11.1. „Oder nehmen wir auch jetzt den Krug immer noch als einen Gegenstand?“

‘Of zien we ook nu de kruik nog altijd aan als een object?’

Toch ‘Gegenstand’! ‘Immer noch’!

‘Nehmen’ als louter ‘Gegenstand’ is een foute aanpak, een fout startpunt. Dan blijf je bij inhoudloos schaduwen van gestaltes voorstellen. Fout startpunt. Wij starten het gebeuren.

‘Krug’ ~ ‘Ding’: wat is ‘~’?

11.2. “Allerdings.“

‘Alleszins.’

Is dit een stupide vanzelfsprekendheid, waaraan wij ons steeds weer laten vangen, en waardoor we steeds weer geen vragen stellen over die toch zo opdringerige, zo voor de hand liggende ‘Dinge’?

11.3. „Zwar gilt er nicht mehr nur als Gegenstand des blossen Vorstellens, dafür aber ist er Gegenstand, den ein Herstellen zu und her, uns gegenüber und entgegen stellt.“

‘Weliswaar geldt zij niet meer alleen als object van de pure voorstelling: daarvoor is zij immers een object dat een vervaardigen voor ons, tegenover ons en in strijd met ons stelt.’

Hier speelt de coördinatie tussen de twee domeinen: ‘res extensa’ >=< ‘res cogitans’.

Vergeet de pottenbakker niet, en zijn humaan K.O.S.B.H.. Met zijn toekomst gerichte vacuümmomenten tussen de fases, zijn scharnier- en keuzemomenten op de kruispunten der wegen! Die keuzes worden niet NUC gestuurd! ( pantoporos aporos: EiM:115)

11.4. „Das Insichstehen schien den Krug als Ding zu kennzeichnen.”

‘Blijkbaar is het op-zich-staan kenmerkend voor de kruik als ding.’

Bestaat dat ‘Insichstehen’? En wat is de band tussen ‚Insichstehen‘ en ‚Herstellen‘?

‚Ding‘ ~ ‚Insichstehen‘ ( >< Herstellen: 10.5. & 6.)

11.5. „In Wahrheit denken wir jedoch das Insichstehen vom Herstellen aus.”

‘In waarheid denken we nochtans het op-zich-staan door uit te gaan van het vervaardigen.’

Niet causaal! Juiste richting? Vanuit een dode analyse? Waar blijft de individuele identiteit van de kruik?

Gezien vanuit de visie van de ambachtsman, van de pottenbakker. (Genesis 2: schepping van de mens ) Is dat de juiste springplank? We moeten vanuit Zijn kijken! Vanuit de ‘Seinsgeschichte’. Heidegger is hier beperkt door zijn taalmiddelen, omdat hij de termen ‘Sein, Seiende, Da-sein’ niet wil gebruiken.

11.6. „Das Insichstehen ist das, worauf das Herstellen es absieht.”

‘Het op-zich-staan is dat wat het vervaardigen beoogt.’

11.7. „Das Insichstehen ist so noch und ist trotz allem immer noch von der Gegenständlichkeit her gedacht, wenngleich das Gegenstehen der Hergestellten nicht mehr im blossen Vorstellen gründet.”

‘Maar het op-zich-staan wordt ook zo altijd nog vanuit de objectiviteit gedacht, ofschoon het object-zijn van het vervaardigde niet meer gefundeerd is op de pure voorstelling.’

11.8. „Doch von der Gegenständlichkeit des Gegenstandes und des Selbststandes führt kein Weg zum Dinghaften des Dinges.”

‘Nochtans leidt geen weg van de objectiviteit van het object en van wat op zich staat, naar het ding-zijn van het ding.’

‘Gegenstand’ >< Niet ‘Dinghaft’

‘Führt kein Weg zum Dinghaften des Dinges’: er is geen sprake van overgang, van transcenderen. (GA 65: p. 250-251) Geen voorde! Dit is een principiële uitspraak. Een stelling. Bewijzen? Heidegger blaast alle bruggen met de klassieke filosofie op. De klassieke filosofie heeft voor Heidegger geen boodschap als hij nadenkt over het ‘Dinghafte’ van het ‘Ding’. Is dit geen kaalslag in het filosofisch landschap? Een globale veroordeling. Via de klassieke opvatting komt de filosofie niet tot het eigene van het ding, ‘das Dinghafte’, want zij blijft denken in abstracte, universele, causale categorieën. Ze blijft denken binnen de begrenzing van het eindige, zonder binding met het oneindige Zijn. De filosofie denkt in onveranderlijke, eeuwige essenties, los van de bestaande, gesitueerde individuele dingen. Zij belet ons te komen tot een reële ‘Einblick in das, was ist’. In dat wat als individu bestaat met een eigen identiteit. Daarom zet Heidegger zich scherp af tegen dat klassieke, lineair-causale denken.Want dan kan ‘das, was ist’ niet meer verwijzen naar wat zich tussen de dingen afspeelt. Naar de relaties. Een ‘Einblick’ in wat zich tussen de dingen afspeelt. Maar dan wel niet NUC-gewijs, maar VIOB-gewijs: Inzicht in de vrije ogivale verbondenheid.

Deze stelling ventileerde Heidegger reeds in 1935: “So kommt es, dass die herrschenden Dingbegriffe uns den Weg zum Dinghaften des Dinges … versperren.” (UdK: p.24, al. 38.7.) Er is volgens de klassieke filosofie vanuit eindige, eeuwige, universele essenties geen toegang te krijgen tot het individuele ‘Dinghafte’ van het ‘Ding’, tot het eigene, het individuele van het ‘Ding. In UdK formuleerde hij helder zijn afzweren van die nefaste visie op het ding. Hij blijft zich steeds weer afvragen: hoe bereiken, ‘Gelangen’, we ‘das Ding als Ding’? Hoe geraken we in de nabijheid van het eigene van het individuele ‘Ding’? Hoe bereiken we de identiteit, de individualiteit van een ‘Ding’? Let op de openheid, de vrijheid die ‘als’ biedt. ‘Als’ is een loper die alle deuren opent. ‘Gelangen’: bereiken, wat niet automatisch verloopt: geen ‘doordat’, maar ‘omdat’. Geen causale principes, geen direct gevolg, geen direct effect. Er zitten vele vrije beslissingsmomenten tussen K.O.S.B.H., in VIOB. Hier speelt een beginnen! ( H. Arendt, Vita activa, p. 174, sq.)

Met ‘Ding’ ontwijkt Heidegger de genetisch belaste term ‘ens’; hij blijft ‘bij de zaak’! Bij de ‘Streitfall’. Of hengelt Heidegger door middel van het ding naar de zin van ons bestaan, van onze ‘Streit’, van onze omgang met de dingen, carambolerend over de band van het ding? In GA 29/30: p. 132 noemt Heidegger dat ‘Umspielen’. Peilt Heidegger via het eindige ‘Ding’ naar het mysterie van het oneindige Zijn? Naar inzicht in Zijn? Inzicht in ‘Einheit & Ganzheit’? Is ‘Das Ding’ Heideggers ‘Feldweg’? De kronkelige weg buiten het beveiligde, ommuurde park, in de open ruimte van velden en weiden. Open voor toevallige ontmoetingen, verrassende, wisselende perspectieven en vrije verkenningen. ‘Streitfall’ is niet het automatische afspelen, NUS-gewijs, van geplande processen. ‘Streitfall’ eist individuele identiteits inzet, met onvoorzienbare ‘effectren’.

Daarom herneemt hij de vraagstelling in 12.1. & 2.: “Was ist das Dingliche am Ding? Was ist das ‘Ding an sich’? Of wil Heidegger in deze lezing aan de hand van ‘Ding’ de oversteek wagen, de ‘Übergang’, de ‘Wandel des Denkens’ uitproberen? De oversteek van de oude metafysica over het onveranderlijke Zijn, naar het ‘seinsgeschichtliche Denken’?

Da capo: Wat is een ding? Met in het achterhoofd dat we zowel zoeken naar wat de nieuwe invulling is van de term ‘Ding’ en naar Heideggers nieuwe visie op ‘ist’. Naar een toegang tot een nieuwe kosmogonie. We zoeken naar een toenaderingsmogelijkheid tot het mysterie van het Zijn. Want weer is ‘ist’ geen lege copula, en moeten we het pregnant lezen. Pregnant: waarom?

Heidegger vist naar het specifieke, het eigene van het concrete, gesitueerde, individuele ‘Ding’. Waar is dat zoeken naar het eigene van een ‘Ding’ nu goed voor? Is dat niet voor iedereen allang vanzelfsprekend? Wat is de zin van die herhaling van de vraag? En heeft I. Kant aan de andere kant niet reeds lang definitief duidelijk gemaakt dat ‘das Ding an sich’ voor ons niet bereikbaar is. Vanuit een causaal denken kom je nooit tot ‚das Ding‘. Nooit tot een humane wereld. Nooit tot individualiteit, tot betrokkenheid. Vanuit dat NUC-denken blijf je in een lege, kille, inhumane werkelijkheid gevangen.

Lineair-causaal denken laat geen ruimte voor vrijheid, geen onbepaaldheid; het vraagt nooit naar waarom? Alleen naar waardoor? Oorzaken slaan onverbiddelijk lineair toe, vaak verwoestend als een tsunami zonder ontzag voor individuen.

‘Ding’: géén ‘Gegenstand’; géén ‘Selbststand’. Wat dan wel?

12.1. „Was ist das Dingliche am Ding?”

‘Wat is het ding-karakter van het ding?’

Dat is dé vraag! Een totaal nieuwe, opmerkelijke vraag! Waarop steunt die vraag? Vanuit welk criterium wordt ze gesteld. Wat is het ‘paardachtige’ aan het paard? Het lijkt dan alsof het paard niet samenvalt met zichzelf. Alsof we met een tweeheid te maken hebben. Een tweeheid, die we ‘samen’ moeten denken. Echter: waarop steunt de vraag? Op welk criterium?

Heidegger bijt zich als een buldog vast in die vraag! Na de voorbereidende rondjes komt nu de centrale vraag van deze lezing: Wat is een ‘Ding’? Met in het achterhoofd dat we zowel zoeken naar wat de nieuwe invulling is van de term ‘Ding’ en naar Heideggers nieuwe visie op ‘ist’, naar het mysterie van de eindigheid en haar relatie tot het oneindige. Naar inzicht in kosmogonie? En, is Heideggers zoeklicht niet meer gefocust op wat zich tussen de dingen afspeelt, op de spanning tussen de dingen? Op Utopia? Want weer is ‘ist’ geen lege copula, en moeten we het pregnant verstaan, in zijn breedte en diepte. ‘Dingliche‘: het eigene, het unieke, het individuele. Niet iets dat het ding onderbrengt onder oude, bredere termen of voorstellingen, onder een gemeenschappelijke genus.

            Hoe komt Heidegger ertoe dit te vragen? Een ‘Ding’ is toch een ding, punt, toch! Valt een ‘Ding’ niet probleemloos samen met zichzelf, met zijn ‘Dinglichkeit’? Heidegger doet geen beroep op een hoger begrip. Noch op analyses.

‘Am’: welke relatie? Met zichzelf, met Seyn.

12.2. “Was ist das Ding an sich?”

‘Wat is het ding op zich?’

‘An sich’: niet leentjebuur spelen bij hogere begrippen, bij primaire begrippen. Was de vraag naar ‘das Ding an sich’ niet I. Kants grote vraag? Wordt dit geen dubbel werk? Verloren tijd en moeite? Gaf Heidegger niet reeds in 1935-1936 colleges onder de titel: ‘Die Frage nach dem Ding’? En mediteerde hij er niet langdurig over in UdK, ook in 1935? En intrigeert het de lezer niet dat hij zo vaak wisselt van term: ‘Wesen’, ‘Dinghafte’, ‘Dingliche’, ‘Ding an sich’, ‘Krughafte’. Zijn dat louter stilistische, retorische synoniemen? Heidegger wil het ‘Ding’ niet beschouwen als object, als ‘Gegenstand’, als ‘Selbststand’, zoals Kant deed. Kant keek weg van de wereld, weg van het geheel waarin het ‘Ding an sich’ staat, weg van het individuele bestaan van het ‘Ding’ terwijl Heidegger juist het ‘Ding’ in zijn individuele bestaan wil beschouwen, maar mét zijn ‘Nähe’ en ‘Ferne’, met betrokkenheid tot de wereld. Het gaat hem om de spanning, om de onzekere ‘Streit’, om de ‘Gegenschwung’ tussen de dingen. Om het ‘Aus-einander-setzen’. Ter voorkoming van een ‘Explosion’.

‘Denken’ >< ‘Gelangen’. (8.6. & 12.1.)

We kunnen ons afvragen of 12.2. een opening is naar een nieuwe visie, of een ‘Ga terug naar af’ om een totaal nieuwe visie de ruimte te geven,maar dan vrij van inmenging van oude, klassieke opvattingen. Wil hij het ‘Ding’ plaatsen in de “Seinsgeschichte’, in de queeste van de eindige zijnden naar de volle ontplooiing, de volwassen “Wesung’ van het oneindige Zijn? Naar inzicht in Zijn? Naar inzicht in ‘Einheit & Ganzheit’? Naar de relatie tussen eindigheid en oneindigheid? Naar Ereignis?

Voor Heidegger bestaat niets ‘an sich’: ‚Es gibt nicht an sich Götter und Menschen.‘ (GA 39: p. 125) De dingen bestaan ogivaal! Bestaan in, door, vanuit ogivale betrokkenheid op elkaar. Ze bestaan samen, over, met, door elkaar, in de spanning van de wederzijdse ‘Streit’ vanuit elks eigen identiteit. ‘Der Streit des grossen Widerstreits zwischen den Wesensmächten des Seins, so dass in solchem Kampf erst die Götter als Götter, Menschen als Menschen gegeneinander und damit im inniger Einklang zum Vorschein kommen.‘ (GA 39: p. 125) Of nog: ‚Erst im Hin und Her der Bewegung des Kampfes hat das Seiende sein Sein.‘ (GA 39: p. 126) ‚Hat das Seiende sein Sein!‘ ‚Hat‘! ‚Sein‘! Wat een bewering! ‚Als‘ = in hun individuele identiteit, eigenheid.

12.3. „Wir gelangen erst dann zum Ding an sich, wenn unser Denken zuvor erst einmal das Ding als Ding erlangt hat.”

‘We geraken pas dan bij het ding op zich, als ons denken vooraf eerst het ding als ding heeft bereikt.’

‘Wir’: Ddit ‘Wir’ valt op. Trekt Heidegger de lezer mee in het bad? Niet ‘der Mensch’, als exemplaar van een genus, maar wij, als veelheid en verscheidenheid, als concrete, in de wereld gesitueerde individuen. Bestaande wezens. Begaan met dingen. Verwonderd kijkend naar veelheid, diversiteit en vooral naar de eindigheid: ‘das Wunder aller Wunder: d a s s Seiendes i s t.’ (WiM, in Wm: 307). Eindigheid in dienst van de grote zijnsopenbaring.

‘Ding an sich’ >=< ‘Ding als’ …: iIs dit een staaltje van circulair denken? Van onvermijdelijk circulair denken? Pregnant te lezen! Of is net die ‘als’ de uitlaatklep, de toegangspoort tot het denken van het mysterie.

We moeten ons denken ‘sturen’. Het moet gericht worden op iets, iets op eigen krachten bereiken: ’Gelangen’. In een open ruimte in de buurt van iets geraken, ‘in der Nähe’. Het denken moet ‘das Ding als Ding erlangen’. Wat is het nu: in de buurt van ‘Ding’ geraken of ‘das Ding an sich’? Is het ‘ob …. ob’, of is het ‘Entweder…oder’? Meestal wil Heidegger de spanning tussen de extremen bedenken én het ‘Zwischenfeld’. En dan niet Hegeliaans dialectisch! Maar de spanning tussen de extremen, tussen extremen op hun sterkst. In uiterste spanning, die de polen in hun allerindividueelste indentiteit openbaart.

‘Erlangen’: het slaagt niet automatisch, niet lineair, niet NUC-gewijs, niet procesmatig! ‘Ding’>=< ‘Ding’ : Twee werelden: de oude filosofie tegenover wat Heidegger probeert ‘zum Wort’ te brengen.(En wat enkel door en in dat ‘zum Wort bringen’ tot het bestaan toegang krijgt.) Metafysica tegenover ‘Seinsgeschichte’. ‘Das Ding als Ding’:niet als product, als gevolg van een oorzaak! Wie naar de oorzaak vraagt, pleegt vaandelvlucht. Die vlucht weg van het ‘Ding’ zelf, en van het ‘Dinghafte’, weg van de queeste, weg van de toekomst. Weg ook uit het echte denken. Die zoekt een veilige haven in het verleden. Wie de doodse weg van de analyse opgaat, vernietigt de individuele identiteit. Vernietigt ook de ‘Seinsgeschichte’. En de ogivale betrokkenheid.

‘Einmal gelangt hat’: ‘Kreis’ (WhD). Circulair denken, vanuit ‘die Sache’ zelf. Hoe raken we uit deze ‘Kreis’? : ‘erst dan’ ~ ‘zuvor erst.’ Causa?

Flirt Heidegger hier niet overduidelijk met een ‘petitio principii’? Met een ‘Kreis’? Met een kringredenering. Daar heeft hij allang geen schrik meer van, getuige zijn SZ. Hij beklemtoont het nog uitdrukkelijk: ‘erst’, ‘zuvor erst’. Verwijst ‘erst’ naar I. Kant? Of gaat het veel meer om de ‘Streit’, de ‘Gegenschwung’, om de uitdagend-bevestigend-openbarende confrontatie, zonder voorspelbare uitkomst? Wat komt nu eerst? Het ervaren vòòr het denken? Of leidt het ‘utopische’ denken de zoektocht? Eerst ‘das Ding als Ding’, dan ‘Ding an sich’? Herinner je je 9.2.: ‘Ein Ding ist der Krug.’ ‘Gelangen’ impliceert een ‘unterwegs sein’, een ‘Ferne’, een te overwinnen afstand, een te overbruggen kloof, een ‘methode’ om door een gebied met veel hindernissen heen te komen, en zo ‘Nähe’ te realiseren. P. Sloterdijk omschrijft dat als ‘afstandelijke, niet-versmeltende omgang met.’(Sferen, (2003), I, p. 107).

‘Ding an sich’, dat is steriel, aseptisch, en is niet zomaar bereikbaar noch beschikbaar;dat ‘an sich’ ligt niet voor de hand. Al wat aseptisch is, al wat steriel is, is man-made! De massaliteit van de LHC-tunnel onder Genève getuigt daarvan. ‘Gelangen’: weg te gaan, te bereiken pool. Te realiseren nabijheid. Lineaire dimensie, ‘richtig’? Of ‘Gegenschwung’? Met toekomst. Afstand: dimensie die van geen van beide polen is, die scheidend verbindt, en verbindend scheidt. Tussen wiel en as.

‘Ding an sich’ = ‘Ding als Ding’. Impliciet wordt gesteld dat Ding # Ding! Dus krijgt ‚Ding‘ twee invullingen. Wel opmerkelijke taalstructuur! Op het tautologische af?

‘Nähe’ >=< ‘Ferne’: Llos van de zin van ons bestaan?

‘Ding’ an sich’, ‘Ding als Ding’. Niet vreemd gaan! Dicht bij de zaak blijven. Het lijkt circulair denken. Maar impliciet wordt gesteld dat Ding # Ding is.

13.1. „Der Krug ist ein Ding als Gefäss.”

‘De kruik is een ding als vat.’

Toch opmerkelijk! Bij de vraag naar wat een ‘Ding’ is, grijpt Heidegger ter verklaring naar een kruik! Nu roept hij het ‘Ding’ zelf ter hulp om de kruik te verklaren! En nu geeft hij een antwoord. Loopt ook hij weg van ‘die Sache’? (9.4. & 9.7. & 10.1.) Weer die herhaling, met speelse variaties! 13.1. herhaalt 9.7., met een aanvulling.

‘Der Krug ist ein Ding als Gefäss.’ó9.7.‘Als Gefäss ist der Krug etwas’. ‘Etwas‘ => ‚Ding‘. Waarom herhaalt Heidegger zich hier zo vaak? Wordt dan toch een hoger begrip ingeroepen: ‘Gefäss’? Hij geeft ‘Ding’ een andere inhoud en zo verrijkt ‘Ding’ de kruik, verheft ‘Ding’ de kruik tot ‘kruikding’ en de leegte van de kruik tot een centrum, tot de drijvende motor achter vele interacties.

