Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
17-05-2009
Is een natte mei een voordeel ?
Morgen beginnen we aan de drie Kruisdagen ook wel eens Kruisweke genoemd ! Dat zijn de drie dagen voor Ons Heer Hemelvaart en wat die inhouden dat kan u hierna lezen in een apart hoofdstukje. Ik herinner mij nog als de dag van gisteren dat ik in mijn prille levensdagen mee opstapte in die Kruisdagen ! Maar laat ons vandaag eens kijken wat een natte mei zoal te betekenen heeft en daarvoor bracht ik de volgende weerspreuken voor u mee :
" Mei koel en nat, geeft boter in het vat. "
Kort en goed zou ik zo zeggen ! Maar een natte mei heeft nog een ander voordeel want dan volgt er gewoonlijk een droge juni :
" Is meië nat, een droge juni volgt haar pad. "
En de boerenwijsheid wil ook dat op een koele mei over 't algemeen een warme zomer volgt, en wie is daar geen supporter van ? Tot daar de weerspreuken voor vandaag, morgen kijk ik eens uit naar de betekenis van dauw in deze maand, tot dan ?
Wie ken of weet het nog, de Kruisdagen die eigenlijk biddagen betekenen.Het zijn de drie dagen vóórO.L.Heer-Hemelvaart.Iedere dag werd (wordt?) er in de kerk mis gelezen, waarna de litanie van alle heiligen gezongen werd voor het heil van de vruchten der aarde.
De tweede dag van mei droegen de oude Germanen de heilige symbolen van hun goden stoetsgewijs doorheen de akker- en bouwlanden, om alzo de zegen der goden af te smeken voor hun veldvruchten en om te bidden, opdat de oogst door de natuurkrachten zou gespaard blijven. Deze ommegang werd door de kerstening de huidige Kruisprocessie, voor zover daar vandaag nog sprake van is.
In vele dorpen hield men een processie gedurende drie dagen, iedere dag volgde men een andere weg en zodoende doorkruisten men het ganse dorp. Boetpsalmen en de litanie van alle heiligen werden gezongen. Men droeg er noch het H. Sacrament noch heiligenbeelden in mee, enkel het kruisbeeld of een reliek van het H. Kruis, vandaar de naam Kruisprocessie.Ze werd gehouden doorheen de velden ter verzoening van de Goddelijke gerechtigheid en vooral ter vrijwaring van schade aan de veldgewassen, o.a. hagelschade.Zo komt het dat deze dagen in Duitsland “ Hageltage” genoemd werden.
De Kruisweke moet zonder beroemen,
Hemelvaart en meië leveren vol bloemen.
Of met andere woorden, het moet goed weer zijn. Enin Limburg meent men te weten wanneer het op de eerste kruisdag regent, er een natte oogst zal zijn –regen op de tweede dag, zal er nat hooi zijn – en regen op de derde Kruisdag, zullen er natte kersen (waterachtig) zijn. Duimen dan maar voor drie droge dagen !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
17 Mei 2008 was een bewolkte dag met buien en een maximum temperatuur van 15,1° die om 12u32 waargenomen werd in het weerstadion van Kapelle o/d Bos. In datzelfde stadion schreef men om 18u24 de minimum temperatuur op en die liet toen 12,7° noteren. - De warmste 17de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1945 met 29,6°. - De koudste 17 mei ooit kwam 1935 voor met 0,2° !
Het is weer een tijdje geleden dat ik het woord nog eens aan onze vrienden de dieren gaf, wel vandaag krijgt de houtduif die eer eens en leest u maar eens wat ze ons te vertellen heeft :
" Roept de houtduif keer op keer dan komt er vast en zeker mooi weer. "
Als dat geen goed nieuws is, tenminste als de houtduif wilt roepen ! Ik hou het voor vandaag voor bekeken, ik ga mijn oor eens te luisteren leggen, misschien hoor ik de houtduif wel ? Tot morgen !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
16 Mei 2008 was een tamelijk mooie dag, wel een dag met bewolking en zon maar toch haalde het kwik om 17u08 de kaap van de 20 graden nog met 20,6° om precies te willen zijn. De minimum temperatuur die 's Morgens om 6u16 waargenomen werd bedroeg 13,7° ! - De warmste 16de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1925 met 29,7° - De koudste 16de mei ooit die kwam in 1941 voor met min 1,3° !
