Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
19-04-2006
April mag niet droog zijn !
Terwijl we wachten op het bezoek van Sint - Joris die er op 23 april aankom, en de rosse maan waar we op 27 april aan beginnen, laat ik een weerspreuk ons vertellen waarom april niet droog mag zijn :
" Op een droge april, wel eens een natte zomer volgen wil. "
Laat het in zo'n geval deze maand dan nog maar wat regenen. Zo zijn de boerkens content en kunnen wij hopen op een lange mooie hete zomer !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
19 April 2005 was een bewolkte dag, het werd toen niet warmer dan 14,2° om 15u01 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg om 5u35 in de morgen 4,9° 19 April 2004 was eveneens een bewolkte met af en toe wat lichte regen. Het werd niet warmer dan amper 10° en de mininum temperatuur bedroeg die dag 5° De warmste 19de april ooit kwam in 1988 voor met 24° !
Dat de echte lente op zich laat wachte is misschien nog zo slecht niet ? Waar een vroege of een late lente goed voor is, laat ik u de weerspreuk zelf vertellen.
" Vroege lente, korte zomer, late lente, vroege winter. "
Een mens zou geneigd zijn van te zeggen dat het ene niet goed is, en dat het andere niet deugd !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
18 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen, het kwik steeg niet hoger dan 13,3° en dat werd om 12u33 genoteerd. De minumum bedroeg toen 5,1° om 5u30 's morgens. 18 April 2004 was eveneens een bewolkte dag met regen waar het kwik op 11,1° bleef steken en daar moest men die dag tot 19 uur voor wachten. De minimum temperatuur bedroeg toen 7° om 6u30 's morgens. De warmste 18de april ooit kwam in 1949 voor met 27° ! Rechtzetting : Gisteren zei ik dat de warmste 17de april in 1984 voor kwam, dat moet wel degelijk 1949 zijn toen het kwik 30° bereikte.
Men zal deze dag vroeger wel zo genoemd hebben, en op deze derde Pasen vierde men vroeger in Beerse het overbrengen van de relieken van de H. Cornelius. De overlevering vertelt dat de kapel waar de reliek bewaard wordt, door ene wondere Voorzienigheid gebouwd werd. Een krijgsoverste zou hier ter plaatse een beeldeke van de heilige gevonden hebben. Hij nam dat beeldeke mee, doch tot driemaal toe werd het hem ontroofd en telkens teruggevonden op de plaats van de vondst. De inwoners vroegen zich af of God aldaar niet ene kapel wilde zien oprichten. Zij bouwden de kapel, waardoor de godsvrucht tot de H. Cornelius zich verspreidde en men kwam van alle kanten naar de kapel afgezakt. De Derde Paasdag kwamen (komen?) er honderden naar de kapel die slechts een deel der bedevaarders kon bevatten. De menigte knielde, zat of lag op de grond, en rond de lichte hoogte stonden de typische huifkarren van de kempische bedevaarders geschaard. Aanstaande vrijdag of zaterdag vertel ik dan weer wat over Beloken Pasen die er zondag aankomt.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
17 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen en het kwik steeg niet hoger dan 10,4° om 16u33 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,9° om 6u21 's morgens genoteerd. 17 April 2004 was een zonnige dag met in de namiddag bewolking. De maximum temperatuur liep toen op tot 21,8° om 13u53 ! De minimum temperatuur werd toen om 7 uur 's morgens gemeten en die bedroeg 7° De warmste 17 april ooit kwam in 1984 voor met.....30° ! ! ! ! ! ! Dat ligt ondertussen ook al weer 22 jaar achter ons !
In het West-Vlaamse Ingelmunster had op deze dag de Vlaschieting, ook Zotteschieting genaamd plaats. Het doelhof werd gesloten en enkel de gildebroeders werden er toegelaten. Van voren aan den doel was er een tafel waarop een tinnen kom met vla, een kom met harde eieren en een stoop bier stond, naast lepels, teljoren en bierglazen. De schijf of doel was in vier geren verdeeld, in dewelke stond geschreven : bier, vla, eieren, water. Niet ver van de tafel was er een giettubbe vol water in de grond gedolven. Wie bijvoorbeeld bier schoot, moest zijn pijl uittrekken en rond den hof lopende aan de tafel komen. Daar mocht hij dan bier drinken tot er een andere schutter, die ook bier geschoten had, hem op de schouder kwam kloppen. Met vla en eieren gebeurde het net hetzelfde. Men mocht dus zoveel eten en drinken als men maar wou tot men afgeschoten werd. Werd men op de rug geklopt terwijl men juist at of dronk, dan diende men een boete te betalen. Had er iemand water geschoten, dan moest die zijn pijl uittrekken, rond den hof naar de tubbe lopen en er middenin springen. Maar tegen dat hij sprong moesten alle schutters hand in hand rond de tubbe staan en wie niet op post was, kreeg weer een boete ! Op Tweede Pasen hadden (hebben?) er ook veel beewegen plaats naar verschillende heiligdommen zoals o.a. te Bekkerzeel, Diegem, Hakendover, Lembeek, Lebbeke, Leest bij Mechelen enz. Men ging er toen beewegen tegen allerlei ziektes en kwalen. Gelukkig viel Pasen dit jaar niet in maart want zegt er een weerspreuk : Valt Paschen in de Meert, is 't heel jaar verkeerd. We moge dus toch nog uitkijken naar heel veel goed weer dit jaar !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
16 April 2005 was een bewolkte dag met regen en het kwik kwam niet niet hoger dan 7,8° om 14u28 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 5,3° en die werd om 0u10 genoteerd. 16 April 2004 was een mooie zonnige dag met een een maximum temperatuur van maar liefst 21,7° om 16u30 ! De minimum temperatuur bedroeg toen 4,2° om 5u45 's morgens. De warmste 16 april ooit kwam in 1978 voor met 27° !!!!!!!
