Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
03-11-2007
Vandaag viert men de feestdag van Sint-Hubertus !
Vandaag is het Sint-Hubertus, een volksheilige waarop talrijke legendes werden toegepast en dat is een van de reden waarom ik uitzonderlijk vandaag eens niet met weerspreuk begin ! Vroeger werden er ter gelegenheid deze dag in de vroegmis Sint-Hubertusbroodjes gewijd. Ieder huisgezin had toen zijn of haar vertegenwoordiger in de kerk, die een hoeveelheid brood of koekjes bij zich had. Maar in die tijd was het wangeloof ook schering en inslag bij de mensen, en zo geloofde ze dat er veel razernij ging zijn wanneer het Sint-Hubertusbrood niet op zijn feestdag kon gewijd worden. (Wanner de feestdag op geen zondag viel) Wanneer men dan een hond met wilde sprongen zag afkomen, zocht men onmiddellijk zijn toevlucht tot de volgende "formule" :
" Ik kwam al over Sint-Huibrechts zijn graf zonder stok of zonder staf. Kwade hond, sta stille het is Sint-Huibrechts wille. "
Geef toe dat ik u dit niet kon onthouden. En wat brengt de weerspreuk voor vandaag ons voor nieuws ? November wordt ook wel eens nevelmaand genoemd omdat het dan doorgaans mistig, grauw en koud is. Trouwens het wordt koud en dat vertelt ons een spreuk als volgt :
" De elfste maand van 't jaar, bij 't vuur brengt al te gaar. "
Morgen heb ik het over november en zijn regen en vertel ik u ook nog iets over de periode van Allerheiligen tot aan de Advent. Als u er morgen bent, dan ik ook. PS Hierna vindt u het tweede gedeelte over Allerzielen en hoe het vroeger was.
Evenals in verschillende landen bestaat(bestond) ook bij ons het bezoek van de kerkhoven op deze dag. In mening dorp en stad werd er op de vier hoeken van het kerkhof een van de Evangeliën gezongen, uit een van de vier missen van de overledenen die in het misboek stonden.In Limburg plachte men er een eigenaardig gebruik op na te houden. Rond 16 uur begaf men er zich naar het kerkhof. Diegene welke een familielid verloren had gedurende het jaar, legde strooien kruisen op het graf. Na het lezen van een gebed ging men dan huiswaarts om er pannenkoeken te gaan bakken. De mannen echter deden hier niet aan mee en die gingen vergaderen in de herbergen waar ze tot middernacht bleven drinken, spelen en zingen. Toen werd alles stil en men ging er terug naar t kerkhof waar al de strooien kruisen verband werden.Op Allerzielen werden vroeger Zielebroodjes gegeten. Die broodjes droegen een kruiske en die werden heet en warm gegeten. In Antwerpen deed men veel saffraan in het deeg om er een gele kleur aan te geven de vlammen van het vagevuur weet je wel. In Limburg werden de kruiskensbroodjes gewijd en nuchter gegeten nadat men een gebed tot lafenis der zielen gebeden had. In West-Vlaanderen noemde men deze broodjes Zielkoeken, Zielbroodjes of Cadetjes.In sommige streken luidde men de klokken 24 uren lang en de luiders mochten dan s anderdaags bij de inwoners, van huis tot huis gaan bedelen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
3 November 2006 was een redelijk zonnige dag maar wel met een lichte bui als spelbreker. De maximum temperatuur bedroeg 11,3° en die werd om 14u05 waargenomen in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. - De minimum temperatuur werd 's morgens om 7u32 opgetekend en die liet 0,6° opschrijven. De warmste 3de november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1927 met 19,8° ! - De koudste 3de november ooit kwam in 1980 voor met min 5,1° !
Omdat het vandaag nog Allerzielen is wil ik u als eerste nog een mooie weerspreuk meegeven, toepasselijk op vandaag :
" Allerzielen zonder vuur, spaart geen brandhout uit de schuur. "
Ik denk dat hier geen uitleg bij nodig is. Laat ons dan eens gaan kijken wat november ons zoals te bieden heeft. Het was niet voor niks dat Karel de Grote deze maand de naam van Windmanoth gaf want.......