Vandaag zeggen en schrijven we al 15 mei en dat betekend dat de dag van vandaag ook het staartje van de winter is want zegt er een weerspreuk :
" 't Halvent de mei is de winter voorbij. "
En bijgevolg zegt de boer :
" 't Half mei, de koeien in de mei. "
Is rond half mei de salade reeds volgroeid, dan moge we zonder twijfel een rijke oogst verwachten en een weerspreuk verwoord dit als volgt :
" Is half-mei de salaad al gaar, dan levert de oogst een goede korenaar. "
En in 't Gentse beweren ze dan weer dat we ons te midden van mei aan zo wat van alles moge verwachten :
" Te midden meië luupt regen, wind en donder mee drije. "
Maar of dit dan weer goed of voordelig is, dat is een ander paar mouwen want :
" Regen en wind in 't midden van mei en maakt de boeren niet erg blij. "
Goed doen voor iedereen.....men moet er niet aan beginnen want 't is onmogelijk ! Tot morgen dan maar met een nieuwe dag en met een weer een nieuwe weerspreuk !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
15 Mei 2008 was een bewolkte dag waar er zelfs af en toe wat lichte regen uit de hemel viel. De maximum temperatuur bedroeg die dag 20,8° en die werd om 16u16 waargenomen. - 's Nachts, en dat was om 2u54, noteerde men de minimum temperatuur en die liet 12,6° opschrijven. - De warmste 15de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1932 met 29,8° ! - De koudste 15de mei ooit die kwam in 1909 voor met min 0,3° !
Vandaag passeert Sint-Bonifacius en weg zijn de ijsheiligen
Voor vandaag ga ik de weerspreuken eens helemaal alleen aan 't woord laten, geniet er van want daar zitten er een paar mooie tussen :
" Voor nachtvorst is men niet beschermd, tot Sint-Bonifacius zich over ons ontfermt.
Een tweede weerspreukt vertelt het ons dan weer zo :
" Tot Bonifaas, die strenge baas, wees voor vrucht op vorst beducht. "
Een derde zegt ons :
" De laatste vriezeman van 't jaar is Sinte-Bonifaas voorwaar. "
En wat gedacht van deze mooie :
" Sint-Bonifaas, die geeft er, let er op; de laatste zak de vriesman op. "
En om te besluiten en om afscheid te nemen van de ijsheiligen nog deze :
" Wij zijn van nachtvorst nimmer vrij, is Bonifaas nog niet voorbij; maar is die Sint voorbij gegaan, dan is 't met vriezen ook gedaan. "
Uit al deze weerspreuken mogen we onthouden dat er na Bonfifaas geen koude meer te vrezen is; en de volksetymologie wil dat zijn naam "weldoener" betekent. Morgen is het al half mei en ook daar hebben de weerspreuken weer hun zegje over, wie hier morgen terug komt leest er weer alles over !!! Tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 Mei 2008 was een zwoele dag met 's avonds een onweer dat een einde kwam maken aan een mooie reeks zomerse dagen, weet u het nog ? De maximum temperatuur van deze dag bedroeg 28° en die werd om 15u54 waargenomen. - 's Morgens, en dat was om 6u52, werd de minimum temperatuur opgeschreven en die liet 15,1° noteren. - De warmste 14de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1943 met 30,7° ! - De koudste 14de mei ooit kwam in 1935 voor met min 1,4° !