Pas als iets bevattends, als vat, als een leegte die verweven in het netwerk van vele, diverse en tegenstrevende interacties is de kruik een ding. Als er wat gebeurt tussen de dingen. TUSSEN. Is dat niet verwonderlijk? Zien wij een ding niet spontaan eerder als een compact ‘en soi’, een in zichzelf opgesloten, passief, inert object? Die interacties met de andere entia, de vaak muitende interacties echter maken van de kruik een ding. Verwonderlijk, toch! De kruik wordt een ‘Ding’ als ze buiten zichzelf treedt, buiten de eigen begrenzing. Buiten zichzelf als ze iets in zichzelf opneemt, als ze een ontmoeting, een confrontatie aangaat. Een confrontatie tussen twee polen, waarin beide elkaar oproepen, respecteren en wederzijds in hun volle kracht openbaren. Wat is die onbepaalde open ruimte? Die Utopia? Wat speelt tussen de zijnden? In dat Niemandsland tussen de zijnden?‘Erst im Hin und Her der Bewegung des Kampfes hat das Seiende sein Sein.‘ (GA 39: p. 127) Wat ‘is’ dat Tussen? Wat is dat uit zichzelf uitpuilen? Dat over-grenzen? Wat is toeval? Wat is leegte?

‘Krug’ = ‘Ding als Gefäss’ : Pas als ‘Gefäss’ is de kruik een ‘Ding’. ‘Gefäss’ voegt iets toe aan de vloeibare, vormloze inhoud, en zo ook aan de kruik. Het vrij interageren tussen twee individualiteiten mààkt de kruik tot een Ding. Niet de kruik op zich is een ding; het ‘inter-‘ maakt haar tot ding. Over de band spelend! Als een ding interageert de kruik vrij met de dingen in de omgeving. Niet het ondergaan van oorzakelijke dwingelandij. Als vormvast ding wordt ze bevestigd door de vloeibare, vormloze inhoud. Als betrokken op. Als begaan met iets anders. Als in interactie met iets. Met iets anders. Als een individu anderen in hun individualiteit respecteert en hun begrenzingen aanvaardt. ‘Streit’ openbaart de eigenheid van elk van de antagonisten, daagt de individuele identiteit uit zich te tonen. De eigen binnenkant te tonen. De vormvaste kruik bevestigt de vormeloosheid van de vloeistof.

Het ‘Dingliche’ is het interageren, vrij ogivaal betrokken zijn, is over-grenzen. Is vanuit de eigen individuele eigenheid en eindigheid vrij buiten die eigen eindigheid treden. En de andere zijnden in hun andere individualiteit en identiteit aanvaarden en respecteren. De eigen eindigheid ontgrendelen en zich elders aandienen. In ‘Dingliche’ zit op een zekere wijze wat Thomas Aristoteles nazei over de ziel: ‘anima est quodammodo omnia’. Het vrij uit de eigen grenzen en beperkingen breken en de grenzen van de anderen aanvaarden, zelfs bekrachtigen, maakt het ding. Betrokkenheid. (16. 2.)

Wie in de oude karrensporen van de filosofie vast gereden zit, moet denken dat de overgang van ‘Krug’ naar ‘Ding’ een verraad is. ‘Ding’ is dan een abstraherende, ontkledende veralgemening van ‘Krug’; en dan staat ze gelijk met de onbepaaldheid van ‘etwas’. Heidegger houdt absoluut niet van ‘Gleiches’, van homogenisering, van universalisering. (Levinas!) In zo’n abstract, universeel ding verliest de kruik haar uniciteit, haar eigenheid. Haar haecceitas. Maar, uitgaande van de nieuwe visie, is ‘Ding’ een verrijking van de kruik, een verheffing naar een hoger zijnsniveau: het plaatst haar als een centrum, als een verzamelplaats van intense interacties, van nieuwe ogivale betrokkenheden, op het kruispunt tussen universaliteit en individualiteit, van eindigheid en oneindigheid. Dit geeft haar een ‘alteritas’.

De kruik is een ‘Ding’ als ze buiten zichzelf treedt, als ‘aliquid’, in confrontatie met een tegengestelde. Buiten zichzelf ook als ze vanuit zichzelf, vanuit haar individualiteit, in zichzelf iets van buiten, van andere individualiteiten opneemt. Zonder te fusioneren.

Toch blijft de vraag nazeuren: hoe bereik je ‘das Ding als Ding’? Volgens welke kronkelwegen? Volgens welke ‘Wegmarken’? ‘Nähe’ = > ‘Ding’ = > Kruik = > ‘Ding’: weer naar Af! Zo weer naar ‘Ding’.

Dat geforceerd terugkijken naar het verleden. Achterwaartse kreeftengang.

13.2. „Zwar bedarf dieses Fassende einer Herstellung.”

‘Weliswaar heeft dit bevattende een vervaardiging nodig.’

We mogen ‘Her-‘ pregnant lezen. Het gaat echt niet om een lineair-causaal kosmisch proces dat, exclusief in één richting, blind voor de neveneffecten uitgevoerd wordt. Het gaat om inzichtelijke, ‘Einblick’, bedoelde muiterij. Om weldadig omgaan met toevallige mogelijkheden, met identiteiten en individualiteiten van verschillende materialen, vormen en interacties: klei, water, kneden, draaien, …. Men laat de verschillende acties op het kleine niveau wel hun interne causaliteit volgen, maar die verschillen worden onderkend, onderschikkend op elkaar afgestemd in een nieuw,omvattend concept dat door de confrontatie boven elke geïsoleerde, eindige causaliteit uitstijgt, K.O.S.B.H.. Uitstijgt naar individualiteit, uitreikt,vanuit de eigen eindigheid, de eigen ‘Not’, naar oneindigheid. (‘Parendo vincitur!’)

In 13.2. & 3. & 4. schudt Heidegger de restanten van een NUC-visie, van eenlineair-causaal denken van zich af. Het ‘Herstellen’ zelf wordt mede ingeschakeld als een ondergeschikt en dienend element in heel het confrontatie ‘gebeuren’ waarvan de kruik het verzamelpunt, het centrum blijkt te zijn. Een gebeuren dat hobbelt over de verschillende bezinnings-, keuze- en beslissingsmomenten van K.O.S.B.H.. Toeval!

Toch treedt Heidegger hier ‘buiten’ de zaak, buiten de kruik, en doet hij een beroep op een ‘Herstellung’. Hij schakelt niet het ‘Fassen’ van de kruik in, maar het ’Herstellen’, het vervaardigen. Dit is de band met ‘res extensa’, met de NUC-kosmos.

‘Krug eignet’, = identificeert en individualiseert.

13.3. „Aber die Hergestelltheit durch den Töpfer macht keineswegs dasjenige aus, was dem Krug eignet, insofern er als Krug ist.”

‘Maar dat de kruik door de pottenbakker werd vervaardigd, maakt geenszins uit wat eigen is aan de kruik voor zover ze als kruik is.’

Dit verwijst naar 11.8.: ‘kein Weg’. ‘Zur Sache selbst’.

Meteen een absolute tegenwerping: ‘keineswegs’.Heidegger verwerpt definitief het klassieke NUC-gewijze denken; de klassieke referentiepunten of sterkhouders van de Verlichting: noodzakelijkheid, universaliteit en causaliteit. Immers, causaliteit verklaart ‘keineswegs’ ‘was dem Krug eignet.’ Wat haar eigen is, wat haar individualiteit, haar unieke identiteit uitmaakt. Let op de bepaalde lidwoorden!

Weer moeten we ‘ist’ pregnant lezen. En vooral ‘eignet’ moeten we pregnant lezen, het individualiseert. In de verte daagt reeds het begrip ‘Ereignis’! (GA 65) ‘Eignet’: wat alleen deze unieke kruik als eindige kruik eigen is, uniek maakt; als iets individueels, onvervreemdbaars, iets wat de kruik als iets totaal eigens toe-komt, en wat nooit om te ruilen valt. ‘Eignen’: individualiseren, en toekomst geven, vanuit een beginnen, een eigen identiteit en daaruit voortvloeiende activiteiten.

‘Eignet’: dat is niet wat de kruik afscheidt, isoleert van de omgevende zijnden. Het loopt net andersom: het is pas vanuit die eigenheid, van dat wat de kruik ‘eignet’, eigen is, vanuit de concrete eigen individualiteit, dat ze met de omgevende dingen vrij kan interageren, haar eigen aangepaste bijdrage kan leveren. Eindigheid als bevrijdende, als scheppende actor in de ‘Streit’, in de ‘Gegenschwung’. Vanuit haar leegte, vanuit haar identiteit, vanuit haar eindigheid en individualiteit brengt deze kruik in de interacties en ontmoetingen iets eigens in, iets unieks, iets dat de anderen niet kunnen inbrengen. Maar ook iets dat het oneindige Zijn niet vanuit zichzelf, vanuit zijnoneindigheid alleen kan presteren: eindigheid. Dat unieke eindig eigene nu kan onmogelijk ingebracht worden door iets ‘vreemds’, via een vreemde, externe oorzaak. Maar de betrokkenheid op de anderen lokt bij die andere pool het eigene wel uit zijn tent, daagt die andere pool in zijn identiteit en individualiteit uit. De confrontatie verscherpt, versterkt de identiteit, de individualiteit van beide antagonisten.

‘Was dem Krug eignet‘: dat wat de kruik concretiseert en identificeert, individualiseert, uniek maakt en een eigen toekomst geeft. ‘Was dem Krug eignet, insofern er als Krug ist’: hier is geen sprake van een onbepaald, abstract (‘ein Ding’) exemplaar van een universele ‘essentia’, maar van een bepaalde, concrete, eindige, unieke kruik die open staat naar de omringende wereld, bereid tot revelerende, opbouwende en openbarende interacties en ontmoetingen, die tevens van de weeromstuit haar eigen eigenheid en uniciteit openbaren en versterken. Vormvast tegenover vloeiende vormeloosheid.

Het vervaardigen, dat verloopt volgens de eindige, lokale, intramundane, kosmische, causale wetmatigheden, bereikt niet (‘Gelangen’) het unieke eigene van de kruik. Bereikt niet de kruik als ‘Ding’. Dat vervaardigen blijft een extern gebeuren, dat de individuele, gesitueerde kruik in haar individuele eigenheid niet raakt. Wat dus geen rol speelt in de ‘Seinsgeschichte’. Die eigenheid ontspringt aan twee individuele elkaar tegenstrevende betrokkenheden, ogivaal, elk vanuit de sterkte van zijn individualiteit. Ze is een wederzijdse ogivale schenking. ‚Streit‘, weerwerk, ‚Gegenschwung‘.

Alinea 13. is een ‚Kehre‘, een ommekeer. (Cf. Prigogine, Orde uit chaos, (1988), p. 58)

13.4. „Der Krug ist nicht Gefäss, weil er hergestellt wurde, sondern der Krug musste hergestellt werden, weil er dieses Gefäss ist.”

‘De kruik is geen vat omdat ze werd vervaardigd, maar de kruik moest worden vervaardigd omdat ze dit vat is.’

Let op de bepaalde lidwoorden.

Dit is weer een van die typische chiasmen van Heidegger. Hij draait ook de richting, de volgorde om. Hij keert de afhankelijkheid, de verklaringsgrond, de herkomst om: ‘nicht Gefäss, weil er hergestellt wurde, maar ‘hergestellt … weil er dieses Gefäss ist.’ Dit is een ingrijpende ‘Kehre’, een ‘Umwertung’, een omgekeerde wereld: Hegel. Omdat de kruik een individualiteit is: ‘eignet’. (13.3) Niet het verleden, zoals bij de causaliteit, maar de toekomst, het doel stuurt het ‘Herstellen’. De toekomst doorbreekt het NUC-carcan. Het gaat daarbij om ‘dieses Gefäss’, om de toekomstige individuele open kruik als ‘Ding’. Toekomst nodigt vrij uit, geeft ruimte tot ‘eignen’. Tot muiten. Het NUC wordt onderschikkend ingeschakeld in de ‘Streit’. NUC is geen ‘basileus’, geen ‘Beherrscher’, beheerst niet het proces. NUC wordt als gedweeë dienaar ingeschakeld in het door K.O.S.B.H. bestuurde humane handelen. (Parendo!) Het verleden bepaalt de toekomst niet! De oorzaak niet de effecten! (Hume heeft hierin gelijk!)

Het bevatten om te kunnen gieten ligt niet in het verlengde van de naakte causaliteit, van de kosmische, blinde processen. Er moet eerst iets méér gebeuren. Iets méér. Wat? Dat blijft het mysterie. Vergeet niet: ‘weil er dieses Gefäss ist.’ ‘Dieses’: uniek, concreet, individueel, en niet een abstracte soort, niet iets algemeens, geen ‘essentia’, geen noodzaak. Het ‘Herstellen’ ontleent iets uit het blinde, universele kosmische proces om er iets unieks, iets onvoorspelbaars mee te maken. Muiterij puur. Alhoewel ‘parendo’. Deze welbepaalde, concrete kruik kan welbepaalde inhouden in zich opvangen, met deze welbepaalde effecten en mogelijkheden. In ‘dieses Gefäss’, in deze unieke kruik kan de Exuberante zich laten aanmelden op eindige, unieke, onvervangbare wijze. Met onoverzienbare mogelijkheden. Met toekomst. Met een open, onbepaalde ‘toevallende’ toekomst.

Kosmische causaliteit komt nooit in de buurt van wat deze unieke kruik eigen is, van wat deze kruik tot deze individuele kruik maakt. Niet het ‘ne varietur’ reproduceren van identieke exemplaren van een soort, waar computers en robots experts in zijn, maakt dit vat, dit ‘Ding’ tot dit kruik-ding, tot de shuttle tussen eindigheid en oneindigheid. Waterpas noch loodlijn kunnen de uniciteit, de eigenheid, de individualiteit van enig gebouw verklaren. Het zijn maar ‘eerste principes’, die vrij worden toegepast om het een eigen identiteit te geven. Zesentwintig letters maken eindeloze variaties van teksten mogelijk! Amper tien cijfers en aan onderling verschillende getallen komt geen einde!

Langzaam daagt een fundamenteel nieuwe visie op ‘Herstellung’, op ontstaan. Op de reële relatie tussen individuele eindige dingen, toevallige ontmoetingen. Op de ‘Streit’ die zich afspeelt tussen de zijnden, in hun vrije ogivale relaties, in hun ogivale betrokkenheid op elkaar vanuit de elkaar tegenstrevende identiteiten en individualiteiten.

In deze alinea wordt de carambole voluit gespeeld en uitgetekend. Heidegger zal deze bewering uitwerken in de alinea’s 14., 15. en 16.. De pendeldienst tussen eindigheid en oneindigheid. ‘Übergang’. Deze zin lijkt een ‘Umschlag’, een ‘Ereignis’, een inversie: niet het ‘Herstellen’ maakt de kruik, maar de concrete kruik vraagt om een ondergeschikt maken, vraagt om een concrete gestalte. Om een gestalte die niet blind door NUC ‘geprocessed’ wordt. Het vrije, betrokken interageren maakt deze kruik tot kruik-ding: ‘dieses’. De toevallige ogivale betrokkenheid van individu tot individu met anderen voltooit de kruik tot een individu. Deze concrete kruik wordt gemaakt, en deze kruik bevat. Niet de gedachte kruik, niet de voorgestelde kruik als evenmin de imaginaire kruik.

14.1. „Die Herstellung lässt freilich den Krug in sein Eigenes eingehen.”

‘De vervaardiging laat ongetwijfeld de kruik ingaan in wat haar eigen is.’

Hier staat een opmerkelijke bewering! (>=< 14.4.)

Individuele identiteit is nooit overgeleverd noch uitgeleverd aan vreemden, aan causae.

‘Herstellung’ : 13.2 & 3. & 4.; 58.8.. ‘Herstellen’ is geen dwingend, determinerend proces, gevangen in NUC. Neen! Het ‘lässt freilich’, en wel ‘Eingehen’. Het maakproces geeft de kruik vrije toegang tot zichzelf: ‘in sein Eigenes’. Een individualiteit ligt niet ergens voorhanden in een of ander logistiek depot of stapelhuis. Individualiteit ontstaat uit toevallige, vrije, ogivale, tegenstrevende betrokkenheid. Je krijgt je identiteit toegeschoven door anderen, die je vrij laten, en als je voor hun aanbod open staat, ’lässt freilich’. Geen ‘an sich’! Geen dwang! In de glans van het Zijn. ‘Freilich’: heeft een zwaardere lading dan de vertaling laat vermoeden: de connotatie van vrijheid, van onbepaaldheid, van toevalligheid, van wederkerigheid zindert hier toch nadrukkelijk op de achtergrond mee.

‘Eigenes‘: individuele identiteit, niet over-, noch uitgeleverd aan vreemden, aan causae.

‘Eingehen’: het is niet alsof het eigenen een vooraf bestaande omheinde ruimte is. Geen indringen noch opdringen. ‘Eingehen’ heeft en schept toekomst. ‘Lässt’: geen spoor van gewelddadig, dwingend binnen drijven, maar passief-actief toegang verlenen, gelegenheid gunnen, mogelijkheid open stellen, toekomst open houden. Het gaat immers om een ogivaal gebeuren tussen individuen, in de luwte van de oneindigheid. Geen dwingende, causale banden, zoals van een stoomhamer of smeedpers die metalen platen feilloos tot duizenden perfect identieke motorkappen perst. Het eigene is deels een geschenk, een gunst verleend door de anderen. Toe-val.

‘In sein Eigenes eingehen’: laten ingaan in de eigen individualiteit en identiteit. (Niet opdingen!) Individuatie. Ingaan eist aanpassing, eist je richten op en plooien naar, luisteren naar de individualiteit van jezelf en van de andere. (Verwant met ‘Einblick’?) Geen causaliteit! Geen noodzaak. Geen blinde universaliteit: ‘in sein Eigenes’! Het unieke, het individueel eigene wordt nooit NUC-gewijs vervaardigd, wordt nooit gefabriceerd. Het ‘Eigene’ blijft verschoond van elk causaal proces of geweld. Al wordt een exemplaar telkens als iets concreets en singuliers vervaardigd, toch gebeurt dat volgens universele, noodzakelijke wetten in universele, noodzakelijke processen. Het eigene ontstaat uit een circulair proces, in synergie tussen individualiteiten. Het blijft toch enigmatisch: ‘In sein Eigenes eingehen’! Wat treedt zo in zichzelf? Van waaruit komt dat dan? Hoe voltrekt het de overgang, de oversteek? ‘Übergang’ of ‘Kehre’?

Als te fabriceren is de kruik geen ‘Ding’, bereikt ze nooit haar ‘Eigene’. Blijkt nooit de weelde van de binnenkant.

14.2. „Allein, dieses Eigene des Krugwesens wird niemals durch die Herstellung verfertigt.”

‘Maar het eigene van het wezen van de kruik wordt nooit door het vervaardigen tot stand gebracht.’

‘Herstellen’ >=< ‘Verfertigen’; (res extensa >=< res cogitans). ‚Wesen‘ wordt nooit ‚verfertigt‘. Het ‘Eigene’ heeft nooit een vreemde vader! ‘Herstellen’ haalt naar boven, bevordert naar een hoger, complexer, verrijkt, en meer gecoördineerd zijnsniveau; maakt oneindig Zijn eindig zichtbaar, laat Zijn zich onvoorspelbaar aanmelden via het eindige ding. Het toont, biedt toegang tot, het weerkaatst de glans. Is dit de ‘rode telefoon’ met de Exuberante? Weer dat zich scherp afzetten tegen elke vorm van causaliteit, tegen het NUC-denken: ‘niemals …verfertigt’.

Het ‘Eigene’ is eigen zijn, is zichzelf zijn, is nooit afhankelijk van…., wordt nooit ‘verfertigt’ door een vreemde oorzaak, in eenrichtingsverkeer. Het hangt niet af van de vaardigheid van de pottenbakker. Dat ‘Eigene’ bestond als mogelijkheid, als embryo. Het bleef enkel verborgen in de Lèthè, in het ‘apeiron’, in een verborgen binnenkant, en kon zichzelf daaruit niet bevrijden. Tot die bevrijding uit het ‘apeiron’ biedt deze kruik de mogelijkheid, door haar eindigheid, bepaaldheid, concreetheid en uniciteit. Die geven de juwelen, de Gratiën van de Exuberante de kans zich te tooien en te vertonen met een eigen gestalte, hun ‘Eigene’. Om als individuen uit de verborgenheid en anonimiteit van het compacte apeiron te treden.

