Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
14-04-2006
De sagen rond Goede Vrijdag
Gisteren zei ik u al dat de vertellingen rond deze dag, vroeger schering en inslag waren, wel dat was ook zo. Zo werd bijvoorbeeld van het roodborstje gezegd, dat het zich op de doornenkroon van Jezus neerzette, om met met zijn snavel de doornen uit te trekken. Ook van andere vogels werd er verteld. Van de ooievaar zei men dat die riep "Sterk hem", de zwaluw zou dan weer geroepen hebben " Verkoel hem", terwijl de kievit "pijnig hem" zou geroepen hebben. Dat is ook de reden waarom deze eerste vogels zo geliefd zijn bij de mensen, terwijl de kievit het voorwerp was van afkeer en vervloeking. Van de kruisbek werd verteld dat deze zich op de dwarsbalken van het kruis ging zetten, en alle pogingen deed om des Zaligmakers nagels uit te trekken waarbij zijn snavel gebogen werd. Ook in de plantenwereld is de herinnering aan Goede Vrijdag bewaard gebleven, bewijzen daar van zijn de passiebloem, kruisdoorn, bloeddruppel en de legenden van de hagedoorn, espeboom, treurwilg enz. Wat het weer betrof hadden de Brabantse boeren graag de wind in het Oosten op Goede Vrijdag, maar liever nog in het Noord-Oosten. Zuiderwind zou ongeluk brengen. Regen bracht onvruchtbaarheid, en wie op Goede Vrijdag bloemen zaaide, kreeg bloemen van verschillende kleuren. Op deze dag mocht men wel de akker beploegen. Er was uiteraard ook weer het wangeloof met betrekking op Goede Vrijdag. Wie om 3 uur 's namiddags geboren werd, had de macht om koortsen af te nemen, niet voor zich zelve, noch voor zijn familieleden, maar wel voor vreemden. In Knokke vernieuwde men het stro van de bedden om geen vlooien te krijgen. Op de Vlaamse kust zou geen enkele vissser in zee steken of erin verblijven, die dag was het immers meermaals gebeurd dat vissers niet anders ophaalden dan doodskoppen. Menig oud vrouwke, zowel in Brabant als in Vlaanderen, zei volgend gebed op : Het is op eenen goeden vrijdag geschied, dat Jezus lag in 't zwaar verdriet, met zijn duurbaar bloed besprangen, met zijn doornenkroon behangen, een kroon van 75 takken, dat liep op Jezus gebenedijde jakke. Toen Jezus zijn kruis wou dragen, den veldweg op, den veldweg af, kon hij niet meer verdragen den steen dien hij in de aarde vond. Toen sprak Jezus met zijn gebenedijden mond : Die dit gebedeken 's morgens op goeden vrijdag zal nuchter lezen, zal nooit verloren gaan. Rond de Paastijd valt er zoveel te vertellen, dat ik plaats en tijd tekort kom, maar morgen ga ik zeker nog wat verder, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 April 2005 was een dag met zon en bewolking. De maximum temperatuur bedroeg toen 17,4° en die werd om 16u20 gemeten. Als minimum temperatuur werd toen 10,1° opgetekend om 6u42 14 April 2004 was een zonnige dag en om 13u50 was het kwik opgelopen tot een maximum van 16,1°. Om 7u20 tekende men toen een minimum temperatuur op van 1,3° De warmste 14 april ooit kwam voor in 1959 met 24° !
In feiten zou het morgen erg koud moeten zijn, het zou zelfs moge hagelen. De weerspreuk voor morgen maakt dat allemaal erg duidelijk, want.........
" Op Sint - Justin, doodt de koude het venijn. "
De hagel in april noemde men vroeger aprilkoeken, maar aangezien die hagel nog maar weinig kracht had, en dus erg vlug weer verdwenen was, zei men dan :
" Met aprilse koeken, lapt men geen broeken."