Pasen is geen verkerstend feest zoals sommige wel eens beweerde maar een godsdienstig feest uit het Jodendom overgegaan in het Christendom. De naam zelf is gebleven omdat hij ook voor de christen de "overgang" van de dood tot het leven betekent. Pasen herinnert de Verrijzenis des Zaligmakers. Deze dag en de gehele Paastijd (tot H. Drievuldigheidszondag) is een vreugdetijd. Pasen is een feest voor oud en jong. Hij is de verrijzenis van de ziel uit de slavenband van de zonde, het herleven van de genade door de paasbicht. Vroeger zond men peter en meter een Paasbrief zoals het de gewoonte is op Nieuwjaar, en ook toen ontving het kind een geschenk onder de vorm van een Paasbroodje. In Haspengouw gingen de werklieden van de pachthoeven vroeger op Paasmorgen de landerijen palmen. Dat bestond uit een stukje gewijde palm op de velden te gaan steken om alzo de aanstaande oogst te vrijwaren tegen wind en hagelslag. 's Middags mochten ze zich dan rond de tafel van de pachters scharen, en 's namiddags werd er lekkere koffie geschonken. Vroeger was het ook de gewoonte om op Pasen nieuwe kleren aan te doen, men moest dan op zijn Paasbest zijn. Dat gebeurde waarschijnlijk omdat het het vroeger de gewoonte was van witte kleren aan te doen als teken van vreugde. Het was derhalve de kledij van de nieuw gedoopten en van deze die, gereinigd door het vervullen van hun paasplicht, de zuiverheid van hun geweten lieten blijken. Ook op Pasen bestond er vroeger weer wangeloof. Zo deden zeelieden de belofte geen vlees te eten op Pasen ten einde van de storm bevrijd te zijn. Geen vlees eten was ook goed tegen tandpijn. Het water had bijzondere hoedanigheden, het genas, zo zei men, allerhande ziekten, en het bederfde niet wanneer het om middernacht geput werd. Men at ook eieren die op Goeden Vrijdag gelegd waren om bevrijd te blijven van tandpijn. Morgen vertel ik nog wat over tweede Pasen en Ingelmunster, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
15 April 2005 was een bewolkte dag met af en toe lichte regen. Om 13u02 bereikte het kwik zijn hoogste punt en dat was 12,3° . De minimum temperatuur bedroeg toen 8,7° en die werd om 3u 's nachts genoteerd. 15 April 2004 was een erg zonnige dag waar de maximum temperatuur opliep tot 20,4° om 16u30 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen 3,3° en die werd om 7 uur 's morgens opgetekend. De warmste 15 april ooit kwam in 1982 voor met 25° ! ! !