Alinea 14. is niet gemakkelijk! Heidegger probeert zich los te wrikken uit de totalitaire klassieke opvatting over de NUC-relaties tussen de zijnden, een visie die alles exclusief herleidt tot causale relaties. Hij analyseert nauwkeurig welke interacties in het vervaardigen van de kruik verweven zijn, hoe ze werken en met welke consequenties. Nergens wordt van enige causaliteit gewag gemaakt. Hoe kan een overgang volgens universele wetmatigheden uitlopen op ‘Eigene’, op uniciteit, op individualiteit? Waartoe leidt ‘Übergang’? Waar brengt ons die ‘Wandlung’? Wat brengt ons de ’Seinsgeschichte’? Dat blijft een mysterie.

In alle gebouwen heersen waterpas en schietlood als ‘eerste principes’. Maar die kunnen niet garant staan voor de eigenheid, voor de identiteit, voor de individualiteit van enig gebouw. Waterpas en schietlood zijn ondergeschikten, geen ‘pater’.

14.1.: ‘lässt Eingehen’, ‘lässt’;

14.2.: ‘niemals Eigens verfertigt’;

14.3.: los van ‘Verfertigung’ stokt het ‘Fassen’;

14.4.: wel doeloorzaak >=< enkel: eidos;

14.5.: enkel uitzicht: eidos, als maaksel, door ‘Hersteller’, te fabriceren. Geen binnenkant.

14.3. „Losgelöst aus der Verfertigung hat der Krug sich darein versammelt, zu fassen.”

‘Los van de vervaardiging, bestaat de zin van de op-zich-staande kruik erin te bevatten.’

Weer zo’n verrassende bewering. ‘Losgelöst aus der Verfertigung.’ Weer dat ‚Versammeln‘. Hoe draai je die tot één streng samen : loslaten en verzamelen? ’Losgelöst’: geen onschuldige term. Pas los van de vervaardiging kan de kruik bevatten. De kruik werkt zelf mee: ‘sich versammelt’. In haar individualiteit brengt zij toevallige, verborgen eigenschappen samen, betrekt zij toevallige kenmerken zo op elkaar, legt ze toevallige mogelijkheden zo in elkaars verlengde en past zij zo sterke eigenschappen in elkaar, dat ze ‘Fassen’. (‘Parendo vincitur.’)

De kruik daagt elk van haar elementen uit hun aparte krachtlijnen te tonen, uit de kast te komen en in elkaars verlengde te leggen, in elkaar te passen, te verzamelen, te coördineren en zo te versterken, ‘zu fassen’ (VA): bodem, wand, rechtstand en opening, om op een hoger zijnsniveau iets unieks, iets ‘Eigene’ te presteren. Maar de individuele kruik houdt de regie! ‘Losgelöst aus der Verfertigung‘: los, vrij van causaliteit, vrij van de blinde lineariteit van de causaliteit. Toevalligheid.

Elk ‘Ding’ legt de eigen eigenschappen in het verlengde van totaal andere elementen, ondergeschikt vanuit een doel, niet voor een uitzicht, voor een eidos. Al is uitzicht deel van het doel. Toekomst, wat nog niet aanwezig is, bepaalt en richt op wederkerige, vrijlatende wijze het actuele interageren. Welke zijnsdensiteit heeft toekomst? Welke grond?

Het ‘Eigene’ is nooit een maaksel; noch vòòr, noch tijdens het maken. Het heeft geen vreemde, causale oorsprong. Is nooit import van buitenaf. Maar het maken, het ‘Herstellen’ is wel de ruimte waarbinnen de elementen vrij in ogivale samenhang zich toevallig verzamelen en zo een hoger zijnsniveau kunnen bereiken en binnengaan. Wat wordt ‘herstellt’? Het ‘Eigene’ van de kruik verzamelt een veelheid en diversiteit van zijnden tot een unieke eenheid, op een hoger zijnsniveau.

‘Herstellen’ >=< ‘Verfertigen’: bij elkaar leggen, fabriceren, maken. ‘Verfertigen’ blijft lokaal procesmatig, volgens dwingende universele causale wetten zonder respect voor individuen. Dit subtiele onderscheid raakt de kernvraag: wat is de echte relatie tussen de dingen? Is dat exclusief een dwingende lineair-causale relatie? Of zijn er vele andere, vrije, wederkerige, individuele vormen van relaties? En welke dan? Ik geef een paar voorbeelden van niet-dwingende, vrij ogivaal betrokken relaties: aanspreken, luisteren, toeroepen, beantwoorden: die relaties zijn vrij van dwingende causale effecten, en impliceren individuele wederkerige betrokkenheid. De vraag: wat is ‘causare’? Waartoe is ‘causare’ in staat? Wat is ‘causatum’? Reikt ‘causare’ verder dan het uitzicht, dan het uiterlijk of de buitenkant? Het eidos? Rond dit ‘causare’, dit ‘scheppen’ draaide de hele middeleeuwse scholastieke metafysica. En de theologie, met haar Schepper als Causa Prima.

‘Versammeln’: is geen fusie, geen dwangmatig verbinden, waardoor de verzamelde elementen hun identiteit en individualiteit zouden verliezen. Neen, het verzamelen is een vorm van verbondenheid, van toevallige, ogivale betrokkenheid, van nabijheid van individuen, waarin ieders individuele vrijheid en eigenheid gerespecteerd en bewaard wordt. (Cf. UdK: I2, al.14.) Verzamelen is vrij, bevrijdend, vrijlatend de andere ruimte en tijd tot ontmoeten bieden; vrije, geëngageerde wederzijdse en wederkerige verbondenheid en betrokkenheid. Een vorm van ‘Gegenschwung’. Verzamelen: weer samen brengen, weer tot eenheid brengen wat door/na de kenosis door veelheid en diversiteit uiteen viel. Verzamelen is de originele eenheid herstellen, maar met behoud van de gewonnen individuele identiteit. Niet zonder aanwinst, niet zonder oogst noch aangroei. Niet zonder geschiedenis. (GA 55: p.148 & 178)

14.4. „Beim Vorgang des Herstellens muss der Krug allerdings zuvor sein Aussehen für den Hersteller zeigen.”

‘Tijdens het proces van de vervaardiging moet de kruik alleszins vooraf haar uiterlijk voorkomen aan de maker vertonen.’

De kruik moet zelf haar uitzicht tonen. Vooraf! Dat komt dus toch van de kruik zelf. Niet van de pottenbakker. Niet van het ‘Herstellen’! Niet van de oorzaak!

‚Für den Hersteller’: ‘für’: klemtoon!

‚Aussehen‘: >=< Eigenes (14.1.)

‘Zuvor’: geen geleerde term, maar hij drààgt wel! Samen met ‘Zeigen’ springt hij uit de actualiteit, uit het ‘aanwezige’, naar wat nog niet is. Naar een opmerkelijke zijnsmodus: naar het mogelijke, het voor-lopig toekomstige, het doel. Muitend.

Hier distantieert Heidegger zich van een van de grondleggers van de moderne natuurwetenschap, en neemt hij positie tegenover Galilei. Galilei had het teleologische denken van Aristoteles afgezworen: dat was van geen nut, want niet in becijferde formules te vatten.

14.5. „Aber dieses Sichzeigende, das Aussehen (das eidos, die idea), kennzeichnet den Krug lediglich nach der Hinsicht, in der das Gefäss als Herzustellendes dem Herstellen (sic) entgegensteht.”

‘Maar dat zich tonende, het uiterlijk voorkomen (het eidos, de idea), kenmerkt de kruik enkel en alleen vanuit het perspectief waarin het vat als te vervaardigen zaak tegenover de maker staat.’

Heidegger moet Plato een zetje geven! (Plus alinea 15.) ‘Aussehen ‘: uiterlijk: geen interactiemogelijkheden. Echter ‘dieses Sichzeigende, das Aussehen’ kenmerkt de kruik niet als geheel: ‘lediglich’, enkel en alleen het uiterlijk.

‘Sichzeigende & Aussehen’: dat is pure tegenwoordigheid, pure, statische aanwezigheid. Puur Hic et Nunc, zonder verleden noch toekomst. Geen ‘unterwegs’. Geen ‘Seinsgeschichte’.

‘Aussicht >=< Hinsicht.’

Het blijft circulair denken, spiralerend denken. Hond happend naar zijn staart. Naar zijn steeds aan de happende bek ontsnappende staart. ‘Uiterlijk’: statisch, geen interactiemogelijkheden.

15.1. „Was jedoch das so aussehende Gefäss als Krug, was und wie der Krug als dieses Krugding ist, lässt sich durch die Hinsicht auf das Aussehen, die idea, niemals erfahren, geschweige denn sachgemäss denken.”

‘Wat echter het vat dat eruitziet als deze kruik, wat en hoe de kruik als dit kruik-ding is, dat kunnen we door te kijken naar het uiterlijk voorkomen, de idea, nooit ondervinden, laat staan adequaat denken.’

Het ‘Krugding’ laat zich niet ‘durch die Hinsicht auf das Aussehen‘ ‘sachgemäss denken’. Wat dan wel? ‘Erfahren’ >=< ‘Denken’ : er lijkt hier een volgorde te spelen, een voorwaardelijk verband tussen ervaren en denken. Heidegger legt hier een verband tussen ervaren en denken, alsof ervaren aan het denken het materiaal levert, de input. Nu komt er antwoord op de vraag van 9.3. en 13.1.. Niet te ervaren, niet te denken als ‘Aussehen’, als ‘idea’.

Het vervolg van al. 15 is een kritische beschouwing over het begin van de geschiedenis van de Westerse filosofie. Maar ook een beschouwing over de grondslagen van ons kennen. Is niet alle kennen een overbruggen van afstand tussen eindige zijnden, een leggen van verbanden tussen verschillen, een (h)erkennen van onderscheid, een ‘discrimineren’ tussen een veelheid en diversiteit van individuele zijnden? Een zien van ‘alteritas’. Hoe overbruggen we de afstand die ons scheidt van de andere zijnden, en hoe komen we in de nabijheid van een zijnde, als we er zelfs niet bij kunnen via het zien?

Heidegger heeft het over: ‘dieses Krugding’, deze concrete, individuele kruik. En deze kruik laat zich door ons niet benaderen ‘durch die Hinsicht auf das Aussehen’. Zelfs niet ervaren. En dus zeker niet ‘sachgemäss denken’. Hoe dan wel? Welke weg ligt dan nog open om in de nabijheid van deze kruik te komen? (Cf. 11.8.) Hoe bereiken we dan een ‘Einblick’ achter het ‘eidos’? Je mag bij ‘sachgemäss’ toch wel denken aan: ‘zu den Sachen selbst’!

‘Zurück zu den Sachen selbst’! Wie kan dat? Wie kan het verleden van zich afschudden? Wie kan de vroegere epifanieën van de queeste van zich afschudden zoals een hond het water in honderden spatdruppels uit zijn pels rilt en bibbert? Misschien moeten we hier onderscheid maken tussen het domein van het ‘res extensa’ en het domein van het ‘res cogitans’? Moeten we alle verworven inzichten en interpretaties negeren? ‘Zu’ biedt wel ruimte, distantie, vrijheid en toekomst. De vacuüm-momenten van K.O.S.B.H.. Dat ‘zu’ is een vrije beslissing van het Da-sein. Het losbreken uit de ‘Benommenheit’, uit het verloren-zijn aan de eindigheid van de zijnden van het ‘res extensa’. ‘Zu’ over-grenst, ont-grenst, en laat het aangrenzende, over een ‘Ferne’ heen, tot zijn recht komen. Wat voltrekt zich in die ‘Übergang’, in dit ‘ont-grenzen? In dit ‘zichzelf-te-buitengaan’? In de overgang? In dit uitpuilen, waarbij we toch tevens de grenzen en individualiteit van anderen aanvaarden en bevestigen?

Dit ‘Zu den Sachen selbst’ is beslist geen universeel, lineair, causaal proces. Het is telkens een vrije wending, een zichzelf bepalende wending. Een sprong! Ik dacht dat we in de ervaring steeds te maken hadden met concrete, gesitueerde, individueel bestaande dingen. Dat zien zich steeds ‘zu den Sachen selbst’ richtte in hun individueel gesitueerd zijn. Nu stelt zich de vraag: hoe komen we in hun nabijheid, hoe kunnen we concrete, gesitueerde, individuele dingen leren kennen? Hoe vinden we de ‘Weg zum Dinghaften des Dinges’? (Cf. 11.8.) Hoe bereiken we het individuele identiteit? En hoe denken we dan dat individuele van de kruik? Veronderstelt niet alle denken, van nature, een transponeren van de concrete, gesitueerde dingen naar een universeel abstractieniveau, waardoor ze voor iedereen altijd bereikbaar zijn? (In Rebekka’s schoot) Nogmaals: hoe denk je het individuele, concrete, unieke? Het unieke? Het probleem: het zelf, de individuele identiteit tegenover de samenhang; de betrokkenheid en toch eenheid? Hoe ‘vanuit zichzelf? Gespleten eenheid? En verloopt niet elk transponeren verschillend van alle voorgaanden?

‘Krugding’: ‘-ding’? Er is meer dan het oppervlakkig uitzicht! In haar uitzicht zou de kruik opgekloosterd zitten binnen de eigen grenzen en beperkingen, binnen de eigen eindigheid, gevangen binnen haar buitenkant. Binnen een buitenkant die enkel een gesloten, introverte binnenkant heeft. ‘-ding’ zegt dat de kruik ook nog, vanuit haar individuele, eindige ‘Eigene’, verweven zit in toevallige interacties met omgevende dingen. De kruik als ding is méér dan het blote zichzelf, en dat wel door haar ‘Eigene’! Door haar ‘Eigene’ ogivaal betrokken op de andere. De kruik bestaat zo als uniek : ‘In-der-Welt’. Niet in de koude kosmos, in het totalitaire, doodse universele. ‘Krugding ist.’: opgepast! ‘Ist’ is pregnant te lezen: ‘Wesen’ is eindig interageren met al de rest, binnen een veld van individuele toevallige verbanden. ‘Wesen’ is op eindige individuele wijze het oneindige Zijn uitstralen, in eindige, bepaalde gestaltes. Zoals het beeldloze licht van de diaprojector door de dia tot beeld wordt. Van non-figuratief figuratief wordt. (‘Weltbildung’) Van indifferent zwaar gekleurd en scherp getekend.

‘Herstand’, waarin ‘-stand’ pregnant gelezen moet worden: alle dynamisme is verbannen. Heidegger plooit zich hier in allerlei bochten om elke schijn van causaliteit te ontwijken, om alle oorzaken zelfs definitief uit het zadel te lichten. Om in de plaats tot nu toe ongedachte, onbevraagde, toevallige relaties tussen de dingen in het vizier te krijgen. Het gaat om een veelheid en diversiteit van toevallige contacten, van wederkerige interacties, van relaties, om vele vrije individuele vormen van nabijheid of afstand tussen dingen, om ‘Nähe’ en ‘Ferne’. Om ‘Streit’. Om ‘Gegenschwung’. Het gaat hier bepaald om het contact van de individuele kruik met de individualiteit van de dingen van de wereld. En daarin speelt in ons denken het zien, dus ook het uitzicht, het ‘Aussehen’, de idea, een te (?) belangrijke rol. Zien overspant steeds een afstand, een open ruimte, een vacuüm. Maar, zien gebeurt toch steeds gesitueerd, met singuliere, concrete, bepaalde dingen. Het zien noch het ervaren bieden toegang, ‘Einblick’, tot ‘was und wie der Krug als dieses Krugding ist.’ Alle zien overbrugt afstand; afstand die iedereen ruimte tot interpretatie biedt.

Plato steunt volledig op het statische ‘Aussehen’, op de onveranderlijke idea, en kan dus het ‘Eigene’ van deze unieke kruik als ‘Ding’ onmogelijk denken, evenmin als Aristoteles en als al de andere epigonen. Plato bepaalde de geschiedenis van de filosofie: alles werd object, object van een maker, gevolg van een causa. Opgekloosterd in een doods, statisch verleden. Gevangen in een ijl voorstellen. Zonder queeste. Zonder ‘Seinsgeschichte’.

De alinea besluit met te beweren dat we, volgens Plato, alles wat relevant is, al voldoende uitgezegd hebben, als we het ‘Aussehen’ van iets overdacht en ter sprake gebracht hebben. Dan is alles duidelijk en verhelderd (Unverborgenheit) en voor altijd tijdloos en onveranderlijk aanwezig. Het ‘Eigene’ van de kruik als ‘Ding’ is echter niet vanuit het ‘Aussehen’ te ervaren en nog minder te denken, omdat het een bruisend ‘Wesen’ is, met een open toekomst, vanuit een eigen, individuele binnenkant, bewogen door de ‘Gegenschwung’ in de ‘Streit’.

Zien is geen louter causaal proces! Het gaat niet om lichtindrukken als in een fotocamera. Net zoals horen niet gelijk staat met een opname op een cassette of CD. In het humaan zien en horen spelen de vacuümmomenten van K.O.S.B.H.. Vooral beoordelen en selecteren. Toeval. Daarom ziet of hoort ieder iets anders. Zelfs dezelfde mens ziet in verschillende situaties uiteenlopende dingen, met verschillende verbanden, met verschillende reacties, gevoelens en interacties. Hij waadt geen tweemaal in dezelfde rivier. Want ieder heeft zijn unieke interpretatie. En alle interpretaties zijn individueel en dus verschillend. Alle zien is steeds ‚aanvullende‘ zien: rook uit een geweerloop…

15.2. „Darum hat Plato, der die Anwesenheit des Anwesenden vom Aussehen her vorstellt, das Wesen des Dinges so wenig gedacht wie Aristoteles und alle nachkommenden Denker.”

‘Daarom heeft Plato, die zich de aanwezigheid van het aanwezige vanuit het uiterlijk voorkomen voorstelt, het wezen van het ding evenmin gedacht als Aristoteles en alle denkers die na hen komen.’

Plato zit gevangen in het virtueel universele voorstellen van het ‘Aussehen’ en kan dus het concrete ‘Eigene’ van deze unieke kruik als ding onmogelijk denken. Hier wordt in één pennentrek heel de geschiedenis en ontwikkeling van de filosofie veroordeeld, omdat ze gebaseerd is op voorstellen en uitzicht. Voorstellen is zich een eigengereid, statisch en subjectief virtueel beeld vormen van wat zich extern, concreet aandient. Dat is als het ware een parallelle, abstracte schaduwwerkelijkheid creëren, buiten het Zijnsgebeuren om.

Het gaat hier bij ‘Wesen’ beslist niet om de abstracte, universele, tijdloze ‘essentia’, maar om de gesitueerde interacties, en de concrete relaties, ‘Beziehungen’ tussen de individuele zijnden onderling, en tussen de individuen en het Zijn. Om actieve betrokkenheid. ‚Wesen‘: het gaat om de ‚polemos‘, de ‚Streit’, de ‚Gegenschwung‘. Om het ‘Auseinandersetzen’. ‘Wesen’ identificeert op eindige wijze, bevestigt verschillen en eigenheid, concretiseert en individualiseert in/door ogivale betrokkenheid: ‘Erst im Hin und Her der Bewegung des Kampfes hat das Seiende sein Sein.’ (GA 39: p. 126) (Het mag, het moet herhaald worden!)

15.3. „Plato hat vielmehr, und zwar massgebend fur die Folgezeit, alles Anwesende als Gegenstand des Herstellers erfahren; wir sagen statt Gegenstand genauer: Herstand.“

‚Plato heeft veeleer, en wel op een beslissende wijze voor later, al het aanwezig als object van de vervaardiging begrepen. In plaats van te spreken van een object als voorwerp is het te spreken van object als ont-werp en als zodanig tot-stand-gebracht is.’

‘Herstand’, waarin ‘-stand’ pregnant gelezen moet worden: alle dynamisme is verbannen, zoals ook alle toevalligheid, alle worden, alle tijdsverloop, als louter vergankelijkheid, als degeneratie.

‘Her-‘: voor Plato

14-04-2014 om 18:39 geschreven door Ramulus

8.1. „Wie steht es mit der Nähe?”

‘Hoe staat het met de nabijheid?’