De derde ijsheilige is vandaag een feit en Sint-Servatius is bij ons wellicht de bekendste van allemaal, dat zal dan ook de reden wel zijn waarom we hem alle verantwoordelijkheid geven van wind, regen en een eventuele koude periode. We kennen er maar een zegt maar dus schuiven we maar alle schuld in zijn schoenen ! Sint-Servatius is de oudste bisschop der Nederlanden. Reeds in 350, amper drie eeuwen na Kristus'dood werd hij bisschop van Tongeren. Hij overleed in 384 op 13 mei vandaar ook zijn feestdag op die dag. Hoe onze buitenmensen zijn naam koppelen aan de vriesdagen rond half mei, kan met een legende uitgelegd worden. Op het graf van de heilige bij de brug over de Maas te Maastricht, lag gedurende tien bisschopslevens een witte marmeren steen. Het was zijn tiende opvolger, de H. Monulfus, die de Sint-Servatiuskerk te Maastricht op zijn graf bouwde. De legende verhaalt dat het op die steen nooit sneeuwde, zelfs niet als heel de omgeving onder een dikke laag sneeuw bedekt lag. Daaruit hebben dan de landbouwers de wijze levensregel onthouden, dat de Sint-Servatiuskoude onvermijdelijk is. Van de melkboeren die vóór de wereldoorlog 1940-45 nog naar de stad kwamen, onthielden wij ook nog volgend rijmpje om Sint-Servaas te vermurwen :
" Heilige Servaas, wind en regen de baas, heb medelij mee de armen, laat ze toe hen te verwarmen, Drie Vader-ons, Drie Wees-Gegroet en maakt het weder wêre zoet. "
Het valt wel dikwijls voor dat er rond Sint-Servaas overvloedige en killen regen valt, vandaar de volgende spreuk die vooral bij de boeren in de Kempen erg bekend is :
" 't Regent Sintervaas-vloed, die spoelt de kemp uit de grond. "
En om af te ronden voor vandaag nog deze :
" Is met Servaas geen rijm te zien, zal Bonifaas geen sneeuw ons biên. "
En wat Sint-Bonifacius ons nog te vertellen heeft dat hoort u morgen dan weer wel, feit is zeker, we zijn zo goed als verlost van de koude santen. Tot morgen !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
13 Mei 2008 was wederom een pracht van een dag ! De maximum temperatuur bedroeg 27,3° en die werd om 16u37 waargenomen in het weerstation van Kapelle o/ Bos. 's Morgens om 6u28 om precies te zijn noteerde men in datzelde station de minimum temperatuur en die bedroeg toen 11,7° ! - De warmste 13de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1969 met 30,2° ! - De koudste 13de mei ooit kwam in 1885 voor met 0,1° !
Gisteren en ook de dag voordien zagen we dat het rond deze tijd serieus kan afkoelen en geloof mij wanneer ik zeg dat bloemisten en hoveniers altijd zullen wachten om hun jonge plantjes of struikjes uit te planten tot de ijsheiligen voorbij zijn ! Zij weten beter dan wie ook dat de ijsheiligen er bijna ieder jaar barbaars genoegen in vinden om de oren van de jonge plantjes af te vriezen. Vroeger werd op de buiten en soms ook wel eens in de stad een soort van Heksen- of duivelspaternoster afgelezen ter ere van de koude santen en met het inzicht hen te vermurwen en 't weer te doen keren. Ik ga u gans die paternoster besparen maar een gedeelte ervan ging als volgt :
" De drei santen van de kouwe, twee jonge en een ouwe, gingen tesamen door het land elk met koud goed al in de hand. De ene met een balleken sneeuw, den tweede met een kegelken ijs de derde die was grijs en wijs en hij droeg niemendalle, dalle : geen kegels en geen sneeuwballen. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone."
Tot een klein stukje uit die bewuste paternoster. En wat heeft de weerspreuk van vandaag ons zoal te vertellen ?
" ' Kan vriezen in de mei tot d' IJsheiligen zijn voorbij : Mamertus en Pancraas, Servatius en nog Bonifaas. "
Morgen blijf ik nog altijd bij onze koude vrienden en dan vertel ik u ietsje meer over Sint-Servaas en de melkboeren van voor de oorlog !!!! Ik probeer hier morgen terug te zijn, en U ? U komt toch ook weer mag ik hopen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Mei 2008 was de zoveelste prachtige zomerdag in de rij waar het kwik om 17u14 zijn hoogste punt bereikt had en dat bedroeg toen 27,1° ! 's Morgens om 5u49 werd de minimum temperatuur waargenomen en die liet 9,9° opschrijven ! De warmste 12de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1945 met 31,6° ! - De koudste 12 mei ooit kwam in 1927 voor met min 1,5° !
