart ontvangen van Ruien.

Zaterdag 28 september ’40:  gras opgehoopt, regen.

Zondag 29 september ’40: gewassen en genaaid.

Maandag 30 september ’40: gras opgehoopt en schoon weer.

Dinsdag 1 oktober ’40: aardappelen geraapt.

Woensdag 2 oktober ’40: aardappelen geraapt.

Donderdag 3 oktober ’40: aardappelen geraapt en kaart geschreven naar huis.

Vrijdag 4 oktober ’40: aardappelen geraapt en nieuws ontvangen dat we dinsdag vertrekken met 6 man.

Zaterdag 5 oktober ’40:ik ben ziek. Er zijn terug tegenorders want we vertrekken nog niet. Het vertrek is 14 dagen uitgesteld.

Zondag 6oktober ’40: naar huis een brief geschreven.

Maandag 7 oktober ’40: Ik ben nog ziek en heb een kaart geschreven naar Melden.

Dinsdag 8 oktober ’40: de koppen van suikerbieten afgestoken.

Woensdag 9 oktober ’40: de koppen van suikerbieten afgestoken.

Donderdag 10 oktober’40: suikerbieten samen gehoopt.

Vrijdag 11 oktober ’40: suikerbieten samen gesmeten. Een brief ontvangen van mama die op 6 september was geschreven en op 12 september was verzonden.

Zaterdag 12 oktober ’40: suikerbieten samen gesmeten. ’s Avonds zegt de wachtman ons dat we ons gezessen maandag 21 oktober einfaren.

Zondag 13 oktober’ 40: ik heb kleren genaaid.

Maandag 13 oktober ’40: suikerbieten samen gesmeten.

Dinsdag 15 oktober ’40: Valère moet naar Insterburg en de wachtman zegt ons  dat het vertrek voor maandag terug is uitgesteld.

Woensdag 16 oktober ’40:aan de suikerbieten gewerkt.

Donderdag 17 oktober ’40 : voederbieten opgelaten.

Vrijdag 18 oktober ’40:  voederbieten opgeladen.

Zaterdag 19 oktober ’40: voederbieten opgeladen.

Zondag 20 oktober ’40: niets bijzonders gedaan.

Maandag 21 oktober ’40: in de bieten gewerkt en een kaart geschreven naar huis.

Dinsdag 22 oktober ’40: kaart van thuis ontvangen die op 18 september was verzonden en een kaart van het Rood Kruis ontvangen die verzonden was. op 5 oktober.

Woensdag 23 oktober ’40:. Bieten opgeladen.

Donderdag 24 oktober: het heeft hard gevroren . In de morgen geen aardappelen uitdoen. Nadien goed weder.

Vrijdag 25 oktober ‘ 40: we hebben aard appelen uitgedaan.  Ik heb een pakje gekregen van Bocquet (waarschijnlijk de kleermaker langs de Zonnestraat, naast de Volksbond) uit Ronse. Het pakje bevatte chocolade, kaasjes en leverpastei.

Zaterdag 26 oktober ’40:  gedorst en aardappelen uitgedaan.

Zondag 27 oktober ’40:  kaart naar huis geschreven.

Maandag 28 oktober  tot en met  donderdag 31 oktober ’40 hebben we in de bieten gewerkt.

Vrijdag 1 november ’40: een kaart van mama ontvangen die verstuurd was op 2 september en nog een kaar ontvangen van mama  die verstuurd was op 10 oktober. Ook nog een kaart van Ruien ontvangen die verstuurd was op 10 oktober. Die dag werkten we verder in het hooi en de bieten.

Zaterdag 2 november ’40:  in de bieten gewerkt.

Zondag 3 november ’40: een brief naar huis geschreven.

Maandag 4 november ’40: aardappelen geraapt.

Dinsdag 5 november ’40: suikerbieten geladen.

Woensdag 6 november ’40:suikerbieten geladen.

Donderdag 7 november ’40: aardappelen uit gedaan.

Vrijdag 8 november ’40: rapen opgeladen.

Zaterdag 9 november ’40: het heeft gesneeuwd.  Een kaart van huis ontvangen die geschreven was op 19 oktober.

Zondag 10 november ’40:  Nog meer sneeuw en vorst.

Maandag 11 november ’40: aan de dorsmachine gestaan (kaf weggedaan).

Dinsdag 12 november ’40: aardappelen uitgedaan met de machine. Valère is terug gekomen. Ik heb een kaart van ma ontvangen die verstuurd was op 13 oktober én een brief  die verstuurd was op 13 september.