Weet niet iedereen uit zijn dagdagelijkse ervaring wat nabijheid, wat ‘Nähe’ is? Kun je je daar redelijker wijze druk om maken? Wie stelt zich daarover vragen? Heidegger maakt zich over vanzelfsprekendheden wel druk! Let op! Er staat: ‘wie steht es mit’. Er staat niet: ‘wie ist es …’. Waarom vertrekt Heidegger van ‘Nähe’? Keert hij hier terug naar 7.3. : ‘Das Entsetzende’? Wat is dat? ( In 44.4. vertrekt Heidegger van het ‚DINGEN‘ van de kruik! Van een ‚Seiendes‘!)

Het ‘zeigt sich’, het ‘verbirgt sich, in der Weise … die Nähe … ausbleibt.’ Het toont zich in de afwezigheid van enige betrokkenheid tussen eindige, individuele zijnden. Maar het ‘Entsetzende’ zelf (7.2.) verbergt zich daar ook in. Al zich tonend zich verbergen; al zich verbergend zich tonen. We vergapen ons aan valse schijn. We menen dat we ‘Nähe’, dat we verbondenheid, betrokkenheid kunnen missen. Betrokkenheid speelt zich af tussen wiel en as. In de speling van de vrije ruimte. Open ruimte die we zelf voor ons zelf vrij moeten wrikken.

Kun je in alle ernst die vraag wel stellen? Toch! Hoeveel appels vielen voordat Newton de zwaartekracht zàg? Zàg! De vallende appel, die zag iedereen. Maar Newton door-zag het vallen, doorzag in het concrete gebeuren de samenhang in het hele gebeuren: hij zag in dat gebeuren, in dat singuliere gebeuren het overkoepelende verband, de alles verbindende kracht van de zwaartekracht: hoe de appel en de aarde op elkaar betrokken zijn. Het omvattend universele. Hij kreeg via het singuliere inzicht in het universele. Het nabije belette hem niet het ‘Ferne’ te zien. Hij zag méér dan het singuliere, gesitueerde, fysische, causale gebeuren van de vallende appel. Ook Heidegger ziet in het individuele het universele. Maar zo probeert hij een nieuwe visie op universaliteit te krijgen. Of is hij op zoek naar een nieuwsoortige universaliteit? Een universaliteit waarin het individuele niet spoorloos ondergedompeld wordt.

Het blijft opmerkelijk dat Heidegger de echte lezing ‘Das Ding’ aanvat met beschouwingen over ‘Nähe’, met bedenkingen over relaties tussen dingen, en niet spreekt over de dingen zelf, in hun beslotenheid. Over ‘das Zwischen’. Met een vragen over de zin van ‘Nähe’ en van ‘Ferne’. Het gaat hem duidelijk om ons ervaren van ‘Nähe’: ‘wir’ ( vijf maal op deze pagina), en ‘Mensch’. Via ons ervaren van ‘Nähe’ en ‘Ferne’ probeert hij het ‘Ding als Ding’ te benaderen. Via betrokkenheid wil hij de individualiteit en ook een nieuwe universaliteit benaderen.

Impliceren ‘Nähe’ en ‘Ferne’ niet veelheid, diversiteit en identiteit? Vanzelfsprekendheden, daarop wil Heidegger geen filosofie bouwen. Wel op vragen. En vragen vliegen het publiek om de oren. ‘Was ist?’ Tien maal in vijf alinea’s. (4.1. & 2. & 3.; 5.2.; 7.2.; 8.1. & 2. & 6. & 7. & 8.)

‚Nähe ?‘(8.1.) =>‚Ding ?‘ (8.4.) => ‚Was ist das Ding?‘ (8.6.)De vraag verspringt steeds en blijft stuiteren.

8.2. „Wie können wir ihr Wesen erfahren?”

‘Hoe kunnen wij haar wezen ervaren?’

‘Erfahren‘: dat wijst impliciet naar het concrete, naar het individuele, naar het ‘handtastelijke’ van het gebeuren, naar de verworteling in, naar de verwevenheid van ‘Nähe’ met de concrete, individuele dingen van de wereld.

‘Wesen’: Lligt een universele, onveranderlijke ‘essentia’ wel binnen het bereik van enige ervaring? Bereikt niet elke ervaring uitsluitend concrete, individuele, gesitueerde dingen en gevallen? Of heeft Heidegger een ander begrip van ‘Wesen’ op het oog? Blijkbaar stapt Heidegger af van de klassieke filosofische opvatting van de universele onveranderlijke ‘essentia’.

Hoe kunnen we weten wat we ervaren? Impliceert niet elke ervaring veelheid en diversiteit; impliceert ze niet steeds toevallige, nieuwe, verrassende ontmoetingen met gesitueerde, unieke, individuele zijnden? Hoe kunnen we ‘ervaren’ denken? Wat wordt hier nu gevraagd? Wat ‘Erfahren’ is? Of wat ‘Nähe’ is? (Cf. 15.1.) Of wat het ‘Wesen’ van ‘Nähe’ is? Zou de klemtoon van de vraag liggen op ervaren? Ervaren? Is dat niet een verholen verwijzing naar I. Kant?

‘Nähe’ – ‘Erfahren’: het valt op dat de filosoof spreekt over ‘ervaren’ en niet over ‘denken’, niet over bezinnen of beschouwen. En nog wel over ‘Wesen’ ervaren. Ervaren staat ver van de klassieke abstraherende beschouwingen over de ‘essentia’ van ervaren of over de abstracte relaties tussen zijnden. Opdat zijnden relaties zouden kunnen hebben, moet er tussen de zijnden toch een minimale vorm van nabijheid zijn, een manier van bereikbaarheid, enige wijze van wederkerige, wederzijdse raakbaarheid, een vorm van er met en voor elkaar zijn, met inbegrip en aanvaarding van veelheid, uniciteit en diversiteit. Ervaren heeft te maken met concrete ontmoetingen tussen singuliere, individueel verschillende zijnden. Hoe kun je ervaren wat je niet kent? Is ervaring wel mogelijk zonder enige voorafgaande kennis? M. Merleau-Ponty vroeg zich af: “Wat zou het zien zijn … als het … niet in de beweging reeds vooraf ging?” ( Oog en Geest, (1994) p. 21 )

‘Wesen’: dat is betrokkenheid zoals de zwaartekracht: ‘Nähe’ zit niet in dit of dat ding, maar in de band die beide polen verbindt. ‘Nähe’ overspant de beide dingen. Ze bepaalt deze wederkerig, wederzijds tegenover elkaar; bepaalt elks eigenheid en eindigheid, elks grenzen tegenover de andere; ze bepaalt wat beide elkaar te bieden of te verbieden hebben, te zeggen of te ontzeggen hebben. ‘Wesen’ is de eindige, kenotische, openbarende zijns-zijnseffectiviteit die beide polen omspant en waarin hun individuele identiteit tot voltooiing komt.

Heidegger vraagt naar ervaring, naar effectief ‘Wesen’, en wijst radicaal elke vorm van virtueel voorstellen af.

8.3. „Nähe lässt sich, so scheint es, nicht unmittelbar vorfinden.”

‘Nabijheid kan blijkbaar niet rechtstreeks worden aangetroffen.’

‘Nähe’ is geen object, uit specie gegoten. ‘Nähe’ is een ‘Zwischenfeld’ tussen verschillende objecten. Alleen concrete objecten zijn tegenover elkaar nabij of veraf, vanuit hun identiteit en individualiteit.

‘Nicht unmittelbar’: het is niet puur, niet ‘an sich’, niet zonder verworteling met de dingen van de wereld bereikbaar of voorhanden (8.2.). Toch wel opmerkelijk: luidt Heideggers leuze niet: ‘Zu den Sachen selbst?’ te gaan, zonder tussenkomst, zonder bemiddeling noch hulp, zonder caramboleren over een derde, zonder axioma’s of hogere begrippen?

We kunnen meteen op de vraag antwoorden. ‘Nähe’ puur, ‘an sich’ bestaat niet. Nabijheid is geen object, is geen losstaand voorwerp dat op zichzelf staat en ergens los voorradig is, als een voorhanden zijnde, als een ‘ens’. ‘Vorfinden’ is niet punctueel aan te wijzen. Om ‘Nähe’ te kunnen ervaren moet je minstens met twee zijn, en op enige afstand van elkaar. ‘Nähe’ is een relatie, is iets tussen uit elkaar liggende individuele zijnden. ‘Nähe’ bloot, in se, bestaat niet. Ze komt maar tot bestaan als je over de band speelt, als twee dingen tegenover elkaar hun identiteit poneren en ook de andere (h)erkennen als de andere en zo elkaars verschillen en identiteit erkennen en aanvaarden. Maar dan niet afstotend, uit-sluitend, exclusief, wel medebetrekkend in het eigen bestaan. Als beide polen elkaars bestaan (h)erkennen en als elke pool via die omweg over de andere zichzelf bevestigd krijgt. Als beide zich op elkaar betrokken voelen, bemiddeld en bemiddelend betrokken voelen, en zo, tijdens toevallige ontmoetingen, telkens meer vanuit een veranderde, verrijkte beginsituatie steeds weer een nieuwe betrokkenheid aangaan. Waar geen breuk is, maar ook geen naadloos in elkaar overvloeien, geen fusie. Betrokkenheid speelt in de vrije, open ruimte tussen individuen, tussen wiel en as.

Opvallend dat Heidegger elk ‘Vorhandenes’ afwijst. Voor hem geldt enkel het actueel gebeuren, het ‘Geschehen’, het ‘Wesen’, met ingebouwde toekomst.

8.4. “Dies gelingt eher so, dass wir dem nachgehen, was in der Nähe ist.”

‘Dit lukt eerder als we afgaan op wat in de nabijheid is.’

Nu verbindt Heidegger ‘Nähe’ expliciet met de concrete entia, en wil ‘Nähe’ daarom ook daar opzoeken, daar ervaren, in hun verwevenheid met de dingen van de wereld.

‘Was in der Nähe ist‘: is ‘Nähe’ dan toch voorhanden, uit voorraad leverbaar.

Dat ‘Vorfinden’, dat aantreffen van het ‘Wesen’ van nabijheid is pas mogelijk via bemiddeling, door onze aandacht te richten, ‘Nachgehen’, op iemand of iets dat reeds ‘in der Nähe ist’, betrokken is. Zo kunnen we nabijheid ervaren en tot inzicht erover komen. We kunnen nabijheid enkel afleiden van dingen die op een bepaalde wijze in onze of elkaars aanwezigheid verkeren.

Moeten we niet enkel gewoon naar de dingen om ons heen kijken? Moeten we meer doen dan gewoon in onze nabijheid rondneuzen, of moeten we het verder dan in onze onmiddellijke omgeving zoeken? Volstaat lichamelijke nabijheid? Neen! We moeten goed uitkijken: ‘Nachgehen’: achteraf! We komen steeds te laat om het begin, om het ontstaan van de betrokkenheid mee te maken. Elke ontmoeting valt ons toe!

‘Was in der Nähe ist’: ‘Was’: wat is ons (‘wir’) nabij? Wat toont en verbergt ons ‘Nähe’ en ‘Ferne’? (7.3.) Wat toont ze? Tonen de voorwerpen die onderworpen zijn aan de NUC-wetten ons ‘Nähe’? Want ze moeten elkaar (h)erkennen als identiteit en individu, elk in zijn anders zijn aanvaarden (compensatoir?), elk in zijn afstandelijke nabijheid respecteren. Elkaars eigenheid, elkaars betrokkenheid, elkaars grenzen eerbiedigen.

‘Dies gelingt‘: het ligt niet voorhanden, niet zomaar voor het grijpen, het loopt niet automatisch, blind procesmatig. ‘Gelangen’ impliceert een afstand, een verplaatsing, een te overbruggen afstand, ‘Ferne’. ‘Nähe’ moet bevochten worden. ‚Nähe‘ is een opgave. Een gemeenschappelijk te vervullen taak. Een ‘Leistung’. Later zullen we zien dat alleen ‘Dingen’ (wkw!) nabijheid bemiddelt. Het gaat om ervaren, om ‘Wesen’, om ’Gehen’, om queeste. Om een taak die volbracht moet worden. Om een andere verovering.

8.5. „In der Nähe ist uns solches, was wir Dinge zu nennen pflegen.”

‘Nabij is ons wat we dingen plegen te noemen.’

Is dit niet een wat omslachtig, afstandelijk antwoord?

‘In der Nähe’: ‘Dinge’ zijn in de concrete situatie als concrete, individuele zijnden meegegeven en bereikbaar voor interacties. Voor wederzijdse, wederkerige, voor ogivale interacties tussen individuen. Voor toevallige ontmoetingen.

‘In der Nähe ist uns’: het heeft met ons te maken! Wij zijn betrokken bij de ‘Dinge’, bij hun nabijheid of hun afstand, bij hun interacties. Het heeft te maken met onze relatie tot, met onze betrokkenheid bij de dingen.

Heb je de subtiele verschuiving van het perspectief gemerkt? We kijken nu vanuit een ander zoekproject, vanuit ‘Nähe” naar de ‘Dinge’. Wij zelf worden mee opgezogen in die toevallige ontmoeting van de dingen met elkaar, in die ogivale betrokkenheid. En blijkbaar speelt het benoemen van de dingen door ons daarin een rol. We nestelen ons in de nabijheid die heerst tussen de dingen. Ingeweven in de verwoording.

Waarom formuleert Heidegger iets dat voor iedereen toch zo duidelijk voor de hand blijkt te liggen op zo’n omslachtige wijze, en met verspringing van de focus? Zoekt Heidegger tussen ‘Nähe’ en ‘Ding’ een verwijdering, een afstand, een tussenruimte te scheppen? Een soort van vervreemding? En waarom haalt hij de traditie, ‘Pflegen’, de geschiedenis nu binnen in dit perspectief? Of wil hij de lezer vervreemden van zijn dagelijks gebruik van de term ‘Dinge’? ‘Befremdung’ heeft een speciale Heidegger-betekenis! In de diepte gaat het altijd om een verborgen betrokkenheid op het Zijn. Op het mysterie van het Zijn. Op Heideggers visie op Zijn.

‘Nennen’: onschuldige term, maar Heidegger bedoelt te zeggen: we geven dan wel een naam, maar weten we wel waaraan we die naam toekennen? Sommige zijnden noemen we ‘Dinge’; naar andere verwijzen we via ‘ondingen’, zoals we ‘dieren’ en ‘ongedierte’, en ‘kruiden’ en ‘onkruid’ onderscheiden. (Let op het enkelvoud van de on-termen!) Weten we wel wat achter het feit van dat ‘benoemen’ schuil gaat? Ze heten wel, uit traditie, ‘dingen’, maar zijn ze het ook? Zonder echte kennis van de inhoud plakken we het label ‘ding’ op het flesje en zetten het binnen handbereik op het schap. We zouden het bv. ook ‘kwaratsky’ kunnen noemen. Is de naam louter een handvat om greep te krijgen op de dingen? ‘Nähe’ is een probleem, maar is de benaming ‘Ding’ ook geen probleem? En bieden die dingen dan een antwoord op de vraag wat ‘Nähe’ is? Blijkt Heidegger hier afstand te nemen van de term ‘Ding’, of van ‘Nennen’? Van de traditie?

‘In’: tussen de ‘Dinge’ bevindt zich in een onbepaalde, onbegrensde ruimte, die we voor de handigheid ‘Nähe’ noemen. ‘Nähe’ is meer een relatie tussen ons, ‘wir’ en een ‘etwas’, een ‘solches’. Een iets dat door de ‘Nähe’ bepaald wordt, en dat we voor de gemakkelijkheid ‘Dinge zu nennen pflegen’. Let op hoe omzichtig Heidegger dat formuleert! Hij benoemt niets, wijst niets rechtstreeks aan. Hij vraagt zich enkel af: “Wie steht es mit der Nähe?” (Cf. 8.1.) Van ‚Nähe‘ gaat het naar ‘Wesen’, dat wordt ‘dem’, ‘was’ en via die omwegen naar wat we ’Ding’ plegen te noemen! ‘Nicht unmittelbar’! Hij demonstreert de omweg. Demonstreert Heidegger zo het leeglopen van een identiteit, van een individualiteit?

‘Ist’ ??? ‘Solches’, ‘Dinge’ : onbepaald.

‘Zu nennen pflegen’: ‘Pflegen’ houdt afstand! Engageert zich niet, beroept zich op traditie, op gewoonte, op gebruik, op onverschillig omgaan met… Een neutraal ‘Nennen’: het is maar een etiket, een opgeplakt label, als een signaal, zoals nummers die we nieuwe ontdekte hemellichamen opplakken, om er handig naar te kunnen verwijzen, zonder enige pretentie van kennis over de inhoud te melden. Zonder betrokkenheid.

Vandaar de volgende vraag.

8.6. „Doch was ist ein Ding?”

‘Maar wat is een ding?’

Pas via de omweg langs ‘Nähe’ en langs vele relaties komt die directe vraag: ‘Doch was ist ein Ding?’ Weer zo’n ogenschijnlijk overtollige vraag. Zinloze vraag? Maar, waarom in het enkelvoud? Verrassende vraag! Is dit toch niet vragen naar de bekende weg? Iedereen weet toch uit zijn dagelijkse ervaring wat een ding is! Dat ligt toch voor de hand. Welke filosoof, die zichzelf au sérieux neemt, maakt daar papier aan vuil, en durft die vraag hardop te stellen? Zou je het lemma ‘Ding’ in een register vinden? Dingen?

De ‘Dinge’ liggen je toch overal en altijd bij bosjes,in grote hoeveelheden en met een ver uiteen liggende verscheidenheid voor de voeten! En toch stelt Heidegger die vraag. Misschien wel opzettelijk, juist omdat de vraag niet zo voor de hand ligt. Het alledaagse, het voor de hand liggende wekt steeds Heideggers argwaan. Er bleef volgens hem te veel voor de hand liggends ongedacht, onbevraagd, onverwoord. Hij vraagt niet naar de betekenis van de term. Toch is de vraag expliciet algemeen gesteld: ‘ein Ding’. We moeten de term ‘ist’ zeer pregnant lezen: Heidegger vraagt welke zijnsdensiteit ‘Ding’ heeft. Hij hengelt echter niet naar een abstracte definitie.

Blijkt hier dat een ding gewoon zien niet volstaat? Dat kijken geen antwoord biedt op onze vraag? Wordt het visuele contact afgeschreven? Wat blijft er over van de leuze: “Zu den Sachen selbst!”? Blijkbaar volstaat zien toch niet. Er moet ook nagedacht worden.Het ‘Ding’ toont zich niet (Cf. 7.3.). We moeten op zoektocht gaan naar het ‘Ding’. (Wat doet denken?) Een denkende zoektocht naar iets zo opdringerigs en alledaags als een ding! Toch? Merk op: we hebben vijf vragen in twaalf zinnen.

Volstaat de visuele verschijning om ‘das Ding’ te kennen? (M. de Kesel, in Goden breken, (2010) p. 133 sq. beweert, in het spoor van Freuds ontdekking dat zijn patiënten hem gefingeerde ‘ware’ verhalen opbiechtten, dat fantasie steeds een component is van onze verhouding tot de realiteit. (Cf. ook WhD, p. 5 – 6.: ‘Wirklichkeit’)) Zegt R. Kopland niet ergens: ‘Misschien is dichten woorden vinden voor wat er niet was, voordat die woorden er waren.’?

Heeft het zin te herinneren wat Heidegger zegt over ‘Ding’ in UzS: “Erst wo das Wort gefunden ist für das Ding, ist das Ding ein Ding. So erst ist es …Das Wort verschafft dem Ding erst das Sein.” (UzS: 164)

(Zinnen 8.7. – 9., een historisch overzicht, ontbreken in ‘Vorträge und Aufsätze’, (1994).)

8.7. „Wie lange schon hat der Mensch die Dinge betrachtet und befragt, wie vielfältig hat er sie benutzt und wohl auch vernutzt.”

Meteen zet Heidegger de beuk erin! De klassieke filosofie biedt geen antwoord op deze vraag, want een ‚ding‘ is toch geen filosofische beschouwing waard. Noch ‚Nähe‘ noch ‚Ding‘ bieden stof tot filosoferen! Zelfs niet tot vragen stellen. Heidegger stoot nu op een afstand die hinderlijk is. Een afstand die in ‘Nähe’ ingebouwd zit. We hadden de ’Dinge’ altijd opdringerig nabij, en toch bleven ze ons vreemd, en gebruikten we ze zonder inzicht.