Morgen zijn we ook half april en die dag noemde de landman vroeger koekoeksdag. De koekoek werd toen altijd in verband gebracht met beter weer en gelijk had men ! Geen wonder dat men vroeger begerig uitkeek naar die vogel, en die dagen altijd een scherp oor had om toch maar zijn roep te horen. Bij de boeren was rond deze tijd alles weer in orde gebracht om buiten te gaan werken. Het alaam was weer keurig in orde, men wachten nog alleen op het gepaste weer. En Guido Gezelle omschreef dit dit toch zo mooi met volgend versje :
April geeft knoop en ouwe mei geeft bloesem en graan en na zeven weken is het gauwe de pikke erin te slaan. En als 't oogstje is geschoren is het winterke alweer geboren.
Zeg nu zelf, is dat niet mooi ? Mooie vooruitzichten zei klein Warreke, en hij keek tegen een boerenkont aan !
Op Goede Vrijdag gedenkt de Kerk de dood van de Zaligmaker. Na het plechtig zingen van de Passie en de Grote gebeden ontdekt de priester het Kruis en hij biedt dit ter aanbidding aan, aan het volk. Vóór de Mis der te voren geconsacreerde hostie, ging men processiegewijs naar het Hofke de Eucharistie halen en men bracht die naar het koor waar de priester de H. Hostie nuttigde. Gedurende gans de dag blijft (bleef) het Kruis ter aanbidding van de gelovigen. In West-Vlaanderen noemde het volk dit cruce crupe, omdat de mensen kruipend of knielend het kruis naderde vooraleer het te kussen. Vroeger, en dan bedoel ik voor de Franse omwenteling, gingen er boetprocessies door de steden en dorpen met het kruisbeeld of de reliek van het H. Kruis. Te Antwerpen bijvoorbeeld hield men de ommegang langs de stadswallen en legde toen de weg af die net zo lang was, als de kruisweg te Jeruzalem. De priester die de kruisreliek droeg, werd gevolgd door twaalf pelgrims welke ook op Witte Donderdag deel genomen hadden aan het pelgrimsmaal in het S. Juliaansgasthuis. Ter herinnering aan Jezus dood, werd er vroeger een veroordeelde vrij gelaten. De oorsprong van dit gebruik, in Vlaanderen, wordt aan Gravin Joanna van Constantinopel toegeschreven in de eerste helft van de 13de eeuw. De genade, voornamelijk voor misdrijven tegen de staat bedreven, werd op verzoek van de schepenen, namens de vorst verleend door de hoog-balliu. De gevangenen wierp zich op de knieën voor de magistraat en beleed openlijk zijn misdrijf terwijl hij om genade verzocht. Hij werd zijn leven lang een Goede-Vrijdagskind genoemd. Soms werd er zelfs een ganse stad ontslagen van de straffen, dat gebeurde in 1375 voor de stad Gent, waaraan Maria van Burgondië genade schonk voor al datgene wat de stad tegen haar en de wet had misdreven. Later werd dit gebruik door de Fransen afgeschaft. Het vermelden waard is het feit dat de smeden op Goede Vrijdag hun werk staakte. De legende meldt immers dat er niet een smid in Jeruzalem te vinden was om de nodige nagels, waarmee Jezus aan het kruis zou gehecht worden, te willen maken. De vertellingen met betrekking op Goede Vrijdag zijn talrijk. Morgen pik ik er nog wel enkele voor u uit, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
13 April 2005 was een bewolkte dag met lichte regen, om 13u22 bereikte het kwik zijn hoogste punt met 14°. Iets na middernacht werd de minimum temperatuur genoteerd en die bedroeg 6,3° 13 April 2004 begon met regen in de voormiddag, in de namiddag was het bewolkt en werd het niet warmer dan 13,4° om 14u40 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg 2,5° en die werd om 4u30 genoteerd. De warmste 13 april ooit kwam in 1959 voor met 23°
Weerheiligen zoals Sint - Lidwina er een is, moge er alle dagen komen. En we hebben geluk want overmorgen wordt ze opgevolgd door nog een betere ! De echte lente, en het goede weer is nooit zo kort bij ons geweest als heden.
" Op Sint - Lidwina na de noen, worden alle velden groen. "
En wacht maar tot morgen wanneer u zult lezen wat Sint-Justijn ons te bieden heeft, hij is de weerheilige waar we echt zaten op te wachten !
