Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
01-03-2007
Maarte is een vuile taarte ! ! !
Sneeuwbuien, hagelbuien, regen en wind, van deze maand moge we echt nog alles verwachten. Een weerspreuk vertelt ons dat als volgt :
" Sneeuw en hagel, regen en wind, daarvan is de maart een vriend. "
Vroeger nu heel lang geleden hoorde men in het Gentse volgend mooi rijmke :
" Maarte, Maarte, die bakt taarten van water en van wind, den bakker wel gezind. En valt maar stil, en valt maar stil, al in april en kan het niet gedijen, tons wacht hij tot in meië. "
Men zou soms kunnen denken dat het alleen terwille van het rijm is dat maart taarten bakt, dat is echter niet zo. Op een zeer oud santje-wale : " de jaargetijden en de maanden ", wordt maart voorgesteld als een wijveke met een kapmantelke, dat met een koekepaal voor een oven staat, waaruit de vlammen slaan; nevens haar staan grote smakelijke koeken opgestapeld. De rijmstekst zegt daarop :
Pas maar op, mijn liefste kind, 't zijn koeken van hagel en wind !
De komende dagen vertel ik u nog wel een en ander over de oude volksverhalen rond deze maand en ik verzeker u, ze zijn het horen meer dan waard !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 Maart 2006 was een dag waar bewolking en zon elkaar afwisselde, maar ook een dag met een 10 cm dik sneeuwtapijt ! De maximum temperatuur bedroeg 3,2° om 16 uur waargenomen. De minimum temperatuur liet om 5u04 een min 0,4° optekenen ! 1 Maart 2005 was een bewolkte ijsdag met lichte sneeuwbuien. Het werd niet warmer van min 0,1° en dat werd om 12u18 vastgesteld. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 4° en die werd 's nachts om 0u10 opgetekend. De warmste 1ste maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1959 met 18,4°. De koudste 1ste maart ooit kwam in 1888 voor met min 10,9° !
Inderdaad, morgen begroeten we maart en deze maand heeft van oudsher en in zowat alle alamanakken een slechte naam en faam. Er is voorzeker geen maand welke meer op hare donder krijgt door middel van gezegden en spreuken dan maart. Men beschuldigt haar van heel wat kwade streken, en al die streken kan u hier uiteraard in de loop van de maand weer lezen. Laat mij beginnen met een naar mijn gedacht, een erg mooie. Nu we toch stilaan tevreden moge zijn dat de winter straks voorbij is, wat gedacht van deze :
" Als 't weder is van goeie zin, trekt nu de kou zijn steertje in, en 's morgens reeds de eerste meert, zegt men : Welkom ! aan de kwiksteert. "
Maar morgen komt Sint-Albinus al op bezoek en die komt ons als het ware vertellen dat het weer in deze maand van de ene op de andere dag kan omslaan, een weerspreuk vertelt ons dat zo :
" Sint - Albijn, verandert suiker in azijn. "
We zijn dus gewaarschuwd ! Ietsje lager in een apart hoofdstukje kan u dan weer een ietsje meer lezen over de maand maart.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 Februari 2006 was een bewolkte dag met sneeuwbuien. Om 13u03 noteerde men toen de hoogste temperatuur van de dag en die bedroeg 5,2°. De minimum temperatuur werd 's avonds om 20u14 opgetekend en die bedroeg 0,4°. 28 Februari 2005 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 1,4° om 13u54 waargenomen. 's Morgens om 7u08 noteerde men toen de minimum temperatuur van die dag en die bedroeg maar liefst min 8,3° ! De warmste 28ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1960 met 19,9°. De koudste 28ste februari ooit kwam in 1929 voor met min 11,8° !
Maart was gedurende vele eeuwen de eerste maand van het jaar, ook bij de Romeinen, welke haar Martius noemden naar de oorlogsgod Mars. Pas toen Numa de maanden januari en februari in de kalender bracht, bekwam ze de derde plaats. Thormaand heette zij in de noordelijke Germaanse landen, naar Thor, de oorlogsgod der Germanen.