‘Der Mensch’ komt voor in 6.2,, 8.7., 8.9., 9.1.. Opmerkelijk: de afwisseling ‘der Mensch’, ‘wir’ (9.4., 10.1., 10.11., 11.1., 11.15., 12.3.) en ‘man’. (Zie 6.4.)

8.8. „Wie eindringlich hat er aus solchen die Dinge auch erklärt, d. h. auf ihre Ursache

zurückgeführt.”

‘Erklärt’ : Heidegger heeft het niet met ‘Erklären’. Noch met ‘Ursache’. Dan betreed je een wereld waar noodzakelijkheid, universaliteit en causaliteit heersen, NUC. ‘Erklären’ wekt daarom steeds weer de wrevel van Heidegger! Dat alles terugvoeren naar zijn oorzaak!Een kreeftengang! Alsof in oorzakelijkheid de grond en verklaring van alle relaties tussen dingen rust. Heidegger weigert oorzakelijkheid te aanvaarden als verklaring. De werkelijkheid herleiden tot haar verleden. Alsof alleen een onomkoombare oorzakelijke band alle zijnden onlosmakelijk verbindt. Dat is een verarming, en geen verrijking. Dan beweeg je je retrograde in een lege, zinloze werkelijkheid. Dan stuurt het verleden het heden en de toekomst. Dat ‚Erklären‘ bracht tot nu toe geen inzicht in ‚Dinge‘. Het (mis)leidt ons naar het verleden en opent geen toekomst. In 9.1. wil Heidegger ‘Ding als Ding’ bedenken, en zijn mosterd niet van ergens elders halen!

            Vallen ‘Ursache‘ onder ‚Absichte‘, begrepen als ‘weg-kijken-van’ (Ab – sichte)? Wat dan weer vraagt om ‘Zurückführen‘? ‘Zurückführen’ waarheen? Naar het verleden? ( J. Monod: Le hasard et la nécessité (1970) p. 203: «Tout être vivant est aussi un fossile.») Dat ‘zurück’ is een foute aanpak! Dat gaat de verkeerde richting uit: een richting zonder hoop op toekomst. ‘Absichte’ kleineren, minimaliseren net zoals gebeurt wanneer je een kathedraal herleidt tot waterpas en loodlijnen. Of La Divina Commedia vereenvoudigen tot het alfabet.

8.9. „Der Mensch verfährt so mit den Dingen seit langem und verfährt so noch immer, ohne doch hierbei jemals das Ding als Ding zu bedenken.”

Enkelvoud verrast! Ging de alinea niet over ‘Nähe’? Wat een veelvoud impliceert. Hier wordt echter het ding in zijn uniciteit, als eenling, in solo opgevoerd. ‘Nähe’? En met nadruk, cursivering: ‘als Ding’. Het ding in zijn nakie, als eenling, in eigenheid, in apartheid. En ‘Nähe’? Waar bleef die plots?

Foute aanpak? ‘Ding als Ding’: ‘Als Ding’, in zijn eigenheid, in zijn ‘Dinglichkeit’, niet als veroorzaakt, niet als een gevolg, niet als een onderdeel van een geheel waarin het zijn eigenheid verloor, maar dan niet een ding volgens onze klassieke, alledaagse opvatting. Kan het ding iets anders zijn dan zichzelf, dan ding? Is ‘als Ding’ niet totaal overbodig? Tautologisch? ‘Ding als Ding’ heeft een rijkere inhoud en die schuilt in het onopvallende, schamele, identiteitsloze ‘als’. ‘Als’ legt elke dwang van een lineaire causaliteit lam. In dit ‘als’ zit de vrijheid en variabiliteit van onvoorstelbaar vele toevalligheden, ontmoetingen en interactiemogelijkheden. ‘Als’ is de hoeder van het ‘Geviert’! Die ‘als’ is een los-vaste band: openheid en verbondenheid; eindigheid die openstaat naar oneindig. (‘Als’ krijgt veel aandacht in GA 29/30, o.a. p. 416 & 416 en passim.) Ding # Ding! Eén term, twee betekenissen! Dus geen tautologie! Geen naar elders vluchten voor een oplossing. Geen vaandelvlucht.

Dingen zijn concreet, gesitueerd, individueel. Elk ding werkt als een schietspoel tussen twee domeinen van de werkelijkheid heen en weer; het pendelt: tussen het domein van het ‘res extensa’ en dat van het ‘res cogitans’. Blijkbaar dekt de term ‘Ding’ twee ladingen: de oude opvatting, die in de klassieke filosofie ondoordacht bleef, en de nieuwe visie die Heidegger nu probeert ter sprake te brengen. Tussen de kosmos van de blinde universele wetten en de wereld van de individuele ogivale betrokkenheden. Binnen elk ‘Ding’ maakt het blinde universele een ‘Umschlag’ naar het onverwacht, toevallige en individuele. Individuele dingen zijn vestingplaatsen, vindplaatsen, verstrengelingplaatsen,bergplaatsen, van vele tegenstellingen en tegenstrijdigheden.

Hier affronteren twee opvattingen elkaar: de oude, klassieke, de Kantiaanse opvatting staat tegenover de nieuwe inzichten die Heidegger tastend probeert te verwoorden en waarin geen ‘Ding’ los kan gepeld worden uit een geheel van intens op elkaar betrokken interacties.

Dat ‘ungedacht’ keert als een motief weer in vele teksten van Heidegger. Merk hoe plots het onbepaalde, algemene, abstracte ‘ein Ding’ hier het statuut van een bepaald, concreet, gesitueerd ding krijgt, en wel met nadruk. Isoleert Heidegger het ding toch uit zijn context?

De inlassing van 8.7.-9. in GA 79 verzet zich tegen de traditionele omgang met en de gangbare beschouwingen over ‘das Ding’. (In het Winter Semester 1935/36 gaf Heidegger colleges over ‘Die Frage nach dem Ding’ (1987) GA 41) Hoe begin je aan zo’n zoektocht naar het ongedachte en naar wat toch zo voor de hand ligt als een ding? Deze inlassing lijkt ook een schot voor de boeg van de klassieke filosofie. Die klassieke filosofie krijgt voor haar huiswerk een onvoldoende, want te veel bleef ongedacht, bleef buiten het vizier van de klassieke filosofen.

‘Verfährt’ >=< Denkt. (Cf. al. 12.3.). ‘Verfahren, Erfahren’ blijven in de sfeer van het concrete, bepaalde, gesitueerde, singuliere, terwijl (be-)denken een voorafgaande transpositie veronderstelt, een veralgemening, een de-situering, een los–komen van het ‘concrete’ ( con-crescere) Hic et Nunc.

Opmerkelijk: 8.9. & 9.1.: ‘Der Mensch’ >=< 9.4. & 9.10. ‘Wir’: waarom die wissel? Zou Heidegger het hier met ‘der Mensch’ op de soort, het genus mens gemunt hebben?

8.8. & 9.: op-zich-staan ~ Herstellen, vervaardigen, Machenschaft, Vorstellen >>=<< Betrokkenheid.

09-04-2014 om 18:19 geschreven door Ramulus

Een ding?

Wat is een ding? Spontaan denkt iedereen aan een dood, levenloos object, dat bestaat en duurt ondanks zichzelf. Dat gebruikt wordt voor vele doeleinden. Een ding staat als levenloos, tegenover een levend wezen. De natuurwetenschappen bestuderen met groot succes de dode materie. Voor de natuurwetenschappen is leven een onoplosbaar raadsel, iets irrationeels; zoals ook emoties zijn, omdat ze niet te vangen zijn in de universele wetten van NUC (Noodzakelijkheid, Universaliteit, Causaliteit). Heidegger begint geen beschouwingen over een ding om de glorietocht van de natuurwetenschappen te bezingen! Hij probeert net het tegengestelde. Hij wil tegen de natuurwetenschappen in, los van de NUC, los van hun abstracte, doodse visie op de dingen, deze weer concreet maken, hun individualiteit en betrokkenheid een plaats geven. Hij wil NUC vervangen door ogivale betrokkenheid, door toevallige ontmoetingen.

Ogivaliteit is per se concreet en individueel; het is een toevallig ontmoeten van individuele zijnden, verrassend voor beide polen! Ze is steeds toevallig verweven met, verworteld in de individuele dingen van de wereld. Ogivaliteit hoort dus, ‘van nature’, niet thuis in de wereld van de natuurwetenschappen!

‘Der Hinweis’ (alinea’s 1. – 7.) klinkt meer als een terechtwijzing! In een zeehaven, voor een publiek van zeevaarders, van zeekapiteins, van leiders van wereldwijde handelsmaatschappijen met intense overzeese relaties, boort Heidegger zijn lezing over een ding verrassend aan via beschouwingen over ‘Nähe’ en ‘Ferne’. Mannen die tot taak hebben massa’s goederen in de korst mogelijke tijd over enorme afstanden te verplaatsen of uit verre gewesten bijeen te brengen of over verre continenten te verspreiden, onderhoudt hij met beschouwingen over nabijheid en afstand. Niet over wat ze vervoeren of over wat ze verplaatsen, maar over het vervoeren en het verplaatsen zelf. Hij vraagt zich af of dat overbruggen van afstanden wel zo’n zinvolle bezigheid is. Daarbij beweert hij verrassend dat de louter fysische, louter geometrische benadering van ruimte en tijd, van ‘Nähe’ en ‘Ferne’, leidt tot ‘die Explosion der Atombombe’. Die natuurwetenschappelijke visie brengt ons niet alleen een zinloze, maar zelfs een vernietigende werkelijkheid . . “Der Mensch starrt auf das, was mit der Explosion der Atombombe kommen könnte. Der Mensch sieht nicht, was lang schon ankommen ist, und zwar geschehen ist als das, was die Atombombe und deren Explosion nur noch als seinen letzten Auswurf aus sich hinauswirft, ... ” (al. 6. 4.-5.) Zou dat even slikken geweest zijn, voor mensen die in hun dagelijkse doen over de wijdte van de zeven wereldzeeën uitkeken, en elke overwinning van afstand of uitstel in tijd als een zegeviering beschouwden?

Overzicht van ‘der Hinweis’, al. 1. – 7.

In alinea 1. wordt elke vorm van afstand, in tijd en ruimte, voorgesteld als een absoluut te elimineren kwaad. In alinea 2. wordt de term ‘Entfernung’ twaalf maal herhaald. Uit alinea 3. blijkt dat ‘Nähe’ noch met tijd noch met ruimte enig verband heeft. Alinea 4.: ‘Nähe’ en ‘Abstand’. Driemaal de vraag ‘Was ist Nähe?’. Blijkbaar is niet afstand, is niet ‘Entfernung’ het probleem, maar is wel ‘Nähe’ het probleem. Alinea 5. lijkt een klaagzang: ‘Was?’, ‘Was?’. Alinea 6. weidt uit over de gevolgen van ‘das gleichförmige Abstandlose’. Alinea 7.: het ‘Entsetzende’: geen ‘Nähe’ meer.

De analyse van de tekst, zin na zin.

(Ik nummer de alinea’s. Binnen elke alinea nummer ik de zinnen. B.v. 4.2. = alinea 4., zin 2.)

1.1. “Alle Entfernungen in der Zeit und im Raum schrumpfen ein.”

‘Alle afstanden in tijd en ruimte krimpen in.’

Dat is een noodkreet! Een verdoken noodkreet. In een zaal gevuld met mensen wier gemeenschappelijke inspanningen erop gericht zijn ‘Alle Entfernungen in der Zeit und im Raum schrumpfen ein’ te maximaliseren, moet die uitspraak als een ‘captatio benevolentiae’ geklonken hebben! Maar was ze dat? Was het niet veel meer een krachtige bolwassing waarbij de luisteraars flink tegen de haren in gestreken werden? Krijgen we bij een maximalisering van deze inkrimping van afstanden, van tijd en ruimte geen ondoordringbaar compacte realiteit waarin alle (onder)scheidingen wegvallen en waarbij alle verschillen dichtslempen?

‘Schrumpfen ein’: is dat een teken dat de ruimte voor toevallige, vrije, creatieve ontmoetingen inkrimpt? Dat de Utopia verschrompelt, en alle leegtes compact opgevuld worden? Dit wordt beweerd als een onbetwistbare universele waarheid.

Merk ook dat elke term van deze zin, impliciet of expliciet, niet naar dingen zelf verwijst, maar wel naar relaties tussen dingen, naar afstanden: ‘Entfernungen‘, ‘Zeit‘, ‘Raum‘, ‘Schrumpfen‘: het gaat nadrukkelijk om relaties tussen polen. Er worden geen tastbare, aanwijsbare, lokaliseerbare objecten vermeld. ‘Zeit’ en ‘Raum’ worden herleid tot ‘Nähe’ en ‘Ferne’, tot een relatie die ons aangaat, ons raakt.

‘Alle Entfernungen … schrumpfen’. Dit wordt als een universele stelling geponeerd, als een algemeenheid, als een universeel verschijnsel zonder onderscheid, onverschillig voor alle ‘Entfernungen’. Blijkbaar een gegeven waarbij we ons probleemloos neerleggen. Meer zelfs, als een gegeven dat we als een aanwinst, als een overwinning, als een teken van moderne vooruitgang mogen acteren. De spontane reactie hierop kan zijn: Hoera! Wat een triomf! Wat een vooruitgang! Wat een opruiming van iets hinderlijks! Hoe kleiner de afstanden, des te gemakkelijker zijn de dingen bereikbaar en bij de hand. Tof, toch?

Er staat echter niet dat de dingen zelf nader tot elkaar komen, elkaar of ons meer nabij komen. Er staat wel, dat de uitingen, de gestaltes van het uit elkaar liggen en van de eindigheid verschrompelen. Met erg negatieve connotaties. De mens overspant de ‘verwijderingen’ in tijd en ruimte in minder tijd, zodat het lijkt dat en tijd en ruimte minder verwijdering, minder distantie uitstralen. In feite zijn het niet de ‘Entfernungen’ die ‘Einschrumpfen’, maar de nodige tijd. Dat geeft een bedrieglijke indruk van meer nabijheid. Is het werkwoord ‘Schrumpfen’ niet erg zwaar negatief gevoelsgeladen?

Heidegger legt duidelijk een innig verband tussen ruimte en tijd. Tussen ruimtelijke afstand en tijd. In feite blijven de afstanden fysisch, meetbaar onveranderd. Enkel de tijd nodig om ze te overbruggen wordt ingekort. Wat gebeurt hier als de fysieke afstanden identiek blijven en de tijd om ze overbruggen wel ingekort, gecompresseerd wordt? Wordt de aloude ‘natuurlijk’ relatie tussen tijd en ruimte verbroken? Welke nieuwe soort relatie ontstaat zo? Toch opmerkelijk dat ruimtelijke afstanden in tijd gemeten worden. Heidegger is duidelijk toegespitst op het verband tussen ruimte en tijd. Hij giet zo duidelijk een flinke scheut tijd in zijn lezing.

1.2. „Wohin der Mensch vormals Wochen und Monate lang unterwegs war, dahin gelangt er jetzt durch die Flugmaschine über Nacht.“
‘Waar de mens vroeger weken en maanden over deed om er te komen, daar geraakt hij nu met het vliegtuig in één nacht.’

1.3. „Wovon der Mensch früher erst nach Jahren oder überhaupt nie eine Kenntnis bekam, das erfährt er heute durch den Rundfunk stündlich im Nu.“

‚Waar de mens vroeger pas na jaren of nooit kennis van kreeg, dat verneemt hij tegenwoordig door radio van uur tot uur op het moment zelf.’

1.6. „Der Gipfel aller Beseitigung aller Entfernung erreicht die Fernsehapparatur, die bald das ganze Gestänge und Geschiebe des Verkehrs durchjagen und beherrschen wird.“

‚Het toppunt van de opheffing van elke mogelijkheid tot afstand wordt echter bereikt door de televisie, die weldra het raderwerk van heel het verkeer door zal razen en beheersen.’

‘Beseitigung’: ter zijde geplaatst, alsof ze niet meetellen, alsof ze onbelangrijk zijn, geen aandacht waard zijn, ja zelfs hinderlijk zouden zijn in de interacties. Geparkeerd op de pechstrook. Buiten het echte gebeuren, naast de jacht van het echte leven. Lijkt dat dooreen haspelen van televisie en verkeer toch niet erg verwarrend?

2.1. „Der Mensch legt die längsten Strecken in der kürzesten Zeit zurück.“

‚De mens legt de langste trajecten af in de kortste tijd.’

2.2. „Er bringt die grössten Entfernungen hinter sich und bringt so alles auf die kleinste Entfernung vor sich.”

‚Hij brengt de grootste afstanden achter zich en brengt zo alles tot de kleinste afstand vóór zich.’

Wat verandert? Niet de feitelijk gemeten, fysische afstand verandert. Maar wij, mensen, hebben tijd nodig om afstanden te overbruggen, om ver uiteenliggende dingen bijeen te brengen. Het vraagt ons tijd om dingen te ‘verzamelen’, om ze in elkaars nabijheid te brengen. Wel de nodige tijd om die afstand te overbruggen. Tijd: voor wie? Voor het licht? Voor het geluid? Voor nucleaire straling? Louter geometrische afstand. Of vice versa! Die relatie! Of gaat het om ons eigen omgaan met tijd en ruimte? De mens streeft ernaar dingen die ver uit elkaar liggen, bijeen te brengen, en dat vraagt tijd. Hij wenst in het vervolg enkel nog met minimale tijdsinvestering die verwijderingen te overbruggen. We kijken uit naar een toekomst waarin de grote tijds- of ruimteafstanden definitief voorbij gestreefd zijn en overwonnen; we wensen dat ze verleden tijd zijn, ‘history’. Het ligt achter ons.

‘Hinter >=< vor sich’: een uiteen-liggen dat richting en cohesie impliceert, want in / door het verschil blijkt er volgorde, en dus richting, en cohesie.

Alinea 3. geeft voorbeelden, toepassingen van de algemene stelling 1.1. Er wordt ook nadrukkelijk gepeild naar de band tussen ‘Zeit’ en ‘Raum’. Twee ‘vanzelfsprekende’ en duidelijk te onderscheiden referentiepunten worden onttroond, en worden verward: ‘Nähe’ wordt ‘Ferne’ en ‘Ferne’ wordt ‘Nähe’.

3.1. „Allein, das hastige Beseitigen aller Entfernungen bringt keine Nähe; denn Nähe besteht nicht im geringen Mass der Entfernung.”

‘Maar dit haastige opheffen van alle afstanden brengt geen nabijheid, want nabijheid

bestaat niet in een geringe maat van afstand.’

Plots trekt Heidegger een ander register open: ‘Nähe’. Alsof ‘Nähe’ toch een relatie met ‘Entfernung’ heeft. Een louter ‘res extensa’-relatie wordt gemeten en meteen verworpen. We krijgen onmiddellijk tegenwind: we hebben ‘Ferne’ nodig! Echter daarnaast ook echte ‘Nähe’! En echte ‘Nähe’ wordt niet gemeten (‘Mass’) naar ‘Zeit’ noch ‘Raum’, in termen van tijdsduur of ruimteafstand. ‘Nähe’ kunnen we niet geometrisch meten, met een universele, onveranderbare, geijkte, dode maatstaf. Echte ‘Nähe’ moeten we in een andere zijnsmodus zoeken.

Maat? Wie ijkt die maat? Man-made? ( Cf. GA 55, p. 170, sq, µετρον [metron], Dimension: Weite, Offene.). Om te meten gebruiken we steeds dode, levenloze materie. Met wat leeft kun je geen vaste, betrouwbare maatstaf vastleggen. Wat leeft is wisselvallig en dus onbetrouwbaar.

“Allein’: dit is de voorzichtige inzet van de bezinning: Heidegger roept een ‘Halt!’. Hij ontmaskert een verwarring, een fout aankijken tegen nabijheid en afstand. Verwarring tussen ‘Nähe’ en ‘Entfernung’. (3.3. & 4.)

3.2. „Was streckenmässig in der geringsten Entfernung zu uns steht, durch das Bild im Film, durch den Ton im Funk, kann uns fern bleiben.”

‘Wat volgens het traject, dank zij het beeld van de film en het geluid van de radio, op de kleinste afstand van ons staat, kan ver van ons zijn.’

We laten de grote ruimtehindernissen als voorbijgestreefd definitief achter ons! In het vervolg heeft de mens enkel nog met wat minimaal hinderlijke verwijderingen en tijdsbestedingen af te rekenen. Wat een vooruitgang! Toch?