Op Paasavond had(heeft) de wijding van de Paaskaars plaats, zij beduidt den Heiland, zo schrijft de volkskundige kalender : het " Licht van het Licht ": de vijf wierookkorrels welke kruisgewijs in de kaars werden gebracht, doelen op de reukwerken, waarmee Jezus lichaam werd gebalsemd; de vijf openingen hiervoor zijn de vijf glorierijke Wonden. De doopleerlingen werden toen onderwezen in het geloof en ontvingen het H. Doopsel. Dat was (is) de reden waarom men deze avond het doopwater wijdt. Daarna begon dan de mis, en bij het aanheffen van den Gloria luiden de klokken, klingelden de bellen en liet het orgel zich horen. Vroeger werd de Paaskaars uitgedeeld aan de inwoners van de parochie onder de vorm van kleine kaarsjes. In verschillende kerken stond een grote kandelaar waarop de paaskaars geplaatst werd. Wanneer de klok begon te luiden, keken alle kinderen naar de klokkentoren, en dan gingen ze overal, in hof en beemden, zoeken naar de Paaseieren. De klok was immers van Rome gekomen en men komt van zulke verre reis niet terug zonder een geschenk mee te brengen. De eieren waren vroeger eenvoudig gekleurde eieren en van een spreuk voorzien. Later waren ze van suiker en chocolade, nog later begonnen gewone geschenken de zinnebeeldige eieren te vervangen. Het ei was een teken der verrijzenis of herschepping, wat er in zit schijnt dood, doch wordt levend. Waar vroeger het burgelijk jaar op Pasen begon, was het tevens het zinnebeeld van het nieuwjaar. De oude eierschalen werden bewaard en in de kas gezet, de spreuk die er op stond diende tot leidraad voor het kind : het was de les die van Rome kwam. In sommige streken was het de gewoonte dat de schoolkinderen, ook wel de kerkbediende, rond Pasen eieren gingen bedelen bij de inwoners van de parochie, en ze deden dit al zingende : Vrouwke, vrouwke, doe uw best, haal een eiken uit den nest, van die witte hennen, God zal ze kennen. Een ei is geen ei, de tweede is een half ei, de derde is een paasei. De eieren werden dan verdeeld, of men bakte er een eierkoek van waaraan de schoolkinderen zich dan deugd deden. Na de dienst werd de vasten uitgeklopt. Op Paasavond pleegde men ook de HH. Oliën van het jaar te voren te verbranden. Het volk zei toen dat men Judas verbrandde en daarom dat ze deze zaterdag ook nog Judaszaterdag noemde. Ook op deze dag bestond er natuurlijk ook weer dat wangeloof. Zo zei men dat al wie heden, wanneer de klokken van Rome kwamen, naar de naastgelegen bron snelde en zich het hoofd waste, van hoofdpijn en zonnesteken zou bevrijd blijven. De lieden lieten zich hun haar snijden en hun baard afdoen, om al het oude af te leggen. Zo komen we dan bij Pasen, maar daar vertel ik u morgen dan weer wat over, tot dan ?
Gisteren zei ik u al dat de vertellingen rond deze dag, vroeger schering en inslag waren, wel dat was ook zo. Zo werd bijvoorbeeld van het roodborstje gezegd, dat het zich op de doornenkroon van Jezus neerzette, om met met zijn snavel de doornen uit te trekken. Ook van andere vogels werd er verteld. Van de ooievaar zei men dat die riep "Sterk hem", de zwaluw zou dan weer geroepen hebben " Verkoel hem", terwijl de kievit "pijnig hem" zou geroepen hebben. Dat is ook de reden waarom deze eerste vogels zo geliefd zijn bij de mensen, terwijl de kievit het voorwerp was van afkeer en vervloeking. Van de kruisbek werd verteld dat deze zich op de dwarsbalken van het kruis ging zetten, en alle pogingen deed om des Zaligmakers nagels uit te trekken waarbij zijn snavel gebogen werd. Ook in de plantenwereld is de herinnering aan Goede Vrijdag bewaard gebleven, bewijzen daar van zijn de passiebloem, kruisdoorn, bloeddruppel en de legenden van de hagedoorn, espeboom, treurwilg enz. Wat het weer betrof hadden de Brabantse boeren graag de wind in het Oosten op Goede Vrijdag, maar liever nog in het Noord-Oosten. Zuiderwind zou ongeluk brengen. Regen bracht onvruchtbaarheid, en wie op Goede Vrijdag bloemen zaaide, kreeg bloemen van verschillende kleuren. Op deze dag mocht men wel de akker beploegen. Er was uiteraard ook weer het wangeloof met betrekking op Goede Vrijdag. Wie om 3 uur 's namiddags geboren werd, had de macht om koortsen af te nemen, niet voor zich zelve, noch voor zijn familieleden, maar wel voor vreemden. In Knokke vernieuwde men het stro van de bedden om geen vlooien te krijgen. Op de Vlaamse kust zou geen enkele vissser in zee steken of erin verblijven, die dag was het immers meermaals gebeurd dat vissers niet anders ophaalden dan doodskoppen. Menig oud vrouwke, zowel in Brabant als in Vlaanderen, zei volgend gebed op : Het is op eenen goeden vrijdag geschied, dat Jezus lag in 't zwaar verdriet, met zijn duurbaar bloed besprangen, met zijn doornenkroon behangen, een kroon van 75 takken, dat liep op Jezus gebenedijde jakke. Toen Jezus zijn kruis wou dragen, den veldweg op, den veldweg af, kon hij niet meer verdragen den steen dien hij in de aarde vond. Toen sprak Jezus met zijn gebenedijden mond : Die dit gebedeken 's morgens op goeden vrijdag zal nuchter lezen, zal nooit verloren gaan. Rond de Paastijd valt er zoveel te vertellen, dat ik plaats en tijd tekort kom, maar morgen ga ik zeker nog wat verder, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 April 2005 was een dag met zon en bewolking. De maximum temperatuur bedroeg toen 17,4° en die werd om 16u20 gemeten. Als minimum temperatuur werd toen 10,1° opgetekend om 6u42 14 April 2004 was een zonnige dag en om 13u50 was het kwik opgelopen tot een maximum van 16,1°. Om 7u20 tekende men toen een minimum temperatuur op van 1,3° De warmste 14 april ooit kwam voor in 1959 met 24° !