" November heeft maar dertig dagen, maar dubbel wind en regenvlagen. "
Of alias........
" Wie houdt van wind, november mint. "
En zo weten we al direct aan wat we ons deze maand zoal moge verwachten ! Hiena vindt u een eerste stukje over Allerzielen en hoe het er vroeger aan toe ging, morgen kunt u daar het tweede en laatste deeltje van lezen; Tot dan ?
De gedachtenis van de overledenen in de Benedictijnenkloosters bestond al in de 6de eeuw op Pinksterdag. In de Griekse kerk wordt ze trouwens nog gehouden op Pinksteravond. Wat het vieren op deze dag aangaat, daarover vertelt de overlevering, dat het te danken is aan de H. Odilo, abt van Cluny, die in 998 bepaalde dat er in al de kloosters, na de vespers van Allerheiligen, de doodklok zou geluid worden en men het officie van de doden zou bidden. De volgende dag moesten al de priesters de mis van de overledenen lezen.Een legende vertelt, dat een vrome pelgrim, bij zijn terugkomst van Jeruzalem verzeild geraakte op een eiland waar hij door een bewoner werd opgenomen. Toen deze vernam van waar de pelgrim kwam, vroeg hij hem of hij de abdij van Cluny kende en de abt Odilo. Op het bevestigende antwoord van de pelgrim, zei de eilandbewoner : Luister, ik woon hier niet ver van de plaats waar de zielen van de overledenen hun dagelijkse zonden uitboeten, en ik hoor hun klagen dat niemand zich over hen ontfermt, en vooral de kloosterlingen van Cluny niet. Ga dan nu naar die abdij en zegt hen dat de zielen hun vragen : om de verdubbeling van hun gebeden, verstervingen en lijden. De pelgrim deed wat hem gevraagd werd en daarop zou de abt het bevel uitgevaardigd hebben.Het eerste bisdom dat deze gedachtenis in haar kerkgebruiken opnam, was dit van Luik tijdens Nodger. Later werd het feest door de kerk goedgekeurd en algemeen gemaakt.Het voorrecht om drie missen op Allerzielen te lezen, dagtekent van 1915, wat vroeger reeds toegestaan was in Spanje, Portugal en Amerika. Morgen brengt ik u het vervolg, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
2 November 2006 was een bewolkte dag met af en toe een lichte regenbui. Om 12 uur precies had het kwik zijn hoogste punt bereikt en dat liet 9,6° opschrijven. - 's Nachts om 1u52 noteerde men toen de minimum temperatuur van die dag en die bedroeg 1,3° ! De warmste 2de november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1899 met 19,9° ! - De koudste 2de november ooit kwam in 1955 voor met min 4° !
Rond Allerheiligen komen er gewoonlijk nog enkele mooie dagen welke men de Allerheiligenzomer noemt. De volksmond betitelt hem als "oude wijvenzomer ". helaas kan dat zomertje de winter niet uitschakelen en een weerspreuk zegt dit als volgt :
" Het nazomertje van Allerheiligen, kan voor de winter niet beveiligen. "
Morgen is het Allerzielen en mocht het dan mooi weer zijn, wel dan voorspelt dit niet veel goeds, lees maar eens :
" Als Allerzielen zacht begint, volgen veel regen en veel wind. "
En wat mocht het morgen sneeuwen ?