3.3. „Was streckenmässig unübersehbar weit entfernt ist, kann uns nahe sein.”

‘Wat in afstand immens ver verwijderd is, kan ons nabij zijn.’

We kunnen echte nabijheid noch echte afstand ‘per strekkende meter’ meten! Dit is duidelijk een afwijzing van Descartes geometrische visie op de werkelijkheid. Van zijn denken ‘modo geometrico’. Weer betrekt Heidegger onderhuids de mens in de beschouwing: ‘uns’. Wat ‘res extensa’-gewijs nabij is, kan voor ons toch ver weg blijven! Et vice versa. Let op de negatieve manier van zeggen!

3.4. „Kleine Entfernung ist nicht schon Nähe.”

‘Kleine afstand is nog geen nabijheid.’

3.5. „Grosse Entfernung ist noch nicht Ferne.”

‘Grote afstand is nog geen verte.’

Heidegger zal de zoektocht naar echte, zinvolle ‘Nähe’ en ‘Ferne’ inzetten. Naar het verschil tussen beide. Hier speelt zich een ommekeer af, van louter kwantitatief naar zuiver kwalitatief. ‘Nähe’ en ‘Ferne’ blijken toch elk een eigen inhoud, een onderscheiden lading te herbergen.

Geen ‘res extensa’-verband.

In 3.4. & 5. krijgt ‘Entfernung’ een andere invulling. Een ander ‘gevolg’. Maar zonder causaal effect. In deze vinnige, scherpe, absolute uitspraken wordt twijfel aan de band tussen afstanden tegenover ‘Zeit’ en ‘Raum’ uitgesproken. Deze twee zinnen tasten (twijfelend of verkennend?) het verband tussen afstanden en ‘Nähe’ en ‘Ferne’ af. Wat iedereen gewoon als alledaagse ervaring voetstoots als vaststaand beschouwt, daar heeft Heidegger zijn bedenkingen bij. Is dit het einde van eeuwenoude zekerheden? 3.1. & 2. & 3. & 4. worden als algemeen aanvaarde, vaststaande stellingen vermeld.

Wat mij hier opvalt: terwijl Heidegger duidelijk over ruimtelijke afstand blijkt te spreken, zit toch een opeenvolging in de tijd mee geïmpliceerd in ‘schon’ en ‘noch nicht’. Nabijheid moet gerealiseerd worden, is een ‘Leistung’. ‘Nähe’ en ‘Ferne’ impliceren steeds individuen met een eigen identiteit: de afstand wordt gemeten tussen individuen, is een maat van ogivaliteit, en van de wederzijdse betrokkenheid van beide op elkaar. Het gaat om de relatie tussen individualiteiten. Wie over ‘Nähe’ en ‘Ferne’ spreekt, aanvaardt en respecteert de identiteit van tegengestelde individuen. Eindige individuengedragen in de schoot van het geheel van het oneindige Zijn.

De relaties tussen ‘Nähe’ en ‘Ferne’ lopen over andere verbindingslijnen; volgens andere parameters; zo schotelt Heidegger ons twee onderscheiden zijnsmodi voor. Een waarin we echte ‘Nähe’ kunnen vinden en een waarin we echte ‘Ferne’ kunnen vinden. Echte ‘Nähe’ noch echte ‘Ferne’ zijn te vinden in het domein van het ‘res extensa’, niet in de alledaagse tijd- ruimtebeleving. ‘Nähe’ en ‘Ferne’ zijn met elkaar verbonden, maar binnen een andere, een niet alledaagse zijnsmodus. En in die zijnsmodus kunnen we ze niet missen.

Zitten we dan ‘alledaags’ in een verkeerde zijnsmodus? Moeten we uit die alledaagse zijnsmodus overstappen naar een andere zijnsmodus waar ‘Nähe’ en ‘Ferne’ het wel uitstekend met elkaar kunnen vinden? Het gaat om meer dan fysica! Om meer dan wat Galilei of Descartes exact meten! In feite heeft fysische nabijheid niets van doen met echte afstand, en fysische afstand niets van doen met echte nabijheid. Er is in elk geval geen causaal verband tussen beide. Dat wordt krachtig beklemtoond in 3.4. en 3.5.. ‚Nähe‘ en ‚Ferne‘ hebben met een andere wijze van zijn te maken.

De mens legt zich niet neer bij een NUC-wereld, waar Noodzakelijkheid, Universaliteit en Causaliteit onverbiddelijk de plak zwaaien, bij de feitelijke toestand, bij de beperkingen die het ‘res extensa’ hem oplegt. Hij zoekt en vindt zo mogelijkheden om …, ja, om wat te doen? Om de beperkingen van zijn wereld te doorbreken? Om een wereld naar eigen inzicht te kneden? Beperkingen, afstanden: met welke maatstaf meet hij die? Welk criterium volgt hij? Ervaren zwaluwen op hun trek naar het zuiden Afrika als veraf? Of is dat gewoon zo? Gewoon te vliegen?

‘Zeit’ – ‘Raum’: hier worden ‘Zeit’ en ‘Raum’ herleid tot elkaar, tot “Nähe’ en ‘Ferne’, met onszelf als maatstaf, tot een relatie die ons, mensen, aangaat, die ons raakt. Zijn tijd en ruimte voor ons soms de tastbare gestaltes van onze eindigheid? Maar niet de eindigheid zelve? Eindigheid huist in het Sein van de zijnden zelf. Ook hunker naar volledigheid en volheid.

Mij klinkt die eerste zin als een ‘uppercut’ voor Descartes’ visie op zijn ‘res extensa’. Bij Heidegger krijgen ‘Nähe’ en ‘Ferne’ een andere invulling! Een andere rol. Ze worden ook niet meer geometrisch gemeten en verklaard, in formules gegoten en als eeuwige, onveranderlijke waarheden vastgelegd. Het gaat Heidegger om wat tussen de dingen, in de ruimtes tussen de dingen, in de interacties tussen de individuele dingen gebeurt. Daar ‘speelt’ (!) het Zijn z’n spel. Daar voltrekt zich de ‘Seinsgeschichte’. Het gaat er ‘m om hoe wij met tijd en ruimte omgaan, en met hun relatie.

Impliciet zegt Heidegger dat ‘Entfernungen in der Zeit und im Raum’ zin hebben, zinvol zijn. Ze respecteren immers veelheid en diversiteit. Ze maken het immers mogelijk dat Sein zijn gunsten breed en royaal uitwaaiert in een woekerende veelheid en een uitwaaierende verscheidenheid van eindige zijnden. (Hw:: 368, 139.7 & 142.5)

Meteen zijn vier ankerbegrippen uitgezet: ‘Nähe’, ‘Ferne’, ‘Zeit’ & ‘Raum’. Dat kan tellen als ‘entrée’.

Alinea 4. vraagt uitdrukkelijk driemaal naar de band tussen ‘Zeit’ en ‘Raum’, alsof alle vanzelfsprekendheid definitief zoek is. Opmerkelijk dat ‘Ferne’ hier niet bevraagd wordt. Alinea 3. bracht feiten aan. Alinea 4. stelt expliciete vragen naar uitleg, naar interpretatie van de feiten, naar het waarom van ‚das, was ist’. Impliciet vraagt Aline 4. naar de bron van de verwarring binnen de oude relatie, vraagt naar de nieuwe koppeling: waarom blijft ’Ferne’ weg met ‘Nähe’?

4.1. „Was ist die Nähe, wenn sie trotz der Verringerung der längsten Strecke auf die kürzesten Abstände ausbleibt?”

‘Wat is nabijheid als zij uit blijft, ondanks de reductie van de langste trajecten tot de kortste afstand?’

Dit is geen oppervlakkige vraag, als opstapje naar ernstiger werk. De vraag naar ‘Nähe’ wordt driemaal kort na elkaar expliciet gesteld. Wat is de band tussen ‘Nähe’ en ‘Abstände’? Heidegger zoekt naar een ander inzicht in wat ‘Zeit’, in wat ‘Raum’ is. Inzicht in wat ‘Nähe’, in wat ‘Ferne’ is.

‘Strecke’: = res extensa, (is eng) >=< ‘Abstände’, (is ruimer, breder, omvattender).

Heidegger merkt dat de gewone, alledaagse band tussen tijd en afstand voor de beoordeling geen houvast meer biedt.

4.2. „Was ist die Nähe, wenn sie durch das rastlose Beseitigen der Entfernungen sogar abgewehrt wird?”

‘Wat is nabijheid als ze door dit rusteloze opheffen van afstanden zelfs wordt afgeweerd?’

Hoort deze vraag naar de relatie tussen zijnden (drie maal gesteld) niet tot de kern van de beschouwingen over het thema ‘Ding’? Een vraag ook naar de verhouding of tegenstelling tussen twee zijnsdomeinen, tussen twee wijzen van denken? Tussen ‘res extensa’ en ‘res cogitans’? Tussen ‘Totalité et infini’ (1968)(Levinas). Tussen denken ‘modo geometrico’ en een ‘denkender denken’? Bezinnend denken? Een vraag naar wat ‘relatie’ is; naar wat verhouding inhoudt.

Er is blijkbaar geen direct causaal verband tussen afstand en nabijheid. Er blijkt zelfs geen wisselwerking tussen de twee polen. Ze lijken als vreemden onverschillig voor elkaar. Speelt er meer tussen nabijheid en afstand dan de fysica weet, wenst of wil weten? Meer dan Galilei of Descartes in hun formules konden vangen?

Heidegger zoekt naar een ander inzicht in wat ‘Zeit’ en ‘Raum’ zijn, in wat ‘Nähe’, wat ‘Ferne’ zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Hij zoekt naar een ander criterium, een andere maatstaf, geen dode maatstaf. Geen ‘exacte’ beschrijving, geen externe, vreemde, mathematische, ‘berechenbare’ eigenschap. (Cf. ‘Die Zeit des Weltbildes, in Hw: p. 75 – 95 & 114) Hij verlaat nadrukkelijk het oude, klassieke denkspoor, ook, en vooral het strikt wetenschappelijke spoor, dat zich exclusief op het niveau van het louter externe, meetbare beweegt, op het niveau van NUC.

‘Nähe’ en ‘Ferne’ zijn niet absolute, externe of mathematische eigenschappen, die losstaan van de individualiteit, van de identiteit van de dingen zelf. Ze horen immanent tot het eindige, individuele zijn van de dingen, tot hun zichzelf-zijn. En tot hun ogivale betrokkenheid op elkaar. Maar ook tot het geheel van het oneindige Zijn.

4.3. „Was ist die Nähe, wenn mit ihrem Ausbleiben auch die Ferne wegbleibt?”

‘Wat is nabijheid als met haar uitblijven ook verte wegblijft?’

Dàt is de vraag! Als betrokkenheid, als ogivaliteit tussen individuen ‘ausbleibt’, als ze er niet is, niet actief aanwezig is, dan blijft distantie ook buiten het vizier. Dan is er geen ruimte om te denken, ‘andenkend’ te denken. Geen ruimte voor echte K.O.S.B.H., (Kennen, Oordelen, Selecteren, Beslissen, Handelen), geen ruimte voor vrijheid, voor cultuur, voor taal. Voor humaniteit. Dan heerst de chaos, de ophoping, de ‘sarma’ van los, doods woestijnzand. Dan zijn er geen verschillen, geen onderscheidingen, geen scheidingen mogelijk. Dus ook geen echte veelheid. En geen uniciteit. Geen individuen. ‘Nähe’ en ‘Ferne’, zonder fusie. Voor Heidegger echter zijn ‘Nähe’ en ‘Ferne’ centrale criteria, vaste oriëntatiepunten. Een Zelf zijn en toch ogivaal betrokken zijn. Afstandelijk nabij zijn. Dat impliceren de vragen: ‘Was ist Ferne?’, ‘Was ist Nähe?’

Bij Heidegger speelt steeds de vraag: hoe overkom je verwijdering, ‘Ferne’ tussen individuen? Hoe overbrug je distantie tussen de eigenheid van individuen? Hoe realiseer je ‘Nähe’? Hoe verwerk je ‘Ferne’ tot ‘Nähe’ tussen individuele identiteiten, zonder die ‘Nähe’ te laten uitvloeien, verwateren tot fusie? Vooral zonder de dwang van enige vorm van contactcausaliteit. Hoe blijft de druppel zichzelf als hij opgenomen wordt in de oceaan?

Lees de eerste pagina van Heideggers ‘Was heisst Denken?” (1951-52). Die pagina barst van de distanties, van nabijheidwensen en van manieren om afstand, om verwijdering te overbruggen. De term ‘heisst’, in de titel, is symptomatisch voor deze vrijlatende, a-causale overbrugging, deze afstandhoudende nabijheid, deze nabijheid belovende en faciliterende afstandelijkheid. Die ambivalentie vinden we ook in: spreken, aanspreken, roepen, horen, samen horen, leren, wenken, mogen, etc.

Een duidelijk voorbeeld van afstandhoudend nabijheid is ‘Spur’: een spoor dwingt niet, nodigt uit ‘Wer bereit ist.’ (Brief an P.W.J. Richard, in GA 11, p. 150.) Het spoor moet met kennis en inzicht welwillend gelezen worden. (K.O.S.B.H.) Het laat vrije interpretatie toe, vrije beoordeling, vrije selectie en vrije beslissing alvorens tot vrij handelen over te gaan. Een spoor geeft geen bewijzen, steunt niet op NUC, noch op axioma’s. Je kun het negeren. Het dwingt niet. Het is wel beschikbaar. Ook de alinea 15. in GA. 65: 30. bulkt van ‘Nähe ’ en ‘Ferne’. Neem: ‚scheinbare’, ‘Eigenständigkeit’, ‘gegenüber’, ‘Nachtrag’, ‘Vorrang’, ‘Zeichen’, ‘Vorrecht’, ‘Verfall’. En ook in alinea 16., op diezelfde pagina, cirkelen ‘Nähe ’ en ‘Ferne’ om elkaar als nachtvlinders om een kaarsvlammetje. De term ‘Da-sein’ zelf is intern gespleten: ‘Nähe ’ en ‘Ferne’ binnen de woordgrens! De term komt echter niet voor in ‘Das Ding’.

‘Nähe’ is de minimale afstand. Minimale ‘Ferne’. ‘Ferne’ is de extreme afstand, met nog enige ‘Nähe’. Al lijken ze Siamese tweelingzusjes, ze verfoeien elke schijn van verwarring en vooral van fusie, en aanvaarden niet door elkaar verwisseld te worden.

Is het niet erg opmerkelijk dat Heidegger in de ‘Hinweis’, als aanloop naar zijn eigenlijke thema ‘Das Ding’, deze beschouwingen over de zinloosheid van ‘Nähe’ en ‘Ferne’ opdist voor een gehoor van mensen wier inspanningen erop gericht zijn wereldwijd overzeese afstanden te overbruggen: producten uit het ‘Ferne’, van ver over zee aan land en nabij te brengen, of ze vanuit ‘Nähe’ naar ‘Ferne’ te verspreiden en dat wel zo snel mogelijk? Voor de verantwoordelijken die over de verwoestingen van de oorlog heen weer moesten aanknopen met een toekomst.

Als je individualiteit met nadruk poneert, dan vraag je impliciet om problemen. Om problemen met samenhang. In een door NUC beheerste werkelijkheid zijn individuen onmogelijk. Individualiteiten zijn maar mogelijk in een biotoop waar ‘Nähe’ en ‘Ferne’ belangrijk zijn, waar vrijheid, ogivaliteit en betrokkenheid ruimte krijgen. Individualiteit impliceert veelheid en diversiteit en die leiden naar uniciteit. Echter, hoe vormen veelheid en diversiteit een ‘Welt’? Een complexe en gecoördineerde ‘Welt’? Individualiteit vraagt om open ruimte voor zelfbepaling en interactie, om K.O.S.B.H.-mogelijkheden. Vraagt dus om ‘Nähe’ en ‘Ferne’, om ‘Nähe’ en ‘Ferne’ samen, niet extern opgedrongen, maar van binnenuit. ‘Geviert’ is de metafoor die deze beide polen: individualiteit én samenhorigheid,in hun individuele identiteit tot eenheid verstrengelt.

Spelen die twee polen, ‘Nähe ’ en ‘Ferne’, ook niet bij ons, in onze dagelijkse bezigheden een centrale rol? Wensen ook wij niet voortdurend afstanden te overbruggen en toch nabij te zijn, verwijdering te overwinnen zonder ons zelf te verliezen in een absorberende fusie? Afstanden overwinnen met behoud van eigen identiteit? Al die soepele snoeren en los-vaste kabels en vrij in te pluggen leidingen van onze elektronische apparaten. Al die GSM’s. Al die fietsen en al die auto’s die we achteloos achterlaten zodra we aangekomen zijn. De onzichtbare luchtbel die iedereen omgeeft en waar we normaal alleen intimi binnen laten, en waar wij bij anderen wel angstvallig buiten blijven. Handdruk en kus: afstand én nabijheid. Ogen die elkaar ontmoeten, zonder contact. (P. Sloterdijk, Sphären, I, Blasen, (2000), p. 150, sq. Giotto)

Tegenover de absolute stellingen in 1.1., 3.1. & 4. & 5. zaaien 4.1. & 2. & 3. twijfel, en vloert onzekerheid de eeuwenoude zekerheid over de relatie tussen afstanden en ‘Zeit’ en ‘Raum’. Dat vragen stellen gaat verder! Zie 5.1.; 5.2. ; 6.1..

Wat we in onze dagelijkse ervaring als winst beleven, blijkt bij enige bezinning verlies. Verlies van het onderscheid, van het verschil tussen “Nähe’ en ‘Ferne’. En op een dieper niveau verlies van onderscheid tussen ‘Zeit’ en ‘Raum’. Onder onze dagelijkse beleving gaapt een verdoken afgrond. Het opzij schuiven van het onderscheid tussen ‘Zeit’ en ‘Raum’, het verbreken van de vertrouwde relatie tussen ‘Zeit’ en ‘Raum’ en afstanden, het op een hoopje gooien van ‘Zeit’ en ‘Raum’ leidt tot fatale gevolgen. Ons gewone daagse omgaan met de dingen van de wereld drijft op een visie op de werkelijkheid die nefast is, die ons naar onze ondergang voert, naar een werkelijkheid waarin de dingen op basis van NUC samenhangen, en waarin hun verschillen en individualiteiten uitgevlakt worden. Een NUC-visie leidt ons naar een ‘Abstandlose’ (6.1.) werkelijkheid waar ‘Ferne’ ‘wegbleibt’ (4.3.) en ‘Nähe’ ‘ausbleibt’ (7.3.) En dan is de atoombom al lang (‚schon‘) ontploft! De NUC-werkelijkheid geeft ons geen humane toekomst. (Bas Heijne, De wijde wereld, (2000))

Alinea 5. vraagt nadrukkelijk naar het verschil tussen ‚Nähe’ en ‘Ferne’: ‘gleich’. Vraagt naar ‘Abstandlose’: wat doet ‘das Abstandlose’ binnen die relatie ‘Nähe’ en ‘Ferne’? .

5.1. „Was geht da vor sich, wenn durch das Beseitigen der grossen Entfernungen alles gleich fern und nahe steht?”

‘Wat gebeurt er als door het opheffen van de grote afstanden alles even ver als nabij is?’

Is dit dan toch een Klaagmuur, met herhaalde ‘Was?’, ‘Was?’?

Als alles even ver en even nabij is, dan valt alle onderscheid weg, dan doet er niets nog toe. Dan is alles onverschillig, alles ‘Wurst’. Geen verschil, geen interacties, geen opbouw, geen groei, geen aanwinst, geen queeste. Geen richting. Geen cohesie. Dan verstuift alle zin. Dan verdampt alle cultuur, dan is God dood!

