Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
21-04-2006
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
21 April 2005 was een mooie zonnige dag waar het kwik om 17u12 het maximum van 15,5° bereikte. De minimum temperatuur bedroeg die dag 1,8° om 6u55 opgetekend. 21 April 2004 begon bewolkt maar werd erg zonnig in de namiddag. De maximum temperatuur bedroeg toen 19,9° en dat werd om 15u50 genoteerd. De laagste temperatuur van deze dag werd om 5u45 opgetekend en die bedroeg toen 8,7° De warmste 21 april ooit kwam in 1968 voor met 28° !
Hoewel we nog precies een week van de rosse maan verwijderd zijn, ze begint op 27 april e.k., wil ik er vandaag toch al wat over kwijt. De maan na de Paasmaan is de rosse maan. De heidenen in het algemeen beschouwden deze maan als de oorsprong van veel kwaads betreffende het weer- en luchtgesteltenis. Dit geloof of was het wangeloof, is lang blijven hangen in het volksgezegde. De Rosse Maan, die zo gevreesd was bij het volk, begint in april en heeft haar wasdom in mei. Welnu, gewoonlijk heeft men nog nachtelijke vorst in de maand april, waardoor de nieuw uitgelopen botten bevriezen en ros worden. Dit werd vroeger de maan toegeschreven, en haar naam was geboren. Op gebied van weerkunde weet men dat de maan, evenals de zon en sterren een invloed hebben op het weer. Hierna geef ik u de bijzonderste aantekeningen uit de volksmond van vroeger jaren. De maan - Als de maan de vierde dag klaar is, zei men vroeger, dan heeft men een ganse maan goed weer. Is ze dof dan betekend dit regen. Heeft ze een rode schijn, dan gingen er winden komen. Zit de maan in een hof, dan zal het regenen. Het weder bij een opkomende maan, zou blijven duren tot volle maan. De zon - Als de zon helder is 's morgens, zal 't schoon weer zijn. Als de zon helder onder gaat, zal het 's anderdaags goed weer zijn. Gaat de zon rood getint onder, dan verwacht men wind. Zo de zon rood opstaat en de wolken de zon bedekken, zal het regenen. Een waterachtige en een stekende zon, geeft regen, ze trekt water zei men dan. Heeft de zon een witte ring bij 't ondergaan mag men donder verwachten binst de nacht. Zijn er rode wolken in 't noorden, dan betekent dit wind. Veel sterren in de lucht, betekent in de zomer schoon weer, en 's winters vorst. Weinig of geen sterren, voorspellen regen. Dit zijn zeer oude gezegdes op basis van waarnemingen uit lang vervlogen tijden maar waar vandaag nog altijd veel waarheid in schuilt, alleen moet je dan wel de moeite doen om de maan, de zon en de sterren gade te slaan. Morgen vertel ik, zoals eerder beloofd, wat over Beloken Pasen, tot dan ?
Ik zou durven beweren dat we dit jaar nooit zo kort tegen de lente waren als vandaag ! De zwaluwen zijn er, de koekoek roept volop en we zijn half april voorbij ! Wat kan de lente nu nog tegenhouden ? Maar....let toch maar op met u kleding, twee spreuken die ons waarschuwen :
" Die laat een draadje af, delft in april zijn graf ! "
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
20 April 2005 was een dag met een lichte bewolking waar het kwik niet hoger klom dan 12,7° om 14u25 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 3,4° om 6u22 's ochtends 20 April 2004 was een dag met wat bewolking maar hoofdzakelijk met zon. De maximum temperatuur bedroeg toen 18,1° om 17u15. De minimum temperatuur bedroeg 0,7° om 6u50 De warmste 20ste april ooit kwam in 1968 voor met 29° !
Terwijl we wachten op het bezoek van Sint - Joris die er op 23 april aankom, en de rosse maan waar we op 27 april aan beginnen, laat ik een weerspreuk ons vertellen waarom april niet droog mag zijn :
" Op een droge april, wel eens een natte zomer volgen wil. "
Laat het in zo'n geval deze maand dan nog maar wat regenen. Zo zijn de boerkens content en kunnen wij hopen op een lange mooie hete zomer !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
19 April 2005 was een bewolkte dag, het werd toen niet warmer dan 14,2° om 15u01 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg om 5u35 in de morgen 4,9° 19 April 2004 was eveneens een bewolkte met af en toe wat lichte regen. Het werd niet warmer dan amper 10° en de mininum temperatuur bedroeg die dag 5° De warmste 19de april ooit kwam in 1988 voor met 24° !