Eigenlijk verbeeldt Mars zowel als Thor, de natuurkracht. Deze namen zijn niet zo kwaad gevonden, want in deze maand begint de lente, de winterkoude wordt verslagen in de strijd tussen de warmte welke komt en de koude welke blijven wil.
In oude Vlaamse documenten uit de middeleeuwen droeg ze reeds de naam van Maerte en Meerte. Ook hoort men nog dorremaand, waarschijnlijk de verbasterde vorm van Thor. Toch willen sommigen die naam in verband brengen met de dorheid van de natuur in deze tijd. Ze heeft hoe dan ook de naam van lentemaand behouden, een benaming welke Karel De Grote haar gaf : Lenzin- of Lengizinmanoth. De letter g in het woord lengizin heeft aanleiding gegeven tot de verklaring van t woord lente als een in betekenis met lengte, t geen te meer geloofwaardig scheen, omdat thans de dagen gaan langer worden dan de nachten.
De laatste weerheilige in het rijtje van februari is Sint-Romanus die ons morgen een bezoek brengt en samen met hem verlaat ons ook februari weer voor een jaartje. Morgen weten wein feiten hoe het jaar zal zijn, want zegt ons de weerspreuk die rond deze dag is ontstaan :
Sint-Romanus hel en klaar,
wijst ons op een vruchtbaar jaar.
Nu kan de zon morgen net fel genoeg schijnen, maar of ze dat ook zal doen, isweer een andere vraag ! Morgen breng ik dan al wat leesvoer in verband met maart, een maand met geen te beste naam en faam als u het mij vraagt. Tot morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 Februari 2006 was een bewolkte dag met lichte sneeuwbuien. Om 12u30 had het kwik met 5,2° zijn hoogste punt bereikt. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 2,2° en die werd om middernacht opgetekend. 27 Februari 2005 was een dag met bewolking, even wat zon en lichte sneeuwbuien. De maximum temperatuur bedroeg precies 1° en die werd om 13u44 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 3° en die werd 's morgens om 7u34 opgetekend. De warmste 27ste februari sinds de waarnemingen was deze van 1959 met 18,4°. De koudste 27ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 11,2° !
Morgen is het weer zover, dan zijn we aan de laatste dag van t kort maandeke toe en vroeger was daar heel wat rond te doen. Vooral het wangeloof vierde die dag weer hoogtij, zo plachten de jongelingen vooral in de Kempen s avonds alvorens slapen te gaan, in het veld te lopen en zowel de meisjes als de jongens riepen toen :
Red, red,
brengt raad, raad.
Dit om in hun dromen hun toekomende te kunnen zien.In het Waasland bijvoorbeeld zouden de oudere nooit zijn slapen gegaan zonder eerst aan hun achterdeur voor de Maart een stoel te zetten om er de Maart te laten op rusten. De reden daarvan was simpel, zo dachten ze binst de maand niet te zullen sterven. s Morgens dan bij het opstaan, maakte ze een kruis met wijwater en zegden : Elk een goeden dag. Welkom Meert, dat gij mij niet weg en zeert, en tot ten naaste jaar, als t God belieft, Meert. Dan zet ik u weer een stoel om op te rusten.
Terwijl februari op zijn laatste beentjes loopt, en ik u morgen nog een boodschap zal meegeven van Sint-Romanus die op 28 februari bij ons langs komt, geef ik u vandaag nog twee weerspreuken die ons toch weer wel waarschuwen voor een te zachte februari, leest u maar :
" Is februari zacht, de lente brengt vorst bij nacht. "
En nog een tweede die ons 't volgende zegt :
" Geeft februari een klaverblad, in maart bedekt de sneeuw uw pad. "
Afwachten is de boodschap, en hopen dat de tol van een zachte februari in de lente niet te zwaar zal zijn.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
26 Februari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,2° om 15u45 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's nachts om 2u 58 opgetekend en die bedroeg toen min 1,7°. 26 Februari 2005 was een kopie van 2006, dus ook een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,5° om 15u26 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 0,9° en die werd om 0u10 opgetekend. De warmste 26ste februari sinds de waarnemingen in 1833 was deze van 1846 met 17°. De koudste 26 februari ooit kwam in 1956 voor met min 13,2° !