Vroeger bedacht men het Groot gebod door giften te schenken aan de arme. Zo ook te Antwerpen waar er een aloud gesticht bestaat met de naam St. Juliaansgasthuis. Dat had tot doel, benevens ouderlingen te herbergen, ook gastvrijheid te verlenen aan de bedevaarders die uit het H. Land kwamen. Vroeger las men er op de gevel : " In dit gasthuis van Sinte Juliaen mogen de arme passanten drymael slapen gaen." Alle jaren op Witte donderdag wordt er in dit gesticht een Pelgrimstafel(baroktafel) met de fijnste gerechten opgericht voor twaalf ouderlingen. (Apostels) Die tafel werd druk bezocht door nieuwsgierigen die niet nalieten van een aalmoes te storten. In 1921 vond men op die tafel achttien gerechten van vis en groenten, alook fruit en pastijen. Te midden op de tafel prijkte het beeld van Jezus op de schoot van zijn moeder, de aloude Pieta. De twaalf ouderlingen deden zich deugd aan dit geschenk. Te Veurne had de kruisweg plaats gedurende de nacht van donderdag op vrijdag langs de straten. Een oude vrouw las de gebeden en een honderdtal mensen volgde de tocht. De kruisweg die ook tijdens de vasten gehouden werd had 18 statiën langs de straten van de stad en bedroeg zoveel voetstappen als O.L.Heer gedaan had in Jeruzalem. Het geheel duurde ruim vijf kwartiers. Hoewel de vasten nog niet uitgeklopt is, werd er her en der toch al een bijzonder maal gehouden waarop schaap- of lamsvlees gegeten werd. Ook deed men in vele plaatsen Soppe doppe, men at een soep die bestond uit melk en boter. In Vlaanderen pleegde men koeken te bakken met bieslook. Te Brugge had gedurende de nacht de ommegang van aan de S. Salvatorskerk naar de kapel van het H. Bloed plaats. De bijgelovige mensen hechten aan die ommegang een bijzondere kracht en die plaatste brood en water op de vensterbank langs waar de biddende menigte voorbij ging. Dan was dat brood en water gewijd zegde ze. En dan het wangeloof : Het nuttigen van honing op de nuchtere maag was goed tegen de razernij. Van eieren die te broeden gelegd werden, zouden de hennen alle jaren van kleur veranderen. Eieren op Witte donderdag gelegd en op Pasen gewijd, beschermde tegen bliksem en brand. Groene kruiden eten was gezond en 't was ook de beste dag om vlas te zaaien. Morgen ga ik verder met Goede Vrijdag, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 April 2005 begon met zon die in de namiddag overmeesterd werd door bewolking. De maximum temperatuur bedroeg 18,1° en die werd om 12u37 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg 2° en die noteerde men om 6u27. 12 April 2004 was een zonnige dag waar het kwik om 16 uur tot 15,4° steeg . De minimum temperatuur bedroeg toen 1,6° om 7u30 opgetekend. De warmste 12 april ooit kwam in 1991 voor met 22° , terwijl de koudste 12 april nacht deze van 1986 was met min 5°
In afwachting dat er vanaf morgen weer weerheiligen op bezoek komen, die tussen haakjes, ons goed nieuws gaan komen brengen, geef ik nog een weerspreuk mee waarin ik het haantje eens aan 't woord wil laten.
" Als 't haantje na de middag kraait, is 't zeker dat het weer verdraait. "
Of we met de ophokplicht het haantje nog gaan horen is zeer de vraag ! Wat ik wel kan bevestigen is dat de koekoek weer in 't land is. Ik heb hem al 2 morgende op rij gehoord, dus....kan de lente nooit ver meer weg zijn. Als dit geen goed nieuws is !!!!!