" Met Allerzielen wit gewemel, in 't voorjaar blauwe hemel. "
Of nog ietsje anders gezegd :
" Allerzielen wit besnee'd, zacht een voorjaar zit gereed. "
Kom op met die sneeuw zeker ? Maneschijn geeft dan weer hoop op een goede druivenoogst voor volgend jaar :
" Op Allerzielen een klaar maantje, tapt veel wijn al uit het kraantje. "
Hierna kunt u nog wat lezen over Allerheiligen en hoe het vroeger was. Tot slot wil ik u nog meegeven dat het vandaag een beslissende dag is in de natuur ! Vroeger jaren ging men in het bos en houwde een spaan uit de beukenboom; was hij vochtig dan kwam er een koude winter; was hij het niet, dan kreeg men geen of een warme winter. Morgen probeer ik er weer te zijn, komt u dan ook ?
Laat ik beginnen met te zeggen dat deze feestdag onder de naam van Allermartelaren ingesteld werd wanneer Paus Bonifacius IV de beenderen van de heilige martelaars in het Pantheon van Rome liet overbrengen in 607. Toen ontving de kerk de naam van Sancta Maria ad Martyres. Gregorius III stelde bij deze kerkwijding, in 731, de feestdag van Alle Heiligen op 1 november en in 834 werd deze feestdag tot de gehele Kerk uitgebreid door Gregorius IV. s Avonds om 18 uur werd het officie der Overledenen gezongen; de klokken luiden over dood en diegene die niet naar de kerk konden gaan, die bidden toen thuis een half uur of net zolang de klokken luiden. Het was ook een vrome gewoonte om kaarsen te ontsteken gedurende deze tijd en ook gans de Allerzielendag, dit tot lafenis van de zielen van het Vagevuur. Na het officie werd er doorgaans in het Vlaamse land koeken of wafels gebakken. Aan de kinderen werd er toen gezegd : hoe meer koeken zij aten, hoe meer zielekens zij verlosten. In menige stad en dorp van Vlaanderen richten de kinderen kleine altaarkens op voor de deur van hun huis. Op een vierkante tafeltje spreiden ze met zorg een witte linnen doek en te midden plaatste ze een Christusbeeld. Tegen de muur hingen zij al de sanctjes op die ze hadden. Op het voorgedeelte van het eenvoudige kinderaltaar, stond een bord als offerplaat, dit uiteraard den dienste van de voorbijganger. Zij vroegen dan een cent voor de gelovige zielen. De brave kinderen kochten met dat geld dan kaarsjes, maar de anderen, wier minste kwaad de snoepziekte was, kochten er ronde karamellen van gekookte siroop mee, tabletten genaamd. Te Brugge plachten de kleermakers op deze dag, dank aan ene stichting van de Heer van Gruuthuuse, dertien armen te kleden en gezamenlijk de mis bij te wonen in de O.L. Vrouwkerk. U hebt al wel begrepen dat deze oude traditie vandaag niet meer bestaat. Trouwens waar vindt men nog een kleermaker ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 November 2006 was een bewolkte dag, met heel even wat zon, maar ook een dag met hevige regenbuien en wind ! Om 13u21 had het kwik toen zijn hoogste punt al bereikt en dat liet 11,7° noteren. 's Avonds, om precies te zijn om 18u26 werd de minimum temperatuur van die dag waargenomen en die bedroeg 4,4° ! De warmste 1ste november sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1955 met 20,4° ! - De koudste 1ste november ooit kwam in 1890 voor met maar liefst min 12,8° ! ! !
De eerste en heiligste dag van de maand, was vroeger het feest van de herfst en het begin van de winter. Bij onze heidense voorouders gold 1 november als de dag van het uitstervend leven, van rouw en boete. En wat zeggen de weerspreuken ons zoal ? Ik koos er drie uit voor u want rond Allerheiligen zijn weerspreuken schering en inslag zegt maar. Een eerste komt ons 't volgende vertellen :
" Geeft Allerheiligen zonneschijn, dan zal het spoedig winter zijn. "
Een tweede die ik meegebracht heb, vertelt ons dan weer dit :
" Allerheiligen koud, zorg gans de maand voor hout. "
En tot slot voor vandaag :
" Met Allerheiligen vochtig weer, volgen sneeuwbuien keer op keer. "
Morgen en ook overmorgen blijf ik zeker rond Allerheiligen en Allerzielen nog even stil staan. Meer zelfs, morgen vertel ik ietsje over hoe het vroeger met Allerheiligen was. Vandaag kan u hierna wat meer kennis maken met november, scrol eens omlaag zou ik zeggen. Mij rest u vandaag alleen nog " tot morgen " te zeggen.