Vandaag vereren men de H. Walburga waar u lager in een apart hoofdstukje een ietsje meer kan over vernemen. Ik ging in mijn grote doos met weerspreuken nog eens op zoek naar weerspreuken die ons vertellen wat de eventuele gevolgen kunnen zijn van een zachte februari maand en ik vond voor u de volgende :
" Zachte februari, ellende het ganse jaar. "
Dat ziet er dus niet zo fraai uit ! Een andere weerspreuk vertelt ons dan weer dit :
" Vliegt de mug in februaar, dan huivert men het ganse jaar. "
Nu maar hopen dat deze weerspreuken voor ene keer eens geen gelijk gaan halen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
25 Februari 2006 was een zonnige maar koud aanvoelende dag. De maximum temperatuur die om 14u30 waargenomen werd bedroeg 3,8°. De minimum temperatuur werd 's morgens om 7u36 opgetekend en die bedroeg toen min 1,4°. 25 Februari 2005 was een zonnige winterse dag met een maximum temperatuur van 4,1° om 14u20 waargenomen. De minimum temperatuur werd die dag om 9u55 opgetekend en die bedroeg toen min 1,6°. De warmste 25ste februari sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1900 met 17,5°. De koudste 25ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 14,1° !
De H. Walburgaverliet Engeland om samen met haar broers de HH Willibrordus en Willibaldus in Germanië het geloof te helpen verspreiden. Bij de landing verbleef ze enige tijd te Antwerpen, waar ze nog altijd vereerd wordt. Daar bewaart men haar kaakbeen en een deel van de wondere olie die uit har heilig gebeente vloeidde. Een deel van haar relieken berusten nog in Vlaanderen en Brabant, waar ze meest gediend wordt tegen de muizen en de ratten, zoals b.v. te Oudenaarde en te Veurne.
Deze dag is de schrikkeldag, de ingeschrikkelde, de dies intercalaris, de andere 24ste : bis sextus calendae Martii (de andere zesde dag vóór de kalenden van maart). Het inschuiven van de dag bestond reeds bij de Romeinen vóór Christus geboorte.
We kunnen februari nu wel echt een zachte maand noemen, en heeft dat invloed op de komende maanden ? Moeten we die tol straks niet betalen ? Vragen waarop ik een tweetal weerspreuken het antwoord laat geven :
" Niets van de lente wordt verwacht, als februari is te zacht. "
Geen mooi vooruitzicht als u het mij vraagt ! Een tweede weerspreuk zegt ons dan weer :
" Koude februari, hete augusti. "
En aangezien het geen koude februari was ???? Geen hete augustus ???? Vandaag is het de feestdag van Sint-Matthijs en vroeger was die van belang voor de landarbeiders. Hij bracht hun de vierurenboterham terug; de dagen lengen reeds goed waardoor de arbeidsduur vergroot, en zo kon men toen de vierurenboterham al goed verdragen. Vandaag is dat van geen belang meer want welke landman zie je heden nog op zijn veld eten ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
24 Februari 2006 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 5,9° om 13u19 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's nacht om 4u48 opgetekend en die bedroeg toen min 1,5°. 24 Februari 2005 was een bewolkte dag, met gans de dag sneeuwbuien. Het werd niet warmer dan 1,8° en dat werd om 13u49 genoteerd. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 0,6° en die werd dan weer 's nacht om 0u54 waargenomen. De warmste 24ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1990 met 18,3°. De koudste 24ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 16,2° ! Brrrrrrr !