Dat de echte lente op zich laat wachte is misschien nog zo slecht niet ? Waar een vroege of een late lente goed voor is, laat ik u de weerspreuk zelf vertellen.
" Vroege lente, korte zomer, late lente, vroege winter. "
Een mens zou geneigd zijn van te zeggen dat het ene niet goed is, en dat het andere niet deugd !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
18 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen, het kwik steeg niet hoger dan 13,3° en dat werd om 12u33 genoteerd. De minumum bedroeg toen 5,1° om 5u30 's morgens. 18 April 2004 was eveneens een bewolkte dag met regen waar het kwik op 11,1° bleef steken en daar moest men die dag tot 19 uur voor wachten. De minimum temperatuur bedroeg toen 7° om 6u30 's morgens. De warmste 18de april ooit kwam in 1949 voor met 27° ! Rechtzetting : Gisteren zei ik dat de warmste 17de april in 1984 voor kwam, dat moet wel degelijk 1949 zijn toen het kwik 30° bereikte.
Men zal deze dag vroeger wel zo genoemd hebben, en op deze derde Pasen vierde men vroeger in Beerse het overbrengen van de relieken van de H. Cornelius. De overlevering vertelt dat de kapel waar de reliek bewaard wordt, door ene wondere Voorzienigheid gebouwd werd. Een krijgsoverste zou hier ter plaatse een beeldeke van de heilige gevonden hebben. Hij nam dat beeldeke mee, doch tot driemaal toe werd het hem ontroofd en telkens teruggevonden op de plaats van de vondst. De inwoners vroegen zich af of God aldaar niet ene kapel wilde zien oprichten. Zij bouwden de kapel, waardoor de godsvrucht tot de H. Cornelius zich verspreidde en men kwam van alle kanten naar de kapel afgezakt. De Derde Paasdag kwamen (komen?) er honderden naar de kapel die slechts een deel der bedevaarders kon bevatten. De menigte knielde, zat of lag op de grond, en rond de lichte hoogte stonden de typische huifkarren van de kempische bedevaarders geschaard. Aanstaande vrijdag of zaterdag vertel ik dan weer wat over Beloken Pasen die er zondag aankomt.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
17 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen en het kwik steeg niet hoger dan 10,4° om 16u33 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,9° om 6u21 's morgens genoteerd. 17 April 2004 was een zonnige dag met in de namiddag bewolking. De maximum temperatuur liep toen op tot 21,8° om 13u53 ! De minimum temperatuur werd toen om 7 uur 's morgens gemeten en die bedroeg 7° De warmste 17 april ooit kwam in 1984 voor met.....30° ! ! ! ! ! ! Dat ligt ondertussen ook al weer 22 jaar achter ons !
In het West-Vlaamse Ingelmunster had op deze dag de Vlaschieting, ook Zotteschieting genaamd plaats. Het doelhof werd gesloten en enkel de gildebroeders werden er toegelaten. Van voren aan den doel was er een tafel waarop een tinnen kom met vla, een kom met harde eieren en een stoop bier stond, naast lepels, teljoren en bierglazen. De schijf of doel was in vier geren verdeeld, in dewelke stond geschreven : bier, vla, eieren, water. Niet ver van de tafel was er een giettubbe vol water in de grond gedolven. Wie bijvoorbeeld bier schoot, moest zijn pijl uittrekken en rond den hof lopende aan de tafel komen. Daar mocht hij dan bier drinken tot er een andere schutter, die ook bier geschoten had, hem op de schouder kwam kloppen. Met vla en eieren gebeurde het net hetzelfde. Men mocht dus zoveel eten en drinken als men maar wou tot men afgeschoten werd. Werd men op de rug geklopt terwijl men juist at of dronk, dan diende men een boete te betalen. Had er iemand water geschoten, dan moest die zijn pijl uittrekken, rond den hof naar de tubbe lopen en er middenin springen. Maar tegen dat hij sprong moesten alle schutters hand in hand rond de tubbe staan en wie niet op post was, kreeg weer een boete ! Op Tweede Pasen hadden (hebben?) er ook veel beewegen plaats naar verschillende heiligdommen zoals o.a. te Bekkerzeel, Diegem, Hakendover, Lembeek, Lebbeke, Leest bij Mechelen enz. Men ging er toen beewegen tegen allerlei ziektes en kwalen. Gelukkig viel Pasen dit jaar niet in maart want zegt er een weerspreuk : Valt Paschen in de Meert, is 't heel jaar verkeerd. We moge dus toch nog uitkijken naar heel veel goed weer dit jaar !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
16 April 2005 was een bewolkte dag met regen en het kwik kwam niet niet hoger dan 7,8° om 14u28 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 5,3° en die werd om 0u10 genoteerd. 16 April 2004 was een mooie zonnige dag met een een maximum temperatuur van maar liefst 21,7° om 16u30 ! De minimum temperatuur bedroeg toen 4,2° om 5u45 's morgens. De warmste 16 april ooit kwam in 1978 voor met 27° !!!!!!!