November van het Latijn novem = negen, was de negende maand in het Romeins jaar van Romulus, dat tien maanden telde. Hij was geplaatst onder de bescherming van Diana, de godin van de jacht en alzo kreeg hij de naam van jachtmaand. Een zeer oud versje, dat ik u zeker niet wil onthouden, luidt als volgt : Ik wierd November, dat is 't negenste genaemd, en of ik d'elfste ben, nog heet ik onbeschaemd de negenste; ik eet de groente van de boomen, ik maek de nachten lang, en doe den slaeper droomen.
Als dat niet mooi is. November werd bij de Angelsaksers Blotmonath = bloedmaand genoemd naar de offers welke toen gebracht werden om de goden te danken voor het afgelopen jaar; vandaar dat hij nog de naam van offermaand draagt. De naam slachtmaand is heden ook nog gangbaar, want vroeger, nu al een tijdje geleden, werd in november bij de boer het varken geslacht. De hedendaagse naam is Allerheiligen-, ook Allerzielenmaand. Karel de Grote noemde hem Windmanoth, wat doelt op de hevige winden welke in deze maand heersen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
31 Oktober 2006 was een bewolkte dag met heel even wat zon. De maximum temperatuur werd om 14u50 waargenomen en die bedroeg toen 15,3°. - 's Nachts om precies te zijn om 1u50 noteerde men de minimum temperatuur van die dag en die liet 9,9° opschrijven. De warmste 31ste oktober sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1925 met 20,7° ! - De koudste 31ste oktober ooit kwam in 1891 voor met min 4,6° !
Als laatste spreuk voor deze maand heb ik eens gekozen voor iets erg aktueel en tegelijk ook eigen aan deze periode, lees eens :
" Daar zijn twee heren dood : noeneslaap en vesperbrood. Daar zijn drij nieuwe in het land : zuipneuze, druipneuze en kleppertand. "
Een erg oude spreuk maar nog altijd eentje die de moeite is om ze aan u mee te geven dacht ik. Een spreuk die wel eens wat met Limburg zou kunnen te maken hebben want daar werd in zekere streken o.a. van As tot Genk het tweede ontbijt 's morgens voor de landarbeiders afgeschaft van Allerheiligen tot Pasen. Ook voor de familieleden gold dezelfde regel. Van opschorsing van het tweede ontbijt was er echter geen sprake te Gruitrode en Meeuwere, doch wel van de namiddagkoffie welke wegviel rond Allerheiligen. Alzo hoorde men daar toen de spreuk van vandaag meerdere keren rondgaan. Morgen blikken we al vooruit naar november en breng ik u ook al wat uit vroeger jaren, hoe het toen was rond of met Allerheiligen. Tot morgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
30 oktober 2006 was een bewolkte dag met heel even wat zon. De maxium temperatuur werd die dag om 13u56 waargenomen en die bedroeg 16,7° ! - 's Nachts om 1u21 noteerde men de minimum temperatuur en die liet 6° opschrijven ! De warmste 30ste oktober sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 2005 met 22,4°. - De koudste 30ste oktober ooit kwam in 1940 voor met min 5,5° !
Voor de voorlaatste weerspreuk van deze maand laat ik het u door de dieren nog eens vertellen, zoals ik al zei, zij liegen nooit ! ! !