Op Witte donderdag herkent de kerk de instelling van het Allerheiligste Sacrament en het begin van Jezus' lijden. De Mis werd(wordt) in de witte liturgische kleur opgedragen, doch na het zingen van het Gloria, bij hetwelk de klokken luidde en de bellen klingelden, zweeg het orgel. De gelovigen werden voortaan ter kerke gemaand bij middel van een ratel. Tijdens het namiddag officie is de kleur zwart. Wanneer bij het aanheffen van de Gloria de klokken luiden, keken de kinderen allemaal naar den toren om de klokken naar Rome te zien vliegen.Op het einde van de mis legde de priester, die twee hostiën had geconsacreerd, een in de kelk, en droeg die met veel plechtigheid naar een versierd altaar waar de Euhcaristie te midden van groen en waslicht ter aanbidding bleef voor de gelovigen. Gedurende de dag en ook nog 's anderdaags, kwamen de gelovigen dan Jezus aanbidden. 's Namiddags had dan de voetwassing plaats. De bisschoppen wasten in hun hoofdkerk, en de pastoors in hun kerk, de voeten van dertien arme mensen en dit ter nagedachtenis van het nieuw gebod van Jezus, het Mandatum. Overal werden aan de Apostels, gode- of gooimans brood en wijn, en soms daarbij een haring gegeven. Te Rupelmonde(O-Vl.) gaat de pastoor met de kerkbedienden en kerkmeesters, na de voetwassing naar het stadhuis. Vanop de 1ste verdieping werpt hij dan een vijftal manden vol Apostelbrokken(stukken brood) naar de menigte die staat te wachten. Morgen vertel ik u hoe het er op Witte donderdag te Antwerpen in het St- Juliaansgasthuis aan toe ging. Tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 April 2005 was een tamelijk mooie dag waar het kwik om 16u52 opgelopen was tot een maximum van 17,8° De minimum temperatuur bedroeg toen 1,7° en dat werd 's nachts om 1u42 genoteerd. 11 April 2004 toen was het Pasen en dat was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 11,6° om 16u30 opgetekend. De minimum temperatuur werd om 7u30 genoteerd en die bedroeg toen 3,9° De warmste 11 april ooit kwam in 1945 voor met 24°
Inderdaad vandaag beginnen we aan de "Goeweek" en deze maandag noemde men Kalfdag. Men sloeg het volk toen met een vod of met een lap, die men kalf noemde. Men maakte de gedaante van een kalf om de vasten te verbeelden, en men versmoorde het. Wie bijvoorbeeld laatst in de school of thuis kwam, werd voor kalf uitgescholden en gegeseld. Die kinderplagerij werd gedaan met een vod of puppe, die men, zoals al gezegd, kalf noemde. De woensdag van de "Goeweek" noemde men Schorseldag. Men schorst de rokken en de klokken. De spinrokken omdat men 's avonds niet meer spint vanaf vandaag en dit tot het einde van de zomer. De klokken werder(worden) geschorst omdat die morgen, donderdag dus, naar Rome vliegen. De woensdag namiddag beginnen de Donkere metten, het rouw, treur- en lijdensofficie. De Metten en Lauden werden de drie laatste dagen van de goeweek in de namiddag gezongen. Er branden op een heg 13 kaarsen waarvan 12 achtereenvolgens, onder de officiezang, uitgedoofd werden als symbool voor het wegvluchten van de apostelen. Op het altaar branden er zes die gedurende de Benedictus uitgedoofd werden. Bij het zingen van de Miserere werd de laatste brandende kaars van de heg verborgen en daarna weer te voorschijn gebracht, gelijk Christus stierf en daarna weer verrees. Een volksgezegde uit die tijd zei dat men heden niet mocht spinnen uit vrees van koorden spinnen waarmee men Ons Heer zou binden. Morgen vertel ik verder over Witte Donderdag waar ook weer heel veel rond te doen was, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 April 2005 was een bewolkte dag, het werd niet warmer dan 12,4° om 16u45 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,7° en dat werd om 7u33 genoteerd. 10 April 2004 was eveneens een bewolkte dag met in de namidag motregen. De maximum temperatuur bedroeg toen 9,4 ° om 14u20. De minimum temperatuur daalde onder nul met een min 0,8° om 5u45 's ochtends. De warmste 10 april ooit kwam in 1981 voor met 22°
