In een lange kolomme en onder een brandende zon stapten we tussen een dikke haag van nieuwsgierige Franse burgers, van het station van het stadje Pont-de-Briques, waar de trein ons uitgebraakt had, naar het centrum toe. Pont-de-Briques ligt op en goede vijf kilometer van Boulognes-sur-mer. Zoals de meesten droeg moeder ons hebben en houden geknoopt in een laken op haar rug. Het komt nu vreemd over, maar reiskoffers waren destijds een overbodige luxe die men enkel bij rijke mensen aantrof. Arbeidersgezinnen reisden niet. Met de gratis treinbiljetten van vader deden we om de zoveel jaar eens een daguitstap naar zee. Ik was de enige in mijn klas die de zee gezien had.
Het pak op moeders rug deed me denken aan en grote witte ballon. In haar armen droeg ze mijn broer.
Waren het de meewarige blikken van een zwijgende menigte die haar extra bewust maakte van onze ellende en haar aan het wenen brachten ? Eén Fransman wrong zich plots heel kordaat van uit een achterste rij naar voren en uit zijn lichaamstaal konden we afleiden dat hij wou behulpzaam zijn en haar bagage wou dragen. Moeder knikte van nee. Ik begreep haar niet. Waarom sloeg ze die hulp af ? Was het een reactie van fierheid of een afzetten tegen een overweldigend gevoel van zelfmedelijden ?
De turnzaal was reuze groot, in mijn kinderogen ten minste. We zaten er met verscheidene honderden op mekaar geperst. Ieder gezin zijn ruimte, juist gepast om zich uit te strekken op dekens op de parketvloer en om zijn bagage neer te leggen. Ons proviant bestond uit de eeuwige harde en kurkdroge soldatenkoeken. Nieuw en welkom waren de blikken met wat ik ervaarde als smakelijk geribbeld soepvlees.
Mijn broer weende toen al dikwijls en zonder ophouden. Het stoorde uiteraard onze lotgenoten die er opmerkingen over maakten en moeder ging met hem op de arm, op en af wandelen op de lange toegangsweg naar de ingang van de turnzaal. Op zekere dag waagde ze zich verder tot op de drukke straat. Het krioelde er van vluchtelingen. Meestal waren ze te voet. Naargelang werd de bagage gedragen of vervoerd met fietsen, kruiwagens of kinderkoetsen. De zeldzame auto's droegen allen op het dak de onafscheidelijke matras. Ik weet dat ik me toen de bedenking maakte dat die matras afbreuk deed aan de sierlijke lijn van het koetswerk en dat ik het betreurde. Anderzijds kwam het mij over als wat ik nu zou noemen een teken van decadentie en chaos.
De tricolore armbanden met de Belgische kleuren van de twee spoorwegmannen vielen haar van heel ver op in de woelige menigte. Moeder wrong zich zo goed en zo kwaad als dat kon door de wriemelende menigte Hier diende zich een mogelijke informatiebron aan . Misschien kon vernemen wat er met vader verder gebeurd was.
Plots bleef ze stokstijf staan, zich werend tegen de volksstroom. Zo stapte haar man ook, dat was ook zijn manier van gaan. Dat zou te mooi zijn. Dat kon niet. Ze vocht zich sneller door de menigte naar voren. Hij had haar ook gezien. Hij ploegde zijn weg naar haar toe, armzwaaiend. Tranen van geluk, omhelzing en enkele gesmoorde uitroepen van blijdschap uit de dichtgesnoerde kelen. Zijn collega blij dat zijn vrouw en kinderen nog in ons gezelschap waren en gehaast om ze terug te zien.
Ik zat met andere kinderen te spelen op de zandweg naar de turnzaal toe, toen ik hen in het oog kreeg.
't Was net of er iets ontplofte in mijn binnenste. Vader terug. Mijn sterke vader. De rots in de branding.
Ik had het gevoel alsof we, van dan af, met ons kliekje, het ganse Duitse leger gingen aankunnen.