Vandaag is Sint-Mamertus onze gast en morgen komt Sint-Pankratius zijn stoel verder warm houden, of moet ik hier beter "koud houden " zeggen ? Gisteren beloofde ik u om vandaag nog een en ander te vertellen in verband met die ijsheiligen. Wel vroeger beweerde men dat die afkoeling van de natuur, dat we gisteren al zagen, verband hield met een zwerm kleine sterren, de Leoniden genaamd, welke tussen de zon en de aarde kwamen en een gedeelte van de zonnewarmte onderschepten. De oorzaak van deze afkoeling is de inval van een koude polaire luchtstroom wanneer de luchtdruk hoog is boven West-Europa en een depressie over de Oostzee en Finland ligt. Deze koude wordt ook wel haagdoornkoude genoemd, of zeg ik beter werd haagdoornkoude genoemd want ik spreek hier nu wel in de verleden tijd. En de reden daarvan is het feit dat rond deze tijd de haagdoorn of meidoorn bloeit. Er is ooit wel eens een jaar geweest dat gedurende de ijsheiligen, de sneeuw een hand dik op de vensterbanken lag en men het wonderlijk schouwspel kon aangapen van bloeiende bomen, die tegelijkertijd met bloemtrossen en sneeuw getooid waren. Morgen vertel ik hier zeker nog wat meer over, tijd nu om u de weerspreuk die ik voor vandaag gekozen heb mee te geven. Rond Sint-Pankratius is mij geen spreuk bekend, wel rond de derde ijsheilige en bij ons ook wel de meest bekende Sint-Servatius.
" Vóór Sint-Servatius geen zomer, na Sint-Servatius geen vorst. "
Dit is ook een spreuk die iedere landman erg goed kent en in de regel wordt die ook aangenomen, uiteraard zijn er altijd uitzonderingen, hoe klein ze ook moge zijn ! Om af te ronden voor vandaag heb ik de volgende weerspreuk nog voor u meegebracht :
" Geen rijmke na Sint-Servaas, geen vlokje na Bonifaas. "
Bonifaas komt er op 14 mei aan en sommige zien deze brave man ook nog als een ijsheilige, voor mij niet gelaten zolang hij maar een diploma heeft ! Ik probeer hier morgen weer te zijn en dan praat ik nog even verder over de drie koude santen, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Mei 2008 was een pracht van een zomersedag met een maximum temperatuur van 26,1° die om 15u58 waargenomen werd in het weerstation van Kapelle o/d Bos. In datzelfde stadion schreef men 's nachts om 3u38 de minimum temperatuur voor deze dag op en die liet 11,4° noteren. De warmste 11de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1998 met 30° ! - De koudste 11de mei ooit kwam in 1879 voor met 0,1° !
Met Sint-Mamertus op kop krijgen we vanaf morgen de drie koude santen of vriesheiligen op bezoek, in de wijnstreken noemt men ze zonder omwegen de " wijndieven ". Bij ondervinding weten we dat ze erg op ons gebeten kunnen zijn en ons kunnen doen rillen en beven gelijk in de voordagen van de winter. Het is een van ouds bekend verschijnsel dat telkenjare omstreeks halfmei zich voordoet, namelijk op enige meer of mindere warme dagen volgt een sterke daling van de temperatuur, die gepaard gaat met van die scherpe noordenwind, een betrokken lucht en koude regen- of hagelbuien. De noordenwind vergezeld van vrij strenge nachtvorsten brengt veel schade toe vooral aan aardappelen, haver, jonge groenten en bloeiende fruitbomen. Het oude volksgeloof bracht die verschijnsel in verband met de heiligen die omstreeks die tijd herdacht worden en zo heeft men de HH. Mamertus, Pankratius en Servatius de " ijsheiligen " of "strenge heren" genoemd. Te oordelen naar volgend rijmpje moet Sint-Mamertus de oudste zijn :
" Al is Mamertus oud en grijs, houdt hij van vriezen nog en ijs. "
Als het vroeger jaren tijdens de dagen van de koude santen nat en kil was, dan bakte men op de buiten spek-pannenkoeken, " ze lapten de magen en spanden de broeken ". Men offerde er een dozijntje aan die heilige mensenverneukers, d.w.z. dat men ze naar de koster bracht, dit met het doel een woordje te beste te spreken om 't weer te doen keren. Die voorouders toch ! Morgen ga ik uiteraard verder met onze koude vrienden, en misschien ook met nog wat meer uitleg want over de ijsheiligen geraakt men omzeggens niet uitgebabbeld. Tot Morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Mei 2008 was nogmaals een schitterende lentedag die we gerust een zomerdag kunnen noemen. Om 15u32 noteerde men de maximum temperatuur voor deze dag en die liet 27,8° optekenen. 's Morgens om 5u08 om precies te zijn werd de minimum temperatuur waargenomen en die bedroeg 12,3° ! De warmste 10de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1945 met 28,1° ! - De koudste 10de mei ooit kwam in 1928 voor met 0,2° !