Woensdag 13 november ’40: aardappelen uitgedaan

Donderdag 14 november ’40: aardappelen uitgedaan en kaart naar huis gestuurd.

Vrijdag 15 november ’40: aardappelen uitgedaan

Zaterdag  16 november ’40: laatste aardappelen uitgedaan.

Zondag 17 november ’40: niets van nieuws.

Maandag 18 november ’40: bieten en wortels uitgedaan.

Dinsdag 19 november  tot en met donderdag 21 november’40: wortels uitgedaan. Vandaag ook silo’s uitgegraven. Pakje ontvangen en kaart van ma, verstuurd op 30 oktober. Brief ontvangen van 3/11/40.

Vrijdag 22 november  en zaterdag 23 november ’40:  wortelen uitgedaan

Zondag 24 november ’40: brief naar huis geschreven.

Maandag 25 november tot en met woensdag 27 november ’40: wortelen uitgedaan. Vandaag, woensdag ook kaart ontvangen van ma (verstuurd op 8 november) en kaart van nonkel Jules (verstuurd op 6 november).

donderdag 28november ’40: spruiten getrokken.

vrijdag 26 november ’40:bietenhoop afgedekt. ’s Avonds zegt de onderofficier  dat De Keyser Emiel maandag naar Insterberg moet vertrekken, naar het coiffeursalon van de Hindenbergstrasse.

Zaterdag 30 november’40: bietenkuil bedekt.

Zondag 1 december ’40: het heeft hard gevroren.

Maandag 2 december ’40:Em. De Keyser vertrekt naar Insterberg,. Aandenken E.D.K.. Ik ben ziek.

Dinsdag 3 december ’40: Ik ben nog ziek.

Woensdag 4 december ‘ 40: aardappelen geraapt.

Donderdag 5 december ’40: aardappelen luchtigen.(open trekken om meer lucht te geven)

Vrijdag 6 december  en zaterdag 7 december’40: gegraven.

Zondag 8 december’40:  twee broeken gemaakt.

Maandag 9 december ’40: lochting (moestuin) omgegraven.

Dinsdag10 december ’40: pakje van huis gekregen.

Woensdag 11 november ’40: hout weggebracht.

Donderdag 12 december ’40:  vier brieven van huis ontvangen.

Vrijdag 13 december ’40:hout weggebracht.

Zaterdag 14 december ’40: aan de dorsmachine gestaan.

Zondag 15 december ’40: bij Pasck broek gemaakt.

Maandag 16 december tot en met vrijdag 20 december  ‘40: ziek

Zaterdag 21 december ’40:  gedorst.

Zondag 22 december ’40: een brief naar huis geschreven.

Maandag 23 december  tot en met zaterdag 28 december’40: gedorst bij Pasck. Vandaag, zaterdag, ook  pakje van huis ontvangen, verstuurd op 3 december ’40.

Zondag 29 december ’40: kaart naar huis geschreven.

Maandag 30 december ’40: hout bijeen gebracht.

Dinsdag 31 december ’40: hout gekapt.

Woensdag 1 januari ’41: er is volop sprake bij de mensen hier op ’t hof dat wij weldra zullen vertrekken naar ’t kamp om naar huis terug te keren. Ondertussen werden adressen opgenomen. van  onze soldaat die ons opgeleid heeft. Wilhi Almonet, Wilhelmstrasse 173 Steausberg bei Berlin.

De mensen van de boerderij: Erich Bavitsch Nörkitten (Kreis Insterberg), Ost-Pruisen Deutschland.

Heinz Volgnaun – zelfde adres. Richard Schuller “ Domeinen Nörkitten, Nörkitten Insterbrug. INSTERBRUG ???, Komar (Frans) Borteck Hoffmeister , (ook onze kookvrouw) Lindenau Nörkitten (Insterbrug).

Adressen van de Fransen die bij ons gevangen zaten bij de boer: Lucien Barbe- St Medard en Jalles Gironde France(FZ 12204)-

 Constant Masure Bauriez Marais de onze villes- Somain (Nord) France. Deze is na de inval van de Russen in Oost-Pruisen ginder ziek geworden en gestorven. (FZ 9764 Stalag 1A). Dat heb ik nadien geweten van zijn weduwe.