Zou Heidegger geïnspireerd zijn door de confronterende ervaringen met zijn verwoest land? Als je in een plat gebombardeerde stad rondloopt, als je tussen de brokstukken van de ingestorte huizen na een aardbeving loopt, dan zie je wat ‘Nähe’ is, dan zie je wat ‘Ferne’ is. Een stevig gebouwd huis toont ‘de visu’ wat ‘Nähe’ is: hoe alle onderdelen mooi in en aan elkaar passen, daar zichzelf blijven en de andere zichzelf laten zijn, en hoe ze door zich aan en in elkaar te passen, door elkaar in hun eigenheid te respecteren, elkaar nabij te zijn een nieuw overkoepelend geheel in het bestaan roepen. In de ruïnes echter zie je ook ‘de visu’ wat ‘Ferne’ is, als niets meer in elkaar past, als het glas in scherven uit de ramen gevallen is, de ramen niet meer in de muren passen, de muren de zolderingen niet meer in de hoogte houden en elkaar niet meer de hand reiken om elkaar rechtop te houden. In een puinhoop heerst enkel verte, en hindert nabijheid. Daar schept ‘Nähe’ zelfs verte.Niets is nog iets nabij en nabijheid leidt zelfs tot chaos, geometrische nabijheid toont juist verwijdering. (R.M. Rilke beschrijft die de afwezigheid aan de hand van een muur in ‘Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge’, (1953) p. 39-41. Heidegger citeert en bespreekt indringend de hele passage in GA 24, p. 244-246.)

‘Nähe’ negeren, ‘beseitigen’ is individuen uitschakelen, is ontkennen dat er individualiteiten bestaan. Lijdt ‚totalité‘ (Levinas) daar niet onder? 5.1.: ‘Alles gleich fern und nahe steht’: alle verschillen, elke vorm van eigenheid wordt uitgevaagd; totale nivellering is het gevolg. Is dit een klaagzang, met steeds weer ‘Was?’, ‘Was?’ Ook 5.2.: ‘Gleichformig’ is een probleem: er moet verschil zijn! Speelt hier ook niet een onuitgesproken, een onderdrukt heimwee naar verschil, naar afstand en vooral naar echte ‘Nähe’ mee?

5.2. „Was ist dieses Gleichförmige, worin alles weder fern noch nahe, gleichsam ohne Abstand ist?”

‘Wat is dit gelijkvormige, waarin alles noch ver noch nabij is en als het ware zonder afstand?’

Klinkt dit niet weer als een algemene, absolute stelling? Hier contrabalanceren stellingen en vragen elkaar. Wordt hier niet weer de kernvraag van deze lezing gesteld? En wel erg expliciet! Twee maal zelfs. Heidegger loopt niet hoog op met ‘gleich’, ‘Gleichförmige‘‚ ‘gleichsam’. Hij heeft het ook niet met wat ‘ohne Abstand ist’. Heidegger heeft moeite met ‘gleich’, met ‘Gleichförmig’, met het ontbreken van afstanden, of verschil, of eigenheid. Blijkbaar heeft Heidegger heimwee naar verschil, naar onderscheid, naar echte afstand, naar echte nabijheid, naar identiteit ook, waarbij geometrische afstanden geen rol spelen. Heimwee naar verschillen in afstand, naar een andere vorm van nabijheid. En welke rol speelt daarin de tijd? Als alles ‘gleich’ wordt, dan valt niets te onderscheiden. Dan zijn er geen identiteiten, geen (h)erkenbare gestaltes, geen aangezichten, geen individuen, geen zelven, geen Ego’s. Dan overheerst chaos. Want geen tegenstellingen dus ook geen orde: ‘Gott ist tot!’ volgens Nietzsche.

Heidegger wil de leegte, de zinloosheid van de louter fysische, natuurwetenschappelijke kijk op de werkelijkheid via zijn lezing ‘Das Ding’ aanklagen. Hij wil via een nieuwe, baanbrekende visie op de werkelijkheid doorstoten naar een zinvolle, naar een humane wereld. Via een visie die ver uit de buurt van de natuurwetenschap en zelfs van de gangbare filosofie blijft. Ver uit de buurt van de wiskunde en de mathematische formules, ver uit de buurt van het ‘rechnende Denken’, dat exclusief over dode objecten gaat. Hij wil zich en zijn publiek bevrijden van de hegemonie van het domein van het dode ‘res extensa’. Vrij van de alles nivellerende universaliteit. Vrij van de noodzakelijkheid. Vrij van de lineaire causaliteit. Vrij ook van een werkelijkheid zonder respect voor individuen en zonder betrokkenheid tussen die individuen. Hij wenst een wereld te ontdekken en te verkennen waarin de dingen elkaar respecteren in hun unieke individualiteit. Een wereld die samenhangt door vrije betrokkenheid vanuit veelheid en verscheidenheid. Een wereld die een geheel vormt door ogivale betrokkenheid vanuit de diepe identiteit van de individuele dingen. Gebaseerd op respect voor die individualiteit. Respect vanuit en voor de identiteit en individualiteit van elk uniek individu.

Blijkbaar zijn ‘Nähe’ en ‘Ferne’, beide in en om hun verschil, belangrijk en kunnen we ze niet missen.

6.1. „Alles wird in das gleichförmige Abstandlose zusammengeschwemmt.”

‘Alles wordt in het gelijkvormige afstandsloze bijeengespoeld.’

Uit de woordkeuze blijkt dat dit geen hoera-kreet is! Die ‘Entfernungen’, dat ‘Abstandlose, die worden niet met gejuich onthaald. Het verdwijnen van alle afstanden blijkt een verlies en niet een aanwinst te zijn. Geen verovering. Heidegger herhaalt zijn afkeer voor het ‘gleichförmige Abstandlose‘. Hij doet er zelfs nog een schepje bovenop. De emotioneel geladen woordkeuze zelf spreekt duidelijke taal: ‘zusammengeschwemmt’. De zinloze ophoping van steriel, los stuifzand. We moeten beslist veelheid zonder diversiteit, het ‘Gleichförmige’, het ‘Abstandlose’ mijden en zeker niet nastreven. Blijkbaar zijn ‘Nähe’ en ‘Ferne’ alleen samen waardevol en moeten we ze koesteren. ‘Samen’, zonder betrokkenheid, zonder verschil noch identiteit is rampspoedig! Leidt naar ‘die Explosion der Atombombe’. Dat moet voorkomen worden! Daarom de vraag naar verschil, naar onderscheid, naar individuele identiteiten. Vraag naar ‘Nähe’ en ‘Ferne’, en dan wel samen, in al hun glorie. In het brute, naakte ‘samen’ zouden ‘Nähe’ en ‘Ferne’ geen eigen plaats krijgen, zouden ze niet gesetteld raken, en dan doemt ‘das Entsetzliche’ op.

Hier wordt al gealludeerd op het vormloze van elk vloeien: ‘zusammengeschwemmt’. ‘Abstandlose (6.1. & 3.) ‘<-> ‘Auseinanderplatzen’ (6.3.), die zijn gevaarlijk, zeer gevaarlijk zelfs: dat ‘Zusammenrücken’ (6.3.), en dat ‘Zusammenschwimmen.‘ (6.1.) leiden tot de ‘Explosion der Atombombe’ (6.4.). Wat ’n extremen! Heidegger lijkt erg bezorgd over ‘Zugehören’, over ‘Zusammen’. Maar niet in om het even welke vorm of wijze van samen zijn. Want een verkeerde, compacte vorm of wijze van samen horen, zonder afstand, zonder individuele identiteit bv., leidt tot uiteenspatten, tot explosies. Tot vernietiging.

Blijkt hieruit niet het grote belang dat Heidegger toekent aan betrokkenheid en aan de spanning tussen de beide polen ervan? En ontlenen de polen niet aan die spanning hun identiteit en hun individualiteit? Of ontspringt uit de identiteit en individualiteit van de polen de spanning die ze verbindt? Of hangt alles intens samen in een circulaire ogivaliteit die voortdurend rondcirkelt tussen de polen, waardoor de beginsituatie steeds wisselt, in een gecoördineerde en gerichte kringloop volgens een gerichte cohesie? Eenvruchtbarekringloop.

6.2. – 3. „Wie? Ist das Zusammenrücken in das Abstandlose nicht noch unheimlicher als ein Auseinanderplatzen von allem?”

‘Hoe? Is het op een hoop drijven zonder afstand niet nog verontrustender dan het uit elkaar spatten van alles?‘

De zin zit gevat tussen twee tegengestelden: ‘Zusammenrücken’ en ’Auseinanderplatzen’. Heidegger legt het er wel dik op! In ‘Zusammenrücken‘ zit een onmiskenbaar sterke geweldsconnotatie. Het lijkt duidelijk dat Heidegger ‘Ferne’ verkiest boven ‘Nähe’. ‘Zusammenrücken‘ >=<‘ Auseinanderplatzen‘: wel een opmerkelijke tegenstelling! Gaapt in ‚samen‘ een slangenkuil? Is foutieve ‚Nähe‘, is fusie meer nefast dan scheiding, dan ‘Ferne’?

Afwezigheid van ’Abstände’, afwezigheid van ,Nähe’ of ‘Ferne’ stéékt Heidegger. Het blijkt dat hij verschil wil zien, afstand, veelheid, diversiteit en vooral identiteit. ‘Beseitigen’ (3.1.) van afstanden lijkt geen echte winst op te leveren. Het moge paradoxaal lijken dat samenbrengen tot uiteenspatten leidt!

‘Abstandlose’ is een nefaste afwezigheid van beide extremen: ‘Nähe’ en ‘Ferne’. Geen van beide polen kan de andere missen.

Opmerkelijk groepje: ‚Zusammenrücken‘ & ‚Auseinanderplatzen‘ & ‚Abstandlose‘. Hoe klonk dat in een havenstad?

6.4. „Der Mensch starrt auf das, was mit der Explosion der Atombombe kommen könnte.”

‚De mens is geobsedeerd door wat hem met het ontploffen van de atoombom zou kunnen overkomen.’

Is dit geen beangstigend toekomstbeeld? Het onheil is al lang geschied: ‘was lang schon angekommen ist und zwar geschehen ist!’ Alleen: ‘Der Mensch sieht nicht.’ (6.5.) Als ‘Nähe’ en ‘Ferne’ verdwijnen, dan is de atoombom reeds geëxplodeerd. Dan is de wereld een compacte puinhoop van chaotisch, doelloos bij elkaar gescharrelde objecten, zonder echte nabijheid noch afstand. Wat een verwerping van het traditionele natuurwetenschappelijke denken, van NUC!

Neemt Heidegger hier afstand van het aanwezige Nunc? Van het Hic et Nunc. Van het ‘Nähe’? Blikt hij weg naar het verleden, 6.5. : ‘was lang schon angekommen ist’? ‘Starrt’: de blik statisch op het nu en het verleden gefixeerd. ‘Explosion’: het is alsof ‘Nähe’ en ‘Ferne’ in de dingen zelf aanwezig zijn; er weldoend, beschuttend, beschermend, actief in aanwezig zijn. Zonder echte ‘Nähe’ en ‘Ferne’ houden de interne veelheid en verscheidenheid geen stand; in het compacte ‘Abstandlose’ spat alles zonder identiteit uiteen. Dan werkt de interne samenhang tussen veelheid en diversiteit negatief, als explosie, als ‘Auseinandersetzung’, zonder verbondenheid. Louter veelheid en diversiteit, zonder ‘Nähe’ en ‘Ferne’, hebben enkel vernietigende effecten. In het uit elkaar springen van wat verder niet meer te scheiden leek: a-toom.

Wordt die waarschuwing van Heidegger wel ernstig genomen, of blijft het louter filosofie? Louter retoriek?

En dan volgt een eruptie, een niet te stelpen eruptie over een toekomst zonder heil, waarin men vreest ‘alles Leben auf der Erde auszulöschen’. Als het verschil, als ‘Nähe’ en ‘Ferne’ weggevaagd worden, als het ‘Abstandlose’ heerst, dan is de ‘Explosion der Atombombe’ reeds lang gebeurd. Wat een tegenstelling: ‘Entfernungen’ overwinnen en dus nabijheid realiseren, dat leidt tot uiteenspatten. Wat een spanning! Met vernietigende gevolgen.

Opvallend: ’der Mensch’! Dat wordt soms door ‚Wir‘ vervangen. En ‘man’?

‘Mensch: 1.2. &3.; 2.1. & 3.; 6.4. & 5.; 8.7. & 9.; 9.1.; 25.2. & 3. & 4.; 27.1.; 37.1. 38.1.;

                        39.1. & 7.; 40.2. & 15.;53.1. & 4.; 54.1. & 2 .; 58.4. & 6.; 66.2.; 70.1..

‘Wir’: 8.2. & 4. & 5.& 7. & 8. & 9.; 9.1. & .4. & 10.; 10.1. & 11; 11.1. & 5.; 12.3.; 13.3.;

                        14.5.; 15.3.; 16.3. & 6. & 10.; 27.3. & 4.; 36.4.; 39.6.; 44.5. & 6. & 7.; 48.1.;                                50.1.; 52.1.; 53.10.; 55.1.; 63.1. & 2.; 65.1.; 67.6..

‚Man‘: 39.7.; 58.8..

6.5. „Der Mensch sieht nicht, was lang schon angekommen ist und zwar geschehen ist als das, was die Atombombe und deren Explosion nur noch als seinen letzten Auswurf aus sich hunauswirft, um von der einen Wasserstoffbombe zu schweigen, deren Initialzündung, in der weitesten Möglichkeit gedacht, genügen könnte, um alles Leben auf der Erde auszulöschen.”  

‘De mens ziet niet wat reeds lang is genaderd en zelfs is gebeurd als iets dat nog slechts als zijn laatste uitwerpsel de atoombom en haar ontploffing uit zich naar buiten werpt, om over die ene waterstofbom maar te zwijgen, waarvan de ontsteking in het ergste geval zou kunnen volstaan om al het leven op aarde uit te doven.’

Klinkt dit niet als een radeloze wanhoopskreet? (Hoe werd erop gereageerd?)

‘Initialzündung >=< Explosion’: ze drijven de tegenstelling ten top!

Als we 6.4. & 5. samen lezen, dan krijgen we een januskop: Heidegger blikt in de toekomst, vanuit een Nunc-met-een-verleden: ‘kommen könnte’. ‘Starrt’ tegen over ‘sieht’ in 6.5..

6.6. „Worauf wartet diese ratlose Angst noch, wenn das Entsetzliche schon geschehen ist?”

‘Waarop wacht deze radeloze angst als het ontzettende reeds heeft plaatsgevonden?’

Herhaalt dit de wanhoopskreet van 6.4.-5.? ‘Diese ratlose Angst’: wat zo rustig begon als een beschouwing over de zegeningen van het overwinnen van afstanden, over ‘Nähe’ en ‘Ferne’, eindigt plots is een panische ‘ratlose Angst’ voor het ‘Entsetzliche’. Het ‘Entsetzliche’ dat ‘schon geschehen ist’. Wat een tijdsverkorting! De telescoop wordt in elkaar geschoven en weggeborgen. ‘Schluss!’ Niets zinvols valt dan nog te zien. ‘Ratlose Angst’: impliceert dat toch geen wens tot behoud, een hopen op een zinvoller toekomst?

Heidegger appelleert hier wel (populistisch?) aan vigerende angsten. (1949) Overgang van alles samenballen, ‘gleichsam’ zonder ‘Entfernung’ naar de ‘Atombombe’, naar de ‘Explosion’ die alles ‘aus sich hinauswirft’? Of overgang van verbondenheid naar verbrokkeling, naar versplintering en vergruizeling, naar uiteenspatten. Het wordt hoog tijd in te grijpen! De oorlog is nog lang niet ten einde, de verwoestingen houden nog niet op! Wat zouden we nu de maatschappij en de staat reeds opbouwen terwijl de bronnen van de vernietigingen actief blijven?

Je moet deze alinea nogmaals lezen: gevat tussen: ‘das gleichförmige Abstandlose zusammengeschwemmt‘ en ‘diese ratlose Angst…, wenn das Entsetzliche schon geschehen ist‘. Deze herhalingen: ‚Abstandlose‘, ‚gleich‘, de woordkeuze, de vragen maken duidelijk dat de afwezigheid van afstand, van ‘Nähe’ en ‘Ferne’, van verschil, van onderscheid ‘steekt’. ‘Auseinanderplatzen’ >=< ‘Zusammenrücken’. Dus het ‘Beseitigen’ (3.1.) van ruimte- of tijdsafstanden levert ons geen winst op. Het mag niet als een triomf gevierd worden. De spanning, de tegenstellingen tussen bijeenbrengen en ‘Beseitigen’ van ‘Entfernungen’ loopt niet uit op een overwinning, maar op een ‘Explosion’.

Zet jullie maar schrap! Dit wordt geen gezapig knusjes diep wegzakken in je fauteuil! Hier, in deze lezing ‘Das Ding’ staat alles op het spel: ‘alles Leben auf der Erde!’ Dit wordt geen relaxte, gezapige causerie om de tijd te doden! De lezing handelt over de zin van ons bestaan op deze wereld.

Heidegger verwerpt hier, onderhuids, een causale visie op de werkelijkheid. Als wij louter causaal denken, dan denken we zoals de natuurwetenschappen, vanuit een dwingende NUC-visie op de werkelijkheid. In een werkelijkheid waarin alleen dwingende oorzaken actief zijn, waarin alle relaties tussen zijnden exclusief lineair-causaal zijn: daar hangt alles naadloos, zonder afstand of onderscheid compact aan elkaar vast. Daar is alles blindelings maar gewelddadig, dwangmatig met alles verketend. Daar is geen ruimte voor een ‘Sprung’, voor onderscheid, voor een zweefvlucht waarin het ‘andenkende denken’ wakker kan worden en zijn vleugels kan uitslaan. Geen ruimte voor K.O.S.B.H.! Noch voor VIOB: niet voor Vrijheid, Individualiteit, Ogivale Betrokkenheid. Mogen we deze ‘ratlose Angst’ als retoriek opzij zetten, ‘Beseitigen’?

Werd in Bremen, 1949, en later overal elders deze noodkreet gehoord en ernstig genomen?

7.1. “Das Entsetzende ist Jenes, das alles, was ist, aus seinem vormaligen Wesen

heraussetzt.”

‘Het ontzettende is hetgeen alles wat is uit zijn vroeger wezen naar buiten zet.’

‘Entsetzende‘: ‚das alles, was ist, aus seinem vormaligen Wesen heraussetzt.‘ Denk aan ‚Explosion‘! Zonder ogivale betrokkenheid, zonder respect voor elkaars individualiteit, wederkerig en wederzijds, is van echte ‘Nähe’ geen sprake. Dan heerst het ‘Entsetzende‘.

Is dit toch niet een problematische bewering? Hoe is ‘Eraussetzen’ überhaupt mogelijk? Kan dat gewoon weg? Kan dat in een NUC-wereld? Zit daar alles niet onontkoombaar geprangd in noodzakelijkheid, universaliteit en causaliteit?

’Wesen’ is het uitwaaieren van de weelde aan rijkdommen van het Zijn, via eindige zijnden. En die eindige zijnden schenken, o.a. door tijd en ruimte, aan een juweel, een Gratie van het Zijn een unieke identiteit, een unieke eigenheid, een onderscheid en een unieke, eindigegestalte tegenover de andere juwelen van het Zijn. Weg met ‘gleich! Leve het verschil! Maar, via een lineair-causale visie op de zijnden en hun relaties ontglijdt ons alle uitzicht, alle bevroeden van onderscheid of verschil, alle inzicht in een ogivale ‘commercium admirabile’ tussen het oneindige Zijn en eindige zijnden!

‘Jenes’: verpersoonlijking? Soort van Satan? Van kwade geest?

‘Das, was ist’: wenst Heidegger net daar geen ‘Einblick’ in te krijgen, in ‘was ist’?

7.1. „Das Entsetzende ist Jenes, das alles, was ist, aus seinem vormaligen Wesen heraussetzt.”

‘Het ontzettende is hetgeen alles wat is uit zijn vroeger wezen naar buiten zet.’

‘Heraussetzt’: wat elke verbondenheid, wat elk verband verbreekt, wat elk nabijheid miskent, wat geen betrokkenheid aanvaardt. Wat impliceert dat alle individualiteit en identiteit genegeerd worden.

‘Das Entsetzende‘: is het duidelijk wat Heidegger hiermee beweert? Wat ontzet de lezer? Door de afwezigheid van afstanden, van ‘Nähe’ en van ‘Ferne’, van verschillen, van onderscheidingen heeft niets nog een eigenheid, niets nog een eigen plaats, niets nog een zelf; ten slotte is niets nog zichzelf, want‘aus seinem vormaligen Wesen heraussetzt.’ Denk aan ‚Explosion‘ (6.4.)! Zonder ogivale betrokkenheid, zonder respect voor elkaars individualiteit, wederkerig en wederzijds, is van echte ‘Nähe’ geen sprake. Maar ook niet van echte ‘Ferne’. Dan heerst het ‘Entsetzende‘ (Cf. 44.2.). Onze aanvankelijke triomf verkeert in ‘das Entsetzende’. De overwinning bloedt dood in een catastrofe.