Wie onder u kent er Sint-Job niet, en vooral de mensen met een tuin moeten hem erg goed kennen want samen met Sint-Markus die op 25 april al langs kwam, is Sint-Job de bonenplanter maar in feiten is hij een zaai of plantheilige ook al spreken de weerspreuken uitsluitend over bonen, leest u maar eens :
" Op Sint-Job plant men bonen hals over kop. "
Of nog andere spreuk die het dan weer als volgt zegt :
" Men zet de bonen met Sint-Job en houdt dan niet meer op. "
De konservatieve boeren die beweren dat men nooit vroeger dan op Sint-Markus, en nooit later dan op Sint-Job mag planten. In Zuid-Limburg daar geloofd men dan weer dat er een goed fruitjaar zal volgen als op 10 mei, net zoals op 1 mei, de zon door de bomen schijnt. Maar let op want morgen zou het best nog wel eens serieus koud kunnen zijn :
" Pas op, pas op, Pas op, Sint-Job, want hij steekt een vuurken op. "
Vroeger jaren vierde men te Antwerpen nog de St. Jobskermis, het is er dan kermis of foor en de kinderen deden zich in die jaren tegoed aan de wafelkramen. Het volk ging in de herbergen schol of garnaal, broodjes met rookvlees eten en de witte seef drinken. En 't is nog altijd waar wat men vroeger schreef :
" Al die naer Sint Job gaen, die zijn maer arme liën, zijn gaan meer om te zuipen dan om Sint Job te zien. "
Tot daar mijn taak voor vandaag ! En morgen wel dan wordt het oppassen geblazen want dan wil ik het met u hebben over....... de IJsheiligen die vanaf 11 mei op bezoek komen. Een gouden raad mis de volgende dagen zeker niet !!! Tot morgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Mei 2008 was al de zoveelste schitterende zomerdag in de rij van toen ! De maximum temperatuur bedroeg 27,8° en die werd om 17u57 waargenomen in het weerstation van Kapelle o/d Bos waar men 's morgens om 6u26 de minimum temperatuur opschreef en die liet 11,1° noteren. - De warmste 9de mei sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1976 met 29,8°. - De koudste 9de mei ooit kwam in 1926 voor met min 1,9° !
Beloofde ik u gisteren dat ik het vandaag over 't gras in mei zou hebben, dan was dat zonder Sint-Macharius gerekend, maar dat "babbeltje" over 't gras hebt u zeker nog te goed, dat wordt alleen maar verschoven tot na 13 mei e.k. ! De feestdag van de H. Macharius wordt (werd) voornamelijk te Gent in de hoofdkerk, te Laarne en te Overboelare gevierd. Daar het graf van de H. Macharius door schitterende mirakelen verheerlijkt was, werden de heilige overblijfsels in 1067 opgegraven en ter verering gesteld. Deze heilige wordt (werd) aanroepen tegen de pest en besmettelijke ziekten. Zijn feestdag werd ingesteld in 1080 en tot rond 1540 had de jaarlijkse markt plaats in de heerlijkheid van Sint Baafs nevens Gent : de negenmeimarkt. Sedert het afschaffen van de abdij heeft ze plaats in Sint-Amandsberg bij Gent. En wat zegt ons de weerspeuk voor morgen ?
" Sint-Macharius rust noch duur want de hemel staat in vuur. "
Deze weerspreuk komt ons vertellen dat het in het begin van mei zeer winderig kan zijn, een rode hemel is trouwens altijd een voorteken van wind. Morgen wil ik het samen met u hebben over het bezoek van Sint-Job die overmorgen bij ons langs komt. Ik zal er zijn, u komt toch ook ? Afspraak voor morgen dan !