Zoals ik u gisteren beloofde vertel ik u vandaag een en ander over de Kalendbroers of Kalengiers. Deze speciale lieden vierde op de feestdag van Sint-Mathias hun mesdag. De Kalendbroeders hebben ook in ons land bestaan, voor zover mij bekend, trof men ze aante Gent, Tienen en Zoutleeuw. Dit genootschap bestond uit wereldlijken en geestelijken die, bijzonder op de dies Calendae vergaderden om te samen te bidden en een gezellig feest te vieren. Het genootschap, waar iedereen gelijk was in rang, deed een zekere geldsom storten om uit te delen aan de arme. Sommige schrijvers zagen er een herinnering in van de agapen bij de eerste christenen. Hun vergaderingen werden stilaan vergaderingen van teer en smeer zodat ze vanwege de geestelijke overheid afgeschaft werden.De Vlaamse spreuken : Hij kalendert geheel de week; hij geeft ene grote kaland, zinspelen daar op.
Morgen krijgen we Sint-Mattias op bezoek en ik zou zeggen dat hij een beetje familie is van Sint-Pieters Stoel. Hoe dan ook hij brengt ons weer een lotsdag als geschenk mee ! Is morgen het weder zacht, dan zou ik durven zeggen dat het niet meer zal vriezen. Met andere woorden, dan houdt de winter op ! Lager in een apart hoofdstukje kan u daar een zeer mooie oude weerspreuk over lezen. Anderzijds spreken sommige weerspreuken elkaar dan weer tegen, ik geef er u enkele van mee :
Sint-Mattijs maakt het ijs,
of breekt het ijs,
en als t hij niet wil breken,
dan vriest het nog zes weken.
En dan deze :
Te Sint-Mattijs,
zag men sneeuw noch ijs,
maar op half meert
reed men over t Scheld
met kar en peerd.
En ook de dieren, vooral de vogels beginnen van die rare kriebels te voelen, zo ook de ekster en een spreuk verhaalt dat zo :
Met Sint-Mattijs,
haalt de ekster haar eerste rijs.
Misschien moeilijk te geloven, maar ik zag verleden woensdag een koppel heggemusjes paren, ver kan de lente niet meer weg zijn want dieren liegen nooit !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
23 Februari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 2,5° om 13u54 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 0,1° en die werd 's morgens om 7u21 opgetekend. 23 Februari 2005 was een bewolkte dag met buien van fijne sneeuw. Het werd niet warmer dan 1,3° en dat werd om 12u35 opgetekend. De minimum temperatuur werd 's morgens om 7u32 genoteerd en die bedroeg toen min 1,8°. De warmste 23ste februari sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1990 toen het kwik opliep tot 16,2°. De koudste 23ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 16,7°, van winter gesproken !
De apostel Mathias (Matthys) maakte deel uit van de eerste 72 leerlingen van Jezus. Hij werd na de verrijzenis door de apostelen gekozen in de plaats van de verrader Judas. Hij predikte in Cappadocië en Ethiopië.
Vroeger, en wie weet momenteel nog wel, was het te Geluwe de gewoonte van Mathysekenspap te eten. Deze feestdag is in de volksweerkunde weer een lotsdag en talrijk zijn de weerspreuken die rond deze dag zijn ontstaan. Ik geef er u een zeer oude mee :
Dits de dach van Sinte Mathys
up desen dach, des syt wys,
so comt de soete lenten in
die es des somers broederkin.
En wat gedacht van deze :
Sint Matthys
bouwt hem een huis op t ys ;
Van steenen muren
maar t en kan niet lange duren
Ook het wangeloof vierde op deze dag weer hoogtij. De landbouwers gingen bij het krieken van de dag in hun boomgaard, schudden daar de fruitbomen ofwel riep er iemand zeer luid, opdat er ooft kome overal waar de stem weerklonk. In enige dorpen klommen de kinderen zelfs op de fruitbomen en schreeuwden dan :
De H. Mathias bidde ik,
Hij wil met ooft beschenken mij,
zoover in den gaard men hoore mij.
Mathias, Mathias, geef ons appelkens en peerkens.
Morgen vertel ik u nog wat over de Kalendbroers en wie dat waren, ja dat leest u morgen dan wel weer, tot dan ?