Is dit toch niet een te problematische bewering: ‘vormaligen Wesen‘? Al wordt ze wel als absoluut, als onbetwijfelbaar neergepoot. Hoe is ‘Heraussetzen’ überhaupt mogelijk? Kan dat gewoonweg? Waaruit? Kan dat met een gedrongen NUC-werkelijkheid? Hoe kun je daar uit stappen? Zit daar alles niet onontkoombaar compact geprangd in noodzakelijkheid, universaliteit en causaliteit?

’Wesen’ is het uitwaaieren van de weelde aan rijkdommen van het Zijn, via een diversiteit van eindige zijnden. En die eindige zijnden schenken, o.a. door tijd en ruimte, aan een juweel, een Gratie van het Zijn een unieke identiteit, een unieke eigenheid, een onderscheid en een unieke, eindigegestalte tegenover de andere juwelen van het Zijn. Weg met ‘gleich! Leve het verschil! Leve de individuele identiteit! Maar, via een lineair-causale visie op de zijnden en hun relaties ontglijdt ons alle uitzicht, alle bevroeden van een zinvol onderscheid of verschil, alle inzicht in een ogivale ‘commercium admirabile’ tussen het oneindige Zijn en eindige individuele zijnden!

‘Jenes’: verpersoonlijking? Soort van Satan? Van kwade geest?

‘Das alles, was ist’: wenst Heidegger net daar geen ‘Einblick’ in te krijgen? Géén bloedloze ‘Vorstellung’!

Hoe is ‘das Entsetzende’ überhaupt mogelijk?

De spanning ‘Entsetzende’ >=< ‘Herausgesetzt’!

‚Das alles, was ist‘, is dat de Exuberante?

Deze ‘Hinweis’ barst van de spanning tussen tegengestelden:

            Zeit                                                                            Raum

Nähe                                                                          Ferne

Einschrumpfen (1.1.)                                                 Entfernungen (1.1.)

Zusammenschwimmen (6.1.)                                    Entsetzende (7.1.)

Zusammenrücken (6.2.)                                                        Explosion (6.4.)

Abstandlose (6.1.)                                                                 Herausstehen (7.12.)

Ausbleiben (4.3.; 7.2.)                                                           Wegbleiben (4.3.)

compresseerbaar                                                                    niet-compresseerbaar

7.2. „Was ist dieses Entsetzende?“

‚Wat is dit ontzettende?‘

Tweemaal vraagt Heidegger dat. Let op de wisseling van ‘Entsetzliche’ naar ‘Entsetzende’. Van bijna passief-statisch beschrijvend naar actief ingrijpend.

‘Entsetzende‘: = ‚Die Nähe dessen, was ist, ausbleibt.’ (7.3.) Zonder ruimte voor ogivale betrokkenheid, voor bevestigend respect voor elkaars individualiteit is er geen zijnsnabijheid. Zonder wederzijdse en wederkerige zijnssteun en betrokkenheid is er geen echte ‚Ferne‘.

Toch opmerkelijk: 7.1. zegt wat ‘Entsetzende’ is, en 7.2 vraagt wat het is. Onzekerheid troef?

7.3. „Es zeigt und verbirgt sich in der Weise, wie alles anwest, dass nämlich trotz allem Überwinden der Entfernungen die Nähe dessen, was ist, ausbleibt.”

‘Het toont en verbergt zich in de manier waarop alles aanwezig is; dat namelijk ondanks het overwinnen

van afstanden de nabijheid van wat is, uitblijft.’

Weer brengt Heidegger twee ankerbegrippen in beeld: ‘Es zeigt und verbirgt sich.’ Het spel van tonen en verbergen. Wat echt gaande is, wat echt gebeurt, dat zijn niet die ‘Entfernungen’; wat gedaan moet worden is ook niet het ‘Ü

09-04-2014 om 18:13 geschreven door Ramulus

Correcties 2013.01.17

DAS DING

Martin Heidegger

Apologie van de leegte

Aanzetten voor een nieuwe kosmogonie?

Vertaling: Prof. Dr. H. Berghs, Over denken, bouwen, wonen, Sun, (1999) p. 66-90

Commentaar Paul Tack

„Derselbe aufständige Mensch ist ausserstande, einfach zu sagen, was ist, zu sagen, was dies ist, dass ein Ding ist.“

M. Heidegger, Der Spruch des Anaximander, HW: p. 372(1946)

“Het zou voor de aanbiddenden niet vleiend zijn,

als een sprinkhaan sjirpend in het hete gras

de eigenschap kon roemen die zijn genoemd wordt

- in het algemeen, niet slechts met betrekking tot zichzelf.”

            Cz. Milosz, Gedichten, 2003, p. 156

“Wat in de ogen van de wereld onbeduidend is en wordt veracht, wat niets is, heeft god uitverkozen om wat wél iets is te niet te doen.”

            (Paulus, 1 Kor. 1.28)

«Il doit donner au vide ses couleurs.»

            (A. Camus, Le mythe de Sisyphe, Pléiade, (1965) p.190)

Inleiding

In 1949 staan de ‘captains of industry' van Bremen in een verwoest land voor de wederopbouw van hun natie en maatschappij. Plato beweerde reeds dat goed bestuur het ergste onheil pas kan voorkomen als de beslissingen stoelen op fundamentele filosofische inzichten. ( GA 53, p. 105, Plato 473 c). Een betrouwbaar fundament, een startpunt met toekomst vooronderstelt in het reine komen met en zin kunnen geven aan o.a. eindigheid en vergankelijkheid. Nadenken over vergankelijkheid en wederopbouw impliceert immers dat je waarde hecht aan de individuele identiteit van al wat gegeven was. Het impliceert ook inzien dat al wat is mogelijkheden bevat en een belofte van toekomst in zich draagt. Vragen de leidende kringen van Bremen Heidegger hun die fundamentele inzichten te helpen vinden? En stoomt hij niet op naar Bremen met een badinerend tekstje voor een aangename avond, maar met een gecapitonneerde revolutionaire visie op de realiteit?

Waarom dan nadenken over zo’n bescheiden thema als een ding? Camoufleert Heidegger met zijn beschouwingen over een ‘ding’ een aanzet tot een echte nieuwe kosmogonie? Een totaal nieuwe visie op de werkelijkheid? Is zijn lezing een impliciete kritiek op de Verlichting, op de klassieke filosofie, op de heersende natuurwetenschappen? Geldt voor de filosofie en voor de natuurwetenschappen niet het dode object als kanon voor al ons denken? Is de vlucht van de natuurwetenschappen niet gebouwd op de bestudering van dode, onverschillige, eeuwige materie? Op de Noodzakelijke, Universele wetten van de lineaire Contactcausaliteit? Is in die natuurwetenschappelijke visie op de werkelijkheid nog plaats voor de mens? Blijft de mens niet als een zigeuner achter in deze doodse NUC-kosmos? (J. Monod, Le hasard et la nécessité, (1970), p.187 & 216 : «Tziganes aux marges de l’Univers.’ Il. Prigogine, ‘Nouvelle Alliance, (1979), p. 10) Schilderden de natuurwetenschappen ons niet een wereld voor waarin plaats is voor alles, behalve voor de mens? Had Newton in zijn ‘Principia’ de mens niet in quarantaine gezet, want te onvoorspelbaar en te besmettelijk voor de zuivere formules? In Orde uit chaos schrijft Prigogine: “We kunnen zonder overdrijving stellen dat 28 april 1686, de datum waarop Newton zijn Principia aan de Koninklijke Academie te London presenteerde, een van de belangrijkste dagen uit de geschiedenis van de mensheid is geweest. ‘ (Orde uit chaos, (1988), p. 30) Belangrijk? In welke zin? Omdat Newton van dan af als buitenwipper aan de deuren van de natuurwetenschappen waakte? Omdat hij het leven voor lange tijd onder de korenmaat verstopt had? Omdat hij de mens verbannen had uit de natuurwetenschappen? Omdat hij het concrete, het individuele, het unieke verbannen had uit de aandacht van de wetenschappers? Omdat hij de dode materie en haar eeuwige, universele wetten als exclusief kanon voor de natuurwetenschappen stelde? Leve het dode! Dood aan het levende!

Wil Heidegger heel bescheiden, via ‘Das Ding’, de basis van die gloriërende natuurwetenschappen ondergraven? Net zoals hij heel braafjes, reeds in 1946, het zegevierende humanisme ondergroef in zijn Brief über das Humanismus?

De Verlichting schonk ons natuurwetenschappen die het leven negeerden, die de dode materie tot enige maatstaf verhieven, en die het individu als een onbegrijpelijk en hinderlijk fenomeen, met zijn emoties en persoonlijke gevoelens als ‘une quantité négligable’ ter zijde schoven. De natuurwetenschappen schilderden ons een louter abstracte, mathematische werkelijkheid voor, waar geen plaats meer was voor het leven, voor de mens, voor individuen en individuele gewaarwordingen of emoties. Een werkelijkheid waartoe enkele genadeloos experimenteren toegang krijgt. Descartes beschreef de dieren als automaten en had nog de, inconsequente, welvoeglijkheid de mens buiten de wereld van de automaten te houden. Maar J.O. de La Mettrie gaf de mens in ‘L’Homme-machine’ (1747) de volle laag. Een wereld van abstracte, dode, levenloze materie, van mechanische automaten werd ons tot maatstaf voor ons denken en interpreteren opgedrongen.

Heidegger probeert voor zijn elite-publiek een vaste grond voor hun wederopbouwtaak te vinden in een banaal ding, in een ordinaire kruik. Aan de hand daarvan denkt hij na over de zin van wederopbouw te midden van puinhopen en verwoestingen. Hij neemt daarvoor als thema een kwetsbare kruik van gebakken aarde. De beleidslieden moeten immers in het reine komen met eindigheid en vergankelijkheid, met veelheid en diversiteit, met individualiteiten en in het bijzonder met de moeilijke opgave vruchtbare, constructieve verbanden tussen die vele individuele identiteiten te leggen.

Hoopt hij dat te bereiken door zijn beschouwingen over ‘Das Ding’? Over een fragiele kruik efemeer oplichtend tussen vormloze klei en verspreide scherven? In wat voor nieuwe denkavontuur stort Heidegger zich met dit thema! Vanuit de leegte van een kruik peilt hij de diepste mysteries van het Zijn, klimt hij naar de hoogste toppen van het denken. Hoe bevrijd je je van een 'entzauberte' wereld, zonder inzicht in de zin van eindigheid, van veelheid, van diversiteit, van elke individuele identiteit, van wederzijdse en wederkerige ogivale betrokkenheid tussen die individuen. Hoe geef je de wereld weer glans zonder afscheid te nemen van de drie ontluisterende principes van de Verlichting, (en van heel de filosofie en de natuurwetenschappen!) namelijk afscheid van de blinde, gewelddadige Causaliteit, waarwel aan onverbiddelijke Noodzakelijkheid en aan een alles nivellerende Universaliteit die noch respect betoont voor, noch ruimte biedt aan individuen? Hoe kunnen de dingen van de wereld weer glans en betovering krijgen zonder in te zien dat alles, dat elk individueel zijnde een unieke taak heeft in de omvattende zijnsgeschiedenis, in de queeste naar graduele openbaring van de Exuberante. ELK individueel zijnde, ELKE individuele mens heeft in die ‘Seinsgeschichte’ een unieke, een onvervangbare taak. Dankzij onze eindigheid, dankzij onze uniciteit en individualiteit. Dat is de kern van Heideggers kerugma.

Dat is de kern van de gedurfde filosofische boodschap die Heidegger via beschouwingen over ‘Das Ding’ de entrepreneurs van Bremen in zijn lezing van 1949 wil brengen. Dat zijn de fundamentele filosofische inzichten waarmee hij hen wil uitrusten om hun enorme taak voor het fatale onheil te vrijwaren. ‘Das Ding’ is expliciet een apologie van de leegte en impliciet van het toeval. Het biedt ook schoorvoetend aanzetten voor een nieuwe kosmogonie.

Pas een trage, diepgravende lectuur kan de dieptestructuur van deze geladen tekst laten oplichten. Heidegger schreef niet voor ‘pageturners’, maar voor ‘herkauwers’!

Schiep Heidegger in ‘Das Ding’ een nieuwe kosmogonische allegorie? Er worden alvast eeuwenoud gevestigde begrippen op de helling gezet. Althans, in deze lezing leidt een resem ongewone begrippen de dans: ‘Nähe’, ‘Ferne’, ‘Abstandlose’, ‘Leere’, ‘Spiegel-Spiel’, ‘Dingen’ en ‘Welten’ (werkwoorden), ‘Geviert’, ‘Vierung’, ‘Ereignen’, ‘Reigen’, ‘Ringen’, ‘Schmiegen’, ‘Versammeln’, ’Zugehören’, ‘Schenken‘, ‘Fühlen, en woordcombinaties als ‘weltende Welt‘ (63.1.), ‘Dingen des Dinges‘ (61.7.), etc..

Het lijkt erop dat Heidegger de monolithisch, compact gevulde kosmos vervangt door een sponsachtige weefsel waarin leegte en toevalligheid een vrijplaats bieden voor verrassende, openbarende ontmoetingen, ruimte voor onvoorspelbare en onberekenbare verbanden en voor innoverende interacties. Ruimte waar vloeien, gieten en schenken belangrijk worden, en waarin attente ‘Wachsamkeit’ brute ‘Machenschaft’ vervangt (66.2-3.). Wil Heidegger de vrijheid, het toeval en het individu weer hun plaats geven?

***

***                                                                 ***

09-04-2014 om 18:07 geschreven door Ramulus

WAT IS CONCREET DE BEDOELING??
De bedoeling is dat u op regelmatige basis een bericht toevoegt op uw blog. U kan hierin zetten wat u zelf wenst.
- Bijvoorbeeld: u heeft een blog gemaakt voor gedichten. Dan kan u bvb. elke dag een gedicht toevoegen op uw blog. U geeft de titel in van het gedicht en daaronder in het bericht het gedicht zelf. Zo kunnen uw bezoekers dagelijks terugkomen om uw laatste nieuw gedicht te lezen. Indien u meerdere gedichten wenst toe te voegen op eenzelfde dag, voegt u deze toe als afzonderlijke berichten, dus niet in één bericht.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken over de actualiteit. Dan kan u bvb. dagelijks een bericht plaatsen met uw mening over iets uit de actualiteit. Bvb. over een bepaalde ramp, ongeval, uitspraak, voorval,... U geeft bvb. in de titel het onderwerp waarover u het gaat hebben en in het bericht plaatst u uw mening over dat onderwerp. Zo kan u bvb. meedelen dat de media voor de zoveelste keer het fout heeft, of waarom ze nu dat weer in de actualiteit brengen,... Of u kan ook meer diepgaande artikels plaatsen en meer informatie over een bepaald onderwerp opzoeken en dit op uw blog plaatsen. Indien u over meerdere zaken iets wil zeggen op die dag, plaatst u deze als afzonderlijke berichten, zo is dit het meest duidelijk voor uw bezoekers.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken als dagboek. Dagelijks maakt u een bericht aan met wat u er wenst in te plaatsen, zoals u anders in een dagboek zou plaatsen. Dit kan zijn over wat u vandaag hebt gedaan, wat u vandaag heeft gehoord, wat u van plan bent, enz. Maak een titel en typ het bericht. Zo kunnen bezoekers dagelijks naar uw blog komen om uw laatste nieuwe bericht te lezen en mee uw dagboek te lezen.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken met plaatselijk nieuws. Met uw eigen blog kan u zo zelfs journalist zijn. U kan op uw blog het plaatselijk nieuws vertellen. Telkens u iets nieuw hebt, plaats u een bericht: u geeft een titel op en typt wat u weet over het nieuws. Dit kan zijn over een feest in de buurt, een verkeersongeval in de streek, een nieuwe baan die men gaat aanleggen, een nieuwe regeling, verkiezingen, een staking, een nieuwe winkel, enz. Afhankelijk van het nieuws plaatst u iedere keer een nieuw bericht. Indien u veel nieuws heeft, kan u zo dagelijks vele berichten plaatsen met wat u te weten bent gekomen over uw regio. Zorg ervoor dat u telkens een nieuw bericht ingeeft per onderwerp, en niet zaken samen plaatst. Indien u wat minder nieuws kan bijeen sprokkelen is uiteraard 1 bericht per dag of 2 berichten per week ook goed. Probeer op een regelmatige basis een berichtje te plaatsen, zo komen uw bezoekers telkens terug.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken met een reisverslag. U kan een bericht aanmaken per dag van uw reis. Zo kan u in de titel opgeven over welke dag u het gaat hebben, en in het bericht plaatst u dan het verslag van die dag. Zo komen alle berichten onder elkaar te staan, netjes gescheiden per dag. U kan dus op éénzelfde dag meerdere berichten ingeven van uw reisverslag.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken met tips op. Dan maakt u telkens u een tip heeft een nieuw bericht aan. In de titel zet u waarover uw tip zal gaan. In het bericht geeft u dan de hele tip in. Probeer zo op regelmatige basis nieuwe tips toe te voegen, zodat bezoekers telkens terug komen naar uw blog. Probeer bvb. 1 keer per dag, of 2 keer per week een nieuwe tip zo toe te voegen. Indien u heel enthousiast bent, kan u natuurlijk ook meerdere tips op een dag ingeven. Let er dan op dat het meest duidelijk is indien u pér tip een nieuw bericht aanmaakt. Zo kan u dus bvb. wel 20 berichten aanmaken op een dag indien u 20 tips heeft voor uw bezoekers.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken dat uw activiteiten weerspiegelt. U bent bvb. actief in een bedrijf, vereniging of organisatie en maakt elke dag wel eens iets mee. Dan kan je al deze belevenissen op uw blog plaatsen. Het komt dan neer op een soort van dagboek. Dan kan u dagelijks, of eventueel meerdere keren per dag, een bericht plaatsen op uw blog om uw belevenissen te vertellen. Geef een titel op dat zeer kort uw belevenis beschrijft en typ daarna alles in wat u maar wenst in het bericht. Zo kunnen bezoekers dagelijks of meermaals per dag terugkomen naar uw blog om uw laatste belevenissen te lezen.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken uw hobby. U kan dan op regelmatige basis, bvb. dagelijks, een bericht toevoegen op uw blog over uw hobby. Dit kan gaan dat u vandaag een nieuwe postzegel bij uw verzameling heeft, een nieuwe bierkaart, een grote vis heeft gevangen, enz. Vertel erover en misschien kan je er zelfs een foto bij plaatsen. Zo kunnen anderen die ook dezelfde hobby hebben dagelijks mee lezen. Als u bvb. zeer actief bent in uw hobby, kan u dagelijks uiteraard meerdere berichtjes plaatsen, met bvb. de laatste nieuwtjes. Zo trek je veel bezoekers aan.

WAT ZIJN DIE "REACTIES"?
Een bezoeker kan op een bericht van u een reactie plaatsen. Een bezoeker kan dus zelf géén bericht plaatsen op uw blog zelf, wel een reactie. Het verschil is dat de reactie niet komt op de beginpagina, maar enkel bij een bericht hoort. Het is dus zo dat een reactie enkel gaat over een reactie bij een bericht. Indien u bvb. een gedicht heeft geschreven, kan een reactie van een bezoeker zijn dat deze het heel mooi vond. Of bvb. indien u plaatselijk nieuws brengt, kan een reactie van een bezoeker zijn dat deze nog iets meer over de feiten weet (bvb. exacte uur van het ongeval, het juiste locatie van het evenement,...). Of bvb. indien uw blog een dagboek is, kan men reageren op het bericht van die dag, zo kan men meeleven met u, u een vraag stellen, enz. Deze functie kan u uitschakelen via "Instellingen" indien u dit niet graag heeft.

WAT IS DE "WAARDERING"?
Een bezoeker kan een bepaald bericht een waardering geven. Dit is om aan te geven of men dit bericht goed vindt of niet. Het kan bvb. gaan over een bericht, hoe goed men dat vond. Het kan ook gaan over een ander bericht, bvb. een tip, die men wel of niet bruikbaar vond. Deze functie kan u uitschakelen via "Instellingen" indien u dit niet graag heeft.


Het SeniorenNet-team wenst u veel succes met uw gloednieuwe blog!

Met vriendelijke groeten,
SeniorenNet-team

06-04-2014 om 10:09 geschreven door