Pierre Lacrois Hamcau La Fougère(FZ11850 Stalag 1A) Commune de Lant (Ain) France. Paul Riffard, La Rive Commune les Vastres Département de Haute Loire France. (FZ 12318 Stalag 1A)

Belgen:

Georges Vandenabeele Nukerke(37 ste Linie  6de cie)

Emiel De Keyser  2, Place Communale Hoeylaert Brussel

André Derycke Koffiestraat St-Denijs Helkijn

Richard Van Overberghe Strijstraat 64St-Denijs Helkijn

Marinus Steenbeke, Kallenmeersputte Zelzate

Devrieze Daniel Krisweg Vlaams huis Anzegem

Valère Van Coppenolle Nukerke (nu wwont hij aan de statie in Leupegem)

Georges Schiettecatte Etikhove

Zo bleven wij vanaf 1 januari 41 wat kleine werkjes doen op het hof  tot donderdag 6 januari ’41, de dag waar wij op wachtten.:

Terug naar huis.

Verzameling op 6 januari met lederen klompen aan, houten zool, kartonnen doos met wat ondergoed, gelapte broek en  met tranen in de ogen afscheid nemen van de Fransen die daar bleven en ook aan de werkmensen van het hof ( want ze waren gebonden daar te werken of soldaat bij ’t leger te worden). Wij te voet naar Insterburg per trein naar Stablack en dan naar Stalag IA, ons onderkomen. Daar hebben we een douche genomen, een doktersonderzoek gehad enz.,  andere formaliteiten en onze Entlassungshein (welke ik nog heb). We bleven daar in ’t kamp tot 14 januari ’41. Vandaar vertrokken wij: “ Vaarwel Stalag IA”. Met honderden keerden wij bij die Muttie terug via statie Stablack de trein op , 3^de klasse, geen beestenwagens meer. Om 9u26 juist. vrijdag 14 januari naar Köningsberg, waar wij 1 uur middagstond hadden met een stukje bruin brood, wat worst en erzatskoffie. Verder de trein op over Braunsberg, Elbring, de brug over de Weichel, Dirschau, de Corridor van Dantzig. De dinsdagavond ’s avond om 19u30 soep gekregen en verder ’s nachts gereden. Het werd de zaterdagmorgen 15 januari ’41. Om 6 uur koffie gekregen. We reden verder om 8 uur over Kreuz, Landsberg, Nietz, Kustrin,. In Strausberg kregen we om 14 uur soep. Om 16u30 reden we Berlijn binnen en pas om 19 uur waren we buiten Berlijn.

Het werd zondag 16 januari ’41. Om Ou30 waren we in Hannover. Daar dronken wij koffie. Om 10 uur reden we Kamen voorbij en om 11 uur waren we in Dortmund. Verder ging het over Oberhausen, Duisberg en de Rijn over. Soep of LOEP, Krüppfabriek, Krefeld, Wieze. Goch soep.

Het werd maandag 17 januari ’41.Eindelijk, om 2 uur ’s nachts zijn wij in Antwerpen aangekomen. Daar papieren, Rode Kruis, … We vertrokken uit Antwerpen met de elektrische trein richting Brussel , waar we om 5 uur ‘s morgens aankwamen. We moesten in Mechelen overstappen want de brug was er gebombardeerd. Om 8u10 vertrokken wij in Brussel-Noord naar Brussel-Zuid. Eindelijk zijn wij in Audenaarde om 9u19 toegekomen. Ik kon daar de bus nemen naar Nukerke om 9u30. In Leupegem deed ik de buschauffeur Hector Herminaire wat wachten. Daar moest ik bij de vader  van Hector De Keyser, die aan de spoorwegbarreel woonde, de groeten  overbrengen van zijn zoon Emiel, die met een ander konvooi  krijgsgevangenen achterkwam. U moet niet vragen welke vreugde voor die mensen als ze me zagen staan  op mijnklompen. En ik verder naar de bus. In Nukerke gekomen vroeg ik aan Hector te stoppen aan de woning van Dokter Glibert want ik wist niet hoe dat mijn ma zou verschieten. Ik werd goed ontvangen met een glaasje wijn en vroeg aan Nestor (de dokter) om met mij mee te gaan tot thuis.  Hij deed dat en aan Den Engel stonden wel tientallen mensen te wachten en riepen:  “Roger uit Den Engel is terug!” en wij binnen en mijn moeder was zo verschrokken van bladschap dat ze enkele dagen spraakloos was. ’t Was vreugde en verdriet , wij omhelsden elkaar , pa en broer en vrienden en kennissen. Dokter Glibert gaf ma een spuitje en ze bleef enkele  dagen te bed. De verloren zoon was daar terug. Op mijn kleermakerstafel zat een Duits soldaat te naaien. Ik zei dat het hun fout was, doch ik kalmeerde nogal gauw. Het zag er een braaf mens uit. En alles was voorbij na zoveel ellende en krijgsgevangenschap te hebben doorstaan. Ik moet ook van Vincent Ysebaert gaan