" Wilde ganzen over de schuur, kijkt de winter al over de muur. "
Als dat niet mooi gezegd is, en bij deze weten we nu naar welke dieren we moeten uitkijken; Hopelijk krijgen we ze de eerste weken niet te zien boven de schuur ? 't Zou profijt zijn voor ons vuur ! Tot morgen met de allerlaatste weerspreuk voor oktober, u bent er toch ook ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
29 Oktober 2006 was een dag met bewolking en zon. Om 11u58 had het kwik zijn hoogste punt al bereikt en dat liet 17,6° noteren. 's Avonds om 19u35 werd de minimum temperatuur toen waargenomen en die bedroeg 10,1°. De warmste 29ste oktober sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 2005 met 22,3° ! - De koudste 29ste oktober ooit kwam in 1931 voor met min 3,7°.
Nu oktober op zijn laatste benen loopt kunnen we misschien eens kijken wat deze maand ons te bieden had, en welke daarvan de eventuele gevolgen zijn. Een eerste weerspreuk zegt ons :
" Brengt oktober veel vorst en wind, zo zijn januari en februari zeer mild. "
Vorst en wind hebben we niet veel gekregen, dus....? Moeten we de twee eerste maanden misschien wel vrezen ? Nog een andere weerspreuk zegt dan weer :
" Een koude oktober, geeft een zachte nieuwjaarsmaand. "
Buiten enkele dagen was het niet echt koud, dus.....??? Geen zachte nieuwjaarsmaand ! Nog een andere weerspreuk vertelt dan weer dit :
" Is otober warm en fijn, dan zal het een scherpe winter zijn. "
Warm en fijn was het helemaal niet, gaan we dan een "kwakkel winter" tegemoed ? Hoe dan ook, de volgende spreuk zal zijn gelijk wel halen denk ik :
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 Oktober 2006 was een bewolkte dag waar het kwik om 16u31 gestegen was tot 17,5° - 's Nachts om 0u15 noteerde men toen de minimum temperatuur van die dag en die liet 11,9° optekenen. De warmste 28ste oktober sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1913 met 21,1°. - De koudste 28ste oktober ooit kwam in 1931 voor met min 6,8° !
Morgen krijgen we de H.H. SImon en Judas op bezoek !
Op de feestdag van de H.H. Simon en Judas valt er niet meer te twijfelen, de winter is in aantocht en diverse weerspreuken vertellen ons dat als volgt :
" Als Simon en Judas henengaan, dan komt de winter aan. "
Of nog ietsjes anders, maar met dezelfde betekenis :
" Simon en Juiën komen met de winter aangekruiën. "
En in de Kempen zegt men het dan weer zo :
" Als Simon en Judas komen, begint men 't wintervuur te schromen. "
Met het woord schromen bedoelt men hier " er voor terugdeinzen ". Met de H.H. Simon en Judas hebben we ook de laatste weerheiligen voor oktober gekregen. De volgende dagen geef ik u nog enkele spreuken met betrekking tot oktober mee, en op 31 oktober verwelkomen we november al ! Ik ben er morgen weer, u toch ook ? PS : Hierna kan u nog iets lezen over een oude boerengewoonte, ik zou zeggen ga eens kijken !
Vroeger jaren was het op de feestdag van de H.H. Simon en Judas bij de conservatieve boeren de gewoonte om slechts op deze dag de kachels aan te steken. Al zat men te bibberen van de koude, toch werd van die datum zelden afgeweken. Na deze dag ziet men ook geen vliegen meer en in Frankrijk verwoord men dit zo A la Saint Simon, mouche vaut mouton. In verband daarmee wordt of werd bij vele laten buitenkermissen welke in oktober vallen, gezegd dat men vliegen als krenten in het brood bakt . Waarbij te kennen gegeven wordt dat de vliegen verdwenen zijn. Voorgaand gezegde hoorde men vroeger heel vaak te Aarsele en te Wieze. In de gemeente Grotenberge zegt of zei men : t Is kermis te Breivelde, de vliegen worden er in t brood gebakken. Breivelde is een gehucht van Grotenberge. Ook op de kermis te Eiseringen, een gehucht van Sint Kwintens-Lennik, in midden oktober, eet men vliegen in t witte brood. : net als in Ten Bos, een gehucht van Hekelgem.