In feiten zou het morgen erg koud moeten zijn, het zou zelfs moge hagelen. De weerspreuk voor morgen maakt dat allemaal erg duidelijk, want.........
" Op Sint - Justin, doodt de koude het venijn. "
De hagel in april noemde men vroeger aprilkoeken, maar aangezien die hagel nog maar weinig kracht had, en dus erg vlug weer verdwenen was, zei men dan :
" Met aprilse koeken, lapt men geen broeken."
Morgen zijn we ook half april en die dag noemde de landman vroeger koekoeksdag. De koekoek werd toen altijd in verband gebracht met beter weer en gelijk had men ! Geen wonder dat men vroeger begerig uitkeek naar die vogel, en die dagen altijd een scherp oor had om toch maar zijn roep te horen. Bij de boeren was rond deze tijd alles weer in orde gebracht om buiten te gaan werken. Het alaam was weer keurig in orde, men wachten nog alleen op het gepaste weer. En Guido Gezelle omschreef dit dit toch zo mooi met volgend versje :
April geeft knoop en ouwe mei geeft bloesem en graan en na zeven weken is het gauwe de pikke erin te slaan. En als 't oogstje is geschoren is het winterke alweer geboren.
Zeg nu zelf, is dat niet mooi ? Mooie vooruitzichten zei klein Warreke, en hij keek tegen een boerenkont aan !
Op Goede Vrijdag gedenkt de Kerk de dood van de Zaligmaker. Na het plechtig zingen van de Passie en de Grote gebeden ontdekt de priester het Kruis en hij biedt dit ter aanbidding aan, aan het volk. Vóór de Mis der te voren geconsacreerde hostie, ging men processiegewijs naar het Hofke de Eucharistie halen en men bracht die naar het koor waar de priester de H. Hostie nuttigde. Gedurende gans de dag blijft (bleef) het Kruis ter aanbidding van de gelovigen. In West-Vlaanderen noemde het volk dit cruce crupe, omdat de mensen kruipend of knielend het kruis naderde vooraleer het te kussen. Vroeger, en dan bedoel ik voor de Franse omwenteling, gingen er boetprocessies door de steden en dorpen met het kruisbeeld of de reliek van het H. Kruis. Te Antwerpen bijvoorbeeld hield men de ommegang langs de stadswallen en legde toen de weg af die net zo lang was, als de kruisweg te Jeruzalem. De priester die de kruisreliek droeg, werd gevolgd door twaalf pelgrims welke ook op Witte Donderdag deel genomen hadden aan het pelgrimsmaal in het S. Juliaansgasthuis. Ter herinnering aan Jezus dood, werd er vroeger een veroordeelde vrij gelaten. De oorsprong van dit gebruik, in Vlaanderen, wordt aan Gravin Joanna van Constantinopel toegeschreven in de eerste helft van de 13de eeuw. De genade, voornamelijk voor misdrijven tegen de staat bedreven, werd op verzoek van de schepenen, namens de vorst verleend door de hoog-balliu. De gevangenen wierp zich op de knieën voor de magistraat en beleed openlijk zijn misdrijf terwijl hij om genade verzocht. Hij werd zijn leven lang een Goede-Vrijdagskind genoemd. Soms werd er zelfs een ganse stad ontslagen van de straffen, dat gebeurde in 1375 voor de stad Gent, waaraan Maria van Burgondië genade schonk voor al datgene wat de stad tegen haar en de wet had misdreven. Later werd dit gebruik door de Fransen afgeschaft. Het vermelden waard is het feit dat de smeden op Goede Vrijdag hun werk staakte. De legende meldt immers dat er niet een smid in Jeruzalem te vinden was om de nodige nagels, waarmee Jezus aan het kruis zou gehecht worden, te willen maken. De vertellingen met betrekking op Goede Vrijdag zijn talrijk. Morgen pik ik er nog wel enkele voor u uit, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
13 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen, om 13u22 bereikte het kwik zijn hoogste punt met 14°. Iets na middernacht werd de minimum temperatuur genoteerd en die bedroeg 6,3° 13 April 2004 begon met regen in de voormiddag, in de namiddag was het bewolkt en werd het niet warmer dan 13,4° om 14u40 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg 2,5° en die werd om 4u30 genoteerd. De warmste 13 april ooit kwam in 1959 voor met 23°