Pasen is geen verkerstend feest zoals sommige wel eens beweerde maar een godsdienstig feest uit het Jodendom overgegaan in het Christendom. De naam zelf is gebleven omdat hij ook voor de christen de "overgang" van de dood tot het leven betekent. Pasen herinnert de Verrijzenis des Zaligmakers. Deze dag en de gehele Paastijd (tot H. Drievuldigheidszondag) is een vreugdetijd. Pasen is een feest voor oud en jong. Hij is de verrijzenis van de ziel uit de slavenband van de zonde, het herleven van de genade door de paasbicht. Vroeger zond men peter en meter een Paasbrief zoals het de gewoonte is op Nieuwjaar, en ook toen ontving het kind een geschenk onder de vorm van een Paasbroodje. In Haspengouw gingen de werklieden van de pachthoeven vroeger op Paasmorgen de landerijen palmen. Dat bestond uit een stukje gewijde palm op de velden te gaan steken om alzo de aanstaande oogst te vrijwaren tegen wind en hagelslag. 's Middags mochten ze zich dan rond de tafel van de pachters scharen, en 's namiddags werd er lekkere koffie geschonken. Vroeger was het ook de gewoonte om op Pasen nieuwe kleren aan te doen, men moest dan op zijn Paasbest zijn. Dat gebeurde waarschijnlijk omdat het het vroeger de gewoonte was van witte kleren aan te doen als teken van vreugde. Het was derhalve de kledij van de nieuw gedoopten en van deze die, gereinigd door het vervullen van hun paasplicht, de zuiverheid van hun geweten lieten blijken. Ook op Pasen bestond er vroeger weer wangeloof. Zo deden zeelieden de belofte geen vlees te eten op Pasen ten einde van de storm bevrijd te zijn. Geen vlees eten was ook goed tegen tandpijn. Het water had bijzondere hoedanigheden, het genas, zo zei men, allerhande ziekten, en het bederfde niet wanneer het om middernacht geput werd. Men at ook eieren die op Goeden Vrijdag gelegd waren om bevrijd te blijven van tandpijn. Morgen vertel ik nog wat over tweede Pasen en Ingelmunster, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
15 April 2005 was een bewolkte dag met af en toe lichte regen. Om 13u02 bereikte het kwik zijn hoogste punt en dat was 12,3° . De minimum temperatuur bedroeg toen 8,7° en die werd om 3u 's nachts genoteerd. 15 April 2004 was een erg zonnige dag waar de maximum temperatuur opliep tot 20,4° om 16u30 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen 3,3° en die werd om 7 uur 's morgens opgetekend. De warmste 15 april ooit kwam in 1982 voor met 25° ! ! !
Op Paasavond had(heeft) de wijding van de Paaskaars plaats, zij beduidt den Heiland, zo schrijft de volkskundige kalender : het " Licht van het Licht ": de vijf wierookkorrels welke kruisgewijs in de kaars werden gebracht, doelen op de reukwerken, waarmee Jezus lichaam werd gebalsemd; de vijf openingen hiervoor zijn de vijf glorierijke Wonden. De doopleerlingen werden toen onderwezen in het geloof en ontvingen het H. Doopsel. Dat was (is) de reden waarom men deze avond het doopwater wijdt. Daarna begon dan de mis, en bij het aanheffen van den Gloria luiden de klokken, klingelden de bellen en liet het orgel zich horen. Vroeger werd de Paaskaars uitgedeeld aan de inwoners van de parochie onder de vorm van kleine kaarsjes. In verschillende kerken stond een grote kandelaar waarop de paaskaars geplaatst werd. Wanneer de klok begon te luiden, keken alle kinderen naar de klokkentoren, en dan gingen ze overal, in hof en beemden, zoeken naar de Paaseieren. De klok was immers van Rome gekomen en men komt van zulke verre reis niet terug zonder een geschenk mee te brengen. De eieren waren vroeger eenvoudig gekleurde eieren en van een spreuk voorzien. Later waren ze van suiker en chocolade, nog later begonnen gewone geschenken de zinnebeeldige eieren te vervangen. Het ei was een teken der verrijzenis of herschepping, wat er in zit schijnt dood, doch wordt levend. Waar