Morgen beginnen we aan de Goede Week en in deze week herdenkt men het lijden van de Zaligmaker. Bij geen enkele plechtigheid werd (wordt) het Mysterie in het kerkelijk leven zo treffend voorgesteld aan het volk dan nu. Men vertoonde er zo veel het lijden van de Zaligmaker, de intrede van Jezus te Jeusalem. Het lijdensverhaal werd gezongen door de priester, diaken, subdiaken of het koor. De instelling van het Allerheiligste, Jezus in het hofke van Olijven. De kruisaanbidding en de begravenis van Jezus (Goede vrijdag), en tot slot de verrijzenis op zaterdag. De Goede Week wordt ook Stille week, Pijnweek, Heilige week, Grote- of Hoge week genoemd. Deze week maakte vroeger een grote indruk op het volk, het volksleven was er helemaal van doordrongen. Bij al die dagen van de week paste vroeger ook een gebruik, en een erg oud gedicht maakt dat duidelijk. Palm, Palmzondag den Maandag slaan ik mijn kalf, den Dinsdag deel ik het kalf, den Woensdag schort men de klokken, den Donderdag is het soppe-doppe, den Vrijdag zoo kruipt men, den Zaterdag klopt men den vasten uit. Een oud volkgezegde zegt dat alles wat in de Goede Week gezaaid werd, vruchten zou meebrengen. Morgen vertel ik u wat in feiten een "kalf slaan" was, 't is dan immers de eerste dag van de Goede Week
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 April 2005 was een bewolkte dag met op sommige plaatsen zelfs sneeuw ! De maximum temperatuur bedroeg 8,8° en om die te bereiken moest men toen wachten tot 17u59 - De minimum temperatuur noteerde men om 6u52 en die bedroeg 1,8° 9 April 2004 was ook een bewolkte dag met zon in de namiddag, het werd niet warmer dan 10,7° en die liet zich ook pas om 17u15 optekenen. De miminum temperatuur bedroeg 3,8° om 1u30 De warmste 9 april ooit kwam in 1952 voor met 24°
Vandaag is het Palmzondag en dan zou het het hel en klaar moeten zijn. Ook zou vandaag de wind uit een goed "gat" moeten waaien, maar of dat allemaal zo is ?
" Palmzondag hel en klaar, brengt een vruchtbaar jaar. "
En de wind dan, hopelijk waait die goed vandaag want :
" Palmzondagse wind, verandert niet gezwind. "
Morgen komt Sint-Ezechiel op bezoek, en die heeft ons ook weer wat te vertellen :
" Zaait g'op Sint Ezechiel, zeker lukt de vlasgaard wel. "
Dus mensen met een tuin, je weet wat u morgen te doen staat !
Vroeger jaren ging men vandaag, en meer bepaald in Zuid-Limburg de graven van het kerkhof schoon maken. 's Anderdaags, op palmzondag dus, ging zowat iedereen die graven bezoeken, of tenminste toch een lid van elk gezin. Net zoals op Allerheilige en Allerzielen. Al de graven waren toen vers geschilderd en met groen en bloemen versierd. De kinderen maar ook de grote mensen brachten toen ganse bussels palm naar de hoogmis om gewijd te worden. Na de hoogmis trok men processiegewijs en al biddend, naar het kerkhof waar elkeen ging bidden bij het graf van zijn overledenen. De rijke lieden bij hun caveau en de arme bij het eenvoudig graf, staken er dan de gewijde palmtakken in de grond. Vanaf morgen begin ik dan al te vertellen over de "Goede week" die er aanstaande maandag al aankomt.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 April 2005 was een bewolkte dag met een bui ! De temperatuur steeg ook toen niet hoger dan 10,4° en die werd om 16u12 genoteerd. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,2° en die werd 's avonds om 20u28 opgetekend. 8 April 2004 was een bewolkte dag met even wat zon en met zelfs een licht plaatselijk onweer. De maximum temperatuur bedroeg 10,8° om 12u30 opgetekend, en de minimum zakte tot 1,8° om 4u45 genoteerd. De warmste 8 april ooit kwam in 1969 voor met 24° !