vroeger het burgelijk jaar op Pasen begon, was het tevens het zinnebeeld van het nieuwjaar. De oude eierschalen werden bewaard en in de kas gezet, de spreuk die er op stond diende tot leidraad voor het kind : het was de les die van Rome kwam. In sommige streken was het de gewoonte dat de schoolkinderen, ook wel de kerkbediende, rond Pasen eieren gingen bedelen bij de inwoners van de parochie, en ze deden dit al zingende : Vrouwke, vrouwke, doe uw best, haal een eiken uit den nest, van die witte hennen, God zal ze kennen. Een ei is geen ei, de tweede is een half ei, de derde is een paasei. De eieren werden dan verdeeld, of men bakte er een eierkoek van waaraan de schoolkinderen zich dan deugd deden. Na de dienst werd de vasten uitgeklopt. Op Paasavond pleegde men ook de HH. Oliën van het jaar te voren te verbranden. Het volk zei toen dat men Judas verbrandde en daarom dat ze deze zaterdag ook nog Judaszaterdag noemde. Ook op deze dag bestond er natuurlijk ook weer dat wangeloof. Zo zei men dat al wie heden, wanneer de klokken van Rome kwamen, naar de naastgelegen bron snelde en zich het hoofd waste, van hoofdpijn en zonnesteken zou bevrijd blijven. De lieden lieten zich hun haar snijden en hun baard afdoen, om al het oude af te leggen. Zo komen we dan bij Pasen, maar daar vertel ik u morgen dan weer wat over, tot dan ?
Gisteren zei ik u al dat de vertellingen rond deze dag, vroeger schering en inslag waren, wel dat was ook zo. Zo werd bijvoorbeeld van het roodborstje gezegd, dat het zich op de doornenkroon van Jezus neerzette, om met met zijn snavel de doornen uit te trekken. Ook van andere vogels werd er verteld. Van de ooievaar zei men dat die riep "Sterk hem", de zwaluw zou dan weer geroepen hebben " Verkoel hem", terwijl de kievit "pijnig hem" zou geroepen hebben. Dat is ook de reden waarom deze eerste vogels zo geliefd zijn bij de mensen, terwijl de kievit het voorwerp was van afkeer en vervloeking. Van de kruisbek werd verteld dat deze zich op de dwarsbalken van het kruis ging zetten, en alle pogingen deed om des Zaligmakers nagels uit te trekken waarbij zijn snavel gebogen werd. Ook in de plantenwereld is de herinnering aan Goede Vrijdag bewaard gebleven, bewijzen daar van zijn de passiebloem, kruisdoorn, bloeddruppel en de legenden van de hagedoorn, espeboom, treurwilg enz. Wat het weer betrof hadden de Brabantse boeren graag de wind in het Oosten op Goede Vrijdag, maar liever nog in het Noord-Oosten. Zuiderwind zou ongeluk brengen. Regen bracht onvruchtbaarheid, en wie op Goede Vrijdag bloemen zaaide, kreeg bloemen van verschillende kleuren. Op deze dag mocht men wel de akker beploegen. Er was uiteraard ook weer het wangeloof met betrekking op Goede Vrijdag. Wie om 3 uur 's namiddags geboren werd, had de macht om koortsen af te nemen, niet voor zich zelve, noch voor zijn familieleden, maar wel voor vreemden. In Knokke vernieuwde men het stro van de bedden om geen vlooien te krijgen. Op de Vlaamse kust zou geen enkele vissser in zee steken of erin verblijven, die dag was het immers meermaals gebeurd dat vissers niet anders ophaalden dan doodskoppen. Menig oud vrouwke, zowel in Brabant als in Vlaanderen, zei volgend gebed op : Het is op eenen goeden vrijdag geschied, dat Jezus lag in 't zwaar verdriet, met zijn duurbaar bloed besprangen, met zijn doornenkroon behangen, een kroon van 75 takken, dat liep op Jezus gebenedijde jakke. Toen Jezus zijn kruis wou dragen, den veldweg op, den veldweg af, kon hij niet meer verdragen den steen dien hij in de aarde vond. Toen sprak Jezus met zijn gebenedijden mond : Die dit gebedeken 's morgens op goeden vrijdag zal nuchter lezen, zal nooit verloren gaan. Rond de Paastijd valt er zoveel te vertellen, dat ik plaats en tijd tekort kom, maar morgen ga ik zeker nog wat verder, tot dan